QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH THPT QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ THANH HIỀN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH THPT QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC

HÀ NỘI, 2021


VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

NGUYỄN THỊ THANH HIỀN

QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH THPT QUẬN HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI
ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC

Ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 8.14.01.14

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS. NGUYỄN THỊ MAI LAN

HÀ NỘI, 2021

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn này là cơng trình nghiên cứu của cá nhân tơi. Các
số liệu, nội dung được trình bày trong luận văn này là trung thực. Kết quả nghiên
cứu này không trùng với bất cứ cơng trình nào đã được cơng bố trước đó. Tơi xin
chịu trách nhiệm hồn tồn về đề tài nghiên cứu của mình.
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Hiền


LỜI CẢM ƠN
Tôi xin bày tỏ lời cảm ơn chân thành đến Lãnh đạo, các phòng ban của Học
viện Khoa học xã hội giúp đỡ tơi trong q trình học tập và nghiên cứu tại Học viện
khoa học xã hội.
Đặc biệt tơi xin bày tỏ lịng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thị Mai
Lan đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tơi trong q trình học tập, nghiên cứu và
hồn thành luận văn.
Tơi cũng xin chân thành cảm ơn Đảng ủy, Ban Giám hiệu cùng các thầy cô
giáo trường THPT Lê Quý Đôn, THPT Quang Trung, THPT Trần Hưng Đạo đã tạo
mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong học tập, nghiên cứu và thực hiện Luận văn này.
Tôi xin trân trọng cảm ơn!
Tác giả luận văn

Nguyễn Thị Thanh Hiền


MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1
Chương 1: LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG

NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG
YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC........................................................................ 14
1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ........................................... 14
1.2. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT ảnh hưởng đến hoạt động
giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp............. 17
1.3. Lí luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .................................................. 20
1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT đáp
ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .......................................................................... 27
1.5. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục......................................................... 33
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẬN
HÀ ĐÔNG, HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ................. 37
2.1. Khái quát về địa bàn nghiên cứu và q trình tở chức khảo sát thực trạng ..... 37
2.2. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT Hà
Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ............................................ 41
2.3. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
THPT quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .................. 47
2.4. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tới quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục ........................................................................................ 55
2.5. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh THPT quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .......... 56


Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG
NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG QUẬN HÀ
ĐÔNG, HÀ NỘI ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ........................ 60
3.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 60

3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
THPT quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục .................. 61
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................ 71
3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ..... 72
Tiểu kết chương 3 .................................................................................................... 76
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................... 77
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 81
PHỤ LỤC ................................................................................................................. 85


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TỪ VIẾT TẮT

TỪ ĐẨY ĐỦ

ĐTB

Điểm trung bình

GD

Giáo dục

GDHN

Giáo dục hướng nghiệp

GDPT

Giáo dục phở thơng

GDTX

Giáo dục thường xuyên

GD&ĐT

Giáo dục và đào tạo

GV

Giáo viên

HS

Học sinh

THPT

Trung học phổ thông


DANH MỤC CÁC BẢNG SỐ LIỆU
Bảng 2.1. Xếp loại học lực và hạnh kiểm của HS THPT công lập quận Hà Đông ..38
Bảng 2.2. Thực trạng thực hiện mục tiêu hoạt động giáo dục hướng nghiệp ...........41
Bảng 2.3. Thực trạng thực hiện nội dung, chương trình giáo dục hướng nghiệp .....42
Bảng 2.4. Thực trạng thực hiện phương pháp, hình thức GDHN .............................43
Bảng 2.5. Thực trạng lực lượng tham gia giáo dục hướng nghiệp ...........................45
Bảng 2.6. Thực trạng cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ giáo dục hướng nghiệp.........46

Bảng 2.7. Thực trạng quản lý thực hiện mục tiêu giáo dục hướng nghiệp ...............47
Bảng 2.8. Thực trạng quản lý thực hiện nội dung, chương trình GDHN .................48
Bảng 2.9. Thực trạng quản lý việc lựa chọn và sử dụng phương pháp, ....................50
Bảng 2.10. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ GDHN ...................52
Bảng 2.11. Thực trạng quản lý các lực lượng tham gia GDHN ...............................53
Bảng 2.12. Thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả GDHN...........................54
Bảng 2.13. Thực trạng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố ........................................55
Bảng 3.1. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các biện pháp ............................73
Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp ..........................74
Biểu đồ 3.3. Tương quan về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ..........75


MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong nhà trường phở thơng có ý nghĩa
quan trọng đối với chất lượng nguồn nhân lực của đất nước, bởi lẽ giáo dục
hướng nghiệp sẽ giúp cho học sinh phát huy được tối đa năng lực của bản thân,
hứng thú với cơng việc, nhờ đó hiệu quả làm việc được nâng cao. Đồng thời giáo
dục hướng nghiệp đúng đắn cũng giúp cho học sinh chọn đúng trường để học,
đúng nghề để làm đáp ứng nhu cầu của chính bản thân học sinh, nhu cầu của xã
hội về nguồn nhân lực, góp phần giảm thiểu tình trạng mất cân đối trong nguồn
nhân lực ở nước ta hiện nay.
Giáo dục hướng nghiệp có thể được tiến hành từ rất sớm, song đối với cấp học
trung học phổ thông (THPT) là một giai đoạn quan trọng. Ở giai đoạn này, giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh có vai trị rất lớn trong việc hình thành định hướng nghề
nghiệp cho học sinh. Học sinh THPT là một lực lượng tiềm năng quan trọng của
nguồn nhân lực đất nước do vậy nhiệm vụ giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
THPT là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách cần được thực hiện hiệu quả. Chương trình
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT cũng là một trong những nhiệm vụ quan
trọng của nhà trường đã góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục tồn diện cho các học

