Tìềm năng khi khai thác du lịch ở nhà thờ mặc bắc, thị cấn cầu quan, huyện tiểu cần, trà vinh

TIỀM NĂNG KHI KHAI THÁC DU LỊCH TẠI NHÀ THỜ MẶC BẮC Ở THỊ TRẤN
CẦU QUAN, HUYỆN TIỂU CẦN, TỈNH TRÀ VINH
ThS. Hồ Lưu Phúc
Giảng viên du lịch; Hướng dẫn viên du lịch Thành phố Hồ Chí Minh
Email: - SĐT: 0904155887

Tóm tắt
Cơng giáo của người Việt ở Trà Vinh có lịch sử hình thành lâu đời, theo chân
lưu dân người Việt từ nhiều nơi đến vùng đất Trà Vinh. Tại nơi đây, cộng đồng Cơng
giáo đã góp phần xây dựng và phát triển các cơ sở thờ tự, điển hình là nhà thờ Cơng
giáo Mặc Bắc1 có thời gian xây dựng lâu đời với nhiều giá trị kiến trúc văn hóa nghệ
thuật và tâm linh. Việc đánh giá các tiềm năng khai khai thác du lịch tại nhà thờ Mặc
Bắc2 ở huyện Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh góp phần đưa cơng trình Cơng giáo này vào
chương trình phát triển du lịch chung của tỉnh, giúp đa dạng hóa sản phẩm du lịch địa
phương; Làm phong phú thêm tuyến điểm du lịch tâm linh của tỉnh trong liên kết các
tuyến điểm du lịch tâm linh khác của khu vực Tây Nam Bộ; Góp phần thúc đẩy sự
phát triển du lịch tỉnh Trà Vinh.
Từ khóa: Du lịch tâm linh;; Cơng giáo Trà Vinh; Nhà thờ Công giáo; Nhà thờ
Mặc Bắc;
1. Đặt vấn đề
Trà Vinh được biết đến là vùng đất đa dạng tơn giáo, tín ngưỡng. Trong đó,
Cơng giáo cũng theo chân lưu dân người Việt đến vùng đất Trà Vinh từ rất sớm, điển
hình là sự hiện diện của họ đạo Mặc Bắc từ thế kỷ XVIII và nhà thờ Mặc Bắc được
xây dựng kiên cố từ thế kỷ XIX mang tính lịch sử lâu đời cũng như phong cách kiến
trúc nghệ thuật độc đáo. Trải qua quá trình hình thành và phát triển, nhà thờ Mặc Bắc
đã và đang là nơi thể hiện niềm tin tôn giáo của người Cơng giáo ở Trà Vinh. Ngồi vẻ
đẹp về kiến trúc nghệ thuật, nhiều câu chuyện về tấm gương hi sinh vì đạo mang tính
chất giáo dục đạo đức con người của một số nhân vật lịch sử Công giáo tại địa phương
cũng là điều kiện thuận lợi thu hút sự quan tâm tìm hiểu của khách du lịch đến với nhà
thờ Mặc Bắc, đặc biệt là loại hình du lịch tâm linh.
1

Thuật ngữ “Nhà thờ” trong bài viết dùng để chỉ nhà thờ thuộc hệ thống các nhà thờ theo nhánh Công giáo trong
Kito giáo.
2

Địa danh Mặc Bắc xuất phát từ tiếng Khmer Moot Batt. Moot là cái bến ghe, cái tuyến đường và Batt là bị bẻ
gãy.

1


Tuy nhiên, việc quảng bá địa điểm này để đưa vào tham quan, giới thiệu trong
hoạt động du lịch từ trước đến nay vẫn còn chưa đạt hiệu quả cao mà chúng tơi cho
rằng những giá trị văn hóa kiến trúc nghệ thuật - lịch sử, tâm linh của cơ sở thờ tự này
là tiềm năng phát triển và thu hút du lịch, nhiều đóng góp trong việc đa dạng hóa sản
phẩm du lịch ở Trà Vinh.
Hơn thế nữa, nhà thờ Cơng giáo nói chung, nhà thờ Mặc Bắc nói riêng cũng
nằm trong những di sản văn hóa được nhà nước có chính sách bảo tồn và phát triển,
được quy định rõ ràng trong Luật di sản văn hóa cũng như Luật tơn giáo, tín ngưỡng.
Quan trọng hơn, đây cũng là những tài nguyên du lịch nhân văn độc đáo được nhà
nước bảo vệ, có chính sách tơn tạo, khai thác hợp lý nhằm mục tiêu phát triển du lịch
bền vững (Luật Du lịch, chương 3, điều 16).
Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi tập trung làm rõ những giá trị lịch sử, giá
trị văn hóa kiến trúc nghệ thuật và giá trị về mặt tâm linh của nhà thờ Mặc Bắc đề từ
đó đánh giá được thực trạng cũng như đề xuất một số hướng giải pháp nhằm đưa nhà
thờ Mặc Bắc vào chương trình phát triển du lịch chung của tỉnh Trà Vinh, làm phong
phú hơn sản phẩm du lịch của địa phương.
Do điều kiện tiếp cận có giới hạn nên chúng tơi chỉ sử dụng phương pháp định
tính cùng hoạt động điền dã ngắn ngày tại nhà thờ Mặc Bắc, thị trấn Cầu Quan, huyện
Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh3. Bài viết hy vọng sẽ cung cấp một cái nhìn thực tế từ những

