ĐAU BỤNG CẤP SAU ĐẠI HỌC YDS

PGS. TS. Quách Trọng Đức
Bộ môn Nội Tổng Quát, ĐHYD TP. HCM



• Khơng có qui ước thời gian chặc chẽ
• Theo thời gian
• Cấp: Đau mới vài ngày, nặng dần lên

• Mạn: Đau đã kéo dài nhiều tháng không thay đổi mức độ
• Bán cấp: khung thời gian giữa
• Dựa trên đánh giá lâm sàng:
• Nặng dần lên / đã đạt đỉnh điểm đau / kéo dài nhưng
ngắt quãng, đợt cấp của cơn đau mạn



• Phân nhóm nguyên nhân đau bụng
• Nội khoa / phẫu thuật
• Trong ổ bụng / ngồi ổ bụng
• Bệnh của lồng ngực, cột sống, cơ quan sinh dục





• Đau liên tục, có vị trí đau chính xác khu trú rõ ràng
tương ứng trực tiếp với vùng viêm.
• Do cảm giác đau được truyền dẫn bởi TK cảm giác chi
phối PM thành.

• Đau do viêm PM ln ln tăng lên khi tăng áp lực
hoặc thay đổi độ căng của PM.


• Đau quặn từng cơn, không khu trú được vị trí chính xác

• Nhiều trường hợp đau liên tục (cơn đau quặn mật do tăng
áp lực cấp tính/ quặn thận, xoắn ruột), mất dần cơn (tắc ruột
cơ học gđ trễ: ruột dãn & mất trương lực)
• Tắc ruột non: đau quặn cơn quanh / trên rốn
• Tắc đại tràng: đau quặn dưới rốn, mức độ ít hơn ruột non,

có thể lan đến vùng xương cùng


• Quan niệm nhầm lẫn: bệnh lý MM ổ bụng thường gây đau
bụng đột ngột, dữ dội.
• Ít gặp: Đau đột ngột, dữ dội và lan tỏa: huyết khối / huyết tắc
ĐMMT tràng trên / phình ĐMCB sắp vỡ

• Thường gặp:
• Tắc ĐM mạc treo tràng trên: đau mức độ nhẹ, liên tục,
lan tỏa (diffuse) 2 – 3 ngày, sau đó mới xuất hiện dấu
hiệu VPM hoặc trụy mạch.
• Phình ĐMCB dọa (gần) vỡ: Đau bụng lan sang hông,
vùng xương cùng và cơ quan sinh dục: xảy ra vài trước
khi vỡ với biểu hiện trụy mạch.


• Đau do nguyên nhân thần kinh: do tổn thương TK cảm

giác, đau kiểu rát bóng, khu trú theo phân bố khoanh da
của TK ngoại biên.
• Thường chỉ cần những kích thích nhẹ nhàng như sờ hay
thay đổi nhiệt độ ở vùng này thì cũng chuyển thành cảm
giác đau.
• Đau do nguyên nhân thành bụng
• Đau liên tục
• Tăng khi vận động, đứng lâu, đè ấn trên vùng đau


• Có thể giả lập hầu hết các nguyên nhân gây đau bụng khác
• Nên nghĩ đến khi khơng tìm được NN lý giải đau bụng
• Khơng chun biệt, đau bụng thường chuyển đổi về thời
gian và cường độ
• Nguyên nhân:
• HC ure huyết cao

• ĐTĐ nhiễm ceton acid: có thể được thúc đẩy bởi nguyên nhân nền:
VRT cấp, tắc ruột …  cần tìm NN khởi phát
• Tăng calci máu
• Suy thượng thận



• Khai thác tính chất đau bụng: vị trí, cách khởi phát và
diễn tiến, mức độ nặng, yếu tố tăng / giảm đau và các

triệu chứng đi kèm.
• Tiền sử cơn đau tương tự

• Tuổi và tổng trạng có thể ảnh hưởng biểu hiện: người có
tuổi & bệnh nhân sử dụng corticoide có thể bị che mờ và
giảm mức độ nặng thực sự của đau bụng.