sinh, trong đó có nội dung giáo dục cho học sinh xác định được nghề nghiệp đúng
đắn, có lý tưởng nghề nghiệp và thái độ đúng đắn đối với lao động. Do đó, hướng
nghiệp cho học sinh THPT chính là một bộ phận cấu thành chương trình giáo dục
hướng nghiệp chung. Thơng qua việc tiếp xúc thực tế với nghề, quá trình tiếp cận
các kỹ thuật và cơng nghệ sản xuất,… thì giáo dục hướng nghiệp mang đến cho học
sinh sự rèn luyện về tay nghề khéo léo, sáng tạo và phát triển tư duy.
Chương trình giáo dục phở thơng 2018 giáo dục hướng nghiệp (GDHN) cho
học sinh đã được chú trọng, trong đó GDHN cho học sinh THPT được thực hiện
thông qua tất cả các môn học như: Công nghệ, Tin học, Nghệ thuật, Giáo dục công
dân ở cấp trung học cơ sở, các môn học ở cấp THPT và thông qua các hoạt động
trải nghiệm, cùng với nội dung giáo dục của địa phương, gắn với các hoạt động sản
xuất, kinh doanh, dịch vụ tại địa phương. giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường
phổ thông được thực hiện thường xuyên và liên tục, trong đó tập trung vào các năm

1


học cuối của giai đoạn giáo dục cơ bản và toàn bộ thời gian của giai đoạn giáo dục
định hướng nghề nghiệp đối với cấp THPT [6].
Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT đáp ứng u cầu
đởi mới giáo dục vì vậy trở thành một nội dung và nhiệm vụ quan trọng trong tổng thể
công tác quản lý của các trường THPT, bên cạnh các nhiệm vụ giáo dục và quản lý
giáo dục đã thực hiện. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục là vấn đề cần được các chủ thể quản lý của nhà
trường nhận thức đầy đủ, có kế hoạch, tở chức, chỉ đạo sao cho hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục thực hiện tốt mục
tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, hình thức tở chức, đảm bảo các điều kiện về
nguồn lực con người, nguồn lực cơ sở vật chất, trang thiết bị giáo dục hướng nghiệp.
Mặc dù vấn đề quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục có vai trị vơ cùng quan trọng và đã được quan tâm

ưu tiên thực hiện, nhưng trên thực tế, hiệu quả của hoạt động này vẫn chưa thật sự
được khẳng định và còn gây ra nhiều bàn luận. Mặt khác, các nghiên cứu về vấn đề
này cũng đã được tiến hành song chưa thật nhiều và đặc biệt là nghiên cứu về quản lý
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT trong bối cảnh Việt Nam đang
thực hiện cơng cuộc đởi mới căn bản và tồn diện giáo dục cũng như đang triển khai
thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018 chưa được triển khai nghiên cứu một
cách chuyên sâu và hệ thống từ góc độ khoa học quản lý giáo dục.
Xuất phát từ cơ sở lí luận và thực tiễn nêu trên, tác giả chọn đề tài: “Quản lý
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông quận Hà
Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” để triển khai nghiên cứu.
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
2.1. Nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông
- Trên thế giới:
Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều quan tâm sâu sắc đến GDHN, và có
những chương trình giáo dục hướng nghiệp cụ thể đưa vào trong nhà trường, từ tiểu
học cho đến THPT. Bởi lẽ, GDHN có một vai trị đặc biệt đối với học sinh, giúp
cung cấp cho học sinh những kiến thức quan trọng về nghề nghiệp trong xã hội, nhu
cầu của xã hội đối với các nghề hiện tại và tương lai, học sinh muốn lựa chọn được

2


nghề nghiệp tốt cần phải có kiến thức, kĩ năng gì, cần phải học những gì để đáp ứng
yêu cầu của nghề. Với những vai trò quan trọng của GDHN đối với học sinh như
nêu ở trên đã thúc đẩy các nhà khoa học tập trung vào việc nghiên cứu GDHN cho
học sinh phổ thông, dưới đây sẽ nêu dẫn cụ thể các nghiên cứu theo hướng này:
K.K.Platonop (1960) với quan niệm về “Tam giác hướng nghiệp”, tác giả đã xác
định ba cạnh của hướng nghiệp cần phải được quan tâm là (1) đặc điểm, yêu cầu của
các ngành nghề trong xã hội, (2) nhu cầu nhân lực của thị trường lao động, (3) đặc
điểm về nhân cách, tâm sinh lý của cá nhân. Khi cá nhân tìm được sự phù hợp cả ba

