Báo cáo " Quan hệ tương tác giữa văn hoá pháp luật và văn hoá quản lí " doc

nghiên cứu - trao đổi
42 tạp chí luật học số 3/2010





TS. Lê Thanh Thập *
n hoỏ c coi l tt c nhng gỡ liờn
quan v th hin sc mnh bn cht xó
hi ca con ngi, ú l phng thc v kt
qu hot ng sỏng to ra ton b giỏ tr vt
cht, giỏ tr tinh thn hng ti chõn, thin, m
vỡ s tn ti v phỏt trin ca xó hi. ỳng
nh Ch tch H Chớ Minh ó vit: Vỡ l sinh
tn cng nh mc ớch ca cuc sng, loi
ngi mi sỏng to v phỏt minh ra ngụn ng,
ch vit, o c, phỏp lut, khoa hc, tụn
giỏo, vn hc ngh thut, nhng cụng c cho
sinh hot hng ngy v n, mc, , v cỏc
phng thc s dng. Ton b nhng sỏng
to v phỏt minh ú tc l vn hoỏ. Vn hoỏ
l s tng hp ca mi phng thc sinh hot
cựng vi biu hin ca nú m loi ngi ó
sn sinh ra nhm thớch ng vi nhng yờu cu
i sng v ũi hi ca s sinh tn.
(1)

Nh cỏch hiu trờn õy, vn hoỏ cú mt

trong tt c cỏc sn phm do con ngi to ra,
t cụng c sn xut n cỏc vt dng sinh hot,
t tri thc khoa hc n cỏc tỏc phm ngh
thut. Vn hoỏ ng thi cng l bn thõn
phng thc to ra cỏc sn phm ú vỡ th phỏp
lut v qun lớ u l s biu hin ca vn hoỏ.
Vn hoỏ phỏp lut v vn hoỏ qun lớ l
hai thnh t cựng nm trong cu trỳc ca nn
vn hoỏ nhng chỳng cú s tng tỏc ln
nhau, l nguyờn nhõn v kt qu ca nhau.
Mi quan h ú c th hin trờn cỏc mt:
Mt l vn hoỏ phỏp lut l mụi trng
lnh mnh tớch cc cho s phỏt trin ca vn
hoỏ qun lớ
Vn hoỏ phỏp lut biu hin trong ý thc
phỏp lut ca xó hi, ý thc phỏp lut l ton
b nhng quan im, t tng phỏp lut,
nhng mong mun ca nhõn dõn i vi phỏp
lut, s giỏo dc v hiu bit phỏp lut, thúi
quen ng x theo phỏp lut; s vn hnh ca
b mỏy nh nc ban hnh v bo m phỏp
lut to thnh iu kin cho vic ỏp dng phỏp
lut. í thc phỏp lut l biu hin ca vn hoỏ
phỏp lut bao gm ton b t tng, quan im
nhõn o, tin b v tớch cc chi phi h thng
phỏp lut trong xó hi c th hin trong cỏc
b lut, o lut v thit ch xó hi nhm bo
m cho xó hi vn hnh theo ỳng yờu cu
phỏp lut hin hnh. ng thi, cỏc giỏ tr ú
cũn c thm thu vo nhn thc v hnh ng

ca mi cỏ nhõn bin thnh nhu cu thng
trc trong hot ng v ng x vi nhau v
ng x vi xó hi theo ỳng phỏp lut.
Trong mụi trng vn hoỏ phỏp lut,
nhng mc tiờu v phng phỏp qun lớ c
xỏc nh mt cỏch rừ rng, minh bch, nú tr
thnh hnh lang bo m cho tớnh hiu qu
ca quỏ trỡnh qun lớ, thc hin c nhng
li ớch chớnh ỏng ca cỏ nhõn, tp th v xó
hi. Mc tiờu v phng phỏp qun lớ s lch
lc, khụng phn ỏnh nhng giỏ tr vn hoỏ
trong iu kin h thng phỏp lut khụng dõn
ch, phn tin b hoc khụng ngn chn
nhng mc tiờu qun lớ thc hin li ớch
V

