CTQĐ hệ THỐNG câu KINH điển THÔNG DỤNG copy

Chương 1
HỌC THUYẾT MÁC - LÊNIN VỀ CHIẾN TRANH
VÀ QUÂN ĐỘI LÀ MỘT KHOA HỌC
1- C.Mác và Ph.Ăngghen đã đem đến cho lý luận về bạo lực một tinh thần
mới, thực sự khoa học. C.Mác và Ph.Ăngghen đã đấu tranh không khoan nhượng
với “lý luận bạo lực tư sản”, để khẳng định bạo lực là một phạm trù lịch sử. Nguồn
gốc của bạo lực gắn với chế độ tư hữu về tư liệu sản xuất và đối kháng giai cấp.
Bản chất của bạo lực là điều kiện, phương tiện để một giai cấp, một nhà nước thực
hiện mục đích chính trị của mình. Sức mạnh của bạo lực xét đến cùng do kinh tế
quyết định và phụ thuộc vào kinh tế. C.Mác và Ph.Ăngghen còn chỉ ra vai trò của
bạo lực, đặc biệt là bạo lực cách mạng. Trong tác phẩm “Chống Đuyrinh”,
Ph.Ăngghen viết: “Nhưng bạo lực cịn đóng một vai trị khác trong lịch sử, vai trị
cách mạng; nói theo C.Mác, bạo lực còn là bà đỡ cho mọi xã hội cũ đang thai nghén
một xã hội mới” C. Mác và Ph.Ăng ghen, Tồn tập, tập 20, Nxb Chính trị quốc gia,
Hà Nội. 1994, tr. 259. Như vậy, trong xã hội có phân chia giai cấp, bất cứ một giai
cấp, nhà nước nào muốn duy trì ách thống trị của mình, bảo vệ lợi ích kinh tế cũng
phải dùng bạo lực. Theo đó, bất cứ giai cấp, tầng lớp tiến bộ nào muốn lật đổ chế độ
cũ lỗi thời, lạc hậu, xây dựng một xã hội mới tiến bộ hơn góp phần thúc đẩy lịch sử
xã hội lồi người tiến lên cũng phải dùng bạo lực cách mạng.
2- Vấn đề bạo lực và bạo lực cách mạng luôn được V.I.Lênin quan tâm và coi
đó là cơ sở lý luận để tiếp tục phát triển tư tưởng về chiến tranh và quân đội. Người
luôn đấu tranh kiên quyết chống lại những tư tưởng xuyên tạc quan điểm của C.Mác
và Ph.Ăngghen về bạo lực. Theo V.I.Lênin, bạo lực cách mạng có vai trò rất quan
trọng, là điều kiện cần thiết cho các cuộc cách mạng xã hội, là công cụ, phương tiện
để giai cấp cách mạng sử dụng lật đổ chính quyền của giai cấp thống trị phản động.
Thực chất của bạo lực cách mạng là bạo lực của quần chúng dưới sự lãnh đạo của
giai cấp tiến bộ chống lại giai cấp phản động lạc hậu. V.I.Lênin khẳng định : “Nhà


nước tư sản bị thay thế bởi nhà nước vô sản (chun chính vơ sản) khơng thể bằng
con đường “tiêu vong” được, mà chỉ có thể theo quy luật chung bằng một cuộc cách

mạng bạo lực thơi” V.I.Lênin, Tồn tập, tập 33, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1978, tr.
27. Vì vậy, sử dụng bạo lực cách mạng để đập tan bạo lực phản cách mạng là quy
luật tất yếu.
3- Trên cơ sở những quan điểm cơ bản của C.Mác và Ph.Ăngghen về vấn
đề chiến tranh, từ việc tổng kết các cuộc chiến tranh trong thời kỳ đế quốc chủ
nghĩa, V.I.Lênin đã chỉ rõ nguồn gốc, bản chất, tính chất xã hội của chiến tranh,
vạch rõ những quy luật khách quan của tiến trình và kết cục của chiến tranh.
Người ln tự đặt câu hỏi: “làm thế nào để tìm ra “bản chất thực sự” của chiến
tranh, làm thế nào để xác định được bản chất đó? Và đã tự trả lời “chiến tranh là
tiếp tục của chính trị. Phải nghiên cứu chính trị được tiến hành trước chiến
tranh, chính trị đang dẫn đến và đã dẫn đến chiến tranh” V.I.Lênin, Toàn tập, tập
30, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1984, tr. 106.
4- V.I.Lênin đấu tranh, phê phán các quan điểm của các lãnh tụ Quốc tế II khi
họ tách rời quan hệ giữa kinh tế với chính trị trong từng nước hoặc liên minh giữa
các nước tiến hành chiến tranh. Khi đánh giá về bản chất của chiến tranh Thế giới
lần thứ Nhất, Người khẳng định: “…chính tồn bộ đường lối chính trị của toàn bộ
hệ thống các quốc gia ở châu Âu, trong những mối quan hệ kinh tế và chính trị của
các quốc gia đó, mới là cái cần xem xét để hiểu được rằng điều tất nhiên, không thể
tránh được là hệ thống ấy đã gây ra cuộc chiến tranh hiện nay” V.I.Lênin, Toàn tập,
tập 32, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1981, tr. 102.
5- V.I.Lênin đã đánh giá đúng đắn công lao và sự cống hiến của
C.Ph.Claudơvít, coi ơng là một trong những tác giả vĩ đại nhất về lịch sử chiến
tranh, nhất là “công thức” của ông về bản chất của chiến tranh. Tuy nhiên, khác về
nguyên tắc với quan điểm của C.Ph.Claudơvít, V.I.Lênin ln khẳng định sự lệ
thuộc rõ ràng của chiến tranh vào mục đích chính trị của các giai cấp, nhà nước


