Tài liệu MỸ THUẬT VIỆT NAM THẬP KỶ 90 THẾ KỶ XX VÀ NHỮNG HỆ LUỴ (HAY CÂU CHUYỆN CỦA CÁC HOẠ SĨ TRẺ) ppt

MỸ THUẬT VIỆT NAM THẬP KỶ 90 THẾ KỶ XX VÀ NHỮNG HỆ LUỴ
(HAY CÂU CHUYỆN CỦA CÁC HOẠ SĨ TRẺ)



Sau 2 thập kỷ, chúng ta có thể đánh giá tương đối rõ ràng những thành tựu mà mỹ
thuật Việt Nam đã đạt được. NPBMT Phan Cẩm Thượng đã có những nhận xét
“khá chuẩn” cho tương lai gần của MTVN. Thập kỷ 90 rực rỡ và huy hoàng đã là
đích ngắm mà lớp hoạ sĩ mới của thập kỷ đầu tiên của thế 21 cố gắng vượt qua.
Chính hình bóng rực rỡ ấy vừa là sự khích lệ, vừa là thách thức trải nghiệm cho các
hoạ sĩ về sau. Và chính điều đó cũng tạo nên một số ảo tưởng về sự “thành danh dễ
dàng và tiền kiếm như nước” trong một khoảng thời gian ngắn ngủi
Hào quang rực rỡ của thập kỷ 90
Chẳng cần nói lại nhiều thì tất cả chúng ta đều biết vì quãng thời gian đó chưa hề
xa. Có thể lý giải một số lý do đã tạo nên những kỳ tích đó.
1. Xoá bỏ bao cấp chính là cánh cửa thần kỳ, là cú hích mạnh mẽ cho hội hoạ.
Những ấp ủ, dự định được phơi bầy, được thực hiện một cách thoải mái với các thể
loại ngôn ngữ tạo hình trên mọi phương diện chất liệu. Vào những năm 70, 80 mỗi
khi có hoạ sĩ nào nghiên cứu, nói chuyện vẽ, siêu thực hoặc trừu tượng sẽ bị nhiều
cái nhìn không thân thiện từ phía cơ quan quản lý. Thậm chí, đã có những cuộc
họp để phản đối hội hoạ trừu tượng. Thời kỳ đó, hội hoạ Việt Nam đang ở một
trong những đỉnh cao mới sau những cây đại thụ Sáng, Nghiêm, Liên, Phái và sau
cả một thế hệ hoạ sĩ kháng chiến được sống trong những năm tháng gian khổ và
hào hùng của đất nước. Chính vì thế những năm 1990 là quãng thời gian lý tưởng
để ngập tràn và rộ nở các hình thức nghệ thuật.

2. Nghệ thuật được mở rộng cửa đón thế giới đến với Việt Nam. Trải qua 2 cuộc
kháng chiến trường kỳ chống Pháp và Mỹ, Việt Nam đã để lại trong lòng bạn bè
quốc tế những khâm phục về một đất nước nhỏ bé mà anh dũng. Khi chúng ta mở
cửa đón chào thế giới thì một phản xạ rất tự nhiên như việc một nhà hàng xóm lâu
ngày hiếm khi mở cửa tiếp khách nay đã mở cửa và mời chào bạn bè. Du khách đổ
xô đến Việt Nam vì tò mò, vì khâm phục và cũng vì muốn khám phá xem những
con người anh hùng chống Pháp và Mỹ ấy đang sống một cuộc sống như thế nào?.
Điều gì cũng khiến họ ngỡ ngàng và lạ lẫm. Và văn hóa luôn là những hình ảnh
được tiếp thị đầu tiên. Đó là nghệ thuật kiến trúc, hội hoạ, điêu khắc; đó là nhạc, là
hát là sắc màu lễ hội dân gian du khách muốn được sống trong không khí đậm
chất bản địa ấy và hội hoạ là những thứ dễ gần và thu hút (chưa kể là có thể đem
được về làm kỷ niệm )
3. Hữu xạ tự nhiên hương bởi sự kiếm tìm ấy khiến các hoạ sĩ được thơm lây. Sự
bùng nổ về thị trường hội hoạ chắc chắn không thể thiếu ảnh hưởng từ “ngoại tệ”.
Thị trường tranh trở nên tấp nập và ồn ào. Có lúc “một số” hoạ sĩ vẽ đến đâu được
mua đến đó. Tranh chưa kịp khô sơn đã có người mua.
Trong tất cả những ào ạt ấy khi các hoạ sĩ đang “thăng hoa tột độ và ngất ngây”
với những thành quả nghệ thuật của mình thì chắc chắn rằng họ cũng ít có thời
gian để nghĩ vẽ cái gì mà thường là vẽ theo đơn đặt hàng của gallery. Đại khái là
khách thích phong cách ấy, màu sắc ấy, lối vẽ ấy cứ thế là vẽ thôi. Mọi thứ rất vội
vã và rất nhanh.
Nhưng trong tất cả những cái vội vã và nhanh ấy, vô hình chung đã khiến cho hội
hoạ Việt Nam có một sự hưng phấn mãnh liệt. Các hoạ sĩ được ngợi khen, khích lệ
mà thành quả là những đồng đô la xanh ngọt ngào và quyến rũ. Một loạt các hoạ sĩ
thành công, rất thành công không những về kinh tế mà còn cả vị thế nữa. Hội hoạ
của họ tuôn chảy và ngôn ngữ được trải nghiệm, được đánh giá rất nhanh thông
qua gallery rồi tới khách. Chúng ta phải cảm ơn các gallery bởi chính họ là những
nhà trung gian tinh đời và nhanh nhậy. Một loạt hoạ sĩ đã nhanh chóng khẳng định
được tên tuổi như Phạm Luận, Lê Thiết Cương, Đào Hải Phong, Hồng Việt Dũng,
Lê Thanh Sơn, Đinh ý Nhi, Đinh Quân, Vũ Thăng, Quách Đông Phương, Đặng