* Ging viờn Khoa lớ lun chớnh tr
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2010 43
khụng chớnh ỏng v nhng phng phỏp
qun lớ khụng phự hp vi bn cht ca ch
xó hi nhõn o, khụng mang nhng giỏ tr
nhõn bn. Dự trong lnh vc hot ng xó hi
no thỡ h thng phỏp lut mang giỏ tr vn
hoỏ ch cú th bo m cho nhng mc tiờu
qun lớ vi li ớch chớnh ỏng, thớch ng vi
nhng yờu cu i sng v nhng ũi hi sinh

tn ca con ngi, do ú nhng mc ớch
qun lớ lm tn hi n li ớch chung ca cng
ng xó hi u b ngn chn v loi b. Nn
vn hoỏ phỏp lut thp kộm, khụng nhng
khụng thc hin c chc nng ngn chn
m cũn kỡm hóm, gõy rc ri cho cỏc nh qun
lớ. Xy ra tỡnh trng ú l do cỏc lut chng
chộo, mõu thun nhau, gõy vng mc, cha
c s phỏp lớ hoc phỏp lut cha mnh
ra quyt nh nh hng tt n hiu qu
qun lớ. Chng hn, Lut bo v rng cú nhng
iu bú tay kim lõm, vỡ quỏ nng nh nờn
ó cho lõm tc honh hnh phỏ ht cỏnh
rng ny n cỏnh rng khỏc; hay khi phỏt
hin doanh nghip x cht thi gõy ụ nhim
mụi trng nhng cp c s lỳng tỳng, thy
mỡnh khụng quyn ỡnh ch ngay hnh vi ú
m phi i cp cao hn ra quyt nh Theo
ỏnh giỏ ca cỏc t chc quc t cho thy Vit
Nam vn i sau cỏc quc gia khỏc trong ci
cỏch mụi trng phỏp lut v Vit Nam cn ci
cỏch mnh m hn na cú th nõng cao kh
nng cnh tranh trong khu vc.
(2)

Khi thc hin chc nng v nhim v
qun lớ, mụi trng vn hoỏ phỏp lut cũn
úng vai trũ l cỏc tỏc nhõn h tr cho vic
bin chun mc phỏp lut thnh quan h phỏp
lut ỳng n, mang li kt qu ỏp ng yờu

cu m qun lớ t ra. Bi vỡ trong mụi trng
phỏp lut, tớnh hiu qu hay khụng hiu qu
ca phỏp lut v s nh hng ca nú tỏc
ng trc tip n hnh vi ca con ngi, biu
th bng cỏc nhõn t t tng, tõm lớ, t chc
v bt u t quỏ trỡnh xõy dng phỏp lut n
hot ng ỏp dng phỏp lut. Khi núi vn hoỏ
phỏp lut cú liờn quan n tớnh hiu qu ca
qun lớ, ú l s ph thuc ln nhau ca quỏ
trỡnh thc hin chun mc phỏp lut v nng
lc qun lớ tỏc ng n s phỏt trin cỏc quan
h xó hi, n hnh vi chp hnh phỏp lut v
thc hin cỏc quyt nh qun lớ.
õy, chun mc phỏp lut cú ý ngha
c bit trong h thng qun lớ, ụi khi khụng
tỏc ng n i tng qun lớ mt cỏch trc
tip m kt hp vi cỏc nhõn t xó hi khỏc
nh vn hoỏ, truyn thng, tõm lớ. Chun mc
phỏp lut ch rừ cỏc giỏ tr v qua ú gúp phn
thc hin hnh vi cn phi cú, to iu kin
thun li a vo cuc sng cỏc yờu cu
phỏp lut. Trong ú, cỏc iu kin c bn ca
phỏp lut l ỏnh giỏ ỳng n s ph thuc
ln nhau gia chun mc phỏp lut vi thc t
khỏch quan, gia chun mc phỏp lut vi
hnh vi con ngi to thnh mụi trng vn
hoỏ qua ú ỏnh giỏ chớnh xỏc hiu qu qun
lớ. Thờm vo ú, tớnh hiu qu ca qun lớ l
cú th c nh tớnh hoc nh lng trong
quỏ trỡnh thc hin chớnh sỏch ỏp ng cỏc