suy nghĩ của tác giả về những tiềm năng khi khai thác du lịch ở cơ sở thờ tự này trong
bức tranh phát triển chung của du lịch tỉnh Trà Vinh.
2. Sơ nét về nhà thờ Mặc Bắc
Nhà thờ Mắc Bắc hiện nay tọa lạc ở thị trấn Cầu Quan, huyện Tiểu Cần, tỉnh
Trà Vinh. Cách thành phố Trà Vinh 30km và thị trấn Tiểu Cần 7km. Nhà thờ nằm ở vị
trí con giồng cát lớn, cao ráo, cổng chính nhà thờ nhìn ra ngã ba giao nhau giữa quốc
lộ 60 và con đường dẫn ra chợ Cầu Quan và bến cảng đông đúc. Đây là nhà thờ Cơng
giáo có niên đại lịch sử khơng chỉ lâu đời ở Trà Vinh mà cịn nằm trong số các nhà thờ
được xây dựng lâu đời tại khu vực Nam Bộ với số lượng giáo dân đông nhất khu vực.
Nhà thờ ban đầu chỉ là một căn chịi lá tạm bợ do lưu dân theo Cơng giáo ban đầu đến
Trà Vinh định cư lập nên làm nơi cho các linh mục cử hành các nghi thức Công giáo.
Đến thời Pháp thì được xây dựng kiên cố vào năm 1886 và hồn thành 2 năm sau đó.
Nhà thờ xây dựng lại mang sự giao thoa văn hóa kiến trúc Đông và Tây qua bàn tay
khéo léo của các thợ xây người Việt.
3

Trong chuyến điền dã ngảy 05/01/2023, tác giả đã tập trung phỏng vấn sâu một số chức sắc tôn giáo, ban quản
lý nhà thờ cùng một số giáo dân tại khu vực nhà thờ Mặc Bắc.

2


Nhà thờ là nơi gắn với quá trình hình thành và phát triển của Công giáo ở Trà
Vinh. Dựa vào các tư liệu điều tra điền dã từ các họ đạo và các tư liệu đã cơng bố,
chúng tơi có thể đưa ra nhận định thời điểm Cơng giáo có mặt ở Trà Vinh là từ thế kỷ
XVIII (từ năm 1776) với sự hình thành sớm nhất của họ đạo 4 Mặc Bắc với số lượng
giáo dân là 30 người, ban đầu dưới sự trông coi của Linh mục Giacobe Phướng, một
giáo sĩ tại Bình Định (Thiên Lý, 2018, dẫn lại trong Tuần báo Nam Kỳ Địa Phận,
1917, số 438-444).
Người Việt theo Công giáo đã từ nhiều nguồn di cư đến vùng đất Trà Vinh qua

