KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH LONG AN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

DƯƠNG NGUYÊN QUỐC

KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH LONG AN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2022


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

DƯƠNG NGUYÊN QUỐC

KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH LONG AN
Chuyên ngành: Quản lí giáo dục
Mã số: 62.14.01.14
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học:
1. TS. NGUYỄN ĐỨC DANH
2. GS.TS. NGUYỄN LỘC

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2022

1

LỜI CAM ĐOAN
Tôi là Dương Nguyên Quốc, cam đoan rằng: Kết quả nghiên cứu được
trình bày trong Luận án này là cơng trình nghiên cứu của riêng tơi dưới sự
hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn Đức Danh và Giáo sư Tiến sĩ
Nguyễn Lộc. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung
thực và hồn tồn khơng sao chép hoặc sử dụng kết quả của đề tài nghiên cứu
nào tương tự. Tơi xin hồn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này.
TP. Hồ Chí Minh, ngày

tháng

năm 2022

Tác giả luận án

Dương Nguyên Quốc


2

MỤC LỤC
Mục lục....................................................................................................................i
Danh mục các chữ viết tắt....................................................................................viii
Danh mục bảng.......................................................................................................ix
danh mục hình, sơ đồ..............................................................................................xi
MỞ ĐẦU................................................................................................................1
1. Lí do chọn đề tài..................................................................................................1
2. Mục đích nghiên cứu...........................................................................................4

3. Khách thể, đối tượngnghiên cứu..........................................................................5
4. Giả thuyết nghiên cứu..........................................................................................5
5. Nhiệm vụ nghiên cứu..........................................................................................5
6. Phạm vi nghiên cứu.............................................................................................5
7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu.................................................6
8. Luận điểm cần bảo vệ..........................................................................................9
9. Đóng góp mới của luận án.................................................................................10
10. Cấu trúc luận án...............................................................................................10
Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG
GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG......................................11
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.........................................................................11
1.1.1. Ở nước ngồi...............................................................................................12
1.1.2. Ở Việt Nam..................................................................................................17
1.1.3. Đánh giá chung............................................................................................21
1.2. Một số khái niệm cơ bản.................................................................................22
1.2.1. Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thơng.......................22
1.2.2. Quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong trường trung học phổ thơng.............31
1.2.3. Quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông dựa
trên tiêu chuẩn.......................................................................................................32
1.2.4. Đánh giá chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục dựa trên tiêu chuẩn.........35
1.3. Đánh giá chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông dựa trên tiêu chuẩn.... 37
1.3.1. Cơ sở xây dựng hệ thống các tiêu chuẩn kiểm định chất lượng trường trung
học phổ thông........................................................................................................37
1.3.2. Hệ thống các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục trường trung học
phổ thông............................................................................................................... 39
1.3.3. Sử dụng các tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục vào mục tiêu
phát triển nhà trường.............................................................................................50
1.4. Vận dụng mơ hình quản lí dựa trên tiêu chuẩn để quản lí kiểm định chất
lượng trong trường trung học phổ thơng................................................................50
1.4.1. Mơ hình quản lí dựa trên tiêu chuẩn............................................................50

1.4.2. Nguyên tắc tiếp cận và điều kiện vận dụng mơ hình SBM-R trong quản lí kiểm
định chất lượng giáo dục trong trường trung học phổ thông......................................53


3
1.4.3. Nội dung quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong trường trung học
phổ thơng theo Mơ hình SBM-R...........................................................................55
1.5. Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến quản lí kiểm định chất lượng trong trường
trung học phổ thông...............................................................................................60
1.5.1. Yếu tố chủ quan...........................................................................................61
1.5.2. Yếu tố khách quan.......................................................................................62
Tiểu kết Chương 1.................................................................................................63
Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÍ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG
TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LONG AN....65
2.1. Khái quát về kinh tế, xã hội, giáo dục và hoạt động kiểm định chất lượng
giáo dục các trường trung học phổ thông tỉnh Long An.........................................65
2.1.1. Vài nét về kinh tế - xã hội và giáo dục tỉnh Long An...................................65
2.1.2. Hệ thống trường trung học phổ thông tỉnh Long An....................................68
2.1.3. Cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh.....................................................69
2.1.4. Cơ sở vật chất..............................................................................................69
2.1.6. Chất lượng giáo dục.....................................................................................70
2.1.7. Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông tỉnh Long An
qua các giai đoạn...................................................................................................70
2.1.8. Nhận xét chung về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục cấp trung học phổ
thông tỉnh Long An................................................................................................72
2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng............................................................................74
2.2.1. Mục đích khảo sát........................................................................................74
2.2.2. Nội dung khảo sát........................................................................................74
2.2.3. Phương pháp khảo sát..................................................................................74
2.3. Thực trạng về chất lượng giáo dục của các trường trung học phổ thông tỉnh

Long An................................................................................................................. 79
2.3.1. Về tổ chức và quản lí nhà trường.................................................................79
2.3.2. Về đội ngũ quản lí, giáo viên, nhân viên......................................................82
2.3.3. Về cơ sở vật chất.........................................................................................83
2.3.4. Về sự phối hợp nhà trường, gia đình và xã hội............................................85
2.3.5. Về hoạt động giáo dục và kết quả giáo dục..................................................86
2.3.6. Tổng hợp đánh giá thực trạng về chất lượng giáo dục các trường trung học
phổ thông tỉnh Long An.........................................................................................87
2.4. Thực trạng về quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung
học phổ thông tỉnh Long An..................................................................................89
2.4.1. Thực trạng quản lí q trình mục tiêu hố các các tiêu chuẩn của kiểm định
chất lượng giáo dục...............................................................................................89
2.4.2.Thực trạng quản lí các hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn....92
2.4.3. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn...........93
2.4.4. Thực trạng cơng nhận thành tích đạt được mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn.........95
2.4.5. Tổng hợp đánh giá thực trạng quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong
các trường trung học phổ thông tỉnh Long An.......................................................96


4
2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí kiểm định chất lượng giáo
dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An.......................................99
2.5.1. Thực trạng các yếu tố khách quan..............................................................100
2.5.2. Thực trạng các yếu tố chủ quan.................................................................101
2.6. Đánh giá chung.............................................................................................103
2.6.1. Ưu điểm.....................................................................................................103
2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân............................................................................103
Tiểu kết Chương 2...............................................................................................106
Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO
DỤC TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LONG

AN....................................................................................................................... 109
3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp.......................................................................109
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu.............................................................109
3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và tính hiệu quả.....................................110
3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn............................................................110
3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống.............................................................111
3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học............................................................111
3.2. Biện pháp quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học
phổ thông tỉnh Long An dựa trên tiêu chuẩn........................................................112
3.2.1 Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức về kiểm định chất
lượng giáo dục cho toàn thể cán bộ - giáo viên – nhân viên của trường..............112
3.2.2. Biện pháp 2: Cụ thể hóa mục tiêu đảm bảo chất lượng giáo dục của nhà
trường.................................................................................................................. 114
3.2.3. Biện pháp 3: Kế hoạch hóa hoạt động của nhà trường theo tiêu chuẩn đảm
bảo chất lượng giáo dục.......................................................................................115
3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động của nhà trường theo
mục tiêu đảm bảo chất lượng giáo dục................................................................117
3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức kiểm định chất lượng bên trong nhà trường theo tiêu
chuẩn đảm bảo chất lượng giáo dục.....................................................................119
3.2.6. Biện pháp 6: Phối hợp đánh giá trong với đánh giá ngoài nhằm tăng cường
hiệu quả đảm bảo chất lượng giáo dục nhà trường..............................................121
3.2.7. Biện pháp 7: Công nhận thành tích và thúc đẩy chất lượng giáo dục nhà
trường.................................................................................................................. 123
3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lí kiểm định chất lượng giáo dục
trường trung học phổ thông.................................................................................125
3.3.1. Mối quan hệ nối tiếp..................................................................................125
3.3.2. Mối quan hệ cấu trúc – chức năng.............................................................125
3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi các biện pháp quản lí kiểm định chất
lượng giáo dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An...................126
3.4.1. Mục đích khảo sát......................................................................................126

