Ket hop 3 phuong phap - gui bao docx

Sao băng lạnh giá – Vũ Khắc
Ngọc 0985052510
v

uk h

a c n

g o

c@ g

m ail.c o

m http:/ /

m y

.

opera. c o

m /

s a o

ba n

gl a n

h g

ia
Dịch vụ ôn thi chất lượng cao – GSA Education:
h t

tp :

// g

iasu a

m s .

c o

m/
Liên hệ: 04.39152590 - 0989768553
(Linh)
KẾT HỢP PHƯƠNG PHÁP QUY ĐỔI – TRUNG BÌNH – ĐƯỜNG CHÉO
ĐỂ GIẢI NHANH BÀI TOÁN HÓA HỌC
(Trích từ cuốn “Các phương pháp giải bài toán Hóa học – NXB GD
2010)
Vũ Khắc
Ngọc
Phòng Công nghệ Hóa sinh Protein – Viện Công nghệ Sinh
học
Viện Khoa học và Công nghệ Việt
Nam
Giải nhanh bài toán Hóa học là một mục tiêu quan trọng của mỗi thí sinh trong các kỳ
thi

Đại học – Cao đẳng, đặc biệt là khi hình thức thi đã thay đổi từ tự luận sang trắc nghiệm.
Sự
thay đổi này cũng tạo ra một động lực quan trọng đòi hỏi phải có sự thay đổi tương ứng về
nhận
thức và phương pháp trong cả việc dạy và học của giáo viên và học sinh. Trong số các
phương
pháp giải toán Hóa học thì Trung bình, Đường chéo và Quy đổi là những phương pháp
nhanh,
hiệu quả và có nhiều phát triển thú vị trong thời gian gần đây, mỗi phương pháp lại có
những
thế mạnh và ứng dụng
riêng:
- Các giá trị Trung bình vừa được dùng để biện luận, xác định CTPT của các chất
trong
hỗn hợp, vừa được dùng để tính nhanh các giá trị chung cho cả hỗn
hợp.
- Phương pháp Đường chéo thường được kết hợp với phương pháp Trung bình để
tính
nhanh tỷ lệ các thành phần trong một hỗn hợp 2 thành phần, thay cho việc giải hệ phương
trình.
- Phương pháp Quy đổi tập hợp các phương pháp tư duy sáng tạo, dựa vào những giả
định
Hóa học và Toán học phi thực tế giúp tính nhanh các giá trị lượng chất của một hỗn hợp
phức
tạp.
Sự kết hợp khéo léo 3 phương pháp này cho phép khai thác tối đa thế mạnh của
từng
phương pháp và mang lại những hiệu quả đặc biệt trong giải toán. Bài viết dưới đây giới
thiệu
một số ví dụ điển hình cho hướng kết hợp

này:
Ví



dụ

1: Hòa tan hoàn toàn 22,4g một kim loại M chưa biết vào dung dịch H
2
SO
4
đặc,
nóng dư thu được dung dịch A và một khí B có khả năng làm phai màu cánh hoa hồng. Hấp
thụ
hoàn toàn B vào 800 ml dung dịch NaOH 1M, chờ cho các phản ứng xảy ra hoàn toàn rồi
cô
cạn dung dịch, thu được 48,1 g chất rắn. Kim loại M đã cho ban đầu
là:
A. Fe B. Ca C. Mg D.
Cu
Hướng dẫn
giải:
Ta có:
n

NaOH
= 0,8 mol
.
Điểm mấu chốt nhất của bài toán là phải biện luận để tìm ra được thành phần của
48,1g

chất rắn, từ đó xác định được số mol
SO
2
.
NaOH có thể phản ứng với SO
2
theo 2 phản
ứng:
v

uk h

a c n

g o

c@ g

m ail.c o

m http:/ /

m y

.

opera. c o

m /

s a o

ba n

gl a n

h g

ia
Dịch vụ ôn thi chất lượng cao – GSA Education:
h t

tp :

// g

iasu a

m s .

c o

m/
Liên hệ: 04.39152590 - 0989768553
(Linh)
Sao băng lạnh giá – Vũ Khắc
Ngọc 0985052510
NaOH + SO
2
2NaOH + SO

2
→ Na
HS
O
3
→ Na
2

SO
3
+
H
2

O
Khi cho SO
2
tác dụng với NaOH thì sản phẩm thu được có thể bao gồm 1 hoặc 2 trong
3
chất: NaOH dư (M = 40), NaHSO
3
(M = 104) và Na
2
SO
3
(M=126).
Để khai thác dữ
kiện
126
n

NaOH
= 0,8 mol ta tiến hành quy đổi: Coi 1 mol muối Na
2
SO
3
là
2
mol NaX
với
M
NaX
= = 63g
/
mo
l
2
Khi đó 48,1g chất rắn sẽ tương ứng với 0,8 mol, với M
=
m
hh
n
hh
=
48,1
=
60,125g/
mo
l
0,8