• Đột ngột, dữ dội ngay từ đầu: thủng loét, vỡ tạng, vỡ thai
ngồi TC, phình bóc tác động mạch chủ, TKMP tự phát
• Đau đạt đỉnh sau 10 – 60 phút: viêm tụy cấp, VTM cấp,
tắc ruột cơ học, tắc mạch mạc treo.
• Từ từ tăng dần lên trong nhiều giờ: VRT cấp, viêm túi
thừa đại tràng, một số trường hợp VTM cấp và tắc mạch
mạc treo.


• Đau kiểu tạng (visceral pain):
• Do viêm nhiễm hoặc căng các tạng trong ổ bụng.
• Đau lan tỏa và điểm đau mơ hồ khó xác định vị trí

• Đau dạng cơ thể (somatic pain):
• Xuất phát từ thành bụng, phúc mạc thành, rễ mạc treo, cơ hồnh.
• Vị trí đau rõ và dễ xác định hơn đau kiểu tạng

• Đau qui chiếu (referred pain):
• Vị trí đau ở xa cơ quan tổn thương nhưng có cùng phân bố chi phối
thần kinh cảm giác.
• Vị trí đau rõ và dễ xác định ~ đau dạng cơ thể


18

 Viêm phúc mạc: nằm ngữa, ít dám cử động
 Đau tăng lên sau ăn:
 Bệnh tụy, tắc ruột cơ học, thiếu máu cục bộ mạc treo, IBS.

 Tắc tá tràng khởi phát cơn đau ngay sau ăn
 Tắc hồi tràng khởi phát đau sau ăn 1 – 2 giờ.
 Đau do tụy: nặng khi nằm ngữa, giảm đi khi ngồi cúi ra trước.
 Kích thích cơ psoas (áp xe …): bệnh nhân nằm ngữa với chân phải
co ở vùng chậu và đùi


• TC tiêu hóa : buồn nơn, nơn, tiêu chảy, táo bón, tiêu máu ...
• TC tồn thân: sốt, lạnh run, sụt cân

• TC tim mạch – hơ hấp: ho, khó thở,
• TC tiết niệu, sinh dục


 Nôn:
 nôn xảy ra trước khi đau thường do bệnh lý không PT.
 Bệnh ngoại khoa: đau bụng thường xảy ra trước khi nộn.
 Tiêu chảy:
 Dấu hiệu chỉ điểm tình trạng khơng cần phải phẫu thuật (trừ
viêm ruột thừa, một số XH nội là ngoại lệ).
 Người già đau cấp tính bụng trái kèm tiêu máu: phải nghĩ
đến viêm đại tràng do thiếu máu cục bộ.
 Sốt cao (> 39o5C)
 xuất hiện sớm trong quá trình đau bụng: gợi ý nhiễm trùng
đường mật, viêm đài bể thận, viêm ruột nhiễm trùng

(infectious enteritis), viêm phổi …
 xuất hiện muộn: gợi ý ổ nhiễm trùng khu trú (viêm ruột
thừa, viêm túi thừa, viêm túi mật …)
 Vàng da: gợi ý bệnh lý gan – mật – tụy.

21


 Tiền sử sỏi mật:
VTC, VTMC, NTĐM do sỏi, tắc ruột đoạn xa do sỏi
 Bệnh tim mạch: NMCT, thiếu máu cục bộ mạc treo
 Phẫu thuật trước đó: tắc ruột
 Xơ gan báng bụng: VPM nhiễm khuẩn nguyên phát
 Thai kỳ: viêm VRT, bệnh sỏi mật, VTC, viêm đài bể
thận cấp, bệnh phụ khoa


1. Khám tồn thân

2. Nhìn - nghe - sờ - gõ
3. Khám hậu môn trực tràng


Một số điểm lưu ý trong thăm khám


• Nhu động ruột (tần số, âm sắc)
• Tăng
• Giảm

• Âm thổi mạch máu
• Gợi ý phình mạch
• Tiếng cọ bao gan / bao lách

• Sau vỡ lách
• Vỡ tổn thương ở gan