3.4.2. Đối tượng khảo sát.....................................................................................126
3.4.3. Nội dung khảo sát......................................................................................126


5
3.4.4. Phương pháp khảo sát................................................................................127
3.4.5. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp..............130
3.5. Tổ chức thực nghiệm biện pháp Kế hoạch hóa hoạt động của nhà trường theo
tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng giáo dục..............................................................133
3.5.1. Mục đích thực nghiệm...............................................................................133
3.5.2. Đối tượng thực nghiệm..............................................................................133
3.5.3. Nội dung thực nghiệm...............................................................................133
3.5.4. Phương pháp thực nghiệm.........................................................................134
3.5.5. Giả thuyết thực nghiệm..............................................................................134
3.5.6. Tiến trình thực nghiệm...............................................................................135
3.5.7. Phương pháp xử lí số liệu..........................................................................135
3.5.8. Kết quả thực nghiệm..................................................................................136
Tiểu kết Chương 3...............................................................................................143
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ....................................................................144
TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................149
PHỤ LỤC 1: khảo sát thực trạng............................................................................1
Phụ lục 1.1. Phiếu khảo sát chất lượng giáo dục....................................................1
Phụ lục 1.2a Phiếu khảo sát thực trạng quản lí......................................................13
Phụ lục 1.2b Phiếu khảo mức độ tác động đên quản lí..........................................17
Phụ lục 1.3 Phiếu phỏng vấn................................................................................19
Phụ lục 1.4. Đối tượng khảo sát............................................................................23
Phụ lục 1.5............................................................................................................. 27
Phụ lục 1.6............................................................................................................. 30
Phụ lục 1.7............................................................................................................. 33
Phụ lục 1.8............................................................................................................. 36

Phụ lục 1.9............................................................................................................. 39
Phụ lục 1.10...........................................................................................................44
Phụ lục 1.11...........................................................................................................44
Phụ lục 1.12...........................................................................................................45
PHỤ LỤC 2: đánh giá biện pháp...........................................................................47
PHỤ LỤC 3: đánh giá thực nghiệm.......................................................................56
PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ XỬ LÍ PHIẾU ĐIỀU TRA...........................................58
Phụ lục 4.1. Xử lí kết quả điều tra thực trạng chất lượng các tiêu chuẩn theo
KĐCLGD..............................................................................................................59
Phụ lục 4.2. Xử lí kết quả điều tra thực trạng quản lí KĐCLGD...........................69
Phụ lục 4.3. Xử lí kết quả điều tra tính khả thi và tính cần thiết các biện pháp.....79
Phụ lục 4.4. Xử lí kết quả thực nghiệm................................................................118


6

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

13
14
15
16
17
18
19
20
21
22

VIẾT TẮT
CBQL
CB – GV – NV
CNH, HĐH
ĐNGV
ĐBCL
ĐBCLGD
GD
GD&ĐT
GV
HS
KT-XH
KĐCLGD
MBO
MBP
NXB
NV
QLGD
SBM-R

TH
THCS
THPT
TTCM

VIẾT ĐẦY ĐỦ
Cán bộ quản lí
Cán bộ - giáo viên – nhân viên
Cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa
Đội ngũ giáo viên
Đảm bảo chất lượng
Đảm bảo chất lượng giáo dục
Giáo dục
Giáo dục và Đào tạo
Giáo viên
Học sinh
Kinh tế - Xã hội
Kiểm định chất lượng giáo dục
Management By Objectives
Management by Process
Nhà xuất bản
Nhân viên
Quản lí giáo dục
Standards-Based Management and Recognition
Tiểu học
Trung học cơ sở
Trung học phổ thông
Tổ trưởng chuyên môn

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1.

Thống kê mô tả thực trạng về tổ chức và quản lí nhà trường các
trường THPT tỉnh Long An..................................................................80

Bảng 2.2.

Thống kê mô tả thực trạng về chất lương đội ngũ cán bộ, giáo
viên, nhân viên các trường THPT tỉnh Long An...................................82

Bảng 2.3.

Thống kê mô tả thực trạng về cơ sở vật chất các trường THPT
tỉnh Long An........................................................................................83


7
Bảng 2.4.

Thống kê mô tả thực trạng về quan hệ giữa nhà trường, gia đình
và xã hội các trường THPT tỉnh Long An............................................85

Bảng 2.5.

Thống kê mô tả thực trạng về chất lượng hoạt động GD và kết quả
GD các trường THPT tỉnh Long An.....................................................86

Bảng 2.6.

Tổng hợp kết quả đánh giá thực trạng về chất lượng giáo dục các

trường THPT tỉnh Long An..................................................................88

Bảng 2.7.

Thống kê mơ tả thực trạng quản lí q trình mục tiêu hố các các
tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục.....................................90

Bảng 2.8.

Thực trạng quản lí các hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu
chuẩn....................................................................................................92

Bảng 2.9.

Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu
chuẩn trong các trường THPT tỉnh Long An........................................94

Bảng 2.10. Thực trạng quản lí hoạt động cơng nhận thành tích đạt được các
mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn của các trường THPT tỉnh Long An
.............................................................................................................95
Bảng 2.11. Tổng hợp đánh giá thực trạng quản lí KĐCLGD của các trường
THPT tỉnh Long An.............................................................................97
Bảng 2.12. Mức độ tác động của các yếu tố khách quan đến quản lí KĐCLGD
của các trường THPT tỉnh Long An...................................................100
Bảng 2.13. Thống kê mô tả mức độ tác động của các yếu tố chủ quan đến
quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An...................102
Bảng 3.1.

Thống kê mô tả đánh giá tính cần thiết của các biện pháp quản lí
KĐCLGD của các trường THPT tỉnh Long An..................................130

Bảng 3.2.

Thống kê mơ tả đánh giá tính cần thiết của các biện pháp quản lí
KĐCLGD của các trường THPT tỉnh Long An theo đối tượng..........130

Bảng 3.3.

Thống kê mô tả đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lí
KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An...............................131

Bảng 3.4.

Tổng hợp đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lí
KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An theo đối tượng
...........................................................................................................132

Bảng 3.5.

Thống kê mô tả đánh giá nội dung các biện pháp trước thực
nghiệm...............................................................................................136


8
Bảng 3.6.

Thống kê mơ tả đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lí
sau thực nghiệm.................................................................................137

Bảng 3.7.

Thống kê so sánh đánh giá tính khả thi của biện pháp trước và sau
thực nghiệm........................................................................................139

Bảng 3.8.