cạnh của tam giác, khi đó tìm được sự lựa chọn nghề tối ưu [Dẫn Theo 30, tr 80].
Tác giả John Holland (1997), đã nghiên cứu và đề xuất Lý thuyết về đặc điểm
cá nhân. Lý thuyết này cho rằng, đặc điểm cá nhân, nhất là sở thích và năng lực có
liên quan chặt chẽ đến việc lựa chọn nghề nghiệp của cá nhân [47]. Ơng nởi tiếng
với lục giác hướng nghiệp RIASEC, thể hiện 6 kiểu nhân cách nghề nghiệp:
Realistics (kiểu người thực tế), Investigative (kiểu người thích nghiên cứu), Artistic
(kiểu người có tính nghệ sĩ), Social (kiểu người có tính XH), Enterprising (kiểu
người dám nghĩ dám làm), Conventional (kiểu người cơng chức). Do đó, lí thuyết
này đã được áp dụng nhiều để giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông. Lý
thuyết của John Holland đã và đang được sử dụng rộng rãi trong thực tiễn giáo dục
hướng nghiệp trên toàn thế giới [47].
- Ở Việt Nam:
Các nghiên cứu về GDHN cho học sinh được triển khai từ những năm 1980,
trong đó phải kể đến các nghiên cứu đi tiên phong về vấn đề này như:
Tác giả Phạm Tất Dong (1984), tác giả cho rằng tư vấn hướng nghiệp là phải
giúp học sinh tìm được “Miền chọn nghề tối ưu”, khi chọn nghề, học sinh phải trả
lời được ba câu hỏi: Tơi thích làm nghề gì? (hứng thú), Tơi có thể làm nghề gì?
(năng lực), Tơi cần phải làm nghề gì? (u cầu xã hội, thị trường lao động đối với
nghề), đó chính là “Miền chọn nghề tối ưu” [11].
Đặng Danh Ánh (2005), cho rằng tư vấn chọn nghề là việc đối chiếu yêu cầu của
nghề, yêu cầu của thị trường lao động với hứng thú, khuynh hướng và năng lực của
học sinh, rồi cho các em lời khuyên nên chọn nghề nào phù hợp. Người học sinh
phải tìm hiểu, đánh giá đúng các đặc điểm nhân cách của bản thân như: xu hướng

3


nghề nghiệp (bao gồm nguyện vọng, hứng thú, động cơ), năng lực (khả năng) phù
hợp nghề, tính cách. Người học sinh phải có nhận thức về thế giới nghề nghiệp, về
nhu cầu phát triển kinh tế xã hội, của đất nước, nhu cầu nhân lực của các ngành

nghề trong xã hội, từ đó xác định sự phù hợp nghề [2].
Tác giả Trần Khánh Đức (2010), đã xây dựng mơ hình nhân cách nghề nghiệp
có tính đến vấn đề cơng nghệ đào tạo và phân hóa các giai đoạn phát triển nghề
trong quá trình vận động và phát triển của nhân cách nghề thích ứng với từng giai
đoạn đào tạo nghề trong hệ thống giáo dục liên tục [13]
Bên cạnh đó, một số đề tài cấp nhà nước được được triển khai thực hiện để nghiên
cứu sâu sắc hơn các vấn đề liên quan tới giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trong nhà
trường phổ thông. Đề tài cấp Nhà nước KX-05-09 “Giáo dục phổ thông và hướng nghiệp
- nền tảng để phát triển năng lực đi vào CNH-HĐH đất nước”, do Nguyễn Văn Lê làm
chủ nhiệm đã nghiên cứu lý luận và thực tiễn về vấn đề này từ đó đề xuất các giải pháp
nâng cao hiệu quả giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông [27].
2.2. Nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông
- Trên thế giới:
Quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ thông cũng được nhiều
nhà khoa học trên thế giới quan tâm nghiên cứu, có thể nêu dẫn cụ thể một số
nghiên cứu sau:
Tác giả Allan Walker, khi bàn về quản lý GDHN cho học sinh phổ thông đã khẳng
định vai trò và tầm quan trọng của quản lý hoạt động này. Tác giả cho rằng, muốn hoạt
động giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông được hiệu quả thì địi hỏi quản lý
hoạt động này phải được chú trọng, phải quản lý theo đúng quy trình và chú ý tới mục
tiêu giáo dục hướng nghiệp cần đạt được đối với học sinh từng khối lớp [dẫn theo 21].
Tác giả Eli Ginzberg và cộng sự đã đề xuất rằng, phải quản lý GDHN tại trường
phổ thông theo 3 độ tuổi khác nhau trong các giai đoạn lứa tuổi cuộc đời: đầu tiên là
độ tuổi mộng mơ kéo dài từ lúc mới sinh cho tới 11 tuổi, tiếp theo là độ t̉i thăm
dị kéo dài từ 11 t̉i đến 17 t̉i với 3 đặc điểm chính gồm sở thích, khả năng và
giá trị; cuối cùng là độ tuổi thực tế kéo dài từ 17 tuổi trở đi với 3 đặc điểm chính
gồm khám phá, kết tinh và định hình. Theo thuyết này, quản lý GDHN ở trường
THPT sẽ ảnh hưởng đến những năm đầu của độ tuổi thực tế [dẫn theo 21].