quan h xó hi; hn na, nhng chớnh sỏch
khụng ch c ỏnh giỏ mt cỏch tnh ti m
cũn c ỏnh giỏ trong tin trỡnh phỏt trin
nng ng xó hi.
S tỏc ng ca mụi trng vn hoỏ phỏp
lut khụng phi ch tớnh riờng ca mt chun
mc phỏp lut, mt ngnh lut no ú m ca
c h thng phỏp lut, i vi c quỏ trỡnh
qun lớ, vỡ th trong h thng phỏp lut hoc
quỏ trỡnh qun lớ cú nhng mõu thun ny sinh


nghiên cứu - trao đổi
44 tạp chí luật học số 3/2010

khụng kp thi iu chnh s lm gim bt
tớnh hiu qu ca qun lớ. Cú th núi mụi
trng xó hi núi chung v mụi trng vn
hoỏ phỏp lut núi riờng tỏc ng, nh hng
n tớnh hiu qu ca vic thc thi cỏc quyt
nh qun lớ cũn ph thuc vo tng trng
hp c th; ng thi nú cũn úng vai trũ
quan trng bo m tớnh hin thc v hi ho
ca h thng phỏp lut phn ỏnh ỳng nhu cu
xó hi v tham gia iu tit cỏc quan h xó hi.
Hai l vn hoỏ phỏp lut l nguyờn nhõn
c bn bờn trong ca vic hỡnh thnh v phỏt
trin vn hoỏ qun lớ
Vn hoỏ phỏp lut khụng ch l mụi
trng to hnh lang phỏp lut v tỏc nhõn

cho vn hoỏ qun lớ m i vi qun lớ nh
nc nú cũn l nguyờn nhõn c bn bờn trong
ca vic hỡnh thnh v phỏt trin vn hoỏ qun
lớ. Bi l, qun lớ nh nc l s tỏc ng cú
t chc, bng phỏp lut v bng b mỏy nh
nc iu chnh cỏc quỏ trỡnh xó hi, cỏc
hnh vi hot ng ca cụng dõn v mi t
chc trong xó hi duy trỡ v phỏt trin trt
t xó hi nhm bo ton, cng c v phỏt trin
quyn lc nh nc trc cỏc nh nc khỏc
v lch s. Nh nc luụn úng vai trũ l ch
th quyt nh thc hin vic qun lớ xó hi v
qun lớ xó hi nh nc tin hnh ban hnh
hin phỏp v phỏp lut ng thi s dng
chỳng lm cụng c tỏc ng lờn khỏch th
qun lớ (ngoi qun lớ bng phỏp lut, nh
nc cũn qun lớ bng cỏc bin phỏp khỏc na
nh chớnh sỏch, k hoch, ngõn sỏch trong
phm vi bi vit ch cp phỏp lut) lm ny
sinh vn hoỏ qun lớ.
Khi núi s tỏc ng ca h thng phỏp lut
lờn khỏch th qun lớ l nguyờn nhõn c bn
lm ny sinh vn hoỏ qun lớ, bi vỡ h thng
phỏp lut v cỏc thit ch xó hi bo m phỏp
lut l nhng thnh t c bn v quan trng
cu thnh vn hoỏ phỏp lut v chớnh chỳng
cng l phng tin thc hin mc tiờu qun
lớ. Trong trng hp ny, vn hoỏ hin din
trc ht l kt qu ca cỏc hot ng phỏp
lut nhng ng thi tho món cỏc yờu cu