từng giai đoạn lịch sử. Từ những thời buổi đầu khi đạo Cơng giáo có mặt ở Trà Vinh
đã gặp phải rất nhiều khó khăn do giáo dân Công giáo từ nhiều nơi chạy nạn cấm đạo
đến định cư, cơ sở thờ tự chưa được xây dựng kiên cố, cịn thơ sơ, về sau do các chính
sách cấm đạo và bắt đạo của triều đình vua Minh Mạng đến Tự Đức đã làm cho sự
phát triển Cơng giáo ở địa phương gặp rất nhiều khó khăn và thử thách. Điển hình, họ
đạo Mặc Bắc là nơi có rất nhiều tâm gương hi sinh vì che chở, dìu dắt giáo dân Cơng
giáo thốt khỏi nạn cấm đạo và bắt đạo của triều đình nhà Nguyễn trong thế kỷ XIX.
Chỉ từ sau giai đoạn năm 1862, sau khi Pháp xâm lược và đất Nam Bộ thành
thuộc địa của Pháp, thì họ đạo Mặc Bắc ở Trà Vinh mới có điều kiện chuyển mình,
định hình và phát triển. Thời Pháp thuộc, giáo xứ Mặc Bắc đã mở rộng quy mô nhà thờ
đến gần sông Cần Chông5 nhằm thuận lợi hơn cho quá trình giáo dân đến nhà thờ tham
dự thánh lễ. Lúc này, chính quyền Pháp đã cho xây dựng một cầu cảng nhỏ ở bến Cần
Chong để các quan đầu tỉnh người Pháp dễ dàng đến nhà thờ xem lễ. Từ đó, địa danh
mang tên Cầu Quan cũng dần dần ra đời nên giáo xứ Mặc Bắc cịn có tên gọi là giáo
xứ Cầu Quan (Trung tâm xúc tiến du lịch Trà Vinh, 2020, trang 113-114).
Trải qua thời gian dài hình thành và phát triển, nhà thờ Mặc Bắc vẫn giữ
nguyên những nét kiến trúc xưa cũ như thiết kế ban đầu. Nhà thờ Mặc Bắc còn là nơi
thể hiện các niềm tin tôn giáo của người Cơng giáo ở Trà Vinh. Ngồi việc là nơi cử
hành các thánh lễ hàng ngày, hàng tuần cũng như các ngày lễ quan trọng theo lịch
Cơng giáo. Đây cịn là địa điểm hành hương của người Công giáo trong tỉnh và từ
nhiều nơi khác đến. Một số tấm gương lịch sử Công giáo ở Mặc Bắc đã hi sinh để nêu
cao lối sống tốt đời đẹp đạo gắn với quá trình hình thành và phát triển của xứ đạo,
được người Cơng giáo tưởng nhớ, tri ân. Vì thế, hằng năm khi đến các ngày lể giỗ, nhà
thờ Mặc Bắc vẫn trang trọng tổ chức các ngày lễ tưởng niệm sự hi sinh vì đạo của các
ngài. Vì là họ đạo có số lượng giáo dân đơng, cơ sở thờ tự lớn, nhà thờ Mặc Bắc hằng
4

Giáo xứ hay Họ đạo là thuật ngữ dùng để chỉ một cộng đồng và đơn vị địa giới trong một giáo phận.

5

Tên một khúc sông chảy qua huyện Tiểu Cần, Tỉnh Trà Vinh.

3


năm tổ chức các ngày lễ quan trọng và tưởng niệm lớn và qui mô, thu hút đông đảo
nhiều người đến tham quan, tham dự.
Ngoài nhà thờ Mặc Bắc, một số nhà thờ khác cũng có niên đại thời gian lâu đời
tại Trà Vinh như: nhà thờ Phước Hảo (hay còn gọi là nhà thờ Giồng Rùm) ở huyện
Châu Thành; Nhà thờ Vinh Kim ở huyện Cầu Ngang; Nhà thờ giáo xứ Thánh Tâm ở
Thành phố Trà Vinh,…Các cơ sở thờ tự này không chỉ là địa điểm thực hành tôn giáo
của đại đa số giáo dân Công giáo ở Trà Vinh mà còn trở thành địa điểm tâm linh, tham
quan hấp dẫn du khách do những giá trị văn hóa lịch sử, kiến trúc nghệ thuật mà nó
mang lại. Hiện nay, các nhà thờ Công giáo ở Trà Vinh thuộc sự quản lý của giáo phận 6
Vĩnh Long với ba giáo hạt 7, hơn 68 nhà thờ, nhà nguyện với hơn 65.000 giáo dân.
Trong đó, nhà thờ Mặc Bắc hiện nay ở thị trấn Cầu Quan, huyện Tiểu Cầu thuộc sự
quản lý của giáo hạt Mặc Bắc.
3. Một số giá trị về lịch sử văn hóa của nhà thờ Mặc Bắc
3.1. Giá trị về lịch sử
Nhà thờ Mặc Bắc gắn với sự hình thành và phát triển lâu đời của họ đạo Mặc
Bắc từ thế kỷ XVIII. Đây được xem là họ đạo hình thành sớm nhất ở Trà Vinh và một
số khu vực lân cận. Những lưu dân Công giáo từ nhiều nơi đến định cư, làm ăn sinh
sống. Lúc ban đầu, họ đạo chỉ xây dựng nhà thờ một cách tạm bợ, thô sơ do điều kiện
kinh tế cịn hạn hẹp. Nhà thờ Mặc Bắc có điều kiện xây dựng kiên cố và mang tính mỹ
thuật cao cho đến hiện nay ban đầu nhờ là sự trợ lực của các giáo sĩ phương Tây khi
Nam Bộ thành thuộc địa của Pháp.
Chính vì thế, nhà thờ Mặc Bắc từ lúc hình thành đã gắn liền với quá trình Cơng
giáo có mặt ở Trà Vinh, gắn liền với q trình người lưu dân đến định cư, làm ăn và
sinh sống, gắn với q trình hình thành làng xóm. Nhà thờ trở thành nơi hội họp của

người Công giáo địa phương, nơi thể hiện niềm tin tôn giáo của đại đa số người Công
giáo ở Trà Vinh từ lúc ban đầu. Qua quá trình phát triển lâu đời, đây cũng là nơi chứng

