Luận văn Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã

Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ
KHOA LUẬT


LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT
KHÓA 2016-2018

Đề tài:

QUY ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP, TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG CỦA HỢP TÁC XÃ

Giảng viên hướng dẫn:

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

Sinh viên thực hiện:

1

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã

NHẬN XÉT CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................

.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
.............................................................................................................................................
……………………………,ngày……tháng…..năm……………
Hội đồng chấm luận văn

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

2

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
MỤC LỤC

LỜI NÓI ĐẦU..............................................................................................................1
CHƯƠNG 1. KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP TÁC XÃ..........................................4
1.1. Khái quát chung về hợp tác xã.............................................................................4
1.1.1. Khái niệm hợp tác xã.........................................................................................4
1.1.2. Đặc điểm của hợp tác xã....................................................................................6
1.1.2.1. Xét về mặt kinh tế..............................................................................................6
1.1.2.2. Xét về mặt pháp lý.............................................................................................6
1.1.2.3. Xét về mặt xã hội...............................................................................................7
1.1.2.4. Xét về hình thức sở hữu tài sản.........................................................................7
1.1.2.5. Xét về phân phối................................................................................................7
1.1.2.6. Xét về đối tượng phục vụ...................................................................................8
1.1.2.7. Xét về địa vị pháp lý..........................................................................................8
1.1.2.8. Xét về cơ cấu quản lý........................................................................................8
1.1.3. Vai trò của hợp tác xã.........................................................................................9
1.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã..............................................10
1.2.1. Nguyên tắc tự nguyện.......................................................................................10
1.2.2. Nguyên tắc kết nạp rộng rãi thành viên hợp tác xã.......................................10
1.2.3. Nguyên tắc bình đẳng.......................................................................................11
1.2.4. Nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm.........................................................12
1.2.5. Nguyên tắc gắn kết về kinh tế của thành viên hợp tác xã..............................13
1.2.6. Nguyên tắc giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng....................................................13
1.2.7. Nguyên tắc hợp tác và phát triển cộng đồng..................................................14
1.3. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của hợp tác xã..............................15
1.3.1. Lịch sử hình thành hợp tác xã trên thế giới...................................................15
1.3.2. Lịch sử hình thành và phát triển hợp tác xã ở Việt Nam..............................16
1.3.2.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1975............................................................16
1.3.2.2. Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 1996............................................................17

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

3

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
1.3.2.3. Giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2003...........................................................18
1.3.2.4. Giai đoạn từ năm 2003 đến năm 2012............................................................18
1.4. Pháp luật điều chỉnh về hợp tác xã....................................................................19
CHƯƠNG 2. QUY ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP, TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG
CỦA HỢP TÁC XÃ....................................................................................................22
2.1. Quy định về thủ tục thành lập hợp tác xã.........................................................22
2.1.1. Điều kiện thành lập hợp tác xã........................................................................22
2.1.1.1. Về chủ thể:......................................................................................................22
2.1.1.2. Về ngành nghề, tên gọi và trụ sở:...................................................................27
2.1.2. Thủ tục đăng ký thành lập hợp tác xã............................................................28
2.1.2.1. Hội nghị thành lập..........................................................................................28
2.1.2.2. Thủ tục đăng ký...............................................................................................28
2.2. Cơ cấu tổ chức và hoạt động của hợp tác xã.....................................................30
2.2.1. Đại hội thành viên hợp tác xã..........................................................................30
2.2.2. Hội đồng quản trị hợp tác xã...........................................................................34
2.2.3. Ban kiểm soát, kiểm soát viên..........................................................................38
2.2.4. Giám Đốc hợp tác xã........................................................................................40
2.2.5. Miễn nhiệm, bãi nhiệm, cách chức, chấm dứt hợp đồng của các chức danh
hợp tác xã.................................................................................................................... 41
CHƯƠNG 3. THỰC TIỄN VỀ THÀNH LẬP, TỔ CHỨC VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA
HỢP TÁC XÃ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CÀ MAU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐỂ
HOÀN THIỆN QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT......................................................43
3.1. Khái quát tình hình thực hiện các mơ hình hợp tác xã trên địa bàn tỉnh Cà Mau
..................................................................................................................................... 43

3.2. Thực tiễn về việc thành lập, tổ chức và việc hoạt động của hợp tác xã trên địa
bàn tỉnh Cà Mau.........................................................................................................44
3.2.1. Kết quả đạt được..............................................................................................45
3.2.2. Hạn chế, yếu kém hợp tác xã hiện nay............................................................46
3.2.3. Một số giải pháp phát triển hợp tác xã trong thời gian tới...........................47
3.3. Một số bất cập và hướng hoàn thiện quy định của pháp luật về hợp tác xã...48
GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

4

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
KẾT LUẬN................................................................................................................. 56

LỜI NÓI ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay nước ta định hướng theo nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà
nước, đồng thời Việt Nam cũng là thành viên của tổ chức thương mại thế giới (WTO) và
từng bước hòa nhập vào nền kinh tế thế giới. Những thách thức đi cùng điều kiện phát
triển nền kinh tế của Việt Nam thiếu sự liên kết, sản xuất nhỏ lẻ, tư liệu sản xuất nghèo
nàn nên ln gặp phải những khó khăn rào cản trong hoạt động thương mại nên cần phải
có những hướng đi và biện pháp tích cực để giải quyết vấn đề này. Do đó, việc liên kết
các tổ chức, cá nhân lại với nhau nhằm mục đích hỗ trợ, giúp đỡ nhau tiến bộ là rất cần
thiết. Đây là cơ sở để phát triển loại hình kinh tế hợp tác xã, đáp ứng yêu cầu của từng
thành viên nói riêng và điều kiện góp phần phát triển kinh tế xã hội trong thới kỳ hội
nhập nói chung. Đảng, nhà nước luôn kịp thời hỗ trợ và giúp đỡ những chính sách cho
loại hình kinh doanh này.
Hợp tác xã là một loại hình kinh tế đã xuất hiện và tồn tại từ rất lâu ở nước ta. Trong

quá trình phát triển lâu dài, hợp tác xã ln tự đổi mới để phù hợp với từng giai đoạn đổi
mới của nền kinh tế, trên cơ sở các quy định của nhà nước. Đây là hình thức kinh tế thuộc
sở hữu tập thể được Đảng, Nhà nước quan tâm và phát triển.
Nhằm tạo điều kiện để hợp tác xã phát triển rộng rãi, ngày 20 tháng 12 năm 2012
Quốc hội khoá XIII đã ban hành Luật hợp tác xã mới để khắc phục những hạn chế và
thiếu sót trong Luật hợp tác xã năm 2003. Luật mới đã tạo ra khung pháp lý mới góp
phần bảo đảm quyền, lợi ích cũng như thực hiện nghĩa vụ của các thành viên trong hợp
tác xã. Song bên cạnh đó, nó tiếp tục tạo ra mơi trường kinh doanh thuận lợi, cơng bằng,
bình đẳng trên cơ sở tổng hợp thực tiễn phát triển hợp tác xã ở nước ta và tiếp thu có
chọn lọc kinh nghiệm quốc tế và phát triển hợp tác xã hồn thiện hơn.
Nhận thức được tầm quan trọng đó, trong những năm qua hợp tác xã luôn được
quan tâm, đầu tư phát triển. Tuy nhiên, qua các giai đoạn, thời kỳ khác nhau kinh tế tập
thể ngày càng được củng cố, hoàn thiện hơn, cơ chế pháp lý cho mơ hình kinh doanh hợp
tác xã khơng ngừng được đổi mới để đáp ứng nhu cầu cho sự phát triển. Từ năm 2013,
Nhà nước đã có những quy định cụ thể đối với hình thức hoạt động kinh doanh này, tuy
nhiên trong quá trình phát triển, pháp luật nước ta về Hợp tác xã đã từng bước thay đổi để
đáp ứng thực tiễn. Vì vậy, Luật hợp tác xã năm 2012 tiếp tục kế thừa và hoàn thiện những

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

5

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
quy định cho phù hợp đã được ra đời, đánh dấu sự quan tâm và đầu tư của Nhà nước đối
với mơ hình kinh tế tập thể nói chung, mơ hình hợp tác xã nói riêng.
Nhằm nắm rõ vị trí quan trọng của hợp tác xã trong việc đổi mới hiện nay, cũng như
có cách nhìn nhận đúng đắn về loại hình kinh tế này, tìm ra những hạn chế, thiếu sót từ