đang theo đuổi chiến tranh. Người viết: “Chiến tranh chẳng qua chỉ là chính trị từ
đầu đến cuối, chỉ là sự tiếp tục thực hiện cùng những mục đích… của các giai
cấp… với những phương pháp khác mà thôi” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 32, Nxb Tiến

bộ, Mátxcơva,1981, tr. 32,356. Luận điểm này của V.I.Lênin là sự đóng góp to lớn
cho lý luận về bản chất chiến tranh, là phương pháp luận quan trọng để xem xét
hiện tượng chiến tranh.
6- V.I.Lênin cũng là người đầu tiên chỉ ra lý luận, tiêu chí phân chia kiểu, loại
chiến tranh. Theo đó, để phân kiểu, loại chiến tranh một cách đúng đắn, khoa học
phải đứng trên lập trường của giai cấp vô sản, phải dựa vào nội dung chính trị của
mỗi cuộc chiến tranh, gắn với điều kiện lịch sử cụ thể của thời đại. V.I.Lênin cho
rằng: “Không thể hiểu nổi cuộc chiến tranh hiện nay nếu khơng hiểu được thời đại”
V.I.Lênin, Tồn tập, tập 49, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1978,tr. 388
7- Người khẳng định: “Trong lịch sử đã từng nhiều lần có những cuộc chiến
tranh tiến bộ - mặc dù những cuộc chiến tranh này cũng như bất cứ cuộc chiến
tranh nào khác, không tránh khỏi đem lại những nỗi khủng khiếp tai hoạ, đau khổ nghĩa là những cuộc chiến tranh có ích cho sự phát triển của nhân loại” V.I.Lênin,
Toàn tập, tập 49, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1978, tr. 159
8- Từ đó, Người đi đến kết luận: “có nhiều loại chiến tranh, có chiến tranh
chính nghĩa và chiến tranh phản động, có chiến tranh của những giai cấp tiên tiến
và chiến tranh của giai cấp lạc hậu, có chiến tranh nhằm củng cố ách áp bức giai
cấp và chiến tranh nhằm lật đổ ách áp bức ấy” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 38, Nxb
Tiến bộ, Mátxcơva,1978, tr. 403-404
9- Lý luận về quân đội mà C.Mác và Ph.Ăngghen khởi xướng được V.I.Lênin
tiếp tục khẳng định, đặc biệt là vấn đề về bản chất giai cấp của quân đội. V.I.Lênin


kiên quyết đấu tranh với những quan điểm tư sản về cái gọi là "quân đội trung lập"
và khẳng định: “Khơng phải chỉ có dưới chính thể qn chủ, qn đội mới là cơng
cụ đàn áp. Nó vẫn là cơng cụ đàn áp của tất cả các chính thể cộng hồ tư sản, kể cả
những chính thể cộng hồ dân chủ nhất” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 49, Nxb Tiến bộ,
Mátxcơva,1978, tr. 610
10- Theo đó, Người nhấn mạnh: “Quân đội của nhà nước tư sản là công cụ
vững chắc nhất để duy trì và bảo vệ chế độ cũ, là phương tiện quan trọng để đạt
được các mục tiêu chính trị phi nghĩa” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 38, Nxb Tiến bộ,

Mátxcơva,1978, tr. 361

Chương 2
NGUỒN GỐC, BẢN CHẤT CỦA CHIẾN TRANH
*Khái niệm chiến tranh: Theo quan điểm Chủ nghĩa Mác - Lênin, chiến
tranh được hiểu là hiện tượng chính trị - xã hội mang tính lịch sử, là đấu tranh
giữa các giai cấp, các lực lượng chính trị có địa vị, lợi ích đối lập nhau trong
một nước, giữa các nước với nhau, trong đó đấu tranh vũ trang là chủ yếu,
nhằm đạt tới mục đích chính trị nhất định.
*Nguồn gốc chiến tranh: Chủ nghĩa Mác - Lênin tìm nguồn gốc chiến tranh
từ hiện thực xã hội, từ những mâu thuẫn về kinh tế, chính trị, xã hội và chỉ ra nguồn
gốc chiến tranh từ chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và đối kháng giai cấp
không thể điều hoà.