6

Giáo phận là đơn vị lãnh thổ gồm nhiều giáo xứ, dưới quyền cai quản của một Giám mục Công giáo.

7

Giáo hạt là nhiều giáo xứ lân cận gần nhau họp thành, thuộc chung một giáo phận, có chức năng tương trợ, giúp
đỡ nhau. Hiện nay, các nhà thờ Công giáo ở Trà Vinh thuộc giáo phận Vĩnh Long, bao gồm ba giáo hạt:
•

Giáo hạt Trà Vinh: 17 nhà thờ (TP. Trà Vinh và các huyện Càng Long, Châu Thành, Cầu Kè).

•

Giáo hạt Mặc Bắc: 13 nhà thờ (các huyện Tiểu Cần, Trà Cú).

•

Giáo hạt Vĩnh Kim: 8 nhà thờ (Thị xã Duyên Hải và các huyện Duyên Hải, Cầu Ngang).

4


kiến nhiều sự kiện của từng giai đoạn lịch sử ở Trà Vinh. Nhà thờ Mặc Bắc trở thành
nhà thờ có lịch sử hình thành và phát triển lâu đời nhất ở Trà Vinh.
3.2. Giá trị về kiến trúc nghệ thuật
Nhà thờ Mặc Bắc là cơng trình kiến trúc mang nhiều sự giao thoa giữa văn hóa

Đơng và Tây. Năm 1886, nhà thờ Mặc Bắc được xây dựng kiên cố theo đồ án thiết kế
của kiến trúc sư người Pháp J. Bourad. Điều đặc biệt, bản vẽ xây dựng của nhà thờ
chính là bản vẽ của nhà thờ Đức Bà được làm theo tỷ lệ 70/100. Từ bản vẽ thiết kế
này, kiến trúc người Pháp Errard chịu trách nhiệm quản lý nhưng người trực tiếp đơn
đốc, kiểm sốt q trình thi công là ông Trùm xứ Nguyễn Văn Thăng cùng thợ xây
dựng hoàn toàn là người Việt. Toàn bộ nguyên vật liệu xây dựng nhà thờ đều được sản
xuất và vận chuyển bằng tàu thủy từ Pháp sang (Trung tâm xúc tiến du lịch Trà Vinh,
2020, trang 114). Với hoàn cảnh đời sống khó khăn của xứ đạo trong giai đoạn ấy, nhà
thờ Mặc Bắc xây dựng kiên cố và quy mơ, đây được xem là cơng trình mang nhiều giá
trị văn hóa kiến trúc nghệ thuật, thể hiện được ước vọng tâm linh cao đẹp của bà con
công giáo, qua đó cịn thấy được trình độ xây dựng của các thợ xây người Việt lúc bấy
giờ.
Nhà thờ được xây dựng là sử tổng hòa của phong cách kiến trúc Roman cùng
Gothic với các bề tường chắc chắn nhưng cũng thanh thốt nhờ các cửa sổ trang bị các
tấm kính màu nhằm lấy ánh sáng từ ngoài vào, làm cho bên trong nhà thờ có được ánh
sáng nhẹ nhàng, nội thất thêm sinh động cũng như tạo khơng khí trang nghiêm. Các
bức tranh kính màu mang nội dung diễn tả các nhân vật Thánh hay các sự kiện trong
Kinh Thánh. Hơn nữa, ánh sáng từ những chiếc đèn chùm bên trong được thiết kế theo
những hoa văn cổ điển mang kiến trúc Gothic - Roman tạo nên một không gian bên
trong linh thiêng, trang trọng và thánh thiện. Bên cạnh đó, mái ngói của nhà thờ cũng
được kiến trúc sư J. Bourad kết hợp một cách linh hoạt, hài hòa giữa ngói cung đình
Việt và ngói của nhà thờ Phương Tây.
Ngồi ra, kiến trúc bàn thờ phía cung thánh của nhà thờ Mặc Bắc được làm
bằng đá cẩm thạch nguyên khối với hình ảnh các thiên thần được tạc trên khối đá bàn
thờ. Bệ đỡ bàn thờ cũng là tác phẩm điêu khắc mỹ thuật độc đáo diễn tả các sự kiện
trong Kinh Thánh.
Sau thời gian thi công từ năm 1886, nhà thờ Mặc Bắc được khánh thành vào
năm 1888 với diện tích 24x60m và hai tháp chng cao 32m. Đây được xem là nhà
thờ Công giáo lớn thứ hai Nam Bộ sau nhà thờ Đức Bà vào cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ
XX.