4

Các nhà khoa học như E.A Klimov, V.N. Supkin, V.P Gribanov, V.A
Kruchetxki,... thuộc Liên Xơ (cũ) cũng có những nghiên cứu về quản lý giáo dục
hướng nghiệp. Các tác giả này đã cho rằng việc tiến hành các hoạt động giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh cần phải chú ý tới hứng thú nghề nghiệp của học sinh,
động cơ chọn nghề, các giá trị về nghề mà học sinh quan tâm và cần phải có hoạt
động tư vấn hướng nghiệp để giúp học sinh chọn nghề phù hợp. Để thực hiện tốt
các nội dung này đã đặt ra yêu cầu quan trọng đối với quản lý hoạt động hướng
nghiệp cho học sinh trong nhà trường. Nhà quản lý các trường phổ thông cần phải
quản lý hiệu quả giáo dục hướng nghiệp trong trường của mình, trong đó đặc biệt
chú trọng quản lý hoạt động tư vấn hướng nghiệp [dẫn theo 27].
- Ở Việt Nam:
Các nghiên cứu về quản lý giáo dục hướng nghiệp tại trường phổ thông đã
được chú trọng thực hiện, có thể nêu dẫn một số các cơng trình đi theo hướng
nghiên cứu này dưới đây:
Tác giả Nguyễn Văn Hộ, Nguyễn Thị Thanh Huyền với cơng trình: “Hoạt động
giáo dục hướng nghiệp và giảng dạy kỹ thuật trong trường THPT”, các tác giả đã phân
tích sâu các nội dung lí luận về hoạt động giáo dục hướng nghiệp (các khái niệm, mục
tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, hình thức giáo dục hướng nghiệp, …) và
phân tích sâu từ góc độ khoa học giáo dục và quản lý giáo dục các nội dung lí luận liên
quan đến quản lý hoạt động GDHN tại trường phổ thông (khái niệm, các chủ thể quản
lý và nội dung quản lý giáo dục hướng nghiệp trong trường phổ thông) [19].
Cùng với hướng nghiên cứu này, các tác giả Hà Thế Truyền tiến hành nghiên
cứu về vấn đề giáo dục hướng nghiệp và quản lí giáo dục hướng nghiệp ở trường
phở thơng. Trong đó, các tác giả đã khẳng định quản lý giáo dục hướng nghiệp tại
trường phổ thông vô cùng quan trọng, nó quyết định chất lượng hoạt động GDHN.
Do đó, các chủ thể quản lý cần phải xác định rõ tầm quan trọng của quản lý hoạt
này và có biện pháp quản lí phù hợp, hiệu quả [43].
Bên cạnh các cơng trình nghiên cứu nêu trên, vấn đề quản lý hoạt động giáo

dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường phổ thông cũng được nhiều nghiên cứu
sinh lựa chọn làm đề tài nghiên cứu luận án tiến sĩ ngành Quản lý giáo dục, dưới
đây sẽ nêu dẫn các luận án đi theo hướng nghiên cứu này:

5


Tác giả Hồ Văn Thống (2011), thực hiện luận án tiến sĩ với đề tài “Quản lý
giáo dục hướng nghiệp cho HS trung học phổ thông theo định hướng tạo nguồn
nhân lực cho các tỉnh vùng Đồng bằng Sông Cửu Long đến năm 2020”. Trong
nghiên cứu này tác giả đã phân tích mối quan hệ giữa nhu cầu nhân lực và hoạt
động hướng nghiệp; đánh giá thực trạng giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh THPT theo tiếp cận quản lý các thành tố của q trình
giáo dục hướng nghiệp, phân tích nhu cầu nhân lực của các tỉnh đồng bằng sông
Cửu Long đề làm cơ sở đề xuất 03 nhóm giải pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh THPT ở vùng này [40].
Tác giả Phạm Đăng Khoa với luận án: “Quản lý giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh THPT theo định hướng phát triển nhân lực thành phố Hồ Chí Minh”.
Nghiên cứu đã phân tích sâu những nội dung lí luận về giáo dục hướng nghiệp và
quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT theo định hướng phát triển nhân
lực. Trong đó, dựa trên tiếp cận chính là tiếp cận quản lý các thành tố của quá trình
giáo dục hướng nghiệp, nghiên cứu đã xác định được các nội dung quản lý giáo dục
hướng nghiệp cho học sinh THPT và phân tích thực trạng nội dung quản lý gồm:
quản lý mục tiêu, nội dung chương trình, phương pháp, hình thức, điều kiện phục
vụ, lực lượng tham gia, kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại
trường THPT. Từ kết quả nghiên cứu lý luận và thực trạng, luận văn đã đề xuất các
giải pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT theo định hướng phát
triển nhân lực thành phố Hồ Chí Minh [24].
Bên cạnh các cơng trình nghiên cứu nêu trên, vấn đề quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường phổ thông cũng được nhiều học viên lựa

chọn làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ ngành Quản lý giáo dục. Trong đó phải
kể đến các cơng trình nghiên cứu như:
Nguyễn Quốc Thanh Long (2012), thực hiện luận văn thạc sĩ quản lý giáo dục
với đề tài: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp của Hiệu trưởng
các trường THPT huyện Bình Chánh. Nghiên cứu này đã khái quát được lý luận về
giáo dục hướng nghiệp trong trường THPT (các khái niệm, các thành tố của q
trình GDHN trong trường phở thơng) và đi sâu phân tích các nội dung lí luận về
quản lý hoạt động GDHN trong trường THPT. Với tiếp cận chức năng quản lý,