*Nguyên nhân của chiến tranh Trong xã hội có tồn tại chế độ sở hữu tư nhân
về tư liệu sản xuất và đối kháng giai cấp, chiến tranh là tất yếu, nhưng không phải
lúc nào cũng nổ ra chiến tranh. Chiến tranh chỉ nổ ra trong những điều kiện nhất
định với những nguyên nhân cụ thể của nó. Nguyên nhân của chiến tranh là sự
tác động tổng hợp của các nhân tố khách quan và chủ quan trong những điều
kiện, hồn cảnh và với khơng gian, thời gian nhất định. Các nguyên nhân của
chiến tranh được chia thành các cấp độ khác nhau, có nguyên nhân chung, nguyên
nhân đặc thù và nguyên nhân đơn nhất.
* Bản chất của chiến tranh: V.I.Lênin khẳng định: “Chiến tranh là sự tiếp
tục của chính trị bằng những biện pháp khác (cụ thể là bằng bạo lực) Về hình
thức khái qt của C.Ph.Claudơvít và V.I. Lênin như nhau, nhưng bản chất lại
khác nhau căn bản. Đối với C.Ph.Claudơvít, chính trị chỉ đơn thuần là quan hệ đối
ngoại, khơng đề cập đến chính trị từ quan hệ đối nội, quan hệ giai cấp trong một
nước, mà quan hệ đối nội còn quyết định quan hệ đối ngoại. Khi giải thích chính trị
sai lầm thì giải thích bản chất chiến tranh cũng sẽ không khoa học.

Bản chất chiến tranh trong quan niệm của chủ nghĩa Mác - Lênin thể hiện
trên hai mặt cơ bản. Trước hết, chiến tranh là một hiện tượng chính trị xã hội.
Chiến tranh thuộc phạm trù xã hội, đồng thời là phạm trù chính trị. Chiến tranh
khơng đồng nhất với mọi hiện tượng xã hội, mọi hiện tượng chính trị, nhưng đã là
chiến tranh phải thuộc phạm trù xã hội, chính trị. Thứ hai, chiến tranh khơng
đồng nhất với chính trị, nó chỉ là kế tục chính trị bằng thủ đoạn đặc thù, thủ đoạn
bạo lực vũ trang. Chính trị là mục đích, là nội dung của chiến tranh, còn chiến
tranh chỉ là một trong những phương thức tiến hành, thực hiện chính trị. Trong
các phương thức tiến hành, thực hiện chính trị, chiến tranh là phương thức đặc
biệt. Trước khi chiến tranh nổ ra, các phương thức phi chiến tranh đã được vận
dụng, tiến hành khơng có hiệu lực thì phương thức chiến tranh được thực hiện.
* Mối quan hệ giữa chiến tranh và chính trị


Chiến tranh và chính trị là những hiện tượng chính trị xã hội khác nhau,
nhưng quan hệ hữu cơ với nhau. Quan hệ giữa chính trị và chiến tranh là một
phương diện quan trọng của bản chất chiến tranh. Trong mối quan hệ giữa chính
trị và chiến tranh, chính trị quyết định chiến tranh trên mọi phương diện( mục
đích, tiến trình và kết cục, bản chất và tính chất chính trị xã hội)- Chiến tranh
tác động trở lại chính trị. Đây là tác động của một phương thức thực hiện đến
mục đích, nội dung của nó là chính trị.

1- Các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác - Lênin đánh giá cao quan điểm của các
nhà tư tưởng trên, đã kế thừa, phát triển và vạch ra bản chất chiến tranh. V.I.Lênin
khẳng định: “Chiến tranh là sự tiếp tục của chính trị bằng những biện pháp khác
(cụ thể là bằng bạo lực)” C.Ph.Claudơvít, Bàn về chiến tranh, Nxb Quân đội nhân
dân, Hà Nội,1976, tr.55. Về hình thức khái qt của C.Ph.Claudơvít và V.I. Lênin
như nhau, nhưng bản chất lại khác nhau căn bản. Đối với C.Ph.Claudơvít, chính
trị chỉ đơn thuần là quan hệ đối ngoại, khơng đề cập đến chính trị từ quan hệ đối
nội, quan hệ giai cấp trong một nước, mà quan hệ đối nội còn quyết định quan hệ

đối ngoại. Khi giải thích chính trị sai lầm thì giải thích bản chất chiến tranh cũng
sẽ khơng khoa học.
2- V.I.Lênin cho rằng: “Mọi cuộc chiến tranh đều gắn với chế độ chính trị đã
sinh ra nó” V.I.Lênin, Tồn tập, tập 32, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1981, tr. 100
3- V.I. Lênin chỉ rõ: “ Quan điểm chính trị - giai cấp cho phép rút ra kết luận
rằng, khơng chỉ có chiến tranh phi nghĩa, chiến tranh đế quốc, mà cịn có cả hồ bình
phi nghĩa, hồ bình đế quốc chủ nghĩa” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 40, Nxb Tiến bộ,
Mátxcơva, 1978, tr.174.


4- Ngày nay, đất nước ta đang ở trong điều kiện hồ bình, xây dựng đất
nước, xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhưng đồng thời phải luôn tăng cường cảnh
giác, sẵn sàng tiến hành chiến tranh bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Đảng ta nhận định: “Trong một vài thập kỷ tới, ít có khả năng xảy ra chiến tranh
thế giới. Nhưng chiến tranh cục bộ, xung đột vũ trang, xung đột sắc tộc, tôn giáo,
chạy đua vũ trang, hoạt động can thiệp lật đổ, khủng bố cịn xảy ra ở nhiều nơi
với tính chất phức tạp ngày càng tăng” Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại
hội đại biểu tồn quốc lần thứ IX, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr. 14.
Vì vậy, việc nhận thức đúng đắn bản chất chiến tranh nói chung, chiến tranh
chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược nói riêng có ý nghĩa vơ cùng quan
trọng trong sự nghiệp xây dựng và củng cố nền quốc phòng toàn dân, xây dựng
lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng quân đội nhân dân để sẵn sàng tiến hành
cuộc chiến tranh nhân dân bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Hiện nay, một số quan điểm phản động đã cố tình xun tạc cuộc chiến tranh giải
phóng dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ ở nước ta. Chúng tìm cách phủ nhận
tính chất chính nghĩa, tiến bộ của cuộc chiến tranh này với những luận điểm khác nhau.
Nhận thức bản chất cuộc chiến tranh giải phóng dân tộc chống thực dân Pháp và đế quốc
Mỹ ở nước ta là cơ sở khoa học phê phán những quan điểm sai trái, phản động và có thái
độ độ đúng đắn, trách nhiệm cao đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ
nghĩa hiện nay.