5


Bên cạnh kiến trúc nhà thờ, nhiều hạng mục như nhà xứ là nơi ở của linh mục
cai quản giáo xứ, nhà tưởng niệm cũng được xây dựng sau này là nơi lưu giữ những sự
kiện cũng như hiện vật lịch sử của giáo xứ qua các giai đoạn. Bước vào khn viên
nhà thờ, khách viếng thăm như được hịa mình vào lối kiến trúc cổ kín cũng như nhiều
cây xanh che bóng mát góp phần làm cho nhà thờ cùng khuôn viên xung quanh thêm
phần mát mẻ, trang nghiêm, an bình. Sau hơn 130 tồn tại và phát triển, nhà thờ đã trải
qua nhiều lần trùng tu, sửa chữa, thêm nhiều hạng mục nhưng vẫn giữa được dáng vẻ
thiết kế như ban đầu, góp phần làm cho nhà thờ trở nên một địa điểm không chỉ là nơi
thể hiện niềm tin tín ngưỡng, tơn giáo của đa số giáo dân ở Trà Vinh mà còn trở thành
địa điểm tham quan hấp dẫn của khách du lịch từ nhiều nơi khác đến.
3.3. Giá trị về mặt tâm linh
Mặc Bắc là họ đạo từ quá trình hình thành và phát triển đã chứng kiến nhiều
giai đoạn thăng trầm của đạo Công giáo, trong đó có những thời khắc khó khăn do các
chỉ dụ cấm đạo Công giáo của các đời vua từ Minh Mạng đến Tự Đức (từ năm 1825
đến 1862) ảnh hưởng đến hoạt động thực hành tôn giáo của giáo dân ở địa phương.
Trong những thời khắc khó khăn ấy, nhiều nhân vật lịch sử Công giáo đã đứng
ra dìu dắt, che chở cho các giáo dân thốt khỏi nạn cấm và bắt đạo của triều đình nhà
Nguyễn, một số đã hi sinh trong giai đoạn thực hành các chỉ dụ cấm đạo ấy như:
 1833: Linh mục Giuse Marchard Du bị Lê Văn Khôi cưỡng bức về Chợ Quán,
bị xử trảm tại Huế ngày 30/11/1835.
 1853: Linh mục Philipphe Phan Văn Minh bị xử trảm tại Đình Khao ngày 3/7.
 1854: Ông Giuse Trùm Lựu chết rũ tù tại Tuyển Phong, Vĩnh Long ngày 2/5.
 1861: Linh mục Phêrô Nguyễn Văn Lựu bị xử trảm tại Ba Giồng.
(Giáo phận Vĩnh Long, 2017)
Các nhân vật lịch sử hi sinh qua thời gian trở thành tấm gương “tốt đời đẹp
đạo” được hậu thế ghi nhận cơng ơn, mang tính giáo dục về cuộc đời đức hạnh, sống
trọn đời thiện tâm. Nhiều du khách đến viếng thăm đúng vào các dịp lễ tưởng niệm

ngày tử nạn của các nhân vật lịch sử ấy nhằm thể hiện tấm lòng biết ơn, tưởng nhớ đến
công lao các bậc tiền nhân, nhắc nhớ nhau về giai đoạn lịch sử khó khăn để cùng vươn
lên phát triển.
4. Vài nhận định về tiềm năng phát triển du lịch của nhà thờ Mặc Bắc ở
Trà Vinh
6