thc tin ca vn hoỏ qun lớ (khi cú s thng
nht gia phng tin v mc tiờu qun lớ xó
hi theo hng tớch cc tin b). Trong cỏc
hot ng ú, giỏ tr vn hoỏ khụng phi l
mc ớch trc tip, chớnh yu m cỏc sn
phm v kt qu tỏc ng ca phỏp lut lờn h
thng qun lớ ch l giỏ tr vn hoỏ trong
chng mc chỳng th hin hoc biu trng
cho cỏc giỏ tr nhõn vn, sỏng to, to s ng
thun, tho món yờu cu ca s phỏt trin tin
b xó hi. Xột theo phng din hot ng
thc tin thỡ vn hoỏ phỏp lut l quỏ trỡnh
hin thc hoỏ yu t ý thc phỏp lut, n lt
mỡnh cỏc giỏ tr phỏp lut li ỏp ng v tho
món cỏc nhu cu li ớch v vt cht hay tinh
thn ca con ngi trong qun lớ xó hi v do
ú chỳng tr thnh giỏ tr vn hoỏ qun lớ.
Mt cỏch tng i cú th chia thit ch
phỏp lut thnh ba loi: Thit ch lp phỏp,
thit ch hnh phỏp v thit ch t phỏp. Mi
loi thit ch ú theo tớnh nng ca nú, ó v
ang tham gia mt cỏch tớch cc vo s phỏt
trin vn hoỏ phỏp lut v vn hoỏ qun lớ.
Chng hn, theo thit ch hnh phỏp, cỏc nh
qun lớ xó hi s dng phỏp lut, cỏc nguyờn
tc, phng tin phỏp lut v quyn lc c
trao qun lớ cỏc mt ca i sng xó hi,
trong ú ó cú s thng nht gia nh hnh
phỏp v nh qun lớ, vỡ th c vn hoỏ phỏp
lut ln vn hoỏ qun lớ u c th hin.

Cỏc thit ch phỏp lut vi t cỏch l


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 3/2010 45
thnh t ca vn hoỏ phỏp lut cú vai trũ ht
sc quan trng i vi vic xõy dng v phỏt
trin nn vn hoỏ phỏp lut, i vi s sỏng to
cỏc giỏ tr phỏp lut. S d nh vy l vỡ thit
ch phỏp lut cú sc mnh vt cht v tinh thn
xỳc tin s sỏng to v c v cho s phỏt
trin vn hoỏ phỏp lut. Qua cỏc thit ch phỏp
lut thm m yu t vn hoỏ, xó hi c
qun lớ bng nhng phng phỏp ngy cng
cht ch, cỏc lớ tng xó hi c bo v v
thc hin mt cỏch cụng bng, bỡnh ng, dõn
ch v vn minh ng thi ú cng chớnh l
biu hin cỏc giỏ tr ca vn hoỏ qun lớ.
Ba l vn hoỏ qun lớ va l kt qu va
l tiờu chun xỏc nhn s phỏt trin ca vn
hoỏ phỏp lut
Vi tớnh cỏch l phng thc v kt qu
hot ng sỏng to nhm t c nhng mc
tiờu ra, vn hoỏ qun lớ l sn phm ca s
tng tỏc gia mụi trng vn hoỏ phỏp lut
v i tng qun lớ, phn ỏnh tớnh hiu lc
ca phỏp lut trong qun lớ xó hi. Nu vn
hoỏ phỏp lut tham gia vo nguyờn nhõn thỡ
vn hoỏ qun lớ l kt qu hỡnh thnh t
nguyờn nhõn ú. Tn ti trong mụi trng