→ trong hỗn hợp phải có ít nhất 1 chất có M < 60,125 → phải có NaOH
dư.
Áp dụng phương pháp đường chéo cho hỗn hợp này, ta
có:
(NaX)
63
60,125
20,125
7
0,7
m
o
l
0,35 mol Na
2
SO
3
(NaOH) 40
2,875
1
0,1
mol
→ n = n = 0,35
mo
l
→ n =
0,35

⋅
2 = 0,7

mo
l
SO
2
Na
2

SO
3
e
nh
Ë
n
Giả sử kim loại có hóa trị n, ta dễ dàng có: M
=
Đáp án đúng là D.
Cu.
m
=
22,4
n
0,7
n
= 32n
→ M
lµ
Cu
Ví

dụ

2: Crackinh C
4
H
10
thu được hỗn hợp chỉ gồm 5 hiđrocacbon có tỷ khối hơi so với
H
2
là 16,325. Hiệu suất của phản ứng crackinh
là:
A. 77,64% B. 38,82% C. 17,76% D.
16,325%
Hướng dẫn
giải:
Phản
ứng:
Ankan

C

rack

ing
→
Ankan' + Anken tạo ra Anken và Ankan mới có số
mol
bằng nhau. Do đó, KLPT trung bình của hỗn hợp các Anken và Ankan mới này bằng
1

2
KLPT
của ankan ban
đầu.
→
Quy đổi: Coi hỗn hợp khí sản phẩm của phản ứng cracking C
4
H
10
là một khí
duy
nhất có KLPT
M
=
58
=
29
2
→

Hỗn hợp sau phản ứng trở thành hỗn hợp gồm 2 thành phần là: (hỗn hợp các ankan
và
anken mới sinh ra) và C
4
H
10
dư.
v

uk h

a c n

g o

c@ g

m ail.c o

m http:/ /

m y

.

opera. c o

m /

s a o

ba n

gl a n

h g

ia
Dịch vụ ôn thi chất lượng cao – GSA Education:
h t

tp :

// g

iasu a

m s .

c o

m/
Liên hệ: 04.39152590 - 0989768553
(Linh)
Sao băng lạnh giá – Vũ Khắc
Ngọc 0985052510
Do đó, ta có thể sử dụng phương pháp đường chéo như
sau:
3 4
Hçn hîp (M =
29)
C
4
H
10
(M =
58)
M =
32,65
25,35

3,65
Giả sử hỗn hợp sau chứa 29 mol khí (3,65 mol C
4
H
10
dư và 25,35 mol hỗn hợp các
ankan
25,35
và anken mới sinh ra) thì số mol C
4
H
10
ban đầu là:
n

®
= 3,65 + = 16,325
m
o
l
2
Do đó, hiệu suất của phản ứng là:
H%
=
Đáp án đúng là A.
77,64%
16,325 - 3,65
⋅
16,325
100% =

77,64%
Ví



dụ

3

: Cho 37,6g hỗn hợp gồm 3 chất rắn Fe
3
O
4
, FeO và Cu
2
O tác dụng với dung
dịch
HNO
3
loãng dư thu được 2,24 lít khí NO ở đktc. Khối lượng của Fe
3
O
4
trong hỗn hợp
là:
A. 34,8g B. 23,2g C. 11,6g D.
17,4g
Hướng dẫn
giải:
Sơ đồ các quá trình oxh – kh trong

bài:
F
e
2+
C
u
+
N

+5
-
e
-
e
+
3e
→
Fe
3+
→ Cu
2+
→
N

+2
Căn cứ vào các sơ đồ trên và lấy 1 mol electron cho làm mốc, ta
có:
- Cứ 1 mol Fe
3
O

4
(232g) cho 1 mol
electron
- Cứ 1 mol FeO (72g) cho 1 mol
electron
- Cứ 0,5 mol Cu
2
O (72g) cho 1 mol
electron
-
Cứ
37,6
=
376
g
hỗn hợp cho 1 mol
electron
0,1
⋅
3
3
→
Quy đổi: Coi FeO và Cu
2
O là một chất trung bình X mà cứ 72g chất này lại cho
1
mol
electron.
→
Hỗn hợp ban đầu trở thành hỗn hợp gồm 2 thành phần là: Fe

3
O
4
và
X.
Do đó, ta có thể sử dụng phương pháp đường chéo như
sau:
X (M =
72)
Fe
3
O
4
(M =
232)
Do đó,
m
Fe O
=
23,2g
M =
376
3
3 2 0
3
1 6 0
3
2
0,2
m

o
l
1
0,1
m
o
l
3
2
2
2
Đáp án đúng là B.
23,2g.
Ví d

ụ

4: Cho 8,96 lít hỗn hợp CO
2
và NO
2
(đktc) hấp thụ vào một lượng dung dịch
NaOH
vừa đủ tạo thành các muối trung hòa, sau đó đem cô cạn dung dịch thu được 36,6 gam
muối
khan. Thành phần % thể tích mỗi khí trong hỗn hợp ban đầu
là:
A. 25% CO
2
và 75% NO