- Nhà thờ Mặc Bắc ở Trà Vinh có nhiều giá trị văn hóa lịch sử gắn liền với sự
hình thành và phát triển của địa phương.
Công giáo ở Trà Vinh được thành hình như ngày hơm nay cũng đã trải qua một
quá trình hình thành, duy trì và phát triển qua nhiều sự kiện của giai đoạn lịch sử.
Trong những thời khắc lịch sử ấy, có những thời điểm gặp phải rất nhiều khó khăn,
thách thức. Chính vì những khó khăn ấy đã góp phần giúp cho Cơng giáo ở Trà Vinh
hiện nay có được một sự phát triển vững bền. Những minh chứng ấy từ quá khứ đến
hiện tại đã và đang đứng vững, kiên cố qua thời gian, thể hiện qua các cơ sở thờ tự
Công giáo (trong đó có nhà thờ Mặc Bắc) được xây dựng qua nhiều thế kỷ trước vẫn
còn tồn tại và là nơi hội họp, thể hiện niềm tin tôn giáo cùng các sự kiện lớn của người
giáo dân Công giáo ở Trà Vinh. Hiện nay, Công giáo ở Trà Vinh được nhiều sự quan
tâm của Đảng và Nhà nước thể hiện qua các chính sách tơn giáo, tín ngưỡng cũng như
chính sách bảo tồn các di sản văn hóa của địa phương. Cùng với các tôn giáo khác ở
địa phương, đạo Cơng giáo cũng có nhiều hoạt động hỗ trợ, phát triển địa phương,
nhằm phát huy tốt giữa chức năng tôn giáo và đời sống giáo dân địa phương, giữa “đời
và đạo”.
Các nhà thờ Cơng giáo nói chung ở Trà Vinh, điển hình là nhà thờ Mặc Bắc có
tuổi đời vài thế kỷ, mang trong mình một giá trị lịch sử văn hóa lâu đời. Địa điểm này
cịn là nơi lưu dấu q trình người Cơng giáo đến Trà Vinh định cư sinh sống từ rất
sớm, không chỉ gắn liền với q trình hình thành Cơng giáo bản địa tại Trà Vinh mà
cịn gắn liền với q trình hình thành xóm làng, với quá trình làm ăn sinh sống của các
lớp tiền nhân thời khai hoang mở cõi về phía Nam. Ở giai đoạn đầu hình thành, cơ sở

thờ tự cịn thô sơ, chưa kiên cố do người dân mới chuyển cư đến để khẩn hoang, một
phần do khó khăn trong các chính sách cấm đạo của triều đình nhà Nguyễn. Trải qua
quá trình định cư lâu dài, đến khi một số giáo sĩ phương Tây đến giúp đỡ, hỗ trợ thì
nhà thờ Mặc Bắc có điều kiện đươc xây dựng lại kiên cố, vững chải. Nhà thờ tuy mang
nhiều nét kiến trúc nghệ thuật phương Tây nhưng cũng rất hài hịa khi kết hợp với kiến
trúc phương Đơng qua bàn tay tài hoa, khéo léo của các nghệ nhân thợ xây người Việt.
Các kiến trúc nghệ thuật xây dựng ấy giúp cho cơ sở thờ tự này không chỉ trở thành
cơng trình tơn giáo hấp dẫn mà cịn là những cơng trình mang điểm nhấn của Trà Vinh,
có khả năng thu hút nhiều du khách đếm tham quan.
Ngoài giá trị về kiến trúc nghệ thuật, gắn với cơng trình cơ sở thờ tự này còn là
những con người trong lịch sử có cuộc đời gắn liền với q trình phát triển Công giáo
tại địa phương. Những tấm gương hi sinh vì đạo mang tính giáo dục nhân văn cao đẹp
trong công đồng người Công giáo không chỉ ở địa phương mà còn được nhiều nơi
7


khác biết đến. Hằng năm, giáo dân Công giáo ở địa phương vẫn thường xuyên tổ chức
các ngày lễ tưởng niệm các nhân vật hi sinh vì đạo nhằm nhắc nhớ hậu thế về lòng biết
ơn, về tấm gương hi sinh vì người khác, mang tính nhân văn cao đẹp trong cơng đồng
giáo dân theo Cơng giáo. Đây chính là những điểm nhấn rất riêng của Công giáo ở Trà
Vinh. Với những giá trị văn hóa lịch sử ấy, nhà thờ Mặc Bắc có nhiều lợi thể để trở
thành một trung tâm hành hương Công giáo thu hút nhiều người tham quan ở Trà
Vinh.
- Nhà thờ Mặc Bắc ở Trà Vinh hiện nay vẫn chưa được đánh giá và đưa vào
chương trình phát triển du lịch hiệu quả ở địa phương.
Mặc dù nhà thờ Mặc Bắc ở Trà Vinh có niên đại lịch sử lâu đời cũng như có giá
trị về mặt văn hóa kiến trúc nghệ thuật và tâm linh được Nhà nước và chính quyền địa
phương quan tâm, có chính sách bảo tồn, tơn tạo, giới thiệu nhưng để đưa cơ sở thờ tự
Công giáo này vào khai thác và thu hút khách du lịch viếng thăm lại chưa đạt được
hiệu quả cao. Trong chính sách phát triển du lịch hiện tại của tỉnh mặc dù du lịch hành