Thống kê mô tả chất lượng kế hoạch hoạt động thực hiện mục tiêu
dựa trên tiêu chuẩn KĐCLGD............................................................140


9

DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ
Hình 2.1.

Biểu đồ biểu thị các tiêu chuẩn quản lí KĐCLGD trong các
trường THPT tỉnh Long An..................................................................99


1

MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Chất lượng GDĐT ngày nay đã trở thành vấn đề quốc gia. Vấn đề này đã được Đảng và Chính
phủ đưa vào chiến lược phát triển đất nước trong từng giai đoạn của lịch sử. Nhiều cuộc nghị đàm,
nghị sự của các cấp lãnh đạo cao nhất được tổ chức và đã đưa ra những quyết sách quan trọng để
nâng cao chất lượng GDĐT đáp ứng yêu cầu của đường lối, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ở
Việt Nam. Giải quyết vấn đề chất lượng GDĐT không chỉ là mục tiêu và nhiệm vụ của ngành
GDĐT mà còn là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể xã hội. Đối với GD phổ thông, chất lượng GD
trong mỗi bậc học của từng địa phương cịn có ý nghĩa phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội

của địa phương đó. Bởi thế, Luật giáo dục hiện hành đã phân cấp quản lí về mặt tổ chức nhân sự
cho các cấp chính quyền địa phương ở các bậc học của GD phổ thông. Đảm bảo chất lượng của GD
phổ thông là nhiệm vụ, đồng thời cũng là một trong các biện pháp quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã
hội ở mỗi địa bàn nhất định.
Hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong của nhà trường bao gồm (a) Các chủ trương của nhà
trường, kế hoạch cải tiến chất lượng giáo dục, một bộ phận chuyên trách về đảm bảo chất lượng,
các hoạt động và sự phối hợp giữa các đơn vị bên trong nhà trường; (b) Cơ chế phê duyệt, giám sát
và định kỳ rà soát đánh giá các hoạt động giáo dục. Thông thường những yếu tố sau đây được xem
là có vai trị tác động đến chất lượng của một cơ sở giáo dục: đội ngũ CBQL và biện pháp quản lí
của họ, đội ngũ nhà giáo, sinh viên/học sinh, quá trình dạy và học, nghiên cứu khoa học (nếu là
trường đại học, cao đẳng) cơ sở vật chất; tài chính; các lĩnh vực khác (hợp tác quốc tế, dịch vụ, ...).
Ðây được xem là tám lĩnh vực (tiêu chuẩn) quan trọng nhất, tác động trực tiếp chất lượng GD. Tuy
nhiên, trong thực tế hoạt động KĐCLGD trường THPT hiện nay chưa chú trọng đến việc xây dựng
và hình thành hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong nhà trường.
KĐCLGD là một trong những hoạt động đảm bảo chất lượng, đồng thời là một trong các biện
pháp để nâng cao, thúc đẩy và cải thiện chất lượng GD của mỗi cơ sở GD. Trong giai đoạn hiện
nay, nền GD nhân dân đang dần dần chuyển từ nền GD bao cấp sang GD tiếp cận kinh tế thị trường
định hướng xã hội chủ nghĩa, dưới sự quản lí của Nhà nước. Điều này đã tạo ra một sự dịch chuyển
mục tiêu, từ định hướng học thuật của nhà trường sang nền GD theo định hướng của thị trường lao
động. Vì thế, chất lượng GD phải khơng ngừng nâng cao mà cịn để duy trì các chuẩn mực chất
lượng GD và thúc đẩy đáp ứng với nhu cầu của xã hội.
Một số quốc gia trên thế giới như Mỹ, Canada hay Singapore đã tổ chức triển khai kiểm định
chất lượng giáo dục trường THPT từ những nhiều năm trước. Họ cũng đạt được những thành quả


2
nhất định. Tuy nhiên, đối với kiểm định chất lượng giáo dục trường THPT thì khơng phải quốc gia
nào cũng tổ chức kiểm định cả, họ xem giáo dục phổ thông là giáo dục bắt buộc và việc đảm bảo
chất lượng giáo dục cấp nhà trường là điều hiển nhiên. Nếu có đánh giá chất lượng thì họ quan tâm
đến chất lượng của học sinh phổ thơng nhiều hơn.

Nhóm các tác giả Fairman, Peirce và Harris (2009) với cơng trình “Kiểm định chất lượng giáo
dục trường THPT tại Maine: Nhận thức về chi phí và lợi phí” (High school accreditation in Maine:
Perception of cost and benefits) thuộc trung tâm Nghiên cứu và Đánh giá giáo dục và Phát triển con
người thuộc Đại học Maine – Mỹ. Với cơng trình này, nhóm tác giả đã trình bày rất rõ quy trình
kiểm định chất lượng giáo dục trường THPT tại Mỹ, gồm tự đánh giá, đánh giá ngoài theo bộ tiêu
chuẩn và công nhận kiểm định chất lượng thông qua các nghiên cứu điển hình, thực tế từ 40 trường
THPT được kiểm định bởi NEASC (The New England Association of School and Colleges). Cơng
trình đã rút ra những kinh nghiệm thực tiễn rất giá trị trong quá trình KĐCLGD trường THPT và đề
ra các giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng hoạt động KĐCLGD trường THPT.
Bài báo ‘Kiểm định chất lượng giáo dục ở Mỹ: Đáp ứng với thách thức của việc giải trình
trách nhiệm và thành quả của sinh viên’ (U.S.Accreditation: Meeting the Challenges of
Accountability and Student Achievement). Nghiên cứu này đã chỉ rõ ra được những thách thức lớn
đối với kiểm định chất lượng các trường đại học Mỹ hiện nay là kết quả của KĐCLGD có tác động
như thế nào đến thành quả của người học trong nhà trường. Bởi lẽ, KĐCLGD của Mỹ hiện nay
được cho là có lịch sử lâu đời với sự phân quyền, đa dạng và phức tạp cùng với cách thức, qui trình,
tổ chức quản lí. Ngồi ra bài báo cũng nêu lên được cơ cấu tổ chức phức tạp giữa các tổ chức
KĐCLGD và chính quyền liên bang (Eaton, 2011).
Một nghiên cứu khác của nhóm tác giả ở Mỹ, trong cuốn Hướng dẫn thực địa đối với SBM-R
trong Giáo dục Tiền công tác, Sheena Currie, Mary Drake, Udaya Thomas (2016) đã giới thiệu về
ứng dụng mơ hình SMB-R, Quản lí và công nhận dựa trên tiêu chuẩn (Standards-Based
Management and Recognition - SBM-R), “Hướng dẫn này sẽ chứng minh cách tiếp cận quản lí của
JHPIEGO dựa trên các tiêu chuẩn có thể được áp dụng để thúc đẩy tiêu chuẩn hóa và củng cố hệ
thống cải tiến, đảm bảo hoặc công nhận chất lượng phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế và khu vực”
(Currie, Drake, Thomas, 2016).
Mơ hình này ngày càng được các nhà khoa học phát triển, hoàn thiện để trở thành chương
trình đào tạo các nhà quản lí hiệu quả. Quy trình phương pháp của mơ hình SBM-R có thể tóm tắt
như sau: Bước 1. Thiết lập các tiêu chuẩn; Bước 2. Thực hiện các tiêu chuẩn; Bước 3. Đo lường
tiến độ; Bước 4. Ghi nhận thành tích. Mơ hình SBM-R cho đào tạo ngành y tế là một cách tiếp cận