6


nghiên cứu đã xác định được 4 nội dung quản lý vấn đề này gồm: lập kế hoạch, tổ
chức, chỉ đạo, kiểm tra đánh giá GDHN cho học sinh trường phở thơng. Từ kết quả
nghiên cứu lí luận và thực tiễn, nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp [31].
Tác giả Nguyễn Thị Ánh Tuyết (2011), cũng thực hiện luận văn thạc sĩ với đề
tài: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở các trường THPT Quận
12 thành phố Hồ Chí Minh. Luận văn cũng đã xác lập được cơ sở lí luận chính
nghiên cứu quản lý hoạt động hướng nghiệp tại các trường THPT, từ cơ sở lí luận
này, luận văn đã xây dựng bộ cơng cụ nghiên cứu, khảo sát và phân tích thực trạng
và từ đó đề xuất được 07 giải pháp quan trọng giải quyết những hạn chế trong quản
lý hoạt động GDHN ở các trường THPT Quận 12 thành phố Hồ Chí Minh [42].
Tác giả Nguyễn Hữu Thiện (2004), đã bảo vệ thành công luận văn thạc sĩ
Quản lý giáo dục với đề tài: Tìm hiểu thực trạng cơng tác quản lý hoạt động hướng
nghiệp cho học sinh THPT tại thành phố Hồ Chí Minh và đề xuất một số biện pháp.
Nghiên cứu đã khảo sát và đi sâu phân tích thực trạng công tác quản lý hoạt động
hướng nghiệp cho học sinh THPT tại thành phố Hồ Chí Minh và tìm ra được những
ưu điểm, hạn chế, nguyên nhân của ưu điểm và hạn chế của quản lý hoạt động
hướng nghiệp cho học sinh THPT tại thành phố Hồ Chí Minh từ đó đề xuất các biện
pháp quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT phù hợp và hiệu quả, khắc

phục được những hạn chế trong quản lý hoạt động này [39].
Tác giả Huỳnh Thị Tam Thanh (2003), Quản lý công tác hướng nghiệp cho
học sinh bậc trung học tại các trung tâm giáo dục thường xuyên trên địa bàn thành
phố Đà Nẵng: Thực trạng và giải pháp. Đề tài này đã xác định được các đầu việc
quản lý của lãnh đạo các nhà trường trong công tác quản lý giáo dục hướng nghiệp
và đưa ra những biện pháp nhằm tăng cường hiệu quả của công tác này. Tuy nhiên,
đề tài còn chưa xây dựng được một cơ sở lý luận hoàn chỉnh làm nền tảng cho việc
giải quyết phần nội dung [38].
Từ các nghiên cứu trên, có thể rút ra một số nhận xét như sau:
Giáo dục hướng nghiệp và quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh phổ
thông đã được nghiên cứu nhiều trên thế giới cũng như ở Việt Nam, điều này càng
khẳng định rõ hơn sự cần thiết và vai trò quan trọng của vấn đề nghiên cứu này
trong giai đoạn hiện nay.

7


Các cơng trình nghiên cứu cũng đã đi sâu bàn luận về giáo dục hướng nghiệp,
quản lý giáo dục hướng nghiệp tại trường phổ thông với nhiều cách tiếp cận khác
nhau, từ tiếp cận chức năng quản lý, tới tiếp cận quá trình,… Tuy nhiên, trong bối
cảnh đởi mới căn bản và tồn diện giáo dục phở thơng ở nước ta hiện nay và triển
khai thực hiện chương trình giáo dục phở thơng 2018 thì vấn đề nghiên cứu này rất
cần phải tiếp tục thực hiện. Như vậy, cần thiết phải có sự tiếp nối những nghiên cứu
về quản lý GDHN theo hướng khai thác tiềm năng của các hoạt động giáo dục và
dạy học trong nhà trường phổ thông nhằm hồn thiện mục tiêu, nội dung của cơng
tác giáo dục trong nhà trường gắn với chương trình giáo dục phổ thông 2018, gắn
với bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam hiện nay một cách sâu
sắc hơn từ bình diện khoa học quản lý giáo dục. Do vậy, việc tiến hành nghiên cứu
đề tài “Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông
quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” là cấp thiết và rất cần

được nghiên cứu. Những kết quả nghiên cứu của các cơng trình khoa học ở trong và
nước ngồi trên đây là những gợi ý và tiền đề thiết thực giúp tác giả kế thừa, xác
định đối tượng nghiên cứu và hướng đi cho cơng trình của mình.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh trung học phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục, đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh các trường trung học phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội nhằm
nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho
học sinh trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh trung học phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu
đổi mới giáo dục.
- Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh trung học phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
và khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

8


4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học
phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục
4.2. Phạm vi nghiên cứu
- Giới hạn về phạm vi nội dung nghiên cứu:
+ Đề tài nghiên cứu các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp

cho học sinh trung học phổ thông công lập quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng u cầu
đởi mới giáo dục
+ Có rất nhiều cách tiếp cận để xác định các nội dung quản lý hoạt động giáo
dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục. Tuy nhiên, trong nghiên cứu này tác giả dựa trên tiếp cận q trình là chính.
- Giới hạn về khách thể và địa bàn nghiên cứu:
Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu này giới hạn sẽ nghiên cứu thực
tiễn tại 3 trường THPT công lập quận Hà Đông, Hà Nội. Cụ thể gồm: Trường
THPT Lê Quí Đôn, Trường THPT Quang Trung, Trường THPT Trần Hưng Đạo.
Giới hạn về khách thể khảo sát thực tiễn: Nghiên cứu tiến hành khảo sát thực
trạng trên 171 cán bộ quản lý, giáo viên của 3 trường THPT quận Hà Đông, Hà Nội.
Cụ thể như sau:
+ Tiến hành khảo sát định lượng trên 21 người là cán bộ quản lý của 3 trường
THPT quận Hà Đông, Hà Nội: lãnh đạo trường 6 người, tổ trưởng bộ môn 15 người.
+ Tiến hành khảo sát định lượng trên 150 giáo viên của 3 trường THPT quận
Hà Đông, Hà Nội.
Trong số 171 cán bộ quản lý, giáo viên của 3 trường THPT quận Hà Đông, Hà
Nội mà nghiên cứu tiến hành khảo sát định lượng, nghiên cứu lựa chọn tiến hành
phỏng vấn sâu gồm: 6 cán bộ quản lý các trường THPT (Hiệu trưởng, tổ trưởng
chuyên môn), 6 giáo viên của 3 trường THPT. Số người được tiến hành phỏng vấn
sâu lấy từ số người được khảo sát bằng bảng hỏi . Tổng số khách thể phỏng vấn sâu
là 12 cán bộ quản lý và giáo viên.
Giới hạn về chủ thể quản lý: Phạm vi chủ thể quản lý là các cá nhân, tổ chức
trong nhà trường THPT theo Điều lệ trường Trung học cơ sở, trường trung học phổ
thông và trường trung học phổ thơng có nhiều cấp học quy định: Gồm hội đồng
9