phỏp lut chuyờn ch, c oỏn, cỏi xu c
dung tỳng, cỏi tt, cỏi thin b vựi dp v vi
h thng phỏp lut nh vy, qun lớ cng c
thc hin bng phng phỏp chuyờn ch, c
oỏn khụng th cú vn hoỏ.
cú th qun lớ theo phỏp lut thỡ trc
ht phi cú phỏp lut lm cn c nhng nu
phỏp lut cha y hoc cỏc iu lut
chng chộo, mõu thun nhau, khú hiu, thiu
minh bch hoc cha c cp nht, h thng
hoỏ, phỏp in hoỏ thỡ l d nhiờn cụng vic
qun lớ theo phỏp lut v bng phỏp lut khú
thc hin c. Cú th núi h thng phỏp lut
l biu hin cao ca vn hoỏ phỏp lut, cú ý
ngha to ln i vi s hỡnh thnh v phỏt
trin nn vn hoỏ phỏp lut. Cỏc giỏ tr vn
hoỏ phỏp lut c kt tinh t tớnh cht ch,
c th v chớnh xỏc ca tng quy phm phỏp
lut; t vic xỏc nh rừ rng gii hn v ni
dung ca cỏc ch nh phỏp lut cng nh
vic tớnh ti tớnh hon chnh v thng nht ca
chỳng l nguyờn nhõn quyt nh tớnh hiu
qu ca qun lớ v do ú quyt nh trỡnh
phỏt trin ca vn hoỏ qun lớ. T tin ú,
v mt logic cú th rỳt ra h qu l khi h
thng phỏp lut cha y , thiu cht ch,
cha c th hoc cha cú s thng nht thỡ
qun lớ tt yu s gp phi s vng mc. Nhu
cu v trỡnh phỏt trin ca vn hoỏ nõng
cao hiu qu qun lớ ó t ra nhu cu cn

phi b sung, hon chnh h thng phỏp lut.
H thng phỏp lut, chng mc nht nh
khi c coi l nguyờn nhõn phỏt trin nn
vn hoỏ qun lớ mi quc gia thỡ vic xõy
dng v hon thin h thng phỏp lut va l
ũi hi khỏch quan ca xó hi, va cú tỏc dng
to c s cho s phỏt trin vn hoỏ qun lớ.
Ngc li, trỡnh phỏt trin ca vn hoỏ qun
lớ v hiu qu ca nú l chun mc v thc o
trỡnh phỏt trin v tớnh hon thin ca h
thng phỏp lut. Do ú t nhu cu ca cụng
vic qun lớ, nu mun cú h thng phỏp lut
mc ngy cng hon thin thỡ cn phi xut
phỏt t nhng tiờu chun c bn ca nú. ú l
tớnh ton din, tớnh ng b, tớnh phự hp v
trỡnh k thut phỏp lut cao ng thi cng
mang tớnh tiờn tin v thm m bn sc,
truyn thng vn hoỏ dõn tc.
Cỏc thit ch phỏp lut l cụng c rt quan
trng thc hin v bo v phỏp lut, chỳng
c xõy dng da trờn cỏc quy nh ca


nghiên cứu - trao đổi
46 tạp chí luật học số 3/2010

phỏp lut, chu s chi phi ca phỏp lut. n
lt mỡnh, cỏc thit ch phỏp lut li l
phng tin cho cỏc ch th phỏp lut s
dng nhm tho món nhu cu qun lớ iu