3
thực tế để cải tiến chất lượng. Tác giả luận án sẽ tiếp cận lí luận và kinh nghiệm triển khai thực tiễn
từ nghiên cứu này để đưa vận dụng vào luận án.
Kiểm định chất lượng giáo dục ở Việt Nam đã được đưa vào Điều 17, Luật Giáo dục từ năm
2005. Từ năm 2008 đến nay, Bộ GDĐT đã ban hành nhiều văn bản qui phạm pháp luật đối với cơ
sở giáo dục và chương trình đào tạo, chu kì và quy trình kiểm định; hệ thống các văn bản quy định
về công tác đánh giá và kiểm định cơ sở giáo dục và chương trình giáo dục cùng các hướng dẫn cụ
thể các tiêu chuẩn dùng để làm công cụ thực hiện. Hệ thống văn bản quy định về công tác đánh giá
và kiểm định các cơ sở giáo dục và chương trình giáo dục ngày càng đầy đủ, đánh dấu sự hồn
thiện về q trình chuyển giao các phương pháp đánh giá của Bộ GDĐT đối với các cơ sở trên cả
nước, chuẩn bị tiến đến kiểm định chất lượng toàn diện.
Tuy nhiên, nhận thức về KĐCLGD ở các cấp quản lí đang cịn mơ hồ, khơng tránh khỏi chạy
theo thành tích bằng cách đối phó hơn là xây dựng. Việc KĐCLGD để đạt mục tiêu thành tích
khơng những khơng phản ánh đúng chất lượng mà cịn gây trở ngại cho quản lí nâng cao chất lượng
ở các cơ sở GD, làm lệch lạc thông tin cho việc đưa ra những quyết sách quan trọng của chính
quyền địa phương đối với lĩnh vực GDĐT.
Ngoài những yếu tố tác động đến chất lượng giáo dục có thể kiểm định được, chất lượng GD
phổ thông phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ bên ngoài như điều kiện kinh tế- xã hội, dân cư, môi
trường tự nhiên và xã hội, lối sống và văn hóa, ... tức là những yếu tố mang tính địa phương và khu
vực.
Long An là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, giáp với thành phố Hồ Chí Minh nên
có điều kiện kinh tế- xã hội đặc trưng và đại diện cho Nam Bộ. GD phổ thơng của Long An có xu
hướng giảm về số lượng, gia tăng chất lượng và qui mô. Đối với cấp THPT, năm 2011 có 48 trường
cơng lập thì đến đầu năm học 2018 – 2019, chỉ còn 43 trường, giảm 5 trường do sát nhập (Ủy ban
Nhân dân tỉnh Long An, 2019). Trong Báo cáo thực hiện kế hoạch năm 2018 và kế hoạch phát triển
năm 2019 của Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An có nêu "Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị
cho ngành giáo dục, tiếp tục đầu tư trường đạt chuẩn quốc gia theo tiêu chí mới; năm 2019, tỉ lệ
trường đạt chuẩn quốc gia theo tiêu chí mới đạt 48%" (Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An, 2019); và
công tác KĐCLGD chưa thực sự hướng đến đảm bảo chất lượng. Như vậy, để đáp ứng yêu cầu phát
triển GDĐT, chính quyền tỉnh Long An đã đầu tư cơ sở vật chất để nâng cao chất lượng GD và thực

hiện KĐCLGD. Đây chính là vấn đề đặt ra đối với công tác quản lí chất lượng GD, trong đó
KĐCLGD trở thành khâu then chốt để đáp ứng yêu cầu của mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục
phổ thông ở Long An.


4
Từ những lí do nêu trên, nên tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Kiểm định chất lượng giáo
dục trường trung học phổ thông, tỉnh Long An” cho luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục, chuyên
ngành Quản lí giáo dục.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở xác lập cơ sở lý luận về KĐCLGD cơ sở giáo dục phổ thông và khảo sát, đánh giá
thực trạng KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An, luận án đề xuất các biện pháp quản lí
KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT.
3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quản lí chất lượng giáo dục trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An.
4. Giả thuyết nghiên cứu
Công tác KĐCLGD trường THPT đã được qui định chặt chẽ thông qua các văn bản pháp qui
của Bộ GDĐT. Tuy nhiên, có thể vẫn chưa có phương pháp tiếp cận thích hợp nên hiệu quả của
công tác này chưa thúc đẩy mạnh mẽ đến chất lượng của các cơ sở giáo dục. Luận án ứng dụng mơ
hình Quản lí và cơng nhận dựa trên tiêu chuẩn để đánh giá, chỉ rõ những hạn chế thực trạng về
quản lí q trình mục tiêu hố các tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục, thực trạng về quản
lí các hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn, thực trạng về đánh giá kết quả thực hiện
mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn, thực trạng về cơng nhận thành tích đạt được mục tiêu dựa trên tiêu
chuẩn. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động KĐCLGD theo tiêu chuẩn kiểm định
chất lượng các trường THPT tỉnh Long An thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác KĐCLGD
các trường THPT tỉnh Long An.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu

5.1. Nghiên cứu hệ thống cơ sở lí luận KĐCLGD để xây dựng khung lí thuyết về quản lí
KĐCLGD trong các trường THPT.
5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An.
5.3. Đề xuất các biện pháp quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An.
5.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.
5.5. Thực nghiệm một biện pháp trong hệ thống các biện pháp quản lí KĐCLGD được đề xuất
nhằm đánh giá tính khả thi của biện pháp.


5
6. Phạm vi nghiên cứu
Phạm vi nghiên cứu của luận án được xác định như sau:
6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng KĐCLGD, quản lí KĐCLGD và
các biện pháp quản lí KĐCLGD của trường THPT tỉnh Long An dựa trên mơ hình SBM-R. Chủ thể
quản lý: Hiệu trưởng các trường THPT.
6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: Thu thập số liệu khảo sát về chất lượng giáo dục nhà
trường dựa trên tiêu chí của KĐCLGD đối với đối tượng là cán bộ quản lí, cán bộ kiêm nhiệm công
tác KĐCLGD, giáo viên của 13 trường THPT (chọn mẫu ở 2.2.3- chương 2) là 500 người. Thu thập
số liệu khảo sát về quản lí KĐCLGD trong các trường THPT bao gồm cán bộ quản lí, GV, NV tham
gia công tác kiểm định của 13 trường (theo chọn mẫu ở phần sau là 156 người).
6.3. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Tổ chức khảo sát tại 13 trường THPT ở thành phố Tân
An và các huyện của tỉnh Long An (xem Phụ lục 1.4).
6.4. Giới hạn về thử nghiệm: 2 trường, gồm: Trường THPT Đức Huệ, Trường THCS&THPT
Hà Long.
6.5. Giới hạn về mốc thời gian thu thập kết quả: từ năm 2016-2020.
7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu
7.1. Quan điểm tiếp cận
7.1.1. Tiếp cận theo mơ hình quản lí và cơng nhận dựa trên tiêu chuẩn (SBM-R)
Đây là tiếp cận chủ yếu của luận án sử dụng để thực hiện nghiên cứu hoạt động KĐCLGD.
Mơ hình Quản lí và cơng nhận dựa trên tiêu chuẩn gồm bốn bước theo qui trình: cụ thể hóa tiêu chí