trường, hiệu trưởng, các phó hiệu trưởng, các tở chức trong nhà trường, các tổ
chuyên môn, các lực lượng giáo dục liên quan. Trong đó, chủ thể chính là hiệu

trưởng, các chủ thể khác là chủ thể phối hợp quản lý.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu
5.1. Cơ sở lý luận
- Tiếp cận quá trình
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông bao gồm nhiều
thành tố; các thành tố của quá trình giáo dục có mối liên hệ chặt chẽ và tương tác
qua lại với nhau cho nên để đánh giá một quá trình giáo dục cần phải xem xét các
thành tố của quá trình giáo dục.
- Tiếp cận chức năng quản lý
Chất lượng giáo dục hướng nghiệp phản ánh rõ nét hiệu quả quản lý giáo dục
hướng nghiệp của chủ thể, trong đó quản lý giáo dục hướng nghiệp được tiếp cận là
một quá trình thực hiện các chức năng quản lý tác động lên đối tượng quản lý với
phương tiện, công cụ và phương pháp phù hợp. Vì vậy tiếp cận theo hướng xem xét
chủ thể quản lý thực hiện các chức năng quản lý như thế nào trong quá trình tác
động vào các thành tố của quá trình giáo dục hướng nghiệp sẽ cung cấp cơ sở để
nghiên cứu về thực tiễn quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT.
- Tiếp cận năng lực
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục là hoạt động hướng tới sự hình thành và phát triển các năng
lực lựa chọn nghề nghiệp của học sinh THPT. Tiếp cận năng lực sẽ tạo cơ sở
phương pháp luận để luận giải một số vấn đề lý luận cơ bản như: khái niệm, mục
tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp, hình thức, lực lượng tham gia, cơ sở vật
chất, kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường
THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Đồng thời đề xuất nội dung, cách thức tác
động các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại
trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
- Tiếp cận hoạt động
Khi nghiên cứu hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường
THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục cần nghiên cứu về hoạt động của giáo
viên, học sinh và đặc biệt là hoạt động của các chủ thể quản lý đối với hoạt động

10


giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo
dục để làm bộc lộ rõ biện pháp quản lý của Hiệu trưởng và các chủ thể quản lý đối
với hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT đáp ứng yêu
cầu đổi mới giáo dục.
5.2. Phương pháp nghiên cứu
Để giải quyết được mục đích và nhiệm vụ của đề tài luận văn đặt ra, nghiên
cứu sẽ sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau đây:
- Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu:
+ Mục đích của phương pháp:
Phương pháp này được sử dụng nhằm mục đích tổng quan các nghiên cứu trên
thế giới và ở Việt Nam về quản lý giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường
THPT quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Trên cơ sở tổng
quan các công trình nghiên cứu trong và ngồi nước xác định phương pháp tiếp cận,
cơ sở lý luận để xây dựng khung lý thuyết của đề tài. Đây là cơ sở quan trọng để
xây dựng bộ công cụ nghiên cứu thực tiễn của đề tài.
+ Nội dung của phương pháp:
Nghiên cứu các văn bản pháp quy của Đảng và Nhà nước, của cơ quan quản lý
giáo dục (Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT, Phòng GD&ĐT quận Hà Đông, Hà Nội) về
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT đáp ứng u cầu
đởi mới giáo dục.
Nghiên cứu các cơng trình khoa học trong và ngoài nước liên quan đến hoạt
động giáo dục hướng nghiệp, quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh tại trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
Nghiên cứu các số liệu thứ cấp (qua báo cáo của cơ quan quản lý giáo dục, các
trường THPT quận Hà Đông, Hà Nội).
+ Cách thực hiện phương pháp:

Thu thập tài liệu trong và ngoài nước liên quan tới đề tài luận văn; Dịch các tài
liệu nước ngồi ra tiếng Việt; Phân tích, đánh giá tởng quan các tài liệu.
Từ phân tích các tài liệu xác định cách tiếp cận nghiên cứu cho luận văn, các
khái niệm công cụ của luận văn, nội dung lý luận về quản lý giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh các trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục cũng như các yếu