Chương 3
TÍNH CHẤT XÃ HỘI VÀ CÁC KIỂU CHIẾN TRANH
*Tính chất xã hội của chiến tranh: Với thế giới quan, phương pháp luận
duy vật biện chứng, chủ nghĩa Mác - Lênin đã nghiên cứu một cách toàn diện, triệt
để và luận giải đúng đắn, khoa học tính chất xã hội của chiến tranh. Tính chất xã
hội của chiến tranh là phạm trù chỉ thái độ và sự đánh giá của một lực lượng xã


hội về vai trò của mỗi bên tham chiến đối với tiến bộ xã hội, dựa trên những tiêu
chuẩn chính trị xã hội đặc trưng để phân biệt đó là chiến tranh chính nghĩa hay
phi nghĩa, tiến bộ hay phản động.
1- ở phương Đông, Ngô Khởi (440 - 381 TCN), một trong những người sáng
lập tư tưởng quân sự Trung Quốc cổ đại, cũng đã có nhận xét khá sâu sắc về tính
chất xã hội của chiến tranh. Ơng viết: “Thành Thang đánh Trụ mà dân Hạ vui
mừng. Đó là vì những cuộc chiến tranh của Thành Thang hợp với lẽ trời và lịng
người nên mới được như vậy”. Tơn Ngô Binh pháp, Nxb Công an nhân dân, Hà
Nội, 1994, tr.174. Nguyễn Trãi (1380-1442), một danh nhân văn hóa, nhà chính trị,
qn sự lỗi lạc của Việt Nam cũng có những tư tưởng độc đáo về tính chất xã hội của
chiến tranh, thông qua các khái niệm đại nghĩa và hung tàn.
2- Đến giai đoạn đế quốc chủ nghĩa, dựa trên cơ sở phân tích một cách khoa
học tình hình thực tế, V.I Lênin đã phát triển sáng tạo luận điểm của C. Mác, chỉ ra
nguyên tắc chung để xác định tính chất xã hội của chiến tranh là xác định nội dung
chính trị của mỗi cuộc chiến tranh trong mỗi trường hợp riêng. V.I.Lênin khẳng
định: “Chiếm đất đai và nơ dịch những nước ngồi, làm phá sản nước cạnh tranh
với mình, cướp phá của cải của nước đó, làm cho quần chúng lao động không chú
ý đến những cuộc khủng hoảng chính trị trong nước của Nga, của Đức, của Anh và
các nước khác, chia rẽ công nhân và lừa bịp họ bằng những lời dối trá dân tộc chủ
nghĩa, và tàn sát đội tiền phong của họ để làm suy yếu phong trào cách mạng của
giai cấp vô sản: Đó là nội dung và ý nghĩa thật sự duy nhất của cuộc chiến tranh
hiện nay” V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1980, tập 26, tr.17.

3- Để đánh giá đúng đắn tính chất xã hội của chiến tranh, V.I Lênin đòi hỏi
chúng ta phải xuất phát từ lợi ích và lập trường giai cấp vô sản: “Chính đáng và
chính nghĩa theo quan điểm nào? Chỉ có quan điểm của giai cấp vơ sản xã hội chủ
nghĩa cịn các quan điểm khác chúng ta khơng thừa nhận” V.I.Lênin, Tồn tập, Nxb
Tiến bộ, tập 36, Mátxcơva,1978, tr. 357 - 358.