đánh giá thành tiêu chuẩn của mục tiêu quản lí chất lượng, thực hiện và đánh giá các tiêu chuẩn, đo
lường tiến độ và đối chiếu các tiêu chuẩn với các tiêu chí đánh giá, cơng nhận kết quả và khen
thưởng.
7.1.2. Tiếp cận thực tiễn
Vấn đề nghiên cứu KĐCLGD trường THPT được đề cập trong Luận án này có nguồn gốc xuất
phát từ thực tiễn. Chiến lược phát triển của GD&ĐT đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại
hóa và hội nhập quốc tế đã đặt ra yêu cầu nâng cao chất lượng GD. Cán bộ quản lí và giáo viên của
nhà trường cần nâng cao nhận thức về KĐCLGD là một hoạt động đảm bảo chất lượng phù hợp với
xu thế phát triển hiện nay.
7.2. Phương pháp nghiên cứu
7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu lí thuyết để:


6
- Thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các vấn đề lí thuyết có liên quan, tìm hiểu những
cốt lõi của vấn đề nghiên cứu để nhận ra những mối quan hệ biện chứng giữa đảm bảo chất lượng
GD và KĐCLGD.
- Phân tích, làm rõ các khái niệm cốt lõi, các vấn đề lí thuyết liên quan đến KĐCLGD.
- Làm rõ tính chất và những vấn đề đặc thù của quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh
Long An.
7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông tỉnh Long An được khảo
sát thông qua việc sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp điều tra bằng
bảng hỏi, phương pháp nghiên cứu sản phẩm, phương pháp phỏng vấn sâu, phương pháp thực
nghiệm và phương pháp xử lí số liệu.
7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
+ Mục đích: Dựa trên những vấn đề lí thuyết về KĐCLGD, xây dựng các bảng hỏi để thu thập
thông tin về thực trạng chất lượng GD và quản lí KĐCLGD trong các trường THPT ở tỉnh Long
An; tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí để khắc phục những hạn chế của thực

trạng này; tính khả thi của biện pháp thực nghiệm được đề xuất.
+ Nội dung: Thu thập kết quả đánh giá của CBQL, GV, NV về thực trạng chất lượng GD và
quản lí KĐCLGD trong các trường THPT ở tỉnh Long An; nghiên cứu đánh giá của CBQL, GV về
tính cần thiết, khả thi đối với các biện pháp được đề xuất; tính khả thi của biện pháp thực nghiệm
được đề xuất.
+ Đối tượng:
Khảo sát thực trạng về chất lượng giáo dục nhà trường dựa trên tiêu chí của KĐCLGD đối với
đối tượng là cán bộ quản lí, cán bộ kiêm nhiệm công tác KĐCLGD, giáo viên của 13 trường THPT
(chọn mẫu ở phần sau) là 500 người. Khảo sát thực trạng về quản lí KĐCLGD trong các trường
THPT bao gồm CBQL, GV, NV tham gia công tác KĐCLGD của 13 trường (theo chọn mẫu ở phần
sau là 156 người).
Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất (khảo sát 156 CBQL,
GV, NV). Khảo sát tính khả thi của biện pháp 3 bằng thực nghiệm (khảo sát 117 CBQL, GV, NV ở
2 trường thực nghiệm).
7.2.2.2. Phương pháp phỏng vấn
+ Mục đích: Thu thập thơng tin thông qua việc hỏi và trả lời về chất lượng giáo dục và quản lí
KĐCLGD tại các trường THPT tỉnh Long An.


7
+ Nội dung: Phỏng vấn CBQL, GV về một số vấn đề cần xác minh tính trung thực, khách
quan của kết quả điều tra bằng phiếu hỏi.
+ Đối tượng: Mẫu phỏng vấn chỉ dành cho CBQL và GV để phỏng vấn ngẫu nhiên các đối
tượng này trong các trường được chọn khảo sát tại phụ lục 1.3, số lượng là 52 người.
7.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm
+ Mục đích: Thu thập thông tin về thực trạng chất lượng giáo dục và quản lí KĐCLGD tại các
trường THPT tỉnh Long An song song với kết quả có được từ khảo sát.
+ Nội dung: Xem xét, nghiên cứu hồ sơ KĐCLGD so với thực tiễn và kết quả điều tra.
7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm
+ Mục đích: Nhằm thu nhận thơng tin sự thay đổi về lượng và chất trong nhận thức và hành

vi của các đối tượng được tác động bằng những phương thức đã được kiểm tra. Xem xét tính khả thi
của biện pháp được đề xuất.
+ Nội dung: Nghiên cứu và thu nhận kết quả trước và sau khi thực nghiệm biện pháp 3 trong
năm 2020 và xử lí kết quả thực nghiệm.
+ Mẫu thực nghiệm: CBQL, GV, NV tại 2 trường trên địa bàn tỉnh Long An.
+ Công cụ: Xây dựng bộ câu hỏi khảo sát dành cho các đối tượng được thực nghiệm tại phụ
lục 3.
7.2.3. Phương pháp xử lí số liệu
+ Sử dụng phương pháp mơ tả để phân tích thực trạng về chất lượng GD và quản lí KĐCLGD
ở các trường THPT tỉnh Long An.
+ Sử dụng phương pháp tốn thống kê để xử lí số liệu và đánh giá kết quả thu được.
+ Sử dụng phần mềm SPSS nhập và xử lí các số liệu thu được để phân tích và đưa ra kết luận
từ các kết quả thu được.
+ Mã hóa các đối tượng được phỏng vấn, những thông tin phỏng vấn được tác giả ghi lại và
sắp xếp vào từng nội dung liên quan đến khảo sát thực trạng bằng phiếu hỏi. Thơng tin phỏng vấn
được sử dụng trong q trình phân tích số liệu bảng hỏi, đối chiếu nó để đưa ra nhận định cuối
cùng.
8. Luận điểm cần bảo vệ
8.1. Đảm bảo chất lượng giáo dục được hiểu là một cơ chế quản lí nhằm duy trì các chuẩn
mực và khơng ngừng cải tiến, nâng cao chất lượng giáo dục. KĐCLGD trong các trường THPT là
một hoạt động của quản lí chất lượng. Những vấn đề lí luận sẽ được làm rõ luận điểm này.


8
8.2. Hoạt động KĐCLGD các trường THPT tỉnh Long An hiện nay dựa trên các tiêu chuẩn
đánh giá của Qui định về kiểm định chất lượng giáo dục và công nhận đạt chuẩn quốc gia đối với
trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học ban
hành kèm theo Thơng tư 18/2018/TT-BGDĐT của Bộ GDĐT. Để hoạt động này có hiệu quả, luận
án bổ sung điều chỉnh các tiêu chuẩn và tiêu chí đánh giá chất lượng GD trường THPT với 5 tiêu
chuẩn 30 tiêu chí.

8.3. Các biện pháp quản lí KĐCLGD dựa trên mơ hình SBM-R của các trường THPT được
xây dựng dựa trên sự kết hợp của cơ sở lí luận và những vấn đề đặt ra từ thực trạng. Nó phải được
kiểm

chứng

bằng

các

phương

pháp

khảo

sát

và

thực

nghiệm.