11


tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động này, xác định các chỉ báo để xây dựng bộ công
cụ nghiên cứu của luận văn.
- Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi;
- Phương pháp phỏng vấn sâu;
- Phương pháp xử lý số liệu bằng thống kê toán học.
Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn sẽ được trình bày cụ thể ở chương 2 và
chương 3 của luận văn.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
6.1. Ý nghĩa lý luận
Luận văn đã hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản về quản lý
hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT đáp ứng u cầu đởi
mới giáo dục, qua đó bở sung một số vấn đề lí luận về vấn đề này vào khoa học quản lý
giáo dục. Đồng thời, kết quả nghiên cứu có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ cho việc
nghiên cứu, giảng dạy những vấn đề có liên quan đến quản lý hoạt động giáo dục hướng
nghiệp cho học sinh các trường THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
6.2. Ý nghĩa thực tiễn
Luận văn đã chỉ ra thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp, quản lý hoạt
động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT quận Hà Đông, Hà Nội
đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động
này. Trên cơ sở đó, đánh giá thành cơng, hạn chế và ngun nhân của những hạn
chế trong quản lý hoạt động hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các

trường THPT quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, đề xuất
được các biện pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh các trường THPT quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới
giáo dục. Kết quả nghiên cứu của luận văn là tài liệu tham khảo cho những nhà
quản lý giáo dục, cho giáo viên phổ thông, học sinh và phụ huynh học sinh THPT.
7. Kết cấu của luận văn.
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, phần
nội dung chính của luận văn được trình bày gồm 3 chương:
Chương 1: Lý luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
các trường trung học phổ thông đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

12


Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các
trường trung học phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.
Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học
sinh các trường trung học phổ thông quận Hà Đông, Hà Nội đáp ứng yêu cầu đổi
mới giáo dục.

13


Chương 1
LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP
CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU
ĐỔI MỚI GIÁO DỤC
1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài
1.1.1. Quản lý
Có rất nhiều khái niệm quản lý được đưa ra bởi các nhà khoa học thuộc các

ngành khoa học khác nhau như triết học, xã hội học, kinh tế học, văn hóa học, tâm
lý học và giáo dục học,… dưới đây sẽ nêu dẫn một số khái niệm cụ thể:
Các tác giả Bùi Minh Hiền, Vũ Ngọc Hải, Đặng Quốc Bảo đưa ra khái niệm
quản lý như sau: “Quản lý là sự tác động có tở chức, có hướng đích của chủ thể
quản lý tới đối tượng quản lý nhằm đạt mục tiêu đề ra” [17]
Trong khi đó, khái niệm mà tác giả Nguyễn Ngọc Quang đưa ra lại cụ thể hóa quy
trình và mối quan hệ trong quản lý hơn so với các khái niệm trên. Ông cho rằng: “Quản
lý là những tác động có định hướng, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến đối tượng bị
quản lý trong tổ chức để vận hành tổ chức, nhằm đạt mục đích nhất định” [36].
Phân tích các khái niệm quản lý nêu dẫn ở trên, nghiên cứu này xác định khái
niệm quản lý như sau:
Quản lý là q trình tác động có mục đích, có tổ chức của chủ thể quản lý đến
khách thể quản lý bằng việc vận dụng các chức năng và phương tiện quản lý, nhằm
sử dụng có hiệu quả các tiềm năng của tổ chức để đạt được mục tiêu đề ra.
1.1.2. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp
Trước khi đưa ra khái niệm hoạt động giáo dục hướng nghiệp nghiên cứu này
sẽ phân tích và đưa ra khái niệm hướng nghiệp.
- Khái niệm hướng nghiệp:
Theo K.K. Platonop, “Hướng nghiệp là một hệ thống các biện pháp tâm lý giáo dục, y học, nhằm giúp cho con người đi vào cuộc sống thơng qua việc lựa chọn
cho mình một nghề nghiệp vừa đáp ứng nhu cầu xã hội, vừa phù hợp với hứng thú
năng lực của bản thân. Những biện pháp này sẽ tạo nên sự thống nhất giữa quyền
lợi của xã hội với quyền lợi của cá nhân" [dẫn theo 30].

14


Các nhà Tâm lý học Mỹ cho rằng: “Hướng nghiệp là một quá trình giúp cá
nhân tìm hiểu nghề và những phẩm chất nhân cách của mình, trên cơ sở đó lựa chọn
một nghề phù hợp” [46].
Như vậy, từ việc phân tích những quan niệm ở trên, theo chúng tơi khái niệm

hướng nghiệp được hiểu là một hệ thống các biện pháp tác động của xã hội (gia đình,
nhà trường, xã hội) đến nhận thức, thái độ và hành vi lựa chọn nghề của cá nhân.
- Khái niệm hoạt động giáo dục hướng nghiệp:
Tác giả Colin McCowan OAM và Mansi Shah đã đưa ra khái niệm giáo dục
hướng nghiệp như sau: Hoạt động giáo dục hướng nghiệp là sự phát triển các kĩ
năng, thái độ và hiểu biết thông qua một chương trình học tập có kế hoạch giúp học
sinh ra quyết định sáng suốt về các lựa chọn hướng học và trường học sau bậc trung
học, để có thể đóng góp hiệu quả trong giai đoạn làm việc sau đó [9].
Tác giả Nguyễn Minh Đường, Phan Văn Kha (2005) cho rằng: “giáo dục
hướng nghiệp là hệ thống những biện pháp dựa trên cơ sở tâm lí học, sinh lí học,
giáo dục học, xã hội học và nhiều khoa học khác nhằm giúp HS, sinh viên định
hướng nghề nghiệp một cách đúng đắn để có thể lựa chọn nghề cho phù hợp với
nhu cầu xã hội, đồng thời thoả mãn tối đa nguyện vọng, thích hợp năng lực, sở
trường và điều kiện tâm sinh lí cá nhân cũng như hoàn cảnh sống của mỗi người để
có thể phát triển đến đỉnh cao trong nghề nghiệp, cống hiến được nhiều cho xã hội
cũng như tạo lập được cuộc sống tốt đẹp hơn cho bản thân” [14].
Từ phân tích các khái niệm nêu trên, nghiên cứu này xác định khái niệm hoạt
động giáo dục hướng nghiệp như sau:
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp là một tổ hợp các hoạt động của nhà
trường, gia đình và xã hội trong đó nhà trường đóng vai trị chủ đạo trong việc
cung cấp tri thức, hình thành kĩ năng chọn nghề cho học sinh trên cơ sở đó học sinh
lựa chọn nghề phù hợp với năng lực, tính cách, sở thích, giá trị của bản thân, phù
hợp với điều kiện hồn cảnh của gia đình và phù hợp với nhu cầu của xã hội.
1.1.3. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
Trước khi xác định khái niệm hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh
THPT, luận văn xác định khái niệm Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cấp
trung học phổ thông theo chương trình giáo dục phổ thơng 2018