Tiêu chuẩn đánh giá tính chất xã hội của chiến tranh theo quan điểm chủ nghĩa
Mác - Lênin bao gồm nhiều mặt: chính trị, pháp luật, đạo đức, thẩm mỹ.
4- Đánh giá tính chất xã hội của chiến tranh về mặt đạo đức có ý nghĩa rất lớn,
như Lênin chỉ rõ: “Lịng tin vào cuộc chiến tranh chính nghĩa, sự giác ngộ rằng cần
phải hy sinh đời mình cho hạnh phúc của những người anh em là yếu tố nâng cao
tinh thần của binh sỹ và làm cho họ chịu đựng được những khó khăn chưa từng
thấy” V.I.Lênin, Tồn tập, Nxb Tiến bộ, Mỏtxcơva,1981, tập 32, tr. 99-100.
5- Ngày nay, chân lý lớn của thời đại là: “hịa bình, độc lập dân tộc, dân chủ
và tiến bộ xã hội” Đảng Cộng sản Việt Nam, Cương lĩnh xây dựng đất nước trtong
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xó hội, Nxb Chớnh trị quốc gia, Hà Nội, 1991, tr.10 .
Do vậy, tất cả những cuộc chiến tranh chống lại các mục tiêu này đều là phi nghĩa.
Điều đó cho phép kết luận rằng, trong kiểu chiến tranh thời đại ngày nay có những
cuộc chiến tranh chính nghĩa cơ bản sau: 1. Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ
nghĩa; 2. Chiến tranh cách mạng của giai cấp công nhân và nhân dân lao động ở
các nước chống giai cấp tư sản và các thế lực phản động; 3. Chiến tranh giải phóng
dân tộc; 4. Chiến tranh bảo vệ chủ quyền quốc gia của các nước tư bản chống
chiến tranh xâm lược của các nước đế quốc. Các cuộc chiến tranh phi nghĩa gồm:
1. Chiến tranh của các nước đế quốc chống các nước xã hội chủ nghĩa; 2. Chiến
tranh của các giai cấp bóc lột chống giai cấp cơng nhân và toàn thể nhân dân lao
động; 3. Chiến tranh thực dân cũ và mới; 4. Chiến tranh đế quốc xâm lược trong hệ
thống tư bản chủ nghĩa.
6- Chiến tranh chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược của nhân dân
ta còn là một bộ phận của cuộc đấu tranh cách mạng của nhân dân tiến bộ thế

giới, góp phần đẩy mạnh phong trào độc lập dân tộc ở các nước thuộc địa và phụ
thuộc, bảo vệ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, thúc đẩy phong trào dân chủ,
tiến bộ xã hội của nhân dân các nước đế quốc và phong trào hồ bình thế giới.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Việt Nam ta là một bộ phận của phe dân chủ thế


giới. Hiện nay lại là một đồn luỹ chống đế quốc, chống phản dân chủ do Mỹ cầm
đầu” Hồ Chớ Minh, Tồn tập, Nxb Chính trị quốc gia , Hà Nội.1995, tập 6, tr.170.
7- Đây là cơ sở lý luận và thực tiễn giúp chúng ta phê phán quan điểm phản
động, phản khoa học về các cuộc chiến tranh giải phóng của nhân dân ta. Nghị quyết
Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII viết: “Một vài tác
phẩm viết về kháng chiến đã không phân biệt chiến tranh chính nghĩa và phi nghĩa”
Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung
ương khóa 8, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội,1998, tr.48.
8- Phân chia kiểu chiến tranh luôn được các nhà lãnh đạo chính trị, quân sự và
các nhà tư tưởng thuộc các khuynh hướng khác nhau hết sức quan tâm. Claudơvít,
nhà lý luận quân sự của nước Phổ đã viết: “Lúc bắt đầu chiến tranh, một trong
những công việc đầu tiên quan trọng nhất, quyết định nhất, mà chính nhà chính trị
hoặc người tổng chỉ huy cần phải làm là xác định thật đúng loại chiến tranh nào mà
ơng ta đang tiến hành để khỏi liệt nó vào loại khác với bản chất của nó...đó là vấn
đề chiến lược đầu tiên và rộng lớn nhất trong các vấn đề chiến lược” Claudơvít,
“Bàn về chiến tranh”, Nxb Quân đội nhân dân, Hà Nội 1976, tr. 27- 28
9- Phân chia kiểu chiến tranh có tầm quan trọng đặc biệt trong nhận thức và
hoạt động thực tiễn. Chỉ trên cơ sở xác định đúng kiểu chiến tranh, người lãnh đạo,
chỉ huy tiến hành chiến tranh mới hoạch định được chiến lược, tìm ra phương thức
và tổ chức lực lượng một cách phù hợp. V.I.Lênin đánh giá cao và đặc biệt quan
tâm tới việc phân chia các kiểu chiến tranh: “Tôi cho rằng không phân biệt các loại
chiến tranh sẽ là một điều sai lầm về mặt lý luận và có hại về mặt thực tiễn”
V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tập 49, tr. 500. V.I.Lênin cũng
là người đầu tiên sử dụng khái niệm kiểu chiến tranh trên cơ sở lấy hệ thống các

quan hệ kinh tế, chính trị giữa các nhà nước, giai cấp đã dẫn đến chiến tranh để
phân loại chiến tranh.