chnh quan h qun lớ. iu ú to ra cỏc u
th ca thit ch phỏp lut trong vic thỳc y
sỏng to ra cỏc giỏ tr vn hoỏ phỏp lut v s
dng nhng giỏ tr ú trong qun lớ cỏc lnh
vc ca i sng xó hi mt cỏch cú vn hoỏ
v hiu qu nht. Nh vy, t gúc ca vn
hoỏ qun lớ cng ũi hi phi khụng ngng
cng c v hon thin cỏc thit ch phỏp lut
theo xu hng phự hp cỏc giỏ tr vn hoỏ.
Bn l vn hoỏ qun lớ ũi hi phi nõng
cao trỡnh vn hoỏ phỏp lut cho i ng cỏn
b qun lớ
Cỏn b qun lớ l nhng ngi thc hin
cỏc chc nng v nhim v qun lớ (ra quyt
nh, iu khin, t chc phi hp hnh ng)
trong b mỏy qun lớ nhm bo m cho t
chc t c nhng mc ớch ca mỡnh vi
kt qu v hiu qu cao nht. lm tt
nhim v qun lớ v qun lớ mt cỏch cú vn
hoỏ, cỏn b qun lớ phi l ngi gii nghip
v chuyờn mụn, phi cú nng lc v phm
cht nh hng, iu khin, ch huy, phi
cú kh nng t chc cụng vic v on kt
mi ngi trong n v. Ngoi nhng nng
lc v phm cht núi trờn, cỏn b qun lớ phi
l ngi cú trỡnh v vn hoỏ phỏp lut, bi
vỡ qun lớ khụng th tỏch khi mụi trng
phỏp lut v khụng th thiu i b cụng c c
lc, sc bộn qun lớ l h thng phỏp lut.
Vn hoỏ phỏp lut ca cỏn b qun lớ bao

gm trong ú tri thc, tõm lớ, tỡnh cm, k nng
s dng phỏp lut v k nng x lớ cỏc quan h
phỏp lut nhm t hiu qu qun lớ cao nht.
Tri thc phỏp lut l s hiu bit cỏc t tng,
quan im, cỏc hc thuyt phỏp lut ó qua,
phỏp lut hin hnh, truyn thng phỏp lut dõn
tc nh phong tc, tp quỏn, lut l nhng
thc t, trỡnh hiu bit phỏp lut ca cỏn b
qun lớ cỏc cp, cỏc ngnh nc ta hin nay
cũn thp, khụng ng u, kh nng ỏp dng
lut cũn hn ch Vỡ vy, trong cụng tỏc la
chn cỏn b qun lớ, ngoi nhng tiờu chun v
nng lc, phm cht chuyờn mụn, o c cn
chỳ ý n nhng ngi ó c o to c bn
cú bng cp v lut. Tt nhiờn, mi cng v
qun lớ, mi loi cỏn b qun lớ khỏc nhau cú
yờu cu khỏc nhau v trỡnh hiu bit v
chuyờn sõu v lut. Nhng cỏn b lm cụng tỏc
qun lớ cha cú s hiu bit v lut phi cú k
hoch o to, bi dng v kin thc phỏp
lut. Xut phỏt t iu kin thc t nc ta
hin nay, o to cỏn b qun lớ khụng quan
tõm ỳng mc n mng kin thc phỏp lut l
l hng ln khụng th chp nhn c.
Phỏp lut l cụng c qun lớ xó hi sc bộn
v ỏp dng phỏp lut l hot ng khụng th
thiu c k t khi phỏp lut xut hin. Hn
na, phỏp lut ch phỏt huy c vai trũ v
nhng giỏ tr ca nú khi c tụn trng v
thc hin trong cuc sng duy trỡ trt t v

to iu kin cho xó hi phỏt trin. Vỡ th, nh
nc khụng phi ch ban hnh ra tht nhiu
cỏc quy phm phỏp lut m iu ct yu l
phi t chc chỳng c thc hin trong
thc t cuc sng lm cho nhng quy nh ca
phỏp lut cú hiu lc, tr thnh cụng c c
lc trong cụng tỏc qun lớ./.

(1).Xem: H Chớ Minh, Ton tp, tp 3, Nxb. Chớnh tr
quc gia, H Ni, 1995, tr. 431.
(2).Xem: Phc H, Ci cỏch mụi trng phỏp lớ: Vit
Nam i sau cỏc nc, ngun: ngy
20/10/2006.