Tài liệu Sự học và nhận thức pptx

CHƯƠNG VII
NGÔN NGỮ VÀ NHẬN THỨC
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 2
Khái niệm ngôn ngữ
1
NGỮ
NGỮ
ÂM
ÂM
NGỮ
NGỮ
PHÁP
PHÁP
NGÔN
NGÔN
NGỮ
NGỮ
TỪ
TỪ
VỰNG
VỰNG
I
I
NGÔN NGỮ VÀ CHỨC NĂNG
CỦA NGÔN NGỮ
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 3
Ngôn ngữ là một hiện tượng xã hội- lịch sử
“Ngôn ngữ là ý thức thực tại, thực tiễn, ngôn
ngữ cũng tồn tại cho cả những người khác nữa,
như vậy là cũng tồn tại lần đầu tiên cho bản thân
tôi nữa; và, cũng như ý thức, ngôn ngữ chỉ sinh ra

là do nhu cầu, do cần thiết phải giao dịch với
người khác”
(Hệ tư tưởng Đức, Mác và Ăng-ghen)
VÀI NÉT VỀ NGÔN NGỮ
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 4
VÀI NÉT VỀ NGÔN NGỮ (tiếp)
•
Ngôn ngữ phục vụ xã hội với tư cách
là phương tiện giao tiếp.
•
Ngôn ngữ thể hiện ý thức xã hội.
•
Sự tồn tại và phát triển của ngôn ngữ
gắn liền với sự tồn tại và phát triển của
xã hội.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 5
VÀI NÉT VỀ NGÔN NGỮ (tiếp)
Tóm lại: Ngôn ngữ là một hệ thống ký hiệu đặc
biệt, dùng làm phương tiện giao tiếp và công cụ
của tư duy.
•
Ký hiệu là bất kì cái gì của hiện thực được
dùng để thực hiện hoạt động của con người.
•
Ký hiệu từ ngữ là một hiện tượng tồn tại
khách quan trong đời sống tinh thần của con
người.
•
Ký hiệu từ ngữ là một hệ thống.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 6

CHỨC NĂNG CỦA NGÔN NGỮ
2
KHÁI QUÁT
CHỈ NGHĨA
THÔNG BÁO
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 7
•
Ngôn ngữ được dùng
để chỉ chính sự vật,
hiện tượng, tức là làm
vật thay thế cho chúng.
•
Nó làm phương tiện tồn
tại, truyền đạt và nắm
vững kinh nghiệm xã
hội- lịch sử loài người.
•
Ngôn ngữ của con
người khác hẳn tiếng
kêu của con vật
CHỨC NĂNG CHỈ NGHĨA
Meo…meo
Hãy đợi đấy !?!
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 8
CHỨC NĂNG THÔNG BÁO
•
Truyền đạt và tiếp
nhận thông tin, biểu
cảm.
 Điều chỉnh hành

động của con người.
Hôm nay có bài
kiểm tra đấy, cậu ôn
tập kĩ chưa?
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 9
CHỨC NĂNG KHÁI QUÁT
•
Chỉ một lớp,
một loại các sự
vật, hiện tượng
có chung thuộc
tính, bản chất.
⇒ Nó là một
phương tiện đắc
lực của hoạt
động trí tuệ.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 10
II
II
CÁC LOẠI NGÔN NGỮ
NGÔN NGỮ
NGÔN NGỮ
Ng
Ng
ôn ngữ
ôn ngữ
bên ngoài
bên ngoài
Ng
Ng

ôn ngữ
ôn ngữ
bên trong
bên trong
Ngôn ngữ
nói
Ngôn ngữ
viết
Ngôn ngữ
độc thoại
Ngôn ngữ
đối thoại
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 11
Ngôn ngữ bên ngoài
1
•
Là thứ ngôn ngữ hướng vào người khác, được dùng để
truyền đạt và tiếp thu tư tưởng, ý nghĩ. Gồm 2 loại:
Ngôn ngữ nói: ngôn ngữ
hướng vào người khác, được
biểu hiện bằng âm thanh và
được tiếp thu bằng cơ quan
phân tích thính giác.
Ngôn ngữ đối thoại: ngôn
ngữ diễn ra giữa 2 hay một
số người khác nhau.
Ngôn ngữ độc thoại: ngôn
ngữ mà trong đó 1 người
nói và nhưng người khác
nghe.

Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 12
Ngôn ngữ viết: ngôn ngữ
hướng vào người khác, được
biểu hiện bằng các ký hiệu chữ
viết và được tiếp thu bằng cơ
quan phân tích thị giác.
Ngôn ngữ đối thoại (gián
tiếp): thư từ, điện tín…
Ngôn ngữ độc thoại: sách,
báo, tạp chí…
Ngôn ngữ bên ngoài (tiếp)
1
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 13
Ngôn ngữ bên trong
2
•
Là ngôn ngữ cho mình, hướng vào chính mình giúp
con người suy nghĩ được, tự điều chỉnh, tự giáo dục.
•
Đặc điểm:
•
Không phát ra âm thanh
•
Bao giờ cũng được rút gọn, cô đọng
•
Tồn tại dưới dạng cảm giác vận động
•
Gồm 2 mức độ:
•
Ngôn ngữ nói bên trong

•
Ngôn ngữ bên trong thực sự
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 14
III
III
LỜI NÓI
Khái niệm lời nói
1
•
Hoạt động lời nói là một quá trình con người sử
dụng ngôn ngữ để truyền đạt và tiếp nhận kinh
nghiệm xã hội lịch sử, hay để thiết lập sự giao tiếp
hoặc để lập kế hoạch hành động.
•
Hoạt động lời nói mang tính chất cá nhân.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 15
Cơ chế lời nói
2
2.1. Khái niệm về cơ chế lời nói
•
Là những bộ máy ngôn
ngữ đảm bảo cho các quá
trình hoạt động lời nói
thực hiện nhanh chóng
các chức năng của mình.
•
Là phương tiện tổ chức
các hoạt động nhận thức
và giao tiếp.
•

Tồn tại trong não người.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 16
2.2. Cơ chế sản sinh lời nói
•
Được hình thành và phát triển trong quá trình nói
và viết của cá nhân (Gắn chặt với quá trình sản
sinh lời nói).
•
Có 10 cơ chế cơ bản sau:
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 17
Cơ chế sản
sinh lời nói
Lập
chương
trình
lời nói
Ngữ pháp
hoá
chương
trình
hoạt động
lời nói
Cố định
lại
ngữ
pháp
Chuyển lên
chương
trình
vận động

bằng
âm thanh
Lựa chọn
lại
cấu trúc
ngữ pháp
Hiện thực
hoá
âm thanh
( phát âm
lên)
Lập
chương trình
vận động
cho các
thành phần
của
phát ngôn
Tìm
từ theo
dấu hiệu
ngữ âm
ngữ nghĩa
đặc điểm
của chủ thể
Khai trển
các yếu tố
trong
cấu trúc
ngữ pháp

Dự đoán
ngữ pháp
của
Phát ngôn
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 18
2.3. Cơ chế tiếp nhận lời nói
•
Được hình thành và phát
triển trong quá trình nghe
và đọc lời nói.
•
Có 6 cơ chế cơ bản sau:
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 19
Tổng hợp
thành từ
riêng lẻ
Cơ chế tiếp
nhận lời nói
Nhận biết
và phân biệt
những phức
hợp âm thanh
thành những
âm riêng biệt
Cố định lại
các dấu
hiệu
âm thanh
đã tới
Tổng hợp

các âm
riêng biệt
thành các
đơn vị
lời nói
Phân biệt
các cấp
độ
lượng tử
của
âm điệu
Đưa từ vào
hệ thống
báo theo
quy tắc
ngữ pháp,
từ vựng
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 20
IV
IV
VAI TRÒ CỦA NGÔN NGỮ ĐỐI VỚI
HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC
1. Vai trò của ngôn ngữ trong nhận thức cảm tính
1.1. Đối với cảm giác
NGÔN NGỮ
CẢM GIÁC
Làm cho
Rõ ràng
Đậm nét hơn
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 21

1.2. Đối với tri giác
NGÔN NGỮ
TRI GIÁC
Làm cho
Diễn ra
dễ dàng,
nhanh
chóng hơn
Trở nên
Khách quan,
đầy đủ, rõ
ràng hơn
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 22
2. Vai trò của ngôn ngữ trong
nhận thức lí tính
2.1. Đối với tư duy
•
Tư duy dùng ngôn ngữ làm
phương tiện, công cụ.
•
Không có ngôn ngữ, tư duy
của con người không có tính
trừu tượng, khái quát.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 23
2.2. Đối với tưởng tượng
Ngôn ngữ là phương tiện để hình thành,
biểu đạt và duy trì các hình ảnh mới của
tưởng tượng.
Nguyễn Xuân Long- ĐHNN- ĐHQGHNChương VII. Ngôn ngữ và nhận thức 24
3. Đối với trí nhớ

NGÔN NGỮ
VIỆC
GHI NHỚ
Làm cho
Dễ dàng hơn