Xuân Hoà, Lê Quảng Hà và rất nhiều hoạ sĩ khác.
Những loay hoay, kiếm tìm và khẳng định
Chính những thành công rực rỡ và nhanh chóng ấy đã khiến lớp hoạ sĩ mới của thế
hệ sau gặp phải nhiều khó khăn giai đoạn này bắt đầu từ cuối những năm thập kỷ
90 và tới tận những năm gần đây. Tức là cũng phải 5 đến 10 năm.
Sau khi mở cửa với thế giới. Sự bỡ ngỡ và kiếm tìm cái mới của du khách đã qua
đi. Hội hoạ dần chững lại và bắt đầu đi vào đúng quỹ đạo của nó. Trong khi các
hoạ sĩ còn hoay hoay kiếm tìm cái mới và khẳng định những gì đã có thì ngôn ngữ
Sắp đặt, Trình diễn và Video Art với ưu điểm đặc biệt của ngôn ngữ là đánh mạnh
vào thị giác công chúng đang bắt đầu ào ạt. Chúng “chớp nhoáng” vì một số người
“háo danh đánh bóng, lười sáng tác” ngỡ có thể tạo ra những tuyên ngôn mới.
Nhưng ngôn ngữ tạo hình dù có biến chuyển thế nào đi chăng nữa cũng luôn lấy
giá trị thẩm mỹ thị giác và văn hoá cốt lõi làm nền tảng thì sắp đặt, trình diễn
không bao giờ có chỗ cho những kẻ hám danh và trục lợi. Một số họa sĩ hiếm hoi
như: Đặng Thị Khuê, Nguyễn Bảo Toàn, Đào Anh Khánh, Trần Lương, Phạm
Ngọc Dương, Đinh Gia Lê, Phạm Huy Phước được coi là những hoạ sĩ hiếm hoi
có “số má” về sắp đặt và trình diễn, được công chúng đón nhận. Trong đó phải kể
đến Nguyễn Bảo Toàn với triển lãm sắp đặt Rằm Tháng Bảy “quá đỉnh”.
Song song với sắp đặt một số hoạ sĩ trẻ có tư duy thẩm mỹ tốt, cá tính mạnh, luôn
có những tìm tòi, trăn trở và có những đầu tư lâu dài cho sáng tác. Các tác phẩm
của họ mang đậm hơi thở cuộc sống đương đại. Họ nhìn cuộc sống với nhiều cảm
nhận khác nhau. Đề tài, hình ảnh nhiều khi là nghiệt ngã, đau đớn nhưng đều ở
mức độ cảm thông và chia sẻ. Cái nhìn tích cực ấy gây được nhiều thiện cảm từ
cộng đồng. Hội hoạ mang những thông điệp đầy tình cảm và sắp đặt trình diễn trở
nên gần gũi hơn khi khơi gợi lại được những xúc cảm đời thường bằng những chủ
đề của xã hội và con người mang đầy tính nhân văn. Các hoạ sĩ trẻ như Nguyễn
Thanh Hoa, Lý Trần Quỳnh Giang, Dương Thuỳ Dương, Lê Quý Tông, Mai Duy
Minh là những gương mặt khá nổi bật khi trình diện những tác phẩm phản ánh
được rất nhiều tâm trạng của xã hội.
Sau những sắp đặt và trình diễn ồn ào, sau những tuyên ngôn “ngất trời” mỹ thuật