10- Cơ sở lịch sử xã hội của việc phân chia các kiểu chiến tranh bao gồm:
mối quan hệ giữa chiến tranh với thời đại mà trực tiếp là hệ thống các quan hệ
kinh tế, chính trị và những mâu thuẫn giữa các nhà nước, giai cấp, dân tộc . Mỗi
thời đại có nội dung, tính chất, đặc điểm và mâu thuẫn cơ bản riêng quyết định
kiểu chiến tranh của thời đại đó. Chính những cuộc chiến tranh phản ánh đầy đủ,
sâu sắc nhất nội dung chính trị, những mâu thuẫn của thời đại, là phương tiện để
giải quyết mâu thuẫn của thời đại. V.I.Lênin chỉ rõ: “Không thể hiểu nổi cuộc
chiến tranh hiện nay, nếu không hiểu được thời đại” V.I.Lênin, Toàn tập, Nxb Tiến
bộ, Mátxcơva,1978, tập 49, tr. 388
11- Và “cần đặt cuộc chiến tranh...vào các hoàn cảnh lịch sử trong đó nó
diễn ra và chỉ có như thế mới có thể xác định được thái độ của mỡnh đối với nó”
V.I Lênin, Tồn tập, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tập 26, tr. 30. ý nghĩa lịch sử
và tính chất xã hội của chiến tranh là do quan hệ giữa các xu hướng đối lập quyết
định: xu hướng tiến bộ (xóa bỏ chế độ chính trị xã hội lỗi thời phản động, tạo
điều kiện cho các dân tộc giành được độc lập, xây dựng một xã hội cao hơn) và
xu hướng phản động (duy trì, bảo vệ hoặc thiết lập chế độ chính trị- xã hội phản
động). Do xu hướng, mục đích đối lập nhau nên ý nghĩa, tính chất của chiến tranh
cũng khác nhau: tiến bộ hay phản động. Theo V. I Lênin, trong lịch sử đã từng có
những cuộc chiến tranh tiến bộ, có ích cho sự phát triển của nhân loại, cũng có
những cuộc chiến tranh tạm thời kìm hãm sự phát triển của các dân tộc bị lôi kéo
vào quỹ đạo của chiến tranh, thậm chí dẫn đến suy thối.
12- Thái độ nhất qn của giai cấp vô sản là làm mọi cách ngăn ngừa để chiến
tranh khơng xảy ra, đồng thời, tích cực tạo ra tiềm lực vật chất, tinh thần và quân
sự, thường xuyên nâng cao cảnh giác, sẵn sàng đánh bại mọi cuộc chiến tranh xâm
lược, nếu chiến tranh xảy ra phải tích cực ủng hộ và tiến hành đến cùng bảo vệ chủ
nghĩa xã hội. C.Mác đã chỉ rõ: “Chúng tơi tun bố với các chính phủ rằng chúng

tơi biết rằng các ngài là lực lượng vũ trang chĩa vào những người vô sản, chúng tôi


sẽ chống lại các ngài bằng phương thức hịa bình ở nơi nào chúng tơi có thể làm
như thế và bằng vũ khí khi nào điều đó trở nên cần thiết” C.Mác và Ph.Ăngghen,
Tồn tập, tập 17, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội.1994, tr.853.
13- V.I.Lênin chỉ rõ: “Nội chiến, nghĩa là những cuộc chiến tranh do giai
cấp bị áp bức tiến hành chống giai cấp áp bức mình, do những người nô lệ tiến
hành chống bọn chủ nô, do những người nông nô chống bọn địa chủ, do những
người làm công tiến hành chống giai cấp tư sản” V.I.Lênin, Tồn tập, tập 26, Nxb
Tiến bộ, Mátxcơva,1980, tr.390.
Mục đích của nội chiến do giai cấp bị áp bức tiến hành là giành và giữ chính
quyền nhà nước, cho nên nó có thể xảy ra trước hoặc sau khi giai cấp vơ sản
giành chính quyền.
14- Các nước xã hội chủ nghĩa đều phải thường xuyên tăng cường cảnh giác,
chuẩn bị và sẵn sàng tiến hành chiến tranh bảo vệ tổ quốc. Theo V.I.Lênin: "một
cuộc cách mạng chỉ có giá trị khi nào nó biết tự vệ…” V.I.Lênin, Tồn tập, tập 35,
Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tr.145.
15- V.I.Lênin viết: “Kể từ ngày 25 tháng Mười 1917, chúng ta là những
người chủ trương bảo vệ tổ quốc. Chúng ta tán thành “bảo vệ tổ quốc”, nhưng
cuộc chiến tranh giữ nước mà chúng ta đang đi tới, là một cuộc chiến tranh bảo
vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bảo vệ chủ nghĩa xã hội với tính cách là tổ quốc, bảo
vệ nước Cộng hồ xơ - viết, với tính cách là một đơn vị trong đạo quân thế giới
của chủ nghĩa xã hội” V.I.Lênin, Toàn tập, tập36, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978,
tr.102.
Chương 4
HỆ THỐNG QUY LUẬT CHIẾN TRANH


