Tài liệu Đào rừng - Cây thuốc quý của đồng bào dân tộc tỉnh Bắc Cạn docx

Đào rừng - Cây thuốc quý của đồng bào dân tộc tỉnh
Bắc Cạn



Theo tên gọi địa phương của đồng bào dân tộc tỉnh Bắc Cạn, Đào rừng còn có tên
là Tào đông, Chạ đào, Tào phìa… Đào rừng có tên khoa học là Prunus zippeliana
var.crassistyla (Card.) J.E.Vid, họ Hoa hồng (ROSACEAE)


Đào rừng là một loại cây gỗ to, cứng, lá thuôn có mép răng cưa cứng, lá mọc so le,
cuống lá ngắn, lá thường dài từ 5-7cm, rộng từ 3-5 cm, có 2 loại đỏ và trắng. Loại
đỏ lá non, ngọn màu hồng tím; loại trắng thì tất cả lá và ngọn đều xanh, rễ cứng,
mọc bám theo vách đá chui xuống dưới đất, loại rễ đi nổi rất cứng, loại rễ chìm
mềm hơn, vỏ dày hơn. Theo kinh nghiệm của những thầy thuốc sử dụng quen cây
này thì loại rễ chìm là tốt hơn cả. Chúng tôi chưa phát hiện được hoa và quả của
cây này.

Một số thày thuốc dân tộc Tày và Dao ở các huyện Bạch Thông, Chợ Mới, Na
Rì… thường sử dụng cây Đào rừng làm thuốc chữa đau khớp, đau thần kinh, đặc
biệt là chứng viêm đa khớp, không đi lại được, khớp gối xưng to sau đó biến dạng
bằng cách lấy vị thuốc Đào rừng sắc và ngâm rượu uống kết hợp với xoa bóp và
thuốc đắp, nhiều bệnh nhân đã hồi phục hoàn toàn, chỉ một số ít để lại di chứng vì
bệnh quá nặng. Để đánh giá tác dụng chống viêm theo kinh nghiệm của dân gian,
khoa Đông y Bệnh viện đa khoa tỉnh Bắc Kạn phối hợp với bộ môn dược lý Đại
học y khoa tỉnh Thái Nguyên tiến hành nghiên cứu vị thuốc này về một số mặt:

thành phần hoá học, tác dụng dược lý.

Đào rừng mọc hoang trên những dãy núi đá ở vùng Yên Cư, Hoà Mục, Tân Sơn
(Chợ Mới); Sỹ Bình, Vũ Muộn (Bạch Thông); Côn Minh, Cư Lễ (Na Rì); Nam
Cường, Bản Thi (Chợ Đồn). Riêng vùng Côn Minh (Na Rì), Xuất Hoá(TX Bắc
Cạn) do dân khai thác và bán đi nhiều, Bệnh viện YHDT Bắc Thái cũ cũng hay sử
dụng cây Đào rừng từ nguồn gốc Sỹ Bình, Mỹ Thanh (Bạch Thông) đã gần hơn 30
năm nay nên nguồn dược liệu này cũng đã bị cạn.

Bộ phận dùng là rễ, có thể thu hoạch quanh năm, đào rễ về rửa sạch thái nhỏ phơi
khô (phơi khô trong râm là tốt nhất) không phải chế biến gì khác.

Do cây Đào rừng thường được một số thầy thuốc dân tộc sử dụng dưới dạng sắc
hay ngâm rượu uống để chữa thấp khớp, đau lưng; khoa YHCT Bệnh viện đa khoa
đã sử dụng nhiều năm nay để điều trị các chứng đau lưng, các chứng đau khớp và
viêm đa khớp nên trong chương trình nghiên cứu, chúng tôi ưu tiên cho việc xác
định giá trị của cây thuốc, tác dụng của vị thuốc theo kinh nghiệm dân gian, trữ
lượng sơ bộ và đặc biệt là nghiên cứu về thành phần hợp chất, hoạt lực sinh học,
tác dụng chống xưng, viêm như thế nào, độc tính của vị thuốc, trên cơ sở đó chứng
minh cho kinh nghiệm dân gian trong việc sử dụng cây thuốc này để điều trị các
bệnh về khớp.

Nguyên liệu nghiên cứu là bột thô của rễ cây Đào rừng. Kết quả nghiên cứu về
thành phần hoá học như sau:
Nhóm hoạt chất

Phản ứng hoá học Kết quả
Alcaloid
Dragendorff
Bucharda

Mayer
-
-
-
Glycozid
Liebermannn
Legan
+
-
Kele-Kilani -
Saponin
- Tạo bọt trong nước Liebermann
- Hiện tượng tạo bọt trong môi trường kiềm là acid
+
+
Ống kiềm có cột bọt cao h
Flavonid
Cyanidin
FeCl3
NaOH O2lN
H2SO4 đặc
+
+
+
+
Tanin
- FeCl3 5%
- Gelain 1%
- D2 chì acetat
+

+
+

Tác dụng dược lý

Tác dụng chống viêm là tác dụng được thấy rõ trên lâm sàng. Nghiên cứu này được
thực hiện bằng dung dịch Đào rừng được chế biến bằng bột rễ ngâm trong cồn 40o
theo phương pháp ngâm kiệt, trước khi dùng được bốc hơi cồn trên nồi cách thuỷ,
cô về dạng dung dịch 1:1.

Liều dùng được quy ra dược liệu khô cho 1kg thể trọng "TT" súc vật thí nghiệm.

+Súc vật thí nghiệm là Chuột nhắt trắng có trọng lượng từ 32-35g.

+Xây dựng mô hình viêm cấp tính bằng Dextran 2% ở 2 chân sau của chuột

Kết quả nghiên cứu như sau: So với lô chứng (không dùng thuốc) thì dung dịch
"Đào rừng" có tác dụng ức chế phù ở bàn chân chuột được gây viêm bằng
Dextrant, tỉ lệ ức chế phù phụ thuộc vào liều lượng.

Với kinh nghiệm của bản thân và các thầy thuốc của dân tộc tỉnh Bắc Cạn, kết hợp
với kết quả nghiên cứu thực nghiệm, chúng tôi thấy Đào rừng là một cây thuốc
quý, độc đáo, có nhiều giá trị chữa bệnh về xương khớp và thần kinh đặc biệt là
chứng viêm đa khớp - một chứng bệnh nan giải. Cây thuốc này cần được nghiên
cứu và ứng dụng rộng rãi tại các cơ sở khám chữa bệnh bằng YDHCT, góp phần
giải quyết các chứng bệnh về xương khớp hiện nay.