9. Đóng góp mới của luận án
9.1. Về lí thuyết
Trên cơ sở lí thuyết về KĐCLGD, luận án xây dựng cơ sở lí thuyết quản lí KĐCLGD của
trường THPT theo mơ hình Quản lí và cơng nhận dựa trên tiêu chuẩn (SBM-R).
9.2. Về thực tiễn
- Khảo sát, phân tích và đánh giá thực trạng về chất lượng GD, quản lí KĐCLGD trong trường

THPT và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An.
- Đề xuất một số biện pháp quản lí KĐCLGD trong trường THPT góp phần nâng cao chất
lượng giáo dục THPT tỉnh Long An.
- Thực nghiệm 01 biện pháp để đánh giá mức độ khả thi công tác quản lí hoạt động KĐCLGD
trong trường THPT hiện nay.
10. Cấu trúc luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, luận án gồm có 3 chương:
Chương 1. Cơ sở lí luận về quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ
thông
Chương 2. Thực trạng về quản lí kiểm định chất lượng giáo dục các trường trung học phổ
thông tỉnh Long An
Chương 3. Biện pháp quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học phổ
thông tỉnh Long An


9
Chương 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề
KĐCLGD bắt đầu với GD đại học gần 100 năm nay, theo đó giáo dục đại học đã được chuyển
đổi từ một tổ chức ưu tú sang một hệ thống tham gia đông đảo (Ibrahim, 2014, p.107). KĐCLGD
mở rộng phạm vi của nó từ những năm 90 của thế kỉ XX, khi vấn đề chất lượng không còn là sở
hữu của GD Đại học. Đây cũng là thời điểm để khoa học GD mở rộng nghiên cứu sang lĩnh vực của
đảm bảo chất lượng. Có nhiều người tham gia vào việc điều tra, nghiên cứu, kiểm toán, áp dụng,
phân tích, kiểm sốt, đánh giá và viết về chủ đề này hơn bao giờ hết. Điều này chắc chắn đã dẫn
đến kiến thức nhiều hơn và hiểu biết sâu sắc hơn về các chính sách và thực hành chất lượng trong
ngành GD" (Roffee, 1996).
Chất lượng GD trở thành vấn đề cần được kiểm sốt và đặt nó trong bối cảnh của các dịch vụ
mang tính cạnh tranh đã được các nhà khoa học nghiên cứu cách đây hơn nửa thế kỉ. Từ những năm

60 của thế kỉ XX, Selden đã từng phê phán về các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng của các cơ sở GD
đại học ở Mỹ, trong đó chất lượng của cơ sở GD đại học được đánh giá bởi số lượng HS phổ thông
ghi danh vào học, kể cả HS dự bị.
"Bức tranh toàn cảnh của giáo dục ở thời điểm chuyển giao thế kỉ qua cho thấy một khung
cảnh của sự sôi động: HS được ghi danh ngày càng nhiều từ nhiều trường trung học hơn bởi các cơ
sở được thành lập tại các trường bình thường nhanh chóng, trường Cao đẳng sư phạm, trường Cao
đẳng cơ sở học viện kỹ thuật, trường nghệ thuật, nhạc viện, trường chuyên nghiệp, tự do, nghệ
thuật, các trường đại học - cung cấp các khóa học từ nông nghiệp đến động vật học. Tất cả những
điều này, nhưng khơng có tiêu chuẩn học thuật được chấp nhận phổ biến hoặc yêu cầu nhập học,...”
(Selden 1960, tr.28). Như vậy, những thập kỉ đầu của thế kỉ XX, chất lượng giáo dục ở các cơ sở
giáo dục được đo lường bởi số lượng HS chọn ghi danh vào trường đó, chưa tính đến hiệu quả giáo
dục mà cơ sở giáo dục mang lại. Cuộc tranh luận về chất lượng giáo dục dựa trên uy tín và chất
lượng GD dựa trên hiệu quả của quá trình giáo dục kéo dài nhiều thập kỉ ở đầu thế kỉ XX.
Những tranh luận về tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục ở các nước phương Tây cũng đã
đến lúc dừng lại khi các vấn đề đã được làm sáng tỏ, ĐBCLGD và KĐCLGD tồn tại tương hỗ như
là một mối quan hệ biện chứng giữa nội lực và ngoại sinh trong mỗi cơ sở giáo dục. Nhiều vấn đề
về đảm bảo chất lượng và KĐCLGD đã được công bố trong những cơng trình học thuật và các bài
báo khoa học đăng trên các tạp chí chuyên ngành. Vào những thập niên cuối của thế kỉ XX, xu


10
hướng quốc tế hóa giáo dục đặt ra nhiều thách thức đối với KĐCLGD, nhất là ở các cơ sở GD đại
học. Từ những vấn đề nghiên cứu đối với chất lượng và cách tiếp cận chất lượng, các nghiên cứu về
quản lí giáo dục vận dụng để mở rộng phạm vi nghiên cứu đối với KĐCLGD. Sang đầu thế kỉ XXI,
trong xu hướng tồn cầu hóa về chất lượng giáo dục, cùng với sự mở rộng các dịch vụ giáo dục và
sự di chuyển xuyên quốc gia của người học, KĐCLGD không chỉ được đề cập bởi cấu trúc nội tại
của chất lượng mà chính là cách tiếp cận nó và sự xuất hiện ngày càng nhiều mơ hình quản lí và
đảm bảo chất lượng chi phối cách tiếp cận KĐCLGD ở mỗi quốc gia.
Trong phần tổng quan tài liệu của luận án này, chúng tôi quan tâm đến 02 vấn đề: Xu hướng
tiếp cận KĐCLGD và các mô hình KĐCLGD

1.1.1. Ở nước ngồi
Theo Damme, từ những năm 80 của thế kỉ XX, với sự xuất hiện của các cơ quan đảm bảo chất
lượng đầu tiên đã làm cho “đảm bảo chất lượng đã trở thành mục tiêu trọng tâm của các chính sách
của chính phủ và là cơ chế chỉ đạo quan trọng trong hệ thống giáo dục đại học trên toàn thế giới”
(2002). Kiểm định chất lượng là một trong các yếu tố quan trọng của đảm bảo chất lượng. Vì thế,
KĐCLGD trở thành xu hướng phát triển của giáo dục ở các nước phương Tây từ những thập niên
cuối của thế kỉ XX. Damme cho rằng, sự gia tăng của KĐCLGD trở thành xu hướng đảm bảo chất
lượng bởi những lí do sau đây:
Thứ nhất, có những lo ngại về sự sụt giảm tiềm năng của các tiêu chuẩn học thuật so với nền
tảng của việc đại chúng hóa trong giáo dục đại học.
Thứ hai, các bên liên quan chính, đặc biệt là các doanh nghiệp, các cơ quan chuyên môn và
các tổ chức sử dụng lao động, mất niềm tin vào năng lực quản lí chất lượng học thuật truyền thống
và khả năng của các cơ sở giáo dục đại học để phù hợp định lượng và chất lượng đầu ra của các cơ
sở với nhu cầu của nơi làm việc hiện đại và thị trường lao động trong một nền kinh tế ngày càng
cạnh tranh và chuyển đổi.
Thứ ba, các hạn chế về ngân sách và khủng hoảng tài khóa đã dẫn đến việc trì trệ hoặc giảm
nguồn tài trợ của chính phủ cho mỗi sinh viên và áp lực tăng hiệu quả trong chi tiêu cơng.
Thứ tư, các thể chế được kì vọng sẽ đáp ứng các yêu cầu đánh giá từ phía nhà nước ngày càng
cao để có trách nhiệm giải trình công cộng cao hơn.
Thứ năm, bản thân môi trường giáo dục trở nên cạnh tranh hơn với sự xói mịn của các mạng
lưới tuyển dụng sinh viên truyền thống, sự di chuyển ngày càng tăng của sinh viên, sự di chuyển
ngày càng tăng của các chuyên gia và học giả, áp lực của các cơ sở tư nhân...