những quy định về cơ cấu hoạt động và cách quản lý của hợp tác xã trong thực tiễn. Từ
đó đưa ra những biện pháp khắc phục, nhằm hồn thiện và tạo mơi trường ổn định, thuận
lợi để phát triển hợp tác xã, vì vậy người viết đã chọn lựa đề tài “Quy định về việc thành
lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã” làm Luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Mục tiêu nghiên cứu
Đề tài được nghiên cứu với mục đích nhằm tìm hiểu rõ hơn về cơ cấu tổ chức quản
lý của hợp tác xã và làm rõ các quy định của pháp luật hiện hành đối với hình thức kinh
tế hợp tác được gọi là hợp tác xã, để có thể áp dụng chính xác theo đúng tinh thần của
pháp luật. Từ đó thấy được những điểm mới tiến bộ và những vướng mắc, hạn chế, bất
cập, từ đó đưa ra giải pháp để có thể góp phần hồn thiện pháp luật về hợp tác xã được
tốt hơn.
3. Phạm vi nghiên cứu
Trong khuôn khổ đề tài, người viết tập trung nghiên cứu những đặc trưng cơ bản của
hợp tác xã ở nước ta, tập trung nghiên cứu khái niệm, đặc điểm, vai trị của hợp tác xã
trong đó cần tập trung về cơ cấu tổ chức quản lý của hợp tác xã gồm đại hội thành viên,
hội đồng thành viên, giám đốc, ban kiểm soát (kiểm soát viên) và những quy định của
pháp luật Việt Nam liên quan đến hợp tác xã. Dựa trên Luật hợp tác xã năm 2012 và Nghị
định số 193/2013/NĐ-CP về quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật hợp tác xã
năm 2012. Từ đó tìm ra những điểm chưa hợp lý, đưa ra những giải pháp góp phần hồn
thiện pháp luật về hợp tác xã và những nội dung quy định về việc thành lập, cơ cấu tổ
chức, hoạt động hợp tác xã, thực tiễn nghiên cứu trên địa bàn cư trú. Từ đó, có cái nhìn
tổng qt và đề ra những, kiến nghị, giải pháp đối với những quy định của pháp luật để
các quy định về hợp tác xã ngày càng được hồn thiện phù hợp với tình hình thực tiễn
hiện nay. Trong khuôn khổ luận văn này, người viết không nghiên cứu những quy định
liên quan đến liên hiệp hợp tác xã.
4. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài, người viết sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương
pháp phân tích luật viết, phương pháp so sánh, tổng hợp, đối chiếu so với các quy định
của luật để có cái nhìn khái qt hơn về đề tài. Luận văn còn sử dụng phương pháp đánh
giá tổng hợp dựa trên kết quả các cơng trình nghiên cứu, các sách, báo, nguồn tư liệu trên

các website và các tạp chí khoa học, có sự chọn lọc, đánh giá, sắp xếp cho phù hợp để
GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

6

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
đáp ứng yêu cầu của đề tài đặc ra và các quy định của pháp luật về hợp tác xã. Đồng thời
đưa ra một số giải pháp, kiến nghị để hoàn thiện quy định của pháp luật.

5. Bố cục đề tài
Ngồi Lời nói đầu, Kết luận và Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được người
viết chia làm 03 chương:
Chương 1: Khái quát chung về hợp tác xã.
Chường 2: Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã.
Chương 3: Thực tiễn về thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã trên địa bàn
tỉnh Cà Mau và một số giải pháp để hoàn thiện quy định của pháp luật.

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

7

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã

CHƯƠNG 1

KHÁI QUÁT CHUNG VỀ HỢP TÁC XÃ

1.1. Khái quát chung về hợp tác xã
1.1.1. Khái niệm hợp tác xã
Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế nhưng khơng hoạt động với vai trị chủ yếu là phát
triển kinh tế mà là tạo công ăn việc làm cho người lao động góp phần ổn định chính trị-xã
hội. Do vậy mà mơ hình hợp tác xã càng trở nên được ưu tiên khuyến khích phát triển ở
Việt Nam. Trải qua quá trình áp dụng các cơ chế quản lý hợp tác xã theo Luật hợp tác xã
năm 2003, tình hình kinh tế-xã hội nước ta đã có những bước tiến đáng kể song vẫn cịn
gặp nhiều hạn chế. Chính vì thế Luật hợp tác xã năm 2012 ra đời đã đánh dấu những
bước tiến quan trong để hoàn thiện hơn những quy định về hợp tác xã cho đúng với bản
chất của nó.1
Hợp tác xã là một mơ hình kinh tế đã hình thành từ lâu đời, được khẳng định và phổ
biến ở hầu hết các nước. Nhất là ở rất nhiều nước phát triển, sớm có nền kinh tế thị
trường, kinh tế hàng hóa thì cũng sớm có mơ hình kinh tế hợp tác và mơ hình kinh tế hợp
tác xã cũng là một bộ phận không thiếu được của kinh tế thị trường.
Tại đại hội liên minh hợp tác xã quốc tế (Intemational Coopertive Aliancen, viết tắc
là ICA) lần thứ 31 tổ chức tại Manchester (Anh) từ ngày 23 tháng 9 năm 1945 đã có định
nghĩa hợp tác xã như sau: “Hợp tác xã là hiệp hội tự chủ do các cá nhân tự nguyện liên
kết với nhau nhằm thỏa mãn nhu cầu và nguyện vọng chung về kinh tế - văn hóa — xã
hội thông qua một số tổ chức kinh tế cùng nhau làm chủ chung và kiểm tra dân chủ”.
Tùy theo từng quốc gia và các nước trên thế giới mà có định nghĩa khác nhau để
đảm bảo được nhu cầu cần thiết của họ, cũng như điều kiện của đất nước mình. Ở Việt
Nam thì căn cứ vào đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội của đất nước mình để đưa ra một
định nghĩa hợp lý về thực tiễn của hợp tác xã.
Ở Việt Nam, hơn 50 năm qua, kể từ khi hợp tác xã đầu tiên được thành lập, qua
nhiều giai đoạn phát triển, các hợp tác xã đã từng bước khẳng định vị trí, vai trị quan
trọng trong nền kinh tế. Trên cơ sở đó năm 1996 đạo luật hợp tác xã đầu tiên ở nước ta ra
đời, đánh đấu một bước ngoặc cho việc phát triển loại hình kinh tế này. Trong quá trình
thực hiện, để phù hợp với xu thế của đất nước, các luật hợp tác xã mới dần được thay thế

như Luật hợp tác xã năm 1996. Sau gần một thập kỷ áp dụng vào thực tiễn, Luật Hợp tác
1 Khái niệm, đặc điểm hợp tác xã, Website Luật Dương Gia, , [truy cập ngày 27/8/2018]

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

8

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
xã năm 2003 ra đời. Trong luật hợp tác xã năm 2003 xác định: “Hợp tác xã là tổ chức
kinh tế tập thể do các cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân (sau đây gọi chung là xã viên) có
nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của Luật này để
phát huy sức mạnh tập thể của từng xã viên tham gia hợp tác xã, cùng giúp nhau thực
hiện có hiệu quả các hoạt động sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống vật chất, tinh
thần, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước; Hợp tác xã hoạt động như một
loại hình doanh nghiệp, có tư cách pháp nhân, tự chủ, tự chịu trách nhiệm về các nghĩa
vụ tài chính trong phạm vi vốn điều lệ, vốn tích luỹ và các nguồn vốn khác của hợp tác
xã theo quy định của pháp luật”.2 Cùng với hệ thống văn bản hướng dẫn đã đóng vai trò
quan trọng đối với việc phát triển kinh tế tập thể; khuyến khích việc thành lập hợp tác xã
mới trên phạm vi toàn quốc, mở rộng các đối tượng tham gia hợp tác xã. Tuy nhiên, qua
thời gian áp dụng, nhất là khi hiện nay nước ta gia nhập Tổ chức thương mại quốc tế
(WTO) nên các quy định của Luật hợp tác xã năm 2003 đã bộc lộ những hạn chế nhất
định, cần được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Chính vì lẽ đó, Luật hợp tác xã năm 2012
và Nghị định số 193/2013/NĐ-CP ngày 21 tháng 11 năm 2013 của Chính phủ quy định
chi tiết một số điều của Luật Hợp tác xã năm 2012 ra đời đã có những quy định phù hợp
hơn, đã và đang tạo nên hang rào pháp lý giúp hợp tác xã vượt qua khó khăn thách thức
để đổi mới, phát triển kinh tế, xã hội đất nước.
Theo Luật Hợp tác xã 2012 thì khái niệm này đã được thay đổi như sau: “Hợp tác

xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên
tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh,
tạo việc làm nhằm đáp ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu
trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý hợp tác xã.
Liên hiệp hợp tác xã là tổ chức kinh tế tập thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân,
do ít nhất 04 hợp tác xã tự nguyện thành lập và hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt
động sản xuất, kinh doanh nhằm đáp ứng nhu cầu chung của hợp tác xã thành viên, trên
cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và dân chủ trong quản lý Liên hiệp hợp tác
xã”.3
Luật hợp tác xã năm 2012 đã làm rõ được bản chất của hợp tác xã là một tổ chức
kinh tế thuộc thành phần kinh tế tập thể thành lập trên tinh thần tự nguyện,nhằm lợi ích
chung của các thành viên. Luật hợp tác xã năm 2012 đã bỏ quy định “hợp tác xã hoạt
động như một loại hình doanh nghiệp”. Đồng thời Luật hợp tác xã năm 2012 có nhiều
điểm hồn thiện hơn, quy định rõ ràng hơn về một số bản chất cơ bản tổ chức đó là:
Thứ nhất: Tự nguyện hợp tác với nhau, đồng sở hữu, đồng sử dụng, sản phẩm, dịch
vụ của hợp tác xã hoặc đồng là người lao động của hợp tác xã.
2 Điều 1, Luật Hợp tác xã năm 2003
3 Điều 3, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

9

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Thứ hai: Giúp chúng ta phân biệt được hợp tác xã khác với doanh nghiệp ở chỗ họp
tác xã phục vụ nhu cầu, nguyện vọng của thành viên.
1.1.2. Đặc điểm của hợp tác xã

Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế thuộc loại hình kinh tế tập thể. Hợp tác xã là một
tổ chức kinh tế được thành lập theo trình tự thủ tục nhất định. Mục tiêu của việc thành lập
hợp tác xã chính là phát triển các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, nâng cao sức
cạnh tranh và lợi nhuận. Đồng thời, hợp tác xã ra đời và hoạt động theo luật của hợp tác
xã mang một số đặc điểm được thực hiện ở các mặt sau:
1.1.2.1. Xét về mặt kinh tế
Hợp tác xã là tổ chức kinh tế cơ bản và quan trọng nhất của thành phần kinh tế tập
thể “Kinh tế tập thể dựa trên sở hữu của các thành viên và cơ sở tập thể liên kết rộng rãi
những người lao động, các hộ sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp vừa và nhỏ thuộc các
thành phần kinh tế, không giới hạn quy mô, lĩnh vực, địa bàn”. Như vậy xét góc độ kinh
tế cộng đồng thành viên chính là thị trường chính của hợp tác xã vì vậy hợp tác xã càng
nhiều thành viên thì doanh nghiệp hợp tác xã càng hoạt động có hiệu quả nhờ vào quy
mơ. Đặc trưng của hợp tác xã là hình thức sở hữu tập thể và dựa trên sở hữu các thành
viên hợp tác xã, từ đó phát sinh các quan hệ tổ chức quản lý và quan hệ phân phối tương
ứng. Việc sản xuất hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tạo điều kiện cho hợp tác bình đẳng
trước pháp luật với các loại hình doanh nghiệp khác và bảo đảm quyền lợi vật chất chính
đáng cho các thành viên.
1.1.2.2. Xét về mặt pháp lý
Hợp tác xã có tư cách pháp nhân, hợp tác xã là một tổ chức kinh tế tập thể, việc xác
định này có ý nghĩa tạo điều kiện cho hợp tác xã bình đẳng trước pháp luật với các loại
hình doanh nghiệp khác đảm bảo quyền lợi về vật chất chính đáng của các thành viên hợp
tác xã. Như vậy, hợp tác xã được quyền thành lập và tiến hành các hoạt động sản xuất,
kinh doanh, dịch vụ. Lợi nhuận là mục tiêu quan trọng nhất trên nguyên tắc bình đẳng về
quyền và nghĩa vụ như tất cả các loại hình doanh nghiệp khác. Theo pháp luật Việt Nam,
một tổ chức được công nhận là có tư cách pháp nhân khi hội đủ 4 điều kiện sau đây: ột tổ
chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau đây: Được thành lập theo
quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan; Có cơ cấu tổ chức theo quy định tại
Điều 83 của Bộ luật này; Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách
nhiệm bằng tài sản của mình; Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc
lập.4

1.1.2.3. Xét về mặt xã hội
4 Khoản 1, Điều 74 Bộ luật Dân sự 2015

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

10

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Xét về mặt xã hội của hợp tác xã thể hiện trong toàn bộ nguyên tắc tổ chức, hoạt
động của mình, thành viên càng lớn thì hợp tác xã càng có lợi trong việc phát huy tinh
thần tự quản, mở rộng dân chủ, nâng cao tính tự quản. Với việc tạo điều kiện cho người
lao động, những người sản xuất nhỏ chẳng những có thể vững hên thị trường cạnh tranh
mà cồn đẩy mạnh sự phát triển, xóa bớt một số gánh nặng về thất nghiệp, việc làm, góp
phần nâng cao tinh thần cho các thành viên hợp tác xã. Tuy nhiên, những hoạt động có ý
nghĩa xã hội như trên sẽ chỉ được hiệu quả khi nó được đặc trên nền tảng của hoạt động
kinh tế.
1.1.2.4. Xét về hình thức sở hữu tài sản
“Sở hữu trong họp tác xã là đồng sở hữu”5, do cá nhân, hộ gia đình cùng góp sức
hợp tác sản xuất, kinh doanh nhằm những mục đích chung và được quy định trong điều
lệ, theo nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, dân chủ, cùng quản lý và cùng hưởng các
quyền lợi. Một số yếu tố khác góp phần quyết định bản chất của hợp tác xã là tài sản
trong hợp tác xã thuộc sở hữu tập thể. Luật hợp tác xã năm 2012 khơng quy định rõ hình
thức sở hữu trong hợp tác xã là sở hữu tập thể, nhưng từ quy định tại khoản 1, khoản 2
Điều 3; khoản 4, Điều 4 và Điều 48, Luật Hợp tác xã năm 2012 thì có thể kết luận rằng
tài sản của hợp tác xã là sở hữu tập thể. Theo đó, hợp tác xã được hình thành từ nguồn
vốn góp của các thành viên, thu nhập hợp pháp từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, được
hỗ trợ từ các nguồn vốn phù hợp với quy định của pháp luật là tài sản thuộc sở hữu tập

thể. Vì là sở hữu tập thể nên việc quản lý sử dụng và định đoạt tài sản phải do tập thể
quyết định phù hợp với Luật hợp tác xã năm 2012.
1.1.2.5. Xét về phân phối
Kinh tế hợp tác xã thực hiện phân phối chủ yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch
vụ, theo lao động và theo góp vốn, thu nhập cịn lại thì trích lập các nguồn quỹ theo quy
định. Hợp tác xã được quyết định khơng phải do số góp vốn mà là do yếu tố thành viên
hợp tác xã. Vì vậy việc phân phối trong hợp tác xã không chỉ dựa theo ngun tắc góp
vốn mà cịn tùy thuộc vào mức độ sử dụng dịch vụ của hợp tác xã. Pháp luật cũng quy
định khá chặt chẽ mối quan hệ giữa các thành viên được hình thành trên nguyên tắc tự
nguyện, bình đẳng tương trợ giúp đỡ nhau cùng hưởng lợi. Các thành viên cùng sản xuất,
cùng kinh doanh và làm dịch vụ, phân phối lợi nhuận theo nguyên tắc “lời ăn, lỗ chịu”.
Các thành viên trong hợp tác xã được nhà nước đảm bảo quyền tự chủ trong sản xuất,
kinh doanh dịch vụ, nhưng pháp luật cũng yêu cầu họ phải tự chịu trách nhiệm về hoạt
động của mình.
1.1.2.6. Xét về đối tượng phục vụ

5 PGS.TS Bùi Xuân Hải , Pháp luật về chủ thể kinh doanh, NXB Hồng Đức – Hội luật gia Việt Nam, năm 2016

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

11

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Đối tượng phục vụ của doanh nghiệp là khách hàng trên thị trường, doanh nghiệp
phục vụ chính là thị trường mục đích chính chủ yếu của doanh nghiệp chính là mục tiêu
lợi nhuận, nên hợp tác xã chủ yếu phục vụ nhu cầu sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch
vụ cho thành viên và cả thị trường, hoạt động vì lợi ích của thành viên chứ không phải

bản thân của hợp tác xã.
1.1.2.7. Xét về địa vị pháp lý
Người tham gia doanh nghiệp có tư cách là nhà đầu tư và có thể là nhà quản lý
doanh nghiệp tùy vào mối quan hệ là thành viên doanh nghiệp hay quản lý doanh nghiệp,
còn thành viên hợp tác xã khơng chỉ có tư cách là nhà đầu tư mà còn là người quản lý
đồng thời là khách hàng của hợp tác xã. Trong đó, tư cách quan trọng nhất của thành viên
là khách hàng. Vì vậy, Luật hợp tác xã mới quy định nếu thành viên không tham gia mua
- bán hàng hóa, dịch vụ với hợp tác xã trong khoản thời gian nhất định thì đương nhiên
mất tư cách thành viên ở mức độ sử dụng sản phẩm dịch vụ của thành viên đó.
1.1.2.8. Xét về cơ cấu quản lý
Đối với doanh nghiệp, quyền lực cơ bản phụ thuộc vào tỷ lệ góp vốn, cịn đối với
kinh tế tập thể, mọi thành viên có quyền ngang nhau trong mọi vấn đề liên quan đến hợp
tác xã “Mỗi thành viên hoặc là đại biểu đều có một phiếu biểu quyết có giá trị ngang
nhau” Sự khác biệc giữa hai mơ hình kinh tế này là phân phối lợi nhuận. Luật Hợp tác xã
mới tiếp cận được thông lệ chung của thế giới, đó chính là quy định phân phối lợi nhuận
chủ yếu dựa vào số giao dịch mua - bán hàng hóa.
Tuy nhiên, hợp tác xã có một số đặc trưng khác với loại hình doanh nghiệp khác
nhau như sau: Loại hình hợp tác xã được quyết định khơng phải bởi số vốn góp mà là yếu
tố thành viên của hợp tác xã. Trong mỗi loại hình hợp tác xã ở từng lĩnh vực cụ thể ln
địi hỏi số lượng thành viên nhất định, mỗi hợp tác xã có từ 07 thành viên trở lên mới
được thành lập, số lượng thành viên tham gia hợp tác xã là một yếu tố quan trọng, ảnh
hưởng đến quy mô tổ chức, hoạt động, sản xuất kinh doanh của hợp tác xã. Ngoài ra,
nguyên tắc “mỗi thành viên hợp tác xã có quyền ngang nhau trong biểu quyết” là một
trong những nguyên tắc cơ bản trong tổ chức và giúp đỡ lẫn nhau trong sản xuất kinh
doanh, không thuần túy là để thu lợi nhuận trên số vốn góp. Khác với loại hình doanh
nghiệp, hợp tác xã mang tính cộng đồng cao. Hợp tác xã là một tổ chức kinh tế do các
thành viên tự nguyện liên kết với nhau vì nhu cầu, mục đích chung, thơng qua hoạt động
của hợp tác xã, thành viên giúp đỡ, hỗ trợ nhau thực hiện các hoạt động sản xuất, kinh
doanh và là nơi thể hiện tinh thần hợp tác, dân chủ, bình đẳng trong quản lý hợp tác xã.
1.1.3. Vai trò của hợp tác xã