15

- Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cấp trung học phổ thơng theo chương
trình giáo dục phổ thơng 2018:
Có thể nhận thấy rằng, chương trình giáo dục phở thơng 2018 đã xác định rõ
hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh trung học phở thơng. Trong đó
xác định rõ: Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cấp trung học phổ thông là hoạt
động giáo dục bắt buộc. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục
do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học
sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh
nghiệm đã có và huy động tởng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học để thực
hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời
sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa t̉i; thơng qua đó, chuyển hố
những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, hiểu biết mới, kĩ năng mới góp
phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường
và nghề nghiệp tương lai.
Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp góp phần hình thành, phát triển các
phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và các năng lực đặc thù cho học sinh; nội dung
hoạt động được xây dựng dựa trên các mối quan hệ của cá nhân học sinh với bản
thân, với xã hội, với tự nhiên và với nghề nghiệp.
- Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
Trong nghiên cứu này, xác định khái niệm hoạt động giáo dục hướng nghiệp
cho học sinh trung học phổ thông như sau:
Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông là một tổ
hợp các hoạt động của nhà trường trung học phổ thơng, gia đình và xã hội trong đó
nhà trường đóng vai trị chủ đạo trong việc cung cấp tri thức, hình thành kĩ năng
chọn nghề cho học sinh trung học phổ thông trên cơ sở đó học sinh lựa chọn nghề
phù hợp với năng lực, tính cách, sở thích, giá trị của bản thân, phù hợp với điều
kiện hồn cảnh của gia đình và phù hợp với nhu cầu của xã hội.
1.1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT
Từ việc phân tích các khía niệm hướng nghiệp, hoạt động giáo dục hướng

nghiệp như nêu dẫn ở trên, nghiên cứu này xác định khái niệm quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT như sau:

16


Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thơng
là q trình tác động của các chủ thể quản lý đến các thành tố của q trình giáo
dục hướng nghiệp thơng qua thực hiện các chức năng quản lý để thực hiện giáo
dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trung học phổ thơng, nâng
cao chất lượng giáo dục tồn diện học sinh, góp phần phát triển nguồn nhân lực
đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và đất nước.
1.2. Đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT ảnh hưởng đến hoạt động giáo
dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp
Học sinh THPT là những người hiện đang theo học tại các trường THPT, theo
chương trình quy định của Bộ giáo dục và đào tạo, có độ t̉i từ 16 đến 18 tuổi. Do
vậy, để thực hiện hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động
giáo dục hướng nghiệp cho học sinh tại trường THPT thì rất cần thiết phải dựa trên
đặc điểm tâm sinh lý của học sinh THPT. Trong đó, sự phát triển của q trình nhận
thức và sự phát triển nhân cách có ý nghĩa rất lớn đối với sự hình thành định hướng
nghề nghiệp của học sinh THPT, cụ thể gồm các đặc điểm sau:
1.2.1. Đặc điểm nhận thức, trí tuệ của học sinh THPT liên quan đến hoạt động
giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt đợng giáo dục hướng nghiệp
Nhận thức, trí tuệ của học sinh THPT phát triển rất mạnh mẽ, phạm vi đối
tượng nhận thức của học sinh THPT rất rộng, các em quan tâm tìm hiểu nhiều lĩnh
vực, kể cả các lĩnh vực bên ngoài nội dung học tập. Tính độc lập, chủ động, sáng
tạo trong nhận thức là phẩm chất tâm lí đặc trưng của thanh niên học sinh. Hứng thú
học tập của các em sâu sắc hơn so với các lứa t̉i trước, thậm chí trở thành niềm
đam mê ở nhiều em. Năng lực nhận thức của học sinh THPT cũng phát triển ở mức
độ cao và đa dạng. Các q trình nhận thức cảm tính phát triển theo chiều hướng

thành phần chủ định ngày càng chiếm ưu thế [16].
Trí tuệ của học sinh THPT cũng phát triển mạnh, các thao tác trí tuệ của cá
nhân đạt đến độ trưởng thành, phát triển cao, do phải làm việc với khối lượng tri
thức lớn từ bài giảng của thầy giáo và tài liệu học tập nên các em phát triển nhanh
khả năng phân tích, trừu tượng hóa, khái qt hóa và tởng hợp tài liệu lí luận. Khả
năng độc lập và tính phê phán của tư duy cũng phát triển mạnh [20].

17