1- Ph.Ăngghen cho rằng: “khởi nghĩa là một bài toán có những đại lượng rất

bất định mà giá trị có thể thay đổi từng ngày” C.Mác và Ph.Ăngghen, Toàn tập
tập 8, Nxb Chính trị quốc gia , Sự thật, Hà Nội, 1993, tr.122.
2- Nguyễn Trãi nhận định: "người giỏi dùng binh là ở chỗ biết rõ thời thế mà
thôi, được thời có thế thì mất biến thành cịn, mất thời khơng thế thì mạnh hố ra
yếu, n lại thành nguy, sự thay đổi ấy chỉ trong khoảng trở bàn tay” Lịch sử tư
tưởng Việt Nam, tập 1, Nxb Khoa học xó hội, Hà Nội, 1993, tr.293.
3- Hồ Chí Minh khẳng định: “Dụng binh thắng bại nhiều lúc quyết định trong
năm, mười phút” Hồ Chí Minh, Tồn tập, tập 5 , Nxb Chớnh trị quốc gia, 2000, tr.
225.
4- Nên người dùng binh phải “Nhanh như chớp, biến hoá như thần” Hồ Chí
Minh, Tồn tập, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.318
5- V.I.Lênin chỉ rõ: “Chúng ta có thể tiến hành chiến tranh vì quần chúng biết
vì sao họ chiến đấu và họ muốn chiến đấu, mặc dù gặp những khó khăn chưa từng
thấy…” V.I. Lênin, Tồn tập, tập 38, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1978, tr.61.
6- “không bao giờ người ta có thể chiến thắng được một dân tộc mà đa số
công nhân và nông dân đã biết, đã trông thấy… rằng họ bảo vệ một sự nghiệp mà
một khi thắng lợi sẽ đảm bảo cho họ có khả năng hưởng thụ mọi thành quả văn
hoá, mọi thành quả lao động của con người” V.I. Lênin, Toàn tập, tập 38, Nxb Tiến
bộ, Mátxcơva,1978, tr.378.
7- Trong cuộc chiến tranh phi nghĩa, giai cấp bóc lột sẽ khơng thể tiến hành
được chiến tranh nếu quần chúng nhân dân lao động hiểu rõ mục đích của chiến
tranh là phản động. V.I.Lênin viết: "Một vua Phổ ở thế kỷ, XVIII đã nói một câu rất
thơng minh: nếu qn lính của chúng ta hiểu tại sao chúng ta đánh nhau, thì chúng ta
sẽ khơng thể tiến hành một cuộc chiến tranh nào cả. Vua Phổ đó khơng phải là người
ngu dốt” V.I. Lênin, Tồn tập, tập 38, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1978, tr.61.


8- Trong rất nhiều nhân tố tham gia vào chiến tranh nhân tố kinh tế giữ vai trò
nền tảng, quyết định, “đó là một chân lí mà ai cũng biết, và về ngun tắc thì khơng
ai bắt bẻ được” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 31, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1976, tr. 55.

9- V.I.Lênin khẳng định: “Thời đại mà bọn đánh thuê hay bọn đại biểu các
đẳng cấp vừa thoát li khỏi nhân dân, tiến hành chiến tranh - thời đại ấy đã vĩnh
viễn qua rồi. Chiến tranh ngày nay là do nhân dân tiến hành” V.I. Lênin, Toàn tập,
tập 9, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,1979, tr. 190.
10- V.I.Lênin khẳng định: “Trong mọi cuộc chiến tranh rốt cuộc thắng lợi đều
phụ thuộc vào tinh thần của quần chúng đang đổ máu trên chiến trường” V.I.Lênin,
Toàn tập, tập 41, Nxb Tiến bộ, Máttxccơva, 1977, tr.147.
11- Chúng ta có lực lượng tinh thần vững mạnh hơn hẳn các thế lực xâm lược
là bởi: “Dân ta có một lịng nồng nàn u nước. Đó là truyền thống quí báu của ta.
Từ xưa đến nay mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng thì tinh thần ấy lại sơi nổi, nó kết
thành một làn sóng vơ cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua mọi sự nguy hiểm, nó
nhấn chìm tất cả lũ bán nước và cướp nước” Hồ Chí Minh, Tồn tập, tập 6, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001 tr.16.
Chương 5
NGUỒN GỐC, BẢN CHẤT, CHỨC NĂNG
CỦA QUÂN ĐỘI VÀ CÁC KIỂU QUÂN ĐỘI
1- V.I.Lênin chỉ rõ: “Khơng phải chỉ dưới chính thể qn chủ, qn đội mới là
cơng cụ đàn áp. Nó vẫn là cơng cụ đàn áp trong tất cả các chính thể cộng hồ tư
sản, kể cả những chính thể cộng hồ dân chủ nhất" V.I.Lênin, Toàn tập, tập 37,
Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1978, tr. 610.
2- Đương nhiên, “nước nào có trình độ tiến bộ xã hội cao hơn thì có ưu thế
khách quan về mặt quân sự” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 34, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,
1976, tr. 216.


3- Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Quân đội ta trung với Đảng, hiếu với
dân, sẵn sàng chiến đấu hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc, vì chủ nghĩa xã hội.
Nhiệm vụ nào cũng hồn thành, khó khăn nào cũng vượt qua, kẻ thù nào cũng
đánh thắng" Hồ Chí Minh, Tồn tập, tập 11, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996,
tr. 350.

Chương 6
SỨC MẠNH CHIẾN ĐẤU CỦA QUÂN ĐỘI
1- Quân số của quân đội phải đạt tới một mức độ nhất định để có thể đảm bảo
hoàn thành nhiệm vụ theo yêu cầu của nhà nước, giai cấp tổ chức và sử dụng quân
đội. Quân số nhiều hay ít khơng chỉ phụ thuộc vào u cầu, nhiệm vụ, mà còn phụ
thuộc vào điều kiện kinh tế của mỗi nước. Ph.Ăngghen cho rằng: "không bao giờ có
một nước nào lại có thể giữ 5% dân số của mình ở lại cầm súng trong một thời gian
dài"
C. Mác và Ph.Ăng ghen, Tồn tập, tập 7, Nxb Chính trị quốc gia, Sự thật, Hà
Nội, 1993, tr. 673.
2- Tinh thần của quân đội hình thành và phát triển phụ thuộc vào chế độ kinh
tế, chính trị, văn hố, xã hội; phụ thuộc vào vai trò lãnh đạo của giai cấp cầm quyền.
Trong chiến tranh, tinh thần của quân đội phụ thuộc vào mục đích chính trị, tính chất
chính trị xã hội của chiến tranh. V.I Lênin cho rằng: "Lòng tin vào cuộc chiến tranh
chính nghĩa, sự giác ngộ rằng, cần phải hy sinh đời mình cho hạnh phúc của những
người anh em là yếu tố nâng cao tinh thần của binh sỹ và làm cho họ chịu đựng được
những khó khăn chưa từng thấy" V.I.Lênin, Tồn tập, tập 41, Nxb Tiến bộ,
Mátxcơva, 1977, tr. 147.
3- Đặc biệt, yếu tố tinh thần của quân đội xã hội chủ nghĩa vận động, phát triển
phụ thuộc vào hoạt động của công tác đảng, cơng tác chính trị trong qn đội. V.I Lênin