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

12

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Như đã phân tích ở trên, hợp tác xã là một tổ chức kinh tế nhưng khơng hoạt động
với vai trị chủ yếu là phát triển kinh tế mà là tạo công ăn việc làm cho người lao động
góp phần ổn định chính trị - xã hội. Do vậy mà mơ hình hợp tác xã càng trở nên được ưu
tiên khuyến khích phát triển ở Việt Nam. Trải qua quá trình áp dụng các cơ chế quản lý
hợp tác xã theo Luật hợp tác xã năm 2003, tình hình kinh tế - xã hội nước ta đã có những
bước tiến đáng kể, song vẫn cịn gặp nhiều hạn chế. Chính vì thế Luật hợp tác xã năm
2012 ra đời đã đánh dấu những bước tiến quan trọng để hoàn thiện hơn những quy định
về hợp tác xã cho đúng với những ưu điểm của nó.
Để phát huy vai trò, truyền thống của khu vực kinh tế tập thể, mà nòng cốt là hợp
tác xã, động viên các tầng lớp xã hội trong việc xây dựng và phát triển hợp tác xã, góp
phần phát triển kinh tế xã hội của đất nước, ngày 27/7/2011 Thủ tướng Chính phủ đã ban
hành quyết định số 1268/QĐ-TTg lấy ngày 11 tháng 4 hàng năm là “Ngày Hợp tác xã
Việt Nam”. Ngày Hợp tác xã Việt Nam là dịp để đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tôn
vinh hợp tác xã, nhằm tăng cường nhận thức trong xã hội về vai trò, vị thế, hình ảnh và
những đóng góp của hợp tác xã trong phát triển kinh tế - xã hội.
Kinh tế tập thể mà cụ thể là hợp tác xã có vị trí, vai trị rất quan trọng, góp phần
cùng với kinh tế nhà nước ngày càng trở thành nền tảng của nền kinh tế quốc dân. Vì vậy
hợp tác xã là loại hình kinh tế khơng thể thiếu góp phần vào sự phát triển của đất nước
hài hòa trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa và xã hội. Trong giai đoạn phát triển kinh
tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, kinh tế hợp tác xã vẫn là chổ dựa vững
chắc cho những hộ sản xuất nhỏ lẽ, các doanh nghiệp nhỏ tồn tại, phát triển trong nền

kinh tế thị trường cạnh tranh nhiều gay gắt. Mặc dù cịn nhiều khó khăn trong bước
chuyển mình cơ chế mới nhưng kinh tế hợp tác xã đã từng bước phát huy vai trị khơng
thể thiếu của mình trong phát triển kinh tế, nhất là kinh tế ở khu vực nông thôn nước ta.
Vị thế của hợp tác xã mặc dù còn nhiều hạn chế nhưng cũng đã thể hiện vai trị của
mình trong phát triển kinh tế xã hội, giải quyết việc làm nâng cao đời sống cho người lao
động, tạo ra sản lượng hàng hóa, dịch vụ lớn phục vụ cho xã hội, tăng thu nhập cho các
thành viên, góp phần xây dựng và củng cố quan hệ sản xuất theo định hướng xã hội chủ
nghĩa. Đảm bảo ruộng đất trong khu vực nông nghiệp sau khi khốn bộ và chuyển khai
Luật đất đai góp phần ổn định kinh tế xã hội ở nơng thơn. Ngồi ra hợp tác xã cịn góp
phần thúc đẩy phát triển kinh tế của hộ gia đình ở vùng nơng thơn và cả thành thị tạo ra
một lượng sản phẩm lớn phục vụ cho xã hội nâng cao đời sống của thành viên và cộng
đồng. Kinh tế hợp tác xã đã trở thành nền tảng vững chắc của nền kinh tế quốc dân, đóng
vai trị ngày càng quan trọng cho việc xây dựng và phát triển nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ớ nước ta.
1.2. Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

13

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã là một nội dung cơ bản để phân biệt
hợp tác xã với các loại hình doanh nghiệp khác. Mỗi hợp tác xã khi xây dựng Điều lệ của
mình đều phải tuân thủ triệt để các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hợp tác xã.
Căn cứ theo Điều 7 Luật Hợp tác xã năm 2012 quy định hợp tác xã tổ chức hoạt
động theo các nguyên tắc sau:
1.2.1. Nguyên tắc tự nguyện
Nguyên tắc tự nguyện là một trong những nguyên tắc cơ bản của hợp tác xã, nguyên

tắc này nhằm mong muốn các thành viên tự nguyện tham gia sử dụng dịch vụ của hợp tác
xã, sẵn sàng chấp nhận các nghĩa vụ thành viên hợp tác xã, khơng phân biệt giới tính,
chủng tộc, tôn giáo nếu đủ điều kiện theo quy định của luật và không tổ chức nào ép
người dân tham gia. Chính vì vậy, Luật hợp tác xã năm 2012 quy định: “Cá nhân, hộ gia
đình, pháp nhân tự nguyện thành lập, gia nhập, ra khỏi hợp tác xã. Hợp tác xã tự nguyện
thành lập, gia nhập, ra khỏi liên hiệp hợp tác xã”.6
Như vậy, nội dung nguyên tắc này thể hiện rõ quyền gia nhập và quyền ra khỏi hợp
tác xã của cá nhân, hộ gia đình, pháp nhân; cá nhân là cơng dân Việt Nam hoặc người
nước ngồi cư trú hợp pháp tại Việt Nam, hộ gia đình, pháp nhân thoả mãng các điều
kiện mà pháp luật quy định và tán thành Điều lệ của hợp tác xã có nhu cầu để trở thành
thành viên của hợp tác xã hoặc có quyền rời khỏi hợp tác xã theo quy định của Điều lệ
hợp tác xã nếu xét thấy hợp tác xã khơng đem lại hiệu quả và lợi ích cho mình.
1.2.2. Nguyên tắc kết nạp rộng rãi thành viên hợp tác xã
“Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã kết nạp rộng rãi thành viên, hợp tác xã thành
viên”7 . Như vậy, theo nguyên tắc kết nạp rộng rãi thành viên hợp tác xã thì hợp tác xã
khơng giới hạn việc kết nạp thêm thành viên mới theo yêu cầu của cá nhân, hộ gia đình
và pháp nhân, bởi vì thành viên Là cốt lõi, là đối tác, là khách hàng, là thị trường chính
của hợp tác xã. Khơng có thành viên sẽ khơng có hợp tác xã. Đối với hợp tác xã, việc
phát triển là tăng cường nguồn lực (góp vốn), tăng thị trường, bạn hàng (sử dụng dịch vụ,
sản phẩm) đây là nền tảng để hợp tác xã phát triển bền vững trong cơ chế thị trường và
hội nhập quốc tế.
Nguyên tắc này còn mở rộng điều kiện, đối tượng tham gia hợp tác xã; đối tượng
tham gia không chỉ dừng lại ở cá nhân, hộ gia đình mà cịn mở rộng cho các tổ chức,
pháp nhân có đủ điều kiện theo quy định đều có quyền tham gia hợp tác xã, ngoài ra Luật
Hợp tác xã năm 2012 đã mở rộng thêm đối tượng là cho cả người nước ngoài cư trú hợp
pháp tại Việt Nam tham gia hợp tác xã; tất cả các trường hợp trên, nếu có đơn xin gia
nhập hợp tác xã, tán thành nội quy, quy chế, Điều lệ hợp tác xã có đủ điều kiện tham gia
6 Khoản 1, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012
7 Khoản 10, Điều 8, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

14

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
họp tác xã; cá nhân là cơng dân Việt Nam hoặc người nước ngồi cư trú hợp pháp tại
Việc Nam, từ đủ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; hộ gia đình có người
đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật; cơ quan, tổ chức là pháp nhân Việt Nam 8.
1.2.3. Nguyên tắc bình đẳng
Bình đẳng là bản chất nhất quán và xuyên suốt trong quá trình xây dựng và vận
hành của hợp tác xã. Nếu khơng có bình đẳng, hợp tác xã khơng thể tồn tại. Vì nó bình
đẳng trong quyết định về mặt tổ chức quản lý điều hành, hoạt động, chiến lược kế hoạch
phát triển của hợp tác xã. Do đó, đây là yếu tố thường trực, thể hiện bản chất, giái trị ưu
việt của mơ hình hợp tác xã. Cụ thể: “Thành viên, hợp tác xã thành viên có quyền bình
đẳng, biểu quyết ngang nhau khơng phụ thuộc vào vốn góp trong việc quyết định tổ chức,
quản lý và hoạt động của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã; được cung cấp thông tin đầy
đủ, kịp thời, chính xác về hoạt động sản xuất, kinh doanh, tài chính, phân phối thu nhập
và những nội dung khác theo quy định của điều lệ”.9
Trong khi đó đối với cơng ty cổ phần, các cổ đơng thể hiện quyền làm chủ của mình
theo nguyên tắc “mỗi cổ phần, một phiếu bầu”. Điều này có nghĩa là cổ đơng nào càng
nắm giữ nhiều cổ phiếu thì nhiều quyền trong biểu quyết. Nói cách khác, nơi có tiền là
nơi tập trung quyền lực và ngược lại. Còn đối với Hợp tác xã các thành viên được “ứng
cử, đề cử thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, kiểm soát viên và các chức danh
khác được bầu của hợp tác xã”10. Khơng những có quyền bình đẳng trong bầu cử, mỗi
thành viên đều có một lá phiếu thực hiện quyền lợi của mình thơng qua biểu quyết các
vấn đề của hợp tác xã. Cụ thể, tất cả các thành viên cùng tham gia quản lý hợp tác xã
thông qua biểu quyết, quyết định các vấn đề của hợp tác xã. “Mỗi thành viên, hợp tác xã