11
Và cuối cùng, nhu cầu ngày càng tăng của công chúng về tính minh bạch hơn của hệ thống
giáo dục, cũng liên quan đến mức chất lượng, một nhu cầu mà ở một số quốc gia đã được đáp ứng
thông qua việc xuất bản thương mại các bảng xếp hạng dựa trên nhiều phương pháp luận khác nhau
(Damme, 2002).
Sự xuất hiện cơ quan kiểm định và sự tham gia của nhà nước vào các tiêu chuẩn kiểm định

chất lượng đối với giáo dục đã thúc đẩy sự hội tụ các hệ thống kiểm định và đảm bảo chất lượng
quốc gia và xuyên quốc gia. Từ những năm 90, các nhà khoa học đã đề cập đến mơ hình cung cho
đánh giá chất lượng giáo dục. Trong bài Hướng tới một mơ hình chung về đánh giá chất lượng
trong giáo dục đại học (Towards a general model of quality assessment in higher education), Van
Vught và Westerheijden đã tổng kết những kinh nghiệm trong các hệ thống đánh giá chất lượng ở
Hoa Kỳ, Canada, Pháp, Hà Lan và Vương quốc Anh để xác lập những thông số giao thoa trong
KĐCLGD ở các quốc gia này và đưa ra một đề xuất về một mơ hình chung cho đánh giá chất lượng
GD đại học quốc tế.
Van Vught và Westerheijden cho rằng: ngày nay, những tiêu chí đánh giá chất lượng giáo dục
ở các quốc gia khơng có nhiều khác biệt và việc tiếp cận KĐCLGD cũng tuân thủ các nguyên tắc
của đảm bảo chất lượng. Tuy nhiên, sự khác biệt về KĐCLGD ở các quốc gia là cách tiếp cận đối
với nó (Van Vught & Westerheijden, 1994).
Luận án tiến sĩ Giáo dục học Hiệu quả của kiểm định khu vực so với quy định công khai trực
tiếp của các cơ sở giáo dục sau trung học ở Hoa Kì (The efficacy of regional accreditation
compared to direct public regulation of post-secondary institutions in the United States) của ứng
viên John Robert Hall (2012) đã nghiên cứu khảo sát các nhà lãnh đạo giáo dục đại học để xác định
kinh nghiệm của họ với việc kiểm định của DOE (Department of Education ) để xác định xem mơ
hình giám sát nào hiệu quả hơn trong các lĩnh vực thành công của sinh viên, lợi tức đầu tư của sinh
viên, đổi mới, tự chủ về thể chế, năng lực giám sát, chất lượng và uy tín học thuật. Dữ liệu từ các
nguồn công cộng cũng được phân tích để xác định xem các quốc gia có quy định cơng cộng quan
trọng trong lịch sử có hệ thống hoạt động kém hơn so với mơ hình của Mỹ hay không. Các quốc gia
được xếp hạng dựa trên tỷ lệ tốt nghiệp đại học, đại diện trong các chỉ số xếp hạng và ước tính về
tổng thu nhập lợi nhuận do giáo dục đại học mang lại.
Nghiên cứu này của John Robert Hall và những nghiên cứu học thuật trước đây của ông cho
thấy sự công nhận cùng với các lực lượng thị trường và một số giám sát của liên bang là phù hợp
nhất khi so sánh với các quy định chi phối của công chúng. Những phát hiện này không phải là xác
nhận của việc công nhận mà là một kết luận thực tế dựa trên những hậu quả tiềm tàng sự can thiệp


12

của công chúng theo kiểu châu Âu. Nghiên cứu bổ sung là cần thiết để xác định mức độ nhân quả
giữa việc giám sát các mơ hình và các thước đo chính trong giáo dục đại học cũng như để thiết lập
mơ hình giám sát hiệu quả nhất.
Abdullah và Solane đã nghiên cứu so sánh về phương pháp tiếp cận đảm bảo chất lượng của
hai quốc gia Oman và Philipines. Trong cơng trình nghiên cứu học thuật Các phương pháp tiếp cận
để đảm bảo chất lượng và công nhận trong tổ chức giáo dục đại học: So sánh giữa Vương quốc Hồi
giáo Oman và Philippines (Approaches to Quality Assurance and Accreditation in Higher Education
Institution: A comparison between the Sultanate of Oman and the Philippines) đã phân tích qui trình
và tổ chức hoạt động KĐCLGD ở 2 quốc gia Oman và Philipines để xác định phương pháp tiếp cận
đối với hoạt động này.
Ở Oman, Hội đồng Học thuật Oman (OAC) được thành lập vào năm 2001 với tư cách là một
cơ quan đảm bảo chất lượng bên ngoài, và hệ thống đảm bảo chất lượng quốc gia đã được phát triển
và thực hiện vào năm 2003/2004. OAC chịu trách nhiệm về việc cơng nhận ở Oman. Nó được
thành lập thơng qua Nghị định Hồng gia số 74/2001, sau đó vào năm 2010 một Nghị định Hoàng
gia khác được ban hành để thay đổi tình trạng của nó và tên của nó được đổi thành Cơ quan Công
nhận Học thuật Oman (OAAA). Các nghị định quy định một số trách nhiệm, bao gồm “Quy định
các thủ tục đánh giá và rà soát các cơ sở giáo dục đại học”.
Ở Philipines, KĐCLGD về bản chất là tự nguyện và áp dụng phương pháp đánh giá ngang
hàng, trong đó đại diện từ các cơ sở giáo dục khác bao gồm các thành viên công nhận. Quá trình
này là một chu trình bắt đầu từ việc tự đánh giá, tự khảo sát hoặc đánh giá do cơ sở giáo dục thực
hiện; tiếp theo là đánh giá tại chỗ do các đồng nghiệp được đào tạo thực hiện; sau đó là quyết định
của hội đồng quản trị của cơ quan công nhận (PAASCU, AACUP, v.v.); và đánh giá bên ngồi định
kỳ.
Việc cơng nhận đạt các mức của KĐCLGD của Philippines phục vụ các mục đích sau:
1. Xác định trung tâm xuất sắc và trung tâm phát triển để nhận hỗ trợ tài chính từ Ủy ban Giáo
dục cho các dự án và chương trình hàng đầu của họ.
2. Trao quyền tự chủ và bãi bỏ các quy định ràng buộc.
3. Tạo uy tín hoặc sự cơng nhận ngang hàng với các cơ sở giáo dục có thương hiệu.
Ngồi ra, các cơ sở giáo dục được cơng nhận sẽ thu hút nhiều học sinh (và phụ huynh) hơn vì
việc cơng nhận được coi là sự khẳng định chất lượng giáo dục. Đối với giáo dục đại học, các bằng

cấp được cấp từ các cơ sở giáo dục đại học được cơng nhận trên tồn quốc và quốc tế.