khẳng định: “ở đâu mà cơng tác chính trị trong qn đội, cơng tác của các chính uỷ làm
được chu đáo nhất, thì ở đấy… tinh thần của họ cũng cao hơn” V.I.Lênin, Toàn tập,
tập 39, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1977, tr. 66.
4- Chỉ có trên cơ sở có sự thống nhất cao về ý chí và hành động mới tạo nên
sức mạnh. Kỷ kuật là một trong những yếu tố quan trọng tạo nên sức mạnh chiến
đấu của quân đội. V.I Lênin cho rằng: “ở đâu mà kỷ luật giữ được vững nhất… ở
đấy khơng hề có tình trạng lỏng lẻo trong quân đội, quân đội giữ gìn được trật tự

tốt hơn và tinh thần của họ cũng cao hơn, ở đấy thu được nhiều thắng lợi hơn”
V.I.Lênin, Toàn tập, tập 39, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva, 1977 tr. 66.
5- Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Quân đội mạnh là nhờ giáo dục khéo,
nhờ chính sách đúng và nhờ kỷ luật nghiêm” Hồ Chí Minh, Tồn tập, tập 6, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2001, tr.560.
6- V.I.Lênin cho rằng: “Một đội quân giỏi nhất, những người trung thành nhất
với sự nghiệp cách mạng cũng đều sẽ lập tức bị kẻ thù tiêu diệt, nếu họ không được
vũ trang, tiếp tế lương thực và huấn luyện đầy đủ” V.I.Lênin, Toàn tập, tập 35, Nxb
Tiến bộ, Mátxcơva, 1976, tr. 497
7- Lần đầu tiên, Ph.Ăngghen đã diễn đạt quy luật quan trọng này như sau:
“Toàn bộ tổ chức và phương thức chiến đấu của quân đội, và do đó, thắng lợi và
thất bại đều tỏ ra là phụ thuộc vào những điều kiện vật chất, nghĩa là điều kiện
kinh tế” C. Mác và Ph.Ănghen, Tồn tập, tập 20, Nxb Chính trị quốc gia, Sự thật,
Hà Nội. 1994, tr. 241.
8- Cùng với văn hoá, khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, nhất là khoa học
qn sự cũng có vai trị tác động, chi phối đến việc xây dựng sức mạnh chiến đấu
của qn đội. V.I Lênin cho rằng: "Khơng có khoa học thì khơng thể xây dựng
được một qn đội hiện đại" V.I Lênin, Toàn tập, tập 40, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva,
1978, tr. 210. Vai trị đó được thể hiện ở chỗ khoa học sẽ tác động, chi phối đến tổ
chức biên chế của quân đội; đến việc hình thành, phát triển những phẩm chất tinh


thần chính trị, đạo đức, kỷ luật; tăng cường vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự; khoa
học và nghệ thuật quân sự và đến việc xây dựng đội ngũ sỹ quan quân đội, góp
phần nâng cao sức mạnh chiến đấu của quân đội.
Tuy nhiên, sự tác động, chi phối của khoa học đến việc xây dựng sức mạnh
chiến đấu của qn đội cịn phụ thuộc vào tính chất của chế độ kinh tế, chính trị, hệ
tư tưởng, văn hố, xã hội. Đặc biệt là phụ thuộc vào vị trí, vai trò lịch sử của giai
cấp, nhà nước cầm quyền. Các chế độ kinh tế, chính trị, hệ tư tưởng, văn hoá, xã hội
khác nhau sẽ chi phối đến việc phát huy vai trò của khoa học trong xây dựng sức

mạnh chiến đấu của quân đội khác nhau.

Chương 7
SỨC MẠNH QUÂN SỰ QUỐC GIA
Chủ nghĩa Mác - Lênin quan niệm, sức mạnh quân sự quốc gia là tổng thể các
lực lượng vật chất, tinh thần của một nhà nước và khả năng huy động các lực lượng
ấy để thực hiện mục đích của chiến tranh hoặc các nhiệm vụ khác.
1- Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã nhận định:
"Sức mạnh tổng hợp và khả năng sẵn sàng chiến đấu của các lực lượng vũ trang
chưa được phát huy đầy đủ. ở một số địa bàn cịn những yếu tố gây mất ổn định
chính trị - xã hội. Công tác nghiên cứu, dự báo chiến lược về quốc phòng, an
ninh, đối ngoại chưa theo kịp diễn biến của tình hình. Sự phối hợp giữa an ninh,
quốc phòng và đối ngoại trong việc giải quyết một số vấn đề cụ thể thiếu chặt
chẽ" Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb
Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006, tr. 63 – 64