thành viên hoặc đại biểu thành viên tham dự Đại hội thành viên có một phiếu biểu quyết.
Phiếu biểu quyết của thành viên có giá trị ngang nhau khơng phụ thuộc vào vốn góp hay
chức vụ của thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc đại biểu thành viên”.11
Các thành viên đều có quyền “ứng cử, đề cử thành viên Hội đồng quản trị, Ban
kiểm soát và các chức danh khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã” 12, đồng
thời “Thành viên có quyền kiến nghị, yêu cầu và đề bạc Hội đồng quản trị, Giám đốc,
Ban kiểm soát, Kiểm sốt viên giải trình về hoạt động của hợp tác xã, nếu khơng giải
trình được thì thành viên có quyền đưa ra đại hội thành viên để giải quyết”.13
Khi đề ra phương hướng hoạt động sản xuất, kinh doanh thì mọi thành viên đều có
quyền như nhau bàn bạc về thực hiện phương án sao cho có hiệu quả nhất trong việc đáp
8 Điểm a, khoản 1, Điều 13, Luật Hợp tác xã năm 2012
9 khoản 3, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012
10 khoản 6, Điều 14, Luật Hợp tác xã năm 2012
11 khoản 13, Điều 34, Luật Hợp tác xã năm 2012
12 khoản 6, Điều 14, Luật Hợp tác xã năm 2012
13 khoản 7, Điều 14, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

15

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
ứng chung của các thành viên, cũng như về kết quả hoạt động, sản xuất, kinh doanh, trích
lập quỷ, chia lãi theo vốn góp, theo mức độ sử dụng dịch vụ của hợp tác xã, các đóng góp
xã hội, các đóng góp thành viên, các quyền lợi, nghĩa vụ của các thành viên, tình hình của
Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, trừ trường hợp thuộc bí mật kinh doanh, bí mật do hội
đồng thành viên quy định.

1.2.4. Nguyên tắc tự chủ, tự chịu trách nhiệm
Tự chủ, tự chịu trách nhiệm vừa là quyền vừa là nghĩa vụ của hợp tác xã. Tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về việc tổ chức hoạt động sản xuất, kinh doanh trước pháp luật và trước
hợp tác xã, trước thành viên hợp tác xã và cộng đồng xã hội.
Luật hợp tác xã năm 2012 quy định: “Hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã tự chủ, tự
chịu trách nhiệm về hoạt động của mình trước pháp luật”.14
Xét thấy hợp tác xã là tổ chức kinh tế tự quản của các thành viên, mang lại lợi ích
cho thành viên trong hợp tác xã, tự chủ về tài chính thì tự chủ trong mọi hoạt động của
hợp tác xã; hợp tác xã phải tự chịu trách nhiệm về kết quả hoạt động sản xuất, kinh
doanh; tự quyết định về phân phối thu nhập, tự quyết định về bộ máy quản lý, huy động
nguồn vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh cũng như chấp nhận chịu những rủi ro mà
trong quá trình sản xuất, kinh doanh mang lại trên tinh thần “lời ăn lỗ chịu”. Khơng một
cá nhân, tổ chức nào có thể can thiệp vào công việc nội bộ của hợp tác xã. Song bên cạnh
đó, hợp tác xã cũng tự phân phối lợi nhuận mà quá trình hoạt động mang lại dựa vào mức
độ sử dụng dịch vụ của từng thành viên, cơng sức đóng góp và vốn góp. Bên cạnh đó,
hợp tác xã cũng tự mình phân phối lợi nhuận mà quá trình hoạt động mang lại dựa vào
vốn góp, cơng sức đóng góp và mức độ sử dụng dịch vụ của từng thành viên hợp tác xã,
lập và mức trích lập các quỹ, mức tiền cơng, tiền lương đối với những người làm việc cho
hợp tác xã, chủ động tìm kiếm thị trường, khách hàng, ký kết hợp đồng và tự chịu trách
nhiệm trước pháp luật về những hợp đồng mà mình đã ký.
1.2.5. Nguyên tắc gắn kết về kinh tế của thành viên hợp tác xã
Luật Hợp tác xã năm 2012 quy định: “Thành viên, hợp tác xã thành viên và hợp tác
xã, liên hiệp hợp tác xã có trách nhiệm thực hiện cam kết theo hợp đồng dịch vụ và theo
quy định của điều lệ. Thu nhập của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã được phân phối chủ
yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ của thành viên, hợp tác xã thành viên hoặc
theo cơng sức lao động đóng góp của thành viên đối với hợp tác xã tạo việc làm”.15 Đây
là nguyên tắc được bổ sung trong Luật Hợp tác xã 2012. Nội dung nguyên tắc này được
thể hiện rõ hình thức giao kết hợp đồng do điều lệ hợp tác xã quy định ở nghĩa vụ hợp tác
xã. Mục tiêu thành lập và hoạt động của hợp tác xã là đáp ứng nhu cầu chung của thành
14 khoản 4, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012

15 khoản 5, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

16

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
viên về sản phẩm, dịch vụ, thu nhập hoặc việc làm một cách hiệu quả so với hoạt động
riêng lẻ của từng thành viên. Do vậy, ngồi việc cung ứng các sản phẩm, thì hợp tác xã
phải đảm bảo hoàn thành cam kết nghĩa vụ đối với thành viên.
Thành viên hợp tác xã góp vốn và trở thành người đồng sở hữu hợp tác xã với mục
đích chính là sử dụng dịch vụ của hợp tác xã. Khi đó, thành viên là người đồng sở hữu,
quản lý hợp tác xã theo nguyên tắc tập trung dân chủ, vừa là người sử dụng dịch vụ của
hợp tác xã. Chính vì vậy, các thành viên phải có trách nhiệm góp vốn, thực hiện cam kết
kinh tế và quản lý dân chủ đối với hợp tác xã.
Thu nhập của hợp tác xã phải ưu tiên để trích lập quỹ. Thành viên được chia thu
nhập còn lại chủ yếu theo mức độ sử dụng sản phẩm, dịch vụ hợp tác xã. Mặt khác, thành
viên hợp tác xã phải sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã theo hợp đồng dịch vụ. 16
Đây là sự ràng buộc về kinh tế giữa hợp tác xã với thành viên, khác hoàn toàn so với sự
ràng buộc về mặt kinh tế của các loại hình kinh tế khác.
1.2.6. Nguyên tắc giáo dục, đào tạo và bồi dưỡng
Giáo dục là hoạt động thường xuyên của mỗi tổ chức; hợp tác xã tập trung vào
thông tin, phổ biến, giới thiệu những giá trị và nguyên tắc lợi ích của thành viên khi tham
gia vào hợp tác xã.
Nguyên tắc này cũng được ghi nhận trong Luật Hợp tác xã năm 2012 “Hợp tác xã
quan tâm giáo dục, đào tạo, bồi dưỡng cho thành viên, hợp tác xã thành viên, cán bộ
quản lý, người lao động trong hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã và thơng tin về bản chất,

lợi ích của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã”17. Đây là quyền và nghĩa vụ đặc trưng, thể
hiện mục tiêu của việc thành lập hợp tác xã đáp ứng nhu cầu của thành viên. Mọi tổ chức
nếu muốn tồn tại và phát triển ổn định, vững mạnh cần phải khơng ngừng nâng cao trình
độ, năng lực của các thành viên thông qua con đường giáo dục và đào tạo.
Giáo dục với thành viên hợp tác xã tập trung vào thông tin, phổ biến, giới thiệu
những giá trị, nguyên tắc và lợi ích của các thành viên khi tham gia vào hợp tác xã, giáo
dục tinh thần tự chủ, tự giác, trách nhiệm với hợp tác xã, với cộng đồng thành viên và xã
hội. Giáo dục ý thức không ngừng sáng tạo, vươn lên trong sản xuất, kinh doanh.
Đào tạo đối với các thành viên trong hợp tác xã là việc nâng cao trình độ chuyên
môn, nghiệp vụ, kỹ năng làm việc cho đội ngủ cán bộ chủ chốt, nhân viên nghiêp vụ làm
việc thường xuyên tại hợp tác xã. “Đào tạo, nâng cao tay nghề cho thành viên phải được
đưa vào kế hoạch hoạt động hàng năm và phải có đầu tư về kinh phí cho hoạt động
này”.18
16 khoản 1, Điều 15, Luật Hợp tác xã năm 2012
17 khoản 6, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012
18 Liên minh hợp tác xã và Doanh nghiệp Hải Phòng, Những điểm mới của Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