hương, du lịch tâm linh là thế mạnh truyền thống lâu đời của tỉnh nhưng vẫn còn chưa
đa dạng, chủ yếu vẫn là các cơ sở thờ tự Phật giáo của đồng bào Khmer địa phương,
các đền miếu của người Hoa. Các cơ sở thờ tự Cơng giáo vẫn cịn rất ít du khách tham
quan, hoặc cũng chỉ giới hạn trong hoạt động du lịch hành hương của người theo Công
giáo từ nhiều nơi khác đến.
Hơn thế nữa, trước đây, do điều kiện cơ sở vật chất kỹ thuật cũng như Cơ sở hạ
tầng giao thông chưa được đầu tư và phát triển tốt, việc di chuyển đến các cơ sở thờ tự
Cơng giáo cịn nhiều hạn chế, nhưng ngày nay, hệ thống giao thông, đường xá được
đầu tư và phát triển hiện đại, nhiều tuyến đường quốc lộ được mở rộng (Quốc lộ 60,
53, 54) kết nối các tỉnh khác đến Trà Vinh cũng như kết nối các huyện, thị xã, thành
phố trong địa bàn tỉnh Trà Vinh với nhau là điều kiện thuận lợi để di chuyển đến các
cơ sở thờ tự Công giáo trong tỉnh Trà Vinh, trong đó có nhà thờ Mặc Bắc.
Chính vì những lợi thế ấy, việc đầu tư và phát triển, kết nối các tuyến điểm du
lịch, trong đó kết nối với điểm tham quan du lịch nhà thờ Mặc Bắc ở huyện Tiểu Cần,
tỉnh Trà Vinh là cần thiết, nhằm thu hút hơn sự tham quan và trải nghiệm du lịch ở tỉnh
Trà Vinh.
- Một số định hướng nhằm thu hút khách du lịch đến với nhà thờ Mặc Bắc ở
Trà Vinh.
Hiện nay, du lịch ở Trà Vinh cũng dần được đa dạng hóa do xuất hiện nhiều loại
hình du lịch, có tiềm năng thu hút khách du lịch như: du lịch hành hương; du lịch tâm
8


linh; du lịch sinh thái, du lịch biển…Chính vì thế, nhà thờ Mặc Bắc khơng nằm ngồi
sự phát triển du lịch chung của tỉnh mà cũng sẽ trở thành một sản phẩm du lịch đặc
trưng, nổi bật của tỉnh nhà nhằm đa dạng hóa sản phẩm du lịch ở địa phương. Một số
giải pháp có thể được thực hiện như:
Nhà thờ Mặc Bắc có thể được đưa vào chương trình du lịch hành hương, du lịch
tâm linh của tỉnh. Đối với các đối tượng khách du lịch đặc thù là người theo Cơng
giáo. Các đơn vị lữ hành có thể thiết kế chương trình tham quan nhà thờ kết hợp với

những hoạt động hội họp, giao lưu, sinh hoạt văn hóa và tơn giáo cùng với Ban quản
lý, đội nhóm, câu lạc bộ trong nhà thờ. Các chương trình này sẽ có nhiều ý nghĩa hơn
khi tổ chức vào các dịp ngày lễ kỷ niệm ngày hi sinh của các nhân vật Cơng giáo ở địa
phương. Du khách có điều kiện kết hợp tham quan, tìm hiểu về lịch sử, về kiến trúc
nghệ thuật tôn giáo, cũng như được thể hiện niềm tin tơn giáo qua sự bày tỏ lịng biết
ơn đối với các bậc tiền nhân.
Hơn thế nữa, nhà thờ Mặc Bắc có thể được liên kết tham quan, kết hợp cùng
các cơ sở thờ tự Công giáo ở các khu vực, tỉnh khác trở thành tuyến tham quan hành
hương Cơng giáo đặc thù trong chương trình du lịch. Ví dụ, một số điểm hành hương
Cơng giáo ở Đồng bằng sơng Cửu Long có thể liên kết lại với nhau để thành một tuyến
du lịch hành hương Công giáo đặc trưng như: Tuyến du lịch hành hương nhà thờ Ba
Giồng, nhà thờ Cái Bè (Tiền Giang) - Nhà thờ La Mã (Bến Tre) - Nhà thờ Mặc Bắc
(Trà Vinh) - Trung tâm hành hương Đức Mẹ Fatima (Vĩnh Long),… Đây là các địa
điểm hành hương nằm gần nhau, thuận tiện trong việc di chuyển và tham quan.
Đối với các đối tượng khách du lịch tham quan thuần túy, có thể lồng ghép nhà
thờ Mặc Bắc vào chương trình tham quan du lịch kết hợp cùng các loại hình du lịch
khác của tỉnh Trà Vinh như du lịch tâm linh (Chùa; Miếu người Hoa,…); Du lịch sinh
thái miệt vườn, du lịch biển,…Việc bổ sung địa điểm này vào chương trình du lịch
giúp Du lịch Trà Vinh được đa dạng hóa hơn trong sản phẩm du lịch cũng như loại
hình du lịch của địa phương, giúp cho khách du lịch tăng thêm cơ hội tham quan, trải
nghiệm, tìm hiểu về văn hóa, lịch sử, tơn giáo, kiến trúc, niềm tin tơn giáo, tín ngưỡng.
Việc đầu tư cơ sở hạ tầng, cải thiện và xây dựng thêm các tuyến đường giao
thông sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc di chuyển, rút ngắn thời gian di chuyển đến
điểm tham quan. Ngoài ra, việc kêu gọi, thu hút người dân, các nhà đầu tư tham gia
vào hoạt động phục vụ du lịch qua việc xây dựng các trạm dừng chân nghỉ ngơi trên
đường đi tham quan tạo thêm sinh kế và giúp cải thiện đời sống kinh tế cho người dân
địa phương.
9