2
B. 50% CO
2
và 50%
NO
2
C. 75% CO
2
và 25% NO
2
D. 30% CO
2
và 70%
NO
2
Hướng dẫn
giải:
Sơ đồ các phản ứng hóa
học:
2NaOH + 2NO
2
→ NaNO
3
+ NaNO
2
Từ phản ứng, ta
thấy:
2NaOH + CO
2
→

Na

2
CO
3
- Cứ 1 mol NO
2
tạo ra 1 mol hỗn hợp 2 muối NaNO
3
và NaNO
2
có tỷ lệ 1:1 về số mol,
→
có thể quy đổi hỗn hợp 2 muối này thành 1 muối duy nhất có M =
- Cứ 1 mol CO
2
tạo ra 1 mol muối Na
2
CO
3
có M =
106.
69 + 85
2
= 77
-
M

hçn hîp
=

36,6
0,4
=
91,5
Áp dụng phương pháp đường chéo, ta
có:
Na
2
CO
3
(M =
106)
M
hçn
hî
p

=
91,5
M =
77
Vậy đáp án đúng là B. 50% CO
2
và 50%
NO
2
14,5
14,5
50%
50%

Ví

dụ

5: Hòa tan hoàn toàn 14,52 gam hỗn hợp X gồm NaHCO
3
, KHCO
3
và MgCO
3
trong
dung dịch HCl dư, thu được 3,36 lít khí CO
2
(đktc). Khối lượng muối KCl tạo thành trong
dung
dịch sau phản ứng
là:
A. 8,94 gam B. 16,17 gam C. 7,92 gam D. 12,0
gam
Hướng dẫn
giải:
Sơ đồ chung của các phản ứng hóa học: CO
Nói cách khác, tỷ lệ phản
ứng:

+

HC

l

→ CO
n
muèi
: n
CO
®Ò
u
b»ng 1:
1
→
n
muèi
= n
CO
=
3,36
22,4
= 0,15 mo
l
Vì
M = M = 84
và cả 2 đều giải phóng CO
2
theo tỷ lệ 1:1 về số
mol.
Na
H
C
O

3
M
gCO
3
3,2
1
0,03
m
o
l
12,8
4
0,12
m
o
l
2
2
C H
→

Quy đổi: Coi hỗn hợp NaHCO
3
và MgCO
3
là một muối duy nhất có
CTPT
KLPT M =
84.
→

Hỗn hợp X trở thành hỗn hợp gồm 2 thành phần là MCO
3
và
K
2
CO
3
.
MCO
3
có
Do đó, ta có thể sử dụng phương pháp đường chéo như
sau:
MCO
3
(M =
84)
KHCO
3
(M =
100)
M =
14,52

0,15
=
96,8
→

m
KCl
=
74,5

⋅
0,12 =
8,94g
Vậy đáp án đúng là A. 8,94
gam
Ví



dụ

6

: Đốt cháy hoàn toàn 0,1 mol hỗn hợp X gồm CH
4
, C
2
H
4
và C
2
H
6
, sản phẩm
thu

được dẫn qua bình I đựng dung dịch H
2
SO
4
đặc và bình II đựng dung dịch Ca(OH)
2
dư. Sau
thí
nghiệm, thấy trong bình II có 15 gam kết tủa và khối lượng bình II tăng nhiều hơn bình I là
2,55
gam. Thành phần % về thể tích của mỗi khí trong hỗn hợp đầu
là:
A. 50%, 30%, 20% B. 30%, 40%,
30%
C. 50%, 25%, 25% D. 50%, 15%,
35%
Hướng dẫn
giải:
Từ giả thiết, ta có:
n
CO
=
15
100
= 0,15 mol
vµ
n

H O
=

0,15
⋅
44 -
2,55
18
= 0,225 mo
l
Gọi là CTPT trung bình của hỗn hợp ban đầu, ta
có:
x
y
C
H →
xCO
+
y
H
O
x y
2
2
2
Bảo toàn nguyên tố 2 vế, ta dễ dàng có: x = 1,5
vµ
y = 4,5
Quy đổi: Coi hỗn hợp C
2
H
4
và C

2
H
6
là một hiđrocacbon duy nhất có
2C
Áp dụng phương pháp đường chéo, ta
có:
CH
4
(C =
1)
C =
1,5
0,5
50%
(C =
2)
0,5
50%
Quy đổi: Coi hỗn hợp CH
4
và C
2
H
4
là một hiđrocacbon duy nhất có
4H
Áp dụng phương pháp đường chéo, ta
có:
C

2
H
6
(H =
6)
H =
4,5
0,5
25%
(H =
4)
Vậy đáp án đúng là C. 50%, 25%,
25%
1,5
75%