Việt Nam đã lắng lại, lặng lẽ hơn và bắt đầu đi vào chiều sâu. Đây là “sự tĩnh lặng”
cần thiết; để bắt đầu của “sự bùng nổ”
Sự định hình rõ nét cái gọi là dấu ấn cá nhân
Đó chính là sự chuyên nghiệp hoá. Đây có thể gọi là sự khởi đầu mới trên bản đồ
hình sin của mỹ thuật Việt Nam. Giai đoạn gây sốc, gây chú ý đã qua. Giờ đây,
phần lớn những hoạ sĩ tạm định hình phong cách cá nhân đều bắt đầu đi tìm chiều
sâu trong sáng tác. Các hoạ sĩ đã lấy mỹ cảm, tư duy thẩm mỹ, trình độ tri thức,
văn hoá, tay nghề sáng tác, thời gian đầu tư làm điều kiện cần và đủ để thai nghén
những tác phẩm sẽ ra đời. Hội hoạ Việt Nam đang đứng trước giờ đón chờ những
tác phẩm lớn. Dấu ấn cá nhân của các hoạ sĩ đã đậm nét lên rất nhiều. Thậm chí, có
một vài ý kiến rất tích cực từ phía các cơ quan quản lý nghệ thuật khi họ đang bắt
đầu nhen nhóm ý tưởng về một triển lãm tạm gọi là “các hoạ sĩ đương đại thành
danh” trong khoảng 20 năm trở lại đây.
Triển lãm Mỹ thuật Toàn quốc vừa diễn ra với nhiều dấu ấn cá nhân đọng lại. Các
hoạ sĩ đang rất cố gắng vượt lên chính mình trong từng sáng tác. Chẳng có tuyên
ngôn nào nhưng ai cũng nỗ lực hết mình. Có thể gọi tên họ qua tác phẩm. Phong
cách nào được coi là thế mạnh đều được khai thác tối đa. Tất cả các chủ đề của
cuộc sống, của xã hội được các hoạ sĩ quan tâm một cách toàn diện hơn trước đây
rất nhiều. Những lời nhận xét “chua chát” kiểu : “các hoạ sĩ thời nay thiếu lý tưởng
sống và sáng tác” đã nhường chỗ cho những ngợi khen. Hội hoạ đã sống chung đời
sống của toàn xã hội. Nhiều hoạ sĩ đã chung tay góp sức với cộng đồng, với trẻ em
nghèo bằng những hành động đầy tình thân ái, tương trợ như vẽ với các bệnh nhi
ung thư, chất độc màu da cam. Chính vì thế những tác phẩm của họ phản ánh xã
hội chân thực và nhân văn hơn nhiều. Sự hờ hững và nhạt nhoà cũng đang dần bị
thay thế trong cả chủ đề lẫn kỹ thuật. Tranh lụa, tranh sơn dầu, giấy dó, tranh in,
điêu khắc, sắp đặt, trình diễn đều phát triển song hành.
Lời kết
Mỹ thuật Việt Nam đang biến chuyển tích cực cả về nội dung lẫn hình thức. Và
theo đúng quỹ đạo của nó thì các hoạ sĩ trẻ “không hề lãng phí tài năng hun đúc
của đất trời vào họ” mà chỉ ngày càng làm cho mỹ thuật Việt Nam phát triển hơn

mà thôi. Hội hoạ đổi mới thập kỷ 90 đã có một thời kỳ rực rỡ như thời đầu vàng
son của Mỹ thuật Đông Dương; cũng như sự quyết liệt , hào hùng thời kháng chiến
và giờ đây chuẩn bị là thành quả tốt đẹp của cả một quá trình phát triển cùng dân
tộc. Hội hoạ thập kỷ 90 chính là một mắt xích quan trọng của tiến trình ấy.