13
Philippines sử dụng mơ hình: Kế hoạch-Thực hiện-Đánh giá-Cải tiến (the Planning Implementation - Review - Improvement) làm hệ thống đảm bảo chất lượng nội bộ và cách tiếp cận
theo chương trình, dựa trên tiêu chuẩn để cơng nhận. Vì các cơ quan chủ quản cũng là thành viên
hoặc người đánh giá ngang hàng trong các cơ quan công nhận, họ trở thành nguồn hỗ trợ để phát
triển đảm bảo chất lượng nội bộ trong các cơ sở giáo dục tương ứng của họ, làm cho việc tiến tới
đảm bảo chất lượng bên ngoài dễ dàng hơn. (Al Tobi, Abdullah & Duque, Solane 2015)
Prisăcariu đã nghiên cứu về cách tiếp cận KĐCLGD ở các nước Châu Âu và rút ra vấn đề: các
hệ thống đảm bảo chất lượng trong giáo dục trên khắp Châu Âu có thể được nhóm lại theo bốn mơ
hình:
Mơ hình 1: Xem xét tính tồn diện, chức năng và hiệu quả của chính hệ thống đảm bảo chất
lượng - các phương pháp, thủ tục, công cụ và q trình
Mơ hình 2: Đánh giá chất lượng bản thân, chống lại các tiêu chuẩn cố định bên ngoài, những
gì được gọi là “đóng góp ban đầu”, những gì hệ thống giáo dục (nên) cung cấp cho học sinh.
Mô hình 3: Đánh giá chất lượng của “kết quả”, những gì (nên) đạt được thơng qua giáo dục,
kết quả hoạt động của hệ thống giáo dục - Kết quả Học tập Dự kiến / Kết quả Học tập Đạt được.
Mô hình 4: Đánh giá chỉ dựa trên sứ mệnh và mục tiêu của cơ sở, chứ không dựa vào các tiêu
chí, tiêu chuẩn hoặc mục tiêu đã được thiết lập bên ngoài - chất lượng “quản trị” của hệ thống giáo
dục, các nguyên tắc hướng dẫn và quy trình hệ thống giáo dục có thể cung cấp đóng góp ban đầu có
chất lượng.
Dirk Van Damme, Tổng Giám đốc Hội đồng KĐCLGD Liên trường Đại học Flemish đã có
cơng trình nghiên cứu mang tính tổng thuật về xu hướng và mơ hình KĐCLGD trên thế giới.
Những mơ hình KĐCLGD của các nước phát triển như sau:
Mơ hình 1a. Tăng cường năng lực của các hệ thống kiểm định và đảm bảo chất lượng quốc
gia: Tăng cường sự hội tụ.
Mơ hình 1b. Tăng cường năng lực của các hệ thống kiểm định và đảm bảo chất lượng quốc
gia: Làm cho chúng trở nên ‘khơng biên giới’.
Mơ hình 2. Thúc đẩy đảm bảo chất lượng xuyên biên giới và sự thừa nhận lẫn nhau về đảm

bảo và cơng nhận chất lượng.
Mơ hình 3. Phát triển đánh giá ngoài (meta-accreditation) của các cơ quan đảm bảo và công
nhận chất lượng ở cấp độ quốc tế và tồn cầu.
Mơ hình 4. Thiết lập các chương trình đảm bảo và cơng nhận chất lượng quốc tế.


14
Xu hướng quốc tế hóa KĐCLGD thơng qua các mơ hình mà giáo dục Damme đã trình bày có
những tích cực nhất định, nhất là việc đưa ra quyết định cho sự phát triển GD ở mỗi quốc gia và
thực hiện chính sách về giáo dục cần phải tham chiếu các tiêu chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, đối với các
nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam, “cịn lâu mới chắc chắn rằng một mơ hình phù hợp với
một quốc gia hoặc khu vực cũng phù hợp tối ưu để đáp ứng môi trường học thuật ở một quốc gia
khác” (Damme, 2002, tr.27). Một số nhà khoa học đã có những nghiên cứu về vấn đề này và đưa ra
cảnh bảo về nguy cơ tiềm ẩn trong việc xuất khẩu các hệ thống kiểm định và đảm bảo chất lượng từ
thế giới cơng nghiệp hóa sang các nước đang phát triển và lập luận để có những thỏa thuận đơn giản
hơn (Vedder, 1994; Lim, 1999).
1.1.2. Ở Việt Nam
Trong bối cảnh tồn cầu hóa và hội nhập quốc tế, vấn đề đảm bảo chất lượng và KĐCLGD, đã
có những tác động đến chính sách phát triển GDĐT nước ta trong vài thập niên gần đây. Tuy nhiên,
các bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng GD ở Việt Nam, nhất là đối với GD đại học chưa phù hợp,
nhiều vấn đề cịn bất cập và nặng về hình thức, bệnh thành tích, thiếu tính khả thi (V õ Sỹ Mạnh,
2013; Lê Đức Ngọc & Sái Công Hồng, 2013). Trong cuộc hội thảo về Tiêu chuẩn ĐBCLGD đại
học ở Việt Nam: Các vấn đề và giải pháp thực hiện (tổ chức ở Hà Nội, tháng 12/2013), Nguyễn Đức
Chính đã đưa ra quan điểm về xây dựng bộ tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục đại học đảm
bảo tính tồn cầu vừa phải mang đặc trưng về điều kiện kinh tế - xã hội và văn hóa Việt Nam
(Nguyễn Đức Chính, 2013).
Dựa trên quan điểm tiếp cận đảm bảo chất lượng nói chung, theo Phạm Thành Nghị, có 3 hình
thức quản lí chất lượng tồn tại phổ biến trong doanh nghiệp và được áp dụng vào quản lí chất
lượng, KĐCLGD đại học là: (1) Kiểm soát chất lượng, (2) Bảo đảm chất lượng; và (3) Quản lí chất
lượng tổng thể. Có hai loại quy trình bảo đảm chất lượng được sử dụng rộng rãi đó là : (1) Quy

trình nâng cao chất lượng, và (2) Quy trình đánh giá chất lượng. Quy trình nâng cao chất lượng là
quy trình quản lí, kích thích mọi người làm việc để duy trì và nâng cao chất lượng. Quy trình đánh
giá chất lượng có thể hiểu là quy trình KĐCL (Phạm Thành Nghị, 2000).
Tiếp cận theo tiêu chuẩn chất lượng, Nguyễn Quang Toản viết trong Dịch vụ giáo dục - Quản
lí và kiểm định, ở nội dung về “KĐCLGD và tiêu chuẩn ISO 9001: 2008” đưa ra qui trình đảm bảo
chất lượng gồm: chất lượng, đảm bảo chất lượng, kiểm soát chất lượng, đánh giá chất lượng, tự
đánh giá, kiểm định chất lượng, công nhận chất lượng. Bên cạnh đó, tác giả xác định các qui tắc: tư
vấn - đánh giá - kiểm định - công nhận chất lượng giáo dục. Đặc biệt tác giả đã mơ tả một số mơ
hình hệ thống quản lí đảm bảo chất lượng của giáo dục đại học gồm: hệ thống quản lí chất lượng