17

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Hàng năm hội đồng quản trị báo cáo trước đại hội về tình hình hoạt động của hợp
tác xã; thông báo kết quả hoạt động của hợp tác xã; thơng báo tình hình hoạt động của
hội đồng quản trị và ban kiểm soát, các nguồn thu.
1.2.7. Nguyên tắc hợp tác và phát triển cộng đồng
Chăm lo cho thành viên là trách nhiệm của hợp tác xã. Thành viên được đáp ứng

càng nhiều các nhu cầu, quyền lợi thì thành viên càng gắn bó với hợp tác xã. Để cho hợp
tác xã phát triển mạnh và bền vững, địi hỏi mỗi thành viên phải ln phát huy tinh thần
xây dựng tập thể, nêu cao ý thức hợp tác, đoàn kết, tương trợ giúp đỡ nhau trong mọi
hoạt động của hợp tác xã, cũng như của từng thành viên cùng nhau chăm lo, xây dựng
hợp tác xã và đồng thời có ý thức hợp tác trong cộng đồng xã hội.
Kinh tế thành viên của hợp tác xã nếu đứng riêng lẽ sẽ yếu kém, không đủ sức cạnh
tranh, chính vì vậy mỗi thành viên tham gia hợp tác với nhau đều đó rất cần thiết nhưng
chưa đủ. Nếu hợp tác xã rời rạc, thiếu sự hợp tác, liên kết thì cũng giống như thành viên
riêng lẽ. Cho nên, hợp tác xã chỉ thực sự mạnh nếu chúng được liên kết lại với nhau trên
cơ sở đáp ứng lợi ích chung của các thành viên hợp tác xã.
Bên cạnh đó, hợp tác xã phải đảm bảo sự phát triển cộng đồng thành viên thơng qua
các chính sách do chính thành viên quyết định. Thành viên hợp tác xã không chỉ thụ
hưởng lợi ích kinh tế mà cịn tham gia sinh hoạt đời sống tinh thần bằng các hoạt động
văn hoá, văn nghệ, thể thao, du lịch.
Hợp tác cùng phát triển đây là đặc trưng cơ bản đồng thời cũng thể hiện bản chất nổi
bật của mơ hình hợp tác xã. Nguyên tắc này đòi hỏi trước hết đối với thành viên là phát
huy tinh thần tập thể, nâng cao ý thức hợp tác trong hợp tác xã và trong cộng đồng xã hội.
Trong nguyên tắc hợp tác và phát triển cộng đồng cịn có ý nghĩa thể hiện ở sự hợp
tác giữa hợp tác xã trong và ngoài nước nhằm thúc đẩy hợp tác xã phát triển. Từ thực tiễn
về hình thành và phát triển của hợp tác xã cho thấy rằng nếu khơng có sự hợp tác tự
nguyện, đầy đủ của các thành viên hợp tác xã cũng như giữa các thành viên với nhau đều
dẫn đến không hiệu quả.
Theo nguyên tắc này thì “Các thành viên phải có ý thức phát huy tinh thần xây
dựng tập thể và hợp tác với nhau trong hợp tác xã, trong cộng đồng xã hội, hợp tác giữa
các hợp tác xã trong và ngoài nước theo quy định của pháp luật”19. Mục đích hiệu quả là
tổ chức kinh tế, song hợp tác xã có ý nghĩa sâu sắc, đó là mục đích tương trợ, hỗ trợ các
thành viên ngày càng nâng cao trình độ sống, thể hiện giá trị ở chổ “Hợp tác xã, liên hiệp
hợp tác xã chăm lo phát trỉển bền vững cộng đồng thành viên, hợp tác xã thành viên và

19 khoản 4, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

18

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
hợp tác xã với nhau phát triển phong trào hợp tác xã trên quy mô địa phương, vùng,
quốc gia và quốc tế”.20
Do đó, thành viên hợp tác xã khơng chỉ thụ hưởng lợi ích kinh tế mà còn tham gia
sinh hoạt đời sống tinh thần bằng các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể thao, du lịch.
Ngồi ra hợp tác xã cịn góp phần phát triển đời sống dân cư trên địa bàn mình, rút ngắn
cách biệt thành thị với nông thôn, rút ngắn khoản cách giàu nghèo, từ đó góp phần giải
quyết mâu thuẩn của từng thành viên, chăm lo phát triển xã hội, xây dựng tính tập thể ý
thức đồn kết giúp đỡ lẫn nhau từ đó góp phần ổn định an ninh chính trị và trật tự an toàn
xã hội.
1.3. Khái quát lịch sử hình thành và phát triển của hợp tác xã
1.3.1. Lịch sử hình thành hợp tác xã trên thế giới
Hợp tác xã đóng vai trị quan trọng trong đời sống kinh tế, chính trị, xã hội của
nhiều quốc gia, ngay cả ở những nước có nền kinh tế phát triển như Mỹ, Anh, Đức, Pháp,
Thụy Điển, Cannada, Nhật Bản, Hàn Quốc. Vào những năm đầu thế kỷ XIX, khi chủ
nghĩa tư bản vào cuộc cách mạng công nghệ lần thứ nhất, lực lượng sản xuất phát triển
như cơn lốc, kéo theo sự phát triển của nền kinh tế thị trường. Những người sản xuất,
buôn bán nhỏ phải đối mặt với những nguy cơ và thử thách trước những biến động của
nền kinh tế thị trường đứng trước bờ vực phá sản ít vốn, khả năng tiếp cận kỹ thuật cịn
hạn chế, họ nhận thấy rằng khơng thể giải quyết khó răng đó bằng khả năng riêng lẽ của
từng người, họ tìm cách phải tự cứu mình. Vì vậy, họ tập hợp với nhau và cùng góp vốn
để kinh doanh và những hợp tác xã đầu tiên ra đời trong những hồn cảnh thực tế khó

khăn mà họ đang đối mặt, Hợp tác xã đầu tiên trên thế giới được thành lập tại nước Anh.
Tháng 12 năm 1844, 18 người dệt và thợ thủ công ở nước Anh thành lập ra hợp tác xã
đầu tiên với tên gọi: “Hợp tác xã của những người tiên phong bình đẳng Rochedale”.
Đến nay, phong trào hợp tác xã phát triển trên 180 quốc gia và vùng lãnh thổ, thu hút trên
800 triệu thành viên, tạo ra hàng nghìn việc làm và đảm bảo cuộc sống, thu nhập cho
khoản 3 tỷ người. Ngày 19 tháng 8 năm 1895, tại Ln Đơn (Vương quốc Anh) có 207
đại biểu từ nhiều nước đã họp và nhất trí thành lập liên minh hợp tác xã quốc tế
Intemationnal Cooperative Aliance (ICA). Năm 1988, tại Đại hội Liên hiệp hợp tác xã
quốc tế lần thứ 29 tại Thụy Điển, Liên minh hợp tác xã Việt Nam đã được kết nạp thành
viên chính thức của ICA.
1.3.2. Lịch sử hình thành và phát triển hợp tác xã ở Việt Nam
Lịch sử ra đời và phong trào phát triển hợp tác xã cho thấy kinh tế hợp tác, hợp tác
xã là thành phần khơng thể thiếu của nền kinh tế hàng hóa. Kể từ đại hội Đảng lần thứ VI
(năm 1986) cho đến nay, ngoài những hợp tác xã kiểu cũ đã chuyển đổi có hiệu quả thì
20 khoản 7, Điều 7, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

19

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
rất nhiều hợp tác xã đua nhau ra đời với nhiều tên gọi khác nhau với sự tự nguyện trong
tất cả các ngành nghề, lĩnh vực và địa bàn. Đi đôi với sự phát triển kinh tế đất nước,
Đảng và Nhà nước hết sức chú trọng đến sự phát triển của loại hình kinh tế hợp tác, đã
ban hành những chính sách cụ thể để phát triển loại hình kinh tế tập thể này. Sự phát triển
kinh tế hợp tác có thể khái quát theo các giai đoạn như sau:
1.3.2.1. Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1975

Đặc trưng lớn nhất của giai đoạn này là hợp tác xã hình thành và phát triển trong
điều kiện đất nước có chiến tranh.
Giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1954: Đây là giai đoạn đất nước phát triển tiến
hành cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Trong giai đoạn này hợp tác xã ở Việt Nam
chúng ta vẫn chưa phát triển. Sau khi giành được độc lập, nhằm chủ động xây dựng thực
lực cho cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vùng căn cứ kháng chiến ATK đã được
thành lập. Ngày 8 tháng 3 năm 1948 từ một tổ chức sản xuất chai lọ và ống tiêm của
ngành y tế phục vụ kháng chiến ở vùng ATK, hợp tác xã thủy tinh được thành lập. Đây là
hợp tác xã thủ công đầu tiên ở nước ta, tuy mới ra đời, năng lực sản xuất hạn chế nhưng
đã đánh dấu bước quan trọng để tạo dựng và phát triển loại hình hợp tác xã sau này.
Giai đoạn từ năm 1955 đến năm 1957: Là thời kỳ thí điểm hợp tác xã ở miền Bắc.
Đảng và Nhà nước ta đã đề ra chương trình thí điểm hợp tác xã nơng nghiệp và triệu tập
hội nghị tổng kết công tác xây dựng thí điểm hợp tác xã nơng nghiệp, ban hành kế hoạch
mở rộng phong trào hợp tác xã tháng 10 năm 1957. Trong giai đoạn này các hợp tác xã
còn hạn chế, trình độ yếu kém nhưng đa số được xây dựng trên cơ sở tự nguyện, dân chủ,
cùng có lợi theo đúng bản chất của hợp tác xã được nông dân ủng hộ manh mẽ.
Giai đoạn từ năm 1960 đến năm 1965: Là giai đoạn Đảng, nhà nước chủ trương xây
dựng hợp tác xã bậc cao với quyết tâm đưa người lao động đến gần với chủ nghĩa xã hội.
Giai đoạn từ năm 1966 đến năm 1975: Là thời kỳ thực hiện công cuộc vận động cải
cách quản lý trong hợp tác xã, Đảng và Nhà nước ta vận động cũng cố, phát triển hợp tác
xã ở miền Bắc nhằm thúc đẩy sản xuất, đáp ứng yêu cầu chi viện cho cuộc kháng chiến ở
miền Nam. Tuy nhiên tình hình kinh tế hợp tác xã nhình chung cịn rất nhiều khó khăn cả
về con người lẫn vật chất, cơng tác quản lý hợp tác xã còn lỏng lẻo, thiếu lao động (do số
lao động trẻ, có trình độ phải động viên ra chiến trường) và lao động lúc đó tay nghề còn
yếu.
1.3.2.2. Giai đoạn từ năm 1975 đến năm 1996
Giai đoạn 1975 - 1986: Đây là giai đoạn sản xuất và củng cố hợp tác xã. Trong giai
đoạn này miền Bắc tiến hành tổ chức lại sản xuất. Cải tiến lại cơ chế quản lý hợp tác xã
theo hướng sản xuất lớn thực hiện theo Nghị quyết số 61/NQ-CP ngày 5 tháng 4 năm
GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