Sau cùng, các cơ sở thờ tự Công giáo ở Trà Vinh nói chung, trong đó có nhà thờ
Mặc Bắc hiện nay vẫn cần rất nhiều sự quan tâm của chính quyền địa phương cũng
như các đơn vị lữ hành tham gia trưc tiếp vào hoạt động phát triển du lịch tỉnh. Việc
tăng cường hơn các hoạt động tham quan, nghiên cứu, các chương trình hội thảo tìm
hiểu về lịch sử văn hóa, kiến trúc nghệ thuật tơn giáo trong địa bàn tỉnh là cần thiết
nhằm quảng bá giới thiệu văn hóa, đưa ra các định hướng bảo tồn và phát triển, khơng
chỉ về văn hóa, lịch sử mà trong đó có định hướng phát triển du lịch.
Với những phân tích như trên, nhà thờ Mặc Bắc ở thị trấn Cầu Quan, huyện
Tiểu Cần, tỉnh Trà Vinh hồn tồn có thể trở thành một địa điểm du lịch hấp dẫn, một
trung tâm hành hương và tuyến du lịch thu hút nhiều khách du lịch đến trong tương lai
nếu như có được một chính sách đầu tư và khai thác hiệu quả.
5. Thay lời kết
Qua thời gian hình thành và phát triển, nhà thờ Mặc Bắc vẫn tồn tại và đứng
vững theo thời gian. Với những thế mạnh vốn có về mặt lịch sử, văn hóa, kiến trúc
nghệ thuật và văn hóa tâm linh đặc trưng, nhà thờ Mặc Bắc có đủ tiêu chuẩn trở thành
một địa điểm tham quan mang nhiều tiềm năng thu hút khách du lịch trong thời điểm
hiện tai và tương lai. Với tình hình phát triển của Trà Vinh hiện tại, cùng với sự thuận
lợi trong hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật, cơ sở hạ tầng cũng như việc quảng bá,
truyền thông, giới thiệu các điểm đến du lịch nói chung của tình Trà Vinh được nâng
cao, nhà thờ Mặc Bắc cũng như các địa điểm tham quan ở Trà Vinh nói chung có được
nhiều lợi thế phát triển hơn, trong đó có phát triển văn hóa, lịch sử và du lịch.

10

Ảnh: Tác giả chụp tại nhà thờ Mặc Bắc ngày 05/01/2022


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bùi Văn Xuân. (1930). Địa dư tỉnh Trà Vinh. Bến Tre: Nhà in khéo F. VANVOVAN.
2. Giáo phận Vĩnh Long. (2017). Họ đạo Mặc

/>
Bắc.

Truy

xuất

từ:

3. Lê Văn Khuê. (2015, tháng 03). Công giáo tại đồng bằng Nam Bộ trong các thế kỷ
XVII và XVIII. Tập san Hiệp thông, Hội đồng giám mục Việt Nam, số 87.
4. Thiên Lý. (2018, 07 tháng 2). Mặc Bắc, giáo xứ có bốn vị thánh tử đạo. Công giáo
và dân tộc. Truy xuất từ: />5. Trung tâm xúc tiến du lịch Trà Vinh. (2020). Sách hướng dẫn du lịch tỉnh Trà Vinh.
Đồng Nai: Nxb Đồng Nai.

11