20

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
1976 của Chính phủ. Ngày 4 tháng 8 năm 1977 Ban chấp hành Trung ương Đảng ra Chỉ
thị số 15/CT-TW về tiến hành thí điểm cải tạo xã hội chủ nghĩa đối với nông nghiệp ở
miền Nam. Hầu hết nông dân được đưa vào hợp tác xã và tập đoàn sản xuất, quản lý
giống như ở miền Bắc. Tuy nhiên, thực tiễn hoạt động của hợp tác xã trong giai đoạn này
còn nhiều bất cập và yếu kém. Chú trọng tập thể hóa mà khơng coi trọng lợi ích hộ gia
đình và cá nhân xã viên, phương thức quản lý chưa hiệu quả, xã viên không gắn với hợp
tác xã, ruộng đất, tài sản sử dụng khơng phù họp. Thậm chí hợp tác xã cịn bị xem như
một tổ chức xã hội, phủ nhận vai trò và sự tồn tại của các tổ chức kinh tế khác. Trong xây
dựng và phát triển hợp tác xã, các nguyên tắc cơ bản xây dựng hợp tác xã bị xâm phạm
nghiêm trọng.
Hội nghị Trung ương 6 (khóa IV) tháng 7 năm 1979 đã đề ra nghị quyết về những
vấn đề cấp bách về kinh tế - xã hội nhằm tạo điều kiện cho sản xuất, một số hợp tác xã
thực hiện khoán sản phẩm đến hộ, cho phép thành viên bỏ vốn, sức lao động đầu tư thâm
canh để được hưởng phần sản phẩm vượt khốn. Trước tình hình trên Ban bí thư Trung
ương Đảng đã đề ra thơng báo cho tổ chức tổng kết thực tiễn về xây dựng hợp tác xã, đến
ngày 13 tháng 01 năm 1981 chính thức ban hành Chị thị số 100/CT-TW khẳng định chủ
trương áp dụng hình thức khốn sản phẩm cuối cùng đến nhóm và người lao động.
Nhưng do cơ chế quản lý hợp tác xã tập trung, quan liêu bao cấp của nhà nước mà những
nhận thức đổi mới về kinh tế hợp tác xã, những động thái tích cực được tạo ra từ Chỉ thị
10/CT-TW đề ra nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế thì cũng có tư tưởng hạ thấp vai trò của
hợp tác xã khiến nhiều hợp tác xã bị giảm dần xuống trong nhiều lĩnh vực như: Thương
mại, tiểu thủ công nghiệp, các hợp tác xã cũng gặp nhiều khó khăn do mất thị trường
Liên Xơ và Đông Âu; nền kinh tế chuyển sang nền kinh tế thị trường và đặt nền kinh tế

tập thể trước nhiều khó khăn và thách thức mới, các hợp tác xã hoạt động khó khăn, hợp
tác xã tan rả hoặc giải thể.
Giai đoạn từ năm 1986 đến năm 1996: Là giai đoạn nhận thức đổi mới về kinh tế
hợp tác xã. Đại hội Đảng lần thứ VI xác định rõ đường lối đổi mới kinh tế, thừa nhận sự
tồn tại của các thảnh phần kinh tế trong thời kỳ quá độ. Từ đó, kinh tế tập thể mà nịng
cốt là hợp tác xã đã được nhìn nhận với tư duy mới. Kinh tế hộ được thừa nhận là đơn vị
kinh tế tự chủ và hợp tác xã bắt đầu được nhìn nhận với cấu trúc mới, bao gồm cả kinh tế
tập thể và kinh tế hộ gia đình xã viên.
Bên cạnh đó, mặc dù có Chỉ thị 100/CT-TW năm 1981 về khốn sản phẩm nhóm lao
động trong hợp tác xã nơng nghiệp, Nghị quyết 10/NQ-TW năm 1988; Luật Hợp tác xã
năm 1996 cùng Nghị định của Chính phủ, nhưng số lượng hợp tác xã khơng những
khơng tăng mà cịn giảm đi đáng kể. Liên minh hợp tác xã Việt Nam giai đoạn năm 1986
và năm 1996, số lượng hợp tác xă bị giảm đi 3/4 (năm 1986 cả nước có 73.470 hợp tác

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

21

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
xã, thì đến cuối năm 1996 chỉ còn 18.607, giảm 25,3%). Trong giai đoạn này là thời điểm
khó khăn nhất của hợp tác xã ở nước ta.21
1.3.2.3. Giai đoạn từ năm 1996 đến năm 2003
Ngày 20 tháng 3 năm 1996 Quốc hội đã thông qua Luật Hợp tác xã và có hiệu luật
từ ngày 01 tháng 01 năm 1997. Năm 1996 Luật Hợp tác xã ra đời đánh dấu sự kiện pháp
lý thuận lợi cho sự thay đổi của hợp tác xã và phát triển từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung
sang cơ chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Sau khi Luật Hợp tác xã năm
1996 ra đời thì có nhiều hợp tác xã kiểu củ chuyển sang hoạt động theo luật hợp tác xã

1996 dần đi vào cuộc sống và từng bước có hiệu quả thiết thực bước đầu cho thấy định
hướng đúng đắn và tích cực của mơ hình hợp tác xã góp phần thực hiện thắng lợi công
cuộc đổi mới của nhà nước.
Hội nghị Trung ương 5 (khóa XI) đã ban hành nghị quyết số 13/NQ-TW về tiếp tục
đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể, nhiều chính sách quy định về
phát triển kinh tế hợp tác xã tiếp tục được ban hành tạo tiền đề cho việc ban hành luật
hợp tác xã mới.
1.3.2.4. Giai đoạn từ năm 2003 đến năm 2012
Giai đoạn ra đời Luật Hợp tác xã 2003: Ngày 18 tháng 3 năm 2003, Hội nghị Trung
ương 5 (khóa XI) ra quyết định số 13/NQ-TW về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao
hiệu quả kinh tế tập thể, nhiều chính sách quy định về phát triển kinh tế hợp tác xã tiếp
tục được ban hành đã tạo tiền đề cho việc ban hành luật hợp tác xã mới. Ngày 26 tháng
11 năm 2003 Luật Hợp tác xã sửa đổi đã được Quốc hội khóa IX thơng qua tại kỳ họp thứ
4 và có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2004. Luật đã có nhiều thay đổi so
với Luật Hợp tác xã năm 1996, tạo nhiều thuận lợi và thơng thống hơn cho hợp tác xã
phát triển. Trong giai đoạn này, hợp tác xã khơng chỉ ở phạm vi nơng nghiệp mà cịn lang
rộng sang các ngành, nghề và các lĩnh vực khác trong nền kinh tế, riêng lĩnh vực nông
nghiệp là lĩnh vực có nhiều hợp tác xã hoạt động nhất, hầu hết các hợp tác xã không chỉ
phục vụ cho các hộ thành viên mà còn cạnh tranh với các hợp tác xã khác, cơ sở dịch vụ
khác trên địa bàn, bên cạch đó hợp tác xã khơng chỉ giới hạn cung cấp trong phạm vi hoạt
động của ngành mình mà cịn mở rộng sang cung cấp cho thị trường.
Giai đoạn ra đời Luật Hợp tác xã 2012: ngày 20 tháng 11 năm 2012 Luật Hợp tác
xã số 23/2012/QH13 (Luật Hợp tác xã 2012) đã được Quốc hội thông qua tại kỳ họp lần
thứ 4 và chính thức có hiệu lực thi hành ngày 01 tháng 07 năm 2013 thay thế cho Luật
Hợp tác xã số 18/2003/QH12 (Luật Hợp tác xã 2003). Sự ra đời của Luật Hợp tác xã năm
2012 chính thức là bước hoàn chỉnh kịp thời, cần thiết về cơ chế pháp lý để hợp tác xã
phát triển ổn định, bền vững của nền kinh tế đất nước.
21 TS. Nguyễn Mạnh Cường – Viện trưởng Viện PTKT hợp tác xã

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

22

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
Luật Hợp tác xã năm 2012 ra đời với mục tiêu nhằm khuyến khích và phát triển mơ
hình hợp tác xã kiểu mới, đồng thời định hướng phát triển các hợp tác xã hiện có hoạt
động đúng theo bản chất của hợp tác xã, thu hút lượng lớn lao động xã hội, hỗ trợ tích
cực cho kinh tế hộ phát triển, tăng thu nhập cho thành viên và người lao động, góp phần
tích cực cho việc phát triển kinh tế, xã hội của đất nước. Đây cũng là một cuộc đổi mới
và tăng thêm nhiều hợp tác xã từ vùng sâu vùng xa đến thị thành.
1.4. Pháp luật điều chỉnh về hợp tác xã
Trong thời kỳ đầu đổi mới, chính sách của Nhà nước đối với hợp tác xã được thể
chế hóa vào Luật Hợp tác xã năm 1996. Chính phủ ban hành Nghị định số 15/NĐ-CP
ngày 21 tháng 02 năm 1997 về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác xã. Tuy vậy,
trên thực tế Bộ chức năng chưa có văn bản hướng dẫn thực hiện, nên hầu hết các hợp tác
xã chưa được hưởng chính sách ưu đãi của Nhà nước.
Ngày 18 tháng 3 năm 2002, hội nghị lần thứ năm Ban chấp hành Trung ương Đảng
khóa IX ban hành Nghị quyết số 13 “Về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu
quả kinh tế tập thể”, Nghị quyết đã đề ra 6 nhóm cơ chế, chính sách đối với kinh tế tập
thể, đó là: chính sách cán bộ và đào tạo nguồn nhân lực, chính sách đất đai, chính sách tài
chính - tín dụng, chính sách hỗ trợ về khoa học và cơng nghê, chính sách hỗ trợ tiếp thị
và mở rộng thị trường, chính sách đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng.
Thể chế hóa nội dung của Nghị quyết, Luật Hợp tác xã năm 2003 đã ban hành và
thực hiện chính sách, các chương trình hỗ trợ phát triển hợp tác xã về đào tạo cán bộ,
phát triển nguồn nhân lực; đất đai; tài chính; tín ngưỡng; tín dụng; xây dựng quy định hỗ
trợ phát triển hợp tác xã; áp dụng khoa học và công nghệ; tiếp thị và mở rộng thị trường;
đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng; tạo điều kiện hợp tác xã được tham gia các chương trình

phát triển kinh tế - xã hội nhà nước. Thực hiện các quy định của Luật Hợp tác xã năm
2003, ngày 11 tháng 7 năm 2005, Chính phủ ban hành Nghị định số 88/2005/NĐ-CP “về
một số chính sách hỗ trợ, khuyến khích phát triển hợp tác xã”. Ngồi ra, các chính sách
hỗ trợ khuyến khích hợp tác xã còn được quy định tại một số Luật như Luật thuế thu
nhập doanh nghiệp, Luật các tổ chức tín dụng sửa đổi, luật đất đai năm 2013, Luật Bảo
hiểm xã hội và tại một số Nghị định hướng dẫn thi hành.
Tiếp nối với Luật Hợp tác xã năm 2003, ngày 20 tháng 11 năm 2012 Luật Hợp tác
xã số 23/2012/QD913 (Luật Hợp tác xã 2012) đã được Quốc hội khóa VIII thơng qua tại
kỳ hợp lần thứ 4 và chính thức có hiệu luật thi hành ngày 01 tháng 07 năm 2013, đánh
dấu tầm quan trọng của mơ hình doanh nghiệp đặc biệt này trong quá trình hội nhập của
đất nước. Các bộ, các ban ngành đã tạo ra hành lang pháp lý để đưa Luật Hợp tác xã năm
2012 đi vào cuộc sống, góp phần tạo nên sự chuyển biến tích cực hơn trong hoạt động
của hợp tác xã, cụ thể Chính phủ đã ban hành Nghị định 193/2013/NĐ-CP ngày 21 tháng
GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

23

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
11 năm 2013 của Chính phủ quy định một số điều của Luật Hợp tác xã năm 2012; Thông
tư số 03/2014/TT-BKHDT của Bộ kế hoạch đầu tư về việc hướng dẫn về việc đăng ký
hợp tác xã và chế độ báo cáo tình hình hoạt động của hợp tác xã; Quyết định 2261/QĐTTg ngày 15 tháng 12 năm 2014 về việc phê duyệt chương trình hỗ trợ phát triển hợp tác
xã giai đoạn 2015 - 2020; các văn bản khác chỉ đạo như Chỉ thị 19/CT-TTg ngày 24
tháng 07 năm 2015 về việc đẩy mạnh triên khai thi hành Luật hợp tác xã năm 2012.
Kết luận Chương 1:
Hợp tác xã có vai trị quan trọng khơng thể thiếu trong sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội ở nước ta. Tuy đã được hình thành từ sớm, nhưng qua mỗi giai đoạn hình thành và
phát triển thì hợp tác xã dần dần bộc lộ những hạn chế, bất cập. Thông qua việc nghiên
cứu Luật Hợp tác xã năm 2012, chúng ta đã thấy được khái quát cơ bản về khái niệm, đặc

điểm, vai trò ý nghĩa, lịch sử hình thành và phát triển của hợp tác xã, thể hiện được bản
chất của hợp tác xã là tổ chức kinh tế do các thành viên tự nguyện lập ra nhằm mục đích
tối đa hóa lợi ích của từng thành viên thông qua việc đáp ứng nhu cầu chung về sản
phẩm, dịch vụ hoặc việc làm, những nguyên tắc cơ bản đã thể hiện được tính hợp tác toàn
diện để đưa hợp tác xã phát triển bền vững. Thành viên hợp tác xã là người góp vốn,
đồng sở hữu hợp tác và cũng là người sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã.
Để đi sâu tìm hiểu vấn đề về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
theo Luật Hợp tác xã năm 2012, người viết đi sâu phân tích ở nội dung tiếp theo của
chương 2 bài luận văn này.

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

24

SVTH:


Quy định về việc thành lập, tổ chức và hoạt động của hợp tác xã
CHƯƠNG 2
QUY ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP, TỔ CHỨC VÀ
HOẠT ĐỘNG CỦA HỢP TÁC XÃ

2.1. Quy định về thủ tục thành lập hợp tác xã
2.1.1. Điều kiện thành lập hợp tác xã
Hợp tác xã được hình thành bắt nguồn từ ý tưởng của các cá nhân, hộ gia đình hoặc
pháp nhân và các thành viên hợp tác xã. Để thành lập được một hợp tác xã, trước hết phải
có sự tự nguyện của các sáng lập viên, đó là những người khởi sướng để thành lập hợp
tác xã, sáng lập viên phải chuẩn bị những công việc cần thiết cho sự ra đời của hợp tác xã
như: vận động tuyên truyền để thành lập hợp tác xã; xây dựng phương án sản xuất, kinh
doanh, dự thảo đều lệ và một số công việc khác để tổ chức hội nghị thành lập hợp tác xã.

2.1.1.1. Về chủ thể:
Theo luật Hợp tác xã năm 2012 để thành lập hợp tác xã phải “là tổ chức kinh tế tập
thể, đồng sở hữu, có tư cách pháp nhân, do ít nhất 07 thành viên tự nguyện thành lập và
hợp tác tương trợ lẫn nhau trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, tạo việc làm nhằm đáp
ứng nhu cầu chung của thành viên, trên cơ sở tự chủ, tự chịu trách nhiệm, bình đẳng và
dân chủ trong quản lý hợp tác xã”22. Đối với thành viên hợp tác xã theo Luật Hợp tác xã
năm 2012 thì thành viên hợp tác xã là những người trực tiếp góp vốn, góp sức vào hợp
tác xã, có nhu cầu hợp tác, có đơn xin gia nhập và tán thành điều lệ của hợp tác xã.
Thành viên của hợp tác xã bao gồm: Cá nhân là cơng dân Việt Nam hoặc người
nước ngồi cư trú hợp pháp tại Việt Nam, từ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự
đầy đủ; hộ gia đình có người đại diện hợp pháp theo quy định của pháp luật, cơ quan tổ
chức là pháp nhân Việt Nam; đối với hợp tác xã việc làm thì thành viên chỉ là cá nhân
đều có thể trở thành thành viên của hợp tác xã.23
Theo Luật Hợp tác xã năm 2012 thì cá nhân phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo
quy định của pháp luật sau đây và theo điều lệ của hợp tác xã thì sẽ là thành viên của hợp
tác xã: “Cá nhân là công dân Việt Nam hoặc người nước ngoài cư trú hợp pháp tại Việt
Nam, từ 18 tuổi trở lên, có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; Có nhu cầu hợp tác với các
thành viên và nhu cầu sử dụng sản phẩm, dịch vụ của hợp tác xã; có đơn tự nguyện gia
nhập và tán thành điều lệ của hợp tác xã; góp vốn theo luật này và điều lệ của hợp tác
xã; điều kiện khác theo quy định của điều lệ hợp tác xã”24 . Như vậy, đối với quy định về
22 Điều 3, Luật Hợp tác xã năm 2012
23 Điều 13, Luật Hợp tác xã năm 2012
24 Điều 13, Luật Hợp tác xã năm 2012

GVHD: Tiến sĩ Cao Nhất Linh

25

SVTH: