Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong luật hình sự việt nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh đắk lắk)

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tơi.
Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bẩt kỳ công trình
nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính
xác, tin cậy và trung thực. Tơi đã hồn thành tất cả các mơn học và đã
thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại
học Quốc gia Hà Nội.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
NGƯỜI CAM ĐOAN

Nông Thị Quỳnh Hoa
MỤC LỤC
Trang
Trang phụ bìa
Lời cam đoan


Mục lục
Danh mục các từ viết tắt


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa đầy đủ

CTTP

BƠ lt hình sư
•••
cấu thành tội phạm

NXB

Nhà xuất bản

TAND

Tịa án nhân dân

TANDTC

Tòa án nhân dân tối cao

VKSND

Viên kiểm sát nhân dân
•
Viên kiểm sát nhân dân tối cao
•
MỞ ĐẦU

BLHS

VKSNDTC

1.

Tính câp thiêt của đê tài
Trẻ em là mầm non tương lai của đất nước, là những chủ nhân của Tổ quốc

sau này, chính vì lẽ đó việc chăm lo và bảo vệ trẻ em được coi là một trong
những ưu tiên hàng đầu của Việt Nam, đòi hỏi sự kết hợp đồng bộ, hiệu quả của
tồn hệ thống chính trị với sự nồ lực của gia đình, nhà trường và tồn xã hội,


cũng như các nguồn lực trong nước và quốc tế.
Cùng với việc phát triển kinh tế, trong những năm qua, Nhà nước ta đã ban
hành nhiều chính sách, văn bản pháp luật trực tiếp hoặc gián tiếp liên quan đến
bảo vệ các quyền trẻ em. Từ các bản Hiến pháp, các bộ luật, luật đến các văn bản
dưới luật đã tạo thành một hệ thống pháp luật bảo vệ trẻ em phù hợp với các công
ước quốc tế và truyền thống văn hoá của dân tộc. Cụ thể: Quyền trẻ em đã được
hiến định từ Hiến pháp năm 1946 (trực tiếp là các Điều 14, 15 và được hàm chứa
trong một số điều khác), và trong tất cả các Hiến pháp năm 1959, năm 1980, năm
1992 (gồm cả lần sửa đổi, bổ sung vào năm 2001), năm 2013. Tại Hiến pháp năm
2013, quyền trẻ em được quy định như sau: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình và
xã hội bảo vệ, chăm sóc và giáo dục; được tham gia vào các vấn đề về trẻ em.
Nghiêm cấm xâm hại, hành hạ, ngược đãi, bỏ mặc, lạm dụng, bóc lột sức lao
động và những hành vi khác vi phạm quyền trẻ em” [16, Điều 37], Quyền trẻ em
cũng được thể chế hóa trong nhiều bộ luật và luật, mà tập trung là Luật Hơn nhân
và gia đình năm 2014 và Luật Trẻ em năm 2016 ...
Việt Nam cũng là nước đầu tiên ở Châu Á và nước thứ hai trên thế giới phê chuẩn
Công ước của Liên Họp Quốc về quyền trẻ em (CRC) vào ngày 20/02/1990. Và
phê chuẩn 2 Nghị định thư bổ sung của Công ước quyền trẻ em là Nghị định thư
không bắt buộc về trẻ em trong xung đột vũ trang và


Nghị định thư không băt buộc vê chông sử dụng trẻ em trong mại dâm, tranh ánh
khiếu dâm.
Theo quy định tại Luật trẻ em năm 2016 thì: “Trẻ em là người dưới 16
tuổi” [20, Điều 1], Trẻ em là nhóm người yếu thế và dễ bị tổn thương trong xã

hội, vì vậy được coi như những cơng dân đặc biệt của xã hội, được Nhà nước và
nhân dân chăm sóc và được dành cho những ưu tiên, cũng như tạo mơi trường
lành mạnh để phát triển tồn diện về thể chất, trí tuệ và đạo đức. Tuy nhiên, trong
những năm gần đây, các hành vi xâm hại và xâm hại tình dục người dưới 16 tuổi
nói chung và tội phạm hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói riêng liên tiếp xảy ra với
diễn biến phức tạp, nhiều vụ việc chưa được xử lý hoặc xử lý không kịp thời,
nghiêm minh gây hoang mang trong quần chúng nhân dân, gây bất bình trong dư
luận xã hội và cảnh báo “đỏ” về sự an toàn của những người dưới 16 tuối và sự
xuống cấp về đạo đức, ý thức pháp luật của những người trưởng thành. Đây là
loại tội phạm nguy hiểm, xâm phạm quyền được bảo vệ thân thể, nhân phẩm,
danh dự của người dưới 16 tuổi, làm ảnh hưởng xấu đến trật tự an toàn xã hội,
ảnh hưởng tiêu cực đến thuần phong mỹ tục, gây ảnh hưởng xấu đến sự phát triển
bình thường về tâm, sinh lý của người dưới 16 tuổi. Đây không chỉ là vấn nạn
riêng ở tỉnh Đắk Lắk mà còn là vấn nạn ở hầu hết các tỉnh, thành trên cả nước.
Để đấu tranh phòng chống loại tội phạm này, Nhà nước cần tiến hành đồng
6


bộ nhiều biện pháp khác nhau, trong đó, biện pháp hình sự đóng vai trị vơ cùng
quan trọng. BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) có hiệu lực pháp luật
kể từ ngày 01/01/2018 đã có nhiều điểm mới, tiến bộ hơn so với BLHS năm
1999, trong đó có quy định về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, làm hành lang
pháp lý cũng như cơ sở pháp lý vững chắc cho các cơ quan tiến hành tố tụng,
người tiến hành tố tụng xử lý đối với các hành vi phạm tội hiếp dâm người dưới
16 tuổi.
Tuy nhiên, sau hơn 03 năm áp dụng trên thực tiễn cũng nảy sinh một số
vấn đề tồn tại, hạn chế nhất định (như xác định sai tội danh; xác định sai khung
hình phạt; bỏ lọt tội phạm; có những vụ án có sự áp dụng pháp luật không thống
nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng ...). Những tồn tại, hạn chế này cũng ảnh
hưởng đến việc áp dụng BLHS trên thực tế. Đe đấu tranh, phòng, chống hiệu quả

các hành vi xâm phạm tình dục nói chung và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi nói
riêng địi hỏi các quy định của BLHS về loại tội phạm này phải hoàn thiện và phù
hợp với thực tiễn hơn. Vì vậy, cần nghiên cứu một cách toàn diện quy định của
BLHS hiện hành về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, từ đó chỉ rõ những tồn tại,
hạn chế và nguyên nhân để từ đó có những kiến nghị hồn thiện pháp luật và đề
xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh, phịng chống loại tội phạm này.
Với lí do trên, tác giả đã chọn và nghiên cứu đề tài: “Tội hiếp dâm người
7


dưới 16 tuổi trong Luật hĩnh sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiền địa bàn tinh Đẳk
Lắk) ” làm luận văn thạc sĩ của mình.
2.

Tình hình nghiên cứu của đề tài
Các tội phạm xâm hại tình dục người dưới 16 tuổi nói chung và tội hiếp

dâm người dưới 16 tuổi nói riêng là đối tượng nghiên cứu của nhiều cơng trình
khoa học và được nhiều nhà khoa học pháp lý quan tâm, nghiên cứu qua các thời
kỳ với nhiều góc độ khác nhau. Chẳng hạn như:
về các cơng trình là giáo trình gồm: Giáo trĩnh Luật hình sự Việt Nam
phần các tội phạm do PGS. TSKH Lê Cảm chủ biên, NXB Đại học quốc gia Hà
Nội; Giáo trình Luật hình sự của Trường Đại học Luật Hà Nội do GS.TS Nguyễn
Ngọc Hịa chủ biên, NXB Cơng an nhân dân năm 2009; Giáo trình Luật hình sự
Việt Nam của Khoa luật Đại học quốc gia Hà Nội năm 2014 ...
•

•

•

•

•

•

JL

•

về các cơng trình là Sách chun khảo có: Bình luận Bộ luật hình sự năm
1999 (phần các tội phạm) do TSKH Lê Cảm chủ biên, Đại học Quốc gia Hà Nội
xuât bản năm 2001; Bình luận khoa học chuyên sâu Bộ luật hình sự năm 1999
(tập lị các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con
người của tác giả Đinh Văn Quế, NXB Tư pháp năm 2006; Bình luận khoa học
Bộ luật hình sự phần các tội phạm của Viện nghiên cứu khoa học pháp lý - Bộ tư
8


pháp, NXB Chính trị Quốc gia năm 1999; 500 bài tập định tội danh của
GS.TSKH Lê Cảm và TS. GVC Trịnh Quốc Toản, Đại học Quốc gia Hà Nội,
NXB Đại học Quốc Gia năm 2012; Tội phạm và trách nhiệm hình sự của TS.
Trịnh Tiến Việt, Đại học Quốc gia Hà Nội, NXB Đại học Quốc gia năm 2013;
Sách: Các tội tham nhũng, ma tủy và các tội phạm về tình dục đối với người
chưa thành niên do PTS ng Chu Lưu, Bộ trưởng Bộ tư pháp chủ biên, xuất
bản năm 1997; Bình luận khoa học Bộ luật hình sự năm 2015 được sửa đổi, bô
sung năm 2017 (Phần các tội phạm) do GS. TS Nguyễn Ngọc Hoà chủ biên,
NXB Tư pháp; Bình luận Bộ luật hình sự năm 2015 phần thứ hai các tội phạm
chương XIV các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con

người của tác giả Đinh Văn Quế, NXB Thông tin truyền thơng, năm 2018.
Các cơng trình là Luận án, Luận văn có: “Các tội xâm hại tình dục trẻ em
- quy định của pháp luật hình sự Việt Nam và nghiên cứu so sánh với một số
nước” của Hồ Thị Nhung, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015; “Các tội
xâm hại tình dục trẻ em trong luật hình sự Việt Nam ” của Nguyễn Thị Minh
Hương, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2014; “Bảo vệ quyền trẻ em bằng
pháp luật hĩnh sự Việt Nam” của Tạ Thị Thu Thảo, trường Đại học Quốc Gia Hà
Nội, 2013; “Các tội phạm tình dục trong luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở số
liệu thực tiền địa bàn tỉnh Đắk Lắk) ” của Trịnh Văn Toàn, Khoa Luật - Đại học
9


Quốc gia Hà Nội, 2015; “Các tội hiếp dâm theo quy định của Bộ luật hình sự
Việt Nam ” của Cao Hữu Sáng, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015 ...
Ngồi ra, cịn có một sơ bài báo, bài viêt đăng trên Tạp chí Tịa án nhân
dân, Tạp chí Kiểm sát của VKSNDTC, cũng như một số bài tham luận trong các
diễn đàn khoa học trình bày về nhóm tội phạm xâm hại tình dục trẻ em, các bài
viết đăng trên Tạp chí Luật học của trường Đại học Luật Hà Nội, Tạp chí Nghề
Luật của Học viện Tư pháp ...
Các nghiên cứu trên đã chỉ ra cơ sở lý luận về CTTP của tội hiếp dâm
người dưới 16 tuổi (theo quy định của Bộ luật hình sự năm 1999 là Tội hiếp dâm
trẻ em); nêu rõ các vấn đề pháp lý liên quan như khái niệm “Trẻ em” trong cấu
thành cơ bản của điều luật; làm rõ khái niệm “người chưa thành niên”; làm rõ
khách thể bị xâm hại; các tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trách nhiệm hình sự; cũng
có những cơng trình tổng kết lý luận và thực tiễn. Tuy nhiên, các cơng trình
nghiên cứu nêu trên nghiên cứu về tội hiếp dâm trẻ em theo quy định của BLHS
năm 1999 mà chưa có, hoặc có rất ít cơng trình nghiên cứu chun sâu về tội hiếp
dâm người dưới 16 tuổi theo quy định của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung
năm 2017) và chưa có cơng trình nghiên cứu nào về loại tội phạm này gắn với
thực tiễn tại địa bàn tỉnh Đắk Lắk.

3.

Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
10


•

•

•

C7

- Mỵc đích nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu nhằm làm sáng tở một số vấn đề
lý luận, các dấu hiệu pháp lý của tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi từ đó đưa ra cái
nhìn tổng qt của quy định của pháp luật về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi,
cũng như việc áp dụng các quy định pháp luật trong thực tiễn. Trong khuôn khổ
luận văn này đi sâu và nghiên cứu các khái niệm và đặc điểm pháp lý của tội
phạm này, đánh giá thực tiễn về loại tội phạm này trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, làm
sáng tở những ưu điểm, tồn tại khi áp dụng trong thực tiễn. Từ đó, đưa ra các giải
pháp nhằm hoàn thiện quy định của điều luật cụ thể, đồng thời nâng cao hiệu quả
đấu tranh, phòng, chống tội phạm nói chung và tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi
nói riêng. Thông qua việc nghiên cứu một số vấn đề lý luận và thực tiễn về tội
hiếp dâm người dưới 16 tuổi nhằm làm sáng tỏ những vấn đề liên quan đến định
tội danh, quyết định hình phạt khi xét xử tội hiếp dâm người dưới 16 tuối, đảm
bảo xét xử đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.
- Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích trên tác giả cần hoàn thành
các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất: Nghiên cứu một số vấn đề lý luận về tội hiếp dâm người dưới 16

tuổi trong luật hình sự Việt Nam.
Thứ hai, tổng hợp thực tiễn xét xử và đưa ra các kiến nghị hoàn thiện pháp
luật, giải pháp nâng cao hiệu quả phòng chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
11


4.

Tính mói và những đóng góp của đê tài
Luận văn này nghiên cứu các vấn đề lý luận về tội hiếp dâm người dưới 16

tuổi trong pháp luật hình sự Việt Nam mà trọng tâm là theo quy định của BLHS
năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) và thực tiễn trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.
Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn áp dụng, tác giả làm rõ những vấn đề
tồn tại, hạn chế để từ đó kiến nghị các giải pháp hồn thiện pháp luật và các giải
pháp nâng cao hiệu quả đấu tranh phòng chống loại tội này. Việc nghiên cứu
chuyên sâu vấn đề này đã được nhiều học giả cũng như những người làm nghề
luật thực hiện nhưng mồi học giả, mỗi công trình nghiên cứu dựa trên cơ sở các
giai đoạn lịch sử khác nhau, dưới những góc nhìn riêng và thực tiễn áp dụng tại
các địa phương khác nhau. Vì vậy, việc nghiên cứu đề tài “Tội hiếp dâm người
dưới 16 tuổi trong Luật hình sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh
Đắk Lắk) ” là nội dung mới và khơng bị trùng lắp với các cơng trình khác.
5.

Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: “Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong Luật

hình sự Việt Nam (trên cơ sở thực tiễn địa bàn tỉnh Đắk Lak)”.
- Phạm vi nghiên cứu: Luận văn sử dụng số liệu về tội hiếp dâm người
dưới 16 tuổi trên địa bàn tỉnh Đấk Lắk từ năm 2016 - 2020.

6.

Phương pháp nghiên cứu
12


Trong quá trình nghiên cứu đề tài, tác giả đã sử dụng các phương pháp cụ
thể và đặc thù của khoa học Luật hình sự như phương pháp phân tích và tổng
hợp; phương pháp so sánh, đối chiếu; phương pháp diễn dịch; phương pháp quy
nạp; phương pháp thống kê, điều tra xã hội học để tổng hợp các tri thức khoa học
luật hình sự và luận chứng các vấn đề tương ứng trong luận văn.
7.

Kết cấu luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

luận văn gồm có 02 chương:
Chương 1: Một số vấn đề chung về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi trong
luật hình sự Việt Nam.
Chương 2: Thực tiễn xét xử và kiến nghị hoàn thiện pháp luật, giải pháp
nâng cao hiệu quả phòng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐÈ CHUNG VỀ TỘI HIẾP DÂM NGƯỜI DƯỚI 16
TUỔI TRONG LUẬT HÌNH sụ VIỆT NAM
1.1.

Khái niệm và ý nghĩa của việc quỵ định tội hiếp dâm người dưới

16 tuổi

13


1.1.1.

Khái niệm tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi
Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một trong các tội phạm xâm phạm đến

danh dự, nhân phẩm, uy tín của con người (mà cụ thể là người dưới 16 tuổi) được
quy định tại Chương XIV của BLHS năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) Sau đây viết gọn lại là BLHS năm 2015. Đây không phải là tội danh mới mà là
sửa đổi về tên tội danh của “Tội hiếp dâm trẻ em” trong BLHS năm 1999, việc
sửa đổi này nhằm phù hợp và đáp ứng nhu cầu đấu tranh phòng chống tội phạm
trong thời kỳ mới.
Để làm rõ được khái niệm về tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi, trước hết
cần nắm được các khái niệm tội phạm, tội hiếp dâm và người dưới 16 tuổi.
Trước tiên, cần phải hiểu tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi cũng là một tội
phạm được quy định trong BLHS và là một trường hợp đặc biệt của tội hiếp dâm
được quy định trong BLHS, vì vậy muốn hiểu rõ được nội hàm của tội này cần
nắm được nội hàm của khái niệm tội phạm.
•

•

•

•

• JL •

Theo TSKH.GS Lê Văn Cảm:

Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội, được quy định trong pháp
luật hình sự (hay cịn gọi là trái pháp luật hình sự hoặc bị pháp luật
hình sự cấm), do cá nhân (người) có năng lực trách nhiệm hình sự và
đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự thực hiện một cách có lỗi (cố
14

• • • • • • • \

ý


hoặc vô ý) [2, tr. 298],
Tại BLHS năm 2015 tội phạm được định nghĩa như sau:

Tội phạm là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong BLHS,
do người có năng lực trách nhiệm hình sự hoặc pháp nhân thương mại
thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm độc lập, chủ quyền,
thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ Tổ quốc, xâm phạm chế độ chính trị, chế
độ kinh tế, nền văn hóa, quốc phịng, an ninh, trật tự, an tồn xã hội,
quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, xâm phạm quyền con người,
quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, xâm phạm những lĩnh vực khác
của trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa mà theo quy định của Bộ luật này
phải bị xử lý hình sự [19, Điều 8],
Thứ hai, tại BLHS năm 2015 định nghĩa về tội hiếp dâm như sau:
Hiếp dâm là hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng
tình trạng khơng the tự vệ được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao
cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác trái với ý muốn của
nạn nhân [19, Điều 141]. Hay nói cách khác hiếp dâm là hành vi xâm
phạm đến quyền bất khả xâm phạm về tình dục của người khác [12, tr.
231],

Thứ ba, về khái niệm người dưới 16 tuổi thì tại Điều 1 Luật trẻ em năm
15


2016 ghi nhận: “Trẻ em là người dưới 16 tuổi” [20]. Như vậy, người dưới 16 tuổi
là trẻ em, là đối tượng đặc biệt được Nhà nước và pháp luật bảo vệ, được hưởng
các quyền, bổn phận của trẻ em.
Theo tác giả Đinh Văn Quế định nghĩa: “Hiếp dâm người dưới 16 tuổi là
hành vi dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng khơng thể tự vệ
được của nạn nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi
•

•

•

•

•

•

S-X

•

•

•

quan hệ tình dục khác với người chưa đủ 16 tuổi” [13, tr. 252],
BLHS năm 2015 không nêu rõ khái niệm về tội hiếp dâm người dưới 16
tuổi, nhưng trên cơ sở tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là một trường hợp đặc biệt
của Tội hiếp dâm, trong đó căn cứ để phân biệt là đối tượng tác động - nạn nhân
là người dưới 16 tuổi và các khái niệm nêu trên, kết hợp với quy định tại Điêu
142 BLHS năm 2015, có thê khái quát khái niệm vê Tội hiêp dâm người dưới 16
tuổi như sau: Hiếp dâm người dưới 16 tuổi là hành vi nguy hiểm cho xã hội, do
người có năng lực trách nhiệm hình sự thực hiện với lồi cố ý bằng hành vi dùng
vũ lực, đe dọa dùng vũ lực hoặc lợi dụng tình trạng khơng thể tự vệ được của nạn
nhân hoặc thủ đoạn khác giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác
trái với ý muốn của người từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi; hoặc trường hợp thực
hiện hành vi giao cấu hoặc thực hiện hành vi quan hệ tình dục khác với người
16


dưới 13 tuổi khơng phụ thuộc vào ý chí của nạn nhân đều phạm tội hiếp dâm
người dưới 16 tuổi.
1.1.2.

Ỷ nghĩa của việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi
Tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi được quy định tại Điều 142 BLHS năm

2015, thuộc Chương XIV - Các tội phạm xam phạm tính mạng, sức khỏe, nhân
phẩm, danh dự của con người. Việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi là
dựa trên cơ sở lý luận chặt chẽ, có ý nghĩa vơ cùng quan trọng:
Trước hết về mặt lý luận, đối tượng tác động của tội hiếp dâm người dưới
16 tuổi là người dưới 16 tuổi, việc quy định tội này thể hiện chính sách pháp luật
hình sự của Nhà nước ta là chú trọng, quan tâm đến đối tượng người dưới 16 tuổi
- nhóm người yếu thế và dễ bị tổn thương trong xã hội, quy định này cũng phù
hợp với xu thế chung của nhiều quốc gia trên thế giới và pháp luật quốc tế, giúp

hạn chế tình trạng lợi dụng sự non nớt, yếu ớt về cả thể chất lẫn nhận thức, chưa
có khả năng biểu lộ ý chí đúng đắn, dễ bị người khác lơi kéo, rủ rê, mua chuộc,
khó có thể tự vệ được của người dưới 16 tuổi. Do đó, bằng quy định này trong
BLHS đã thể hiện ý chí của Nhà nước, nghiêm khắc xử lý đối với các hành vi
phạm tội, nhằm bảo vệ một cách đặc biệt cho người dưới 16 tuổi, đảm bảo sự
phát triển bình thường, lành mạnh của họ.
về mặt thực tiễn, việc quy định tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi tạo cơ sở
17


pháp lý vững chắc trong việc áp dụng thống nhất pháp luật của các cơ quan tiến
hành tố tụng, người tiến hành tố tụng. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý trong cơng tác
đấu tranh, phịng, chống tội hiếp dâm người dưới 16 tuổi.
1.2.

Khái quát lịch sử lập pháp Việt Nam về tội hiếp dâm người dưới

16 tuổi
1.2.1.
Giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi BLHS năm 1985 có hiệu
lực pháp luật

••

Trong giai đoạn từ năm 1945 đến năm 1954: Tháng Tám năm 1945 nhân
dân Việt Nam đã đứng lên làm cuộc Cách mạng tháng Tám vĩ đại xóa bỏ chế độ
thực dân - phong kiến, lập nên chính thể Việt Nam Dân chủ Cộng hịa. Nhà nước
Cộng hồ dân chủ nhân dân non trẻ vừa ra đời đã phải tố chức cho nhân dân vừa
kháng chiến, vừa kiến quốc. Nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam trong giai đoạn
này là: Bảo toàn lãnh thổ, giành độc lập hoàn toàn và kiến thiết quốc gia. Với tình

hình kinh tế, chính trị như trên việc pháp điển hóa luật hình sự vào thời điểm này
là chưa thể thực hiện được nên ngày 10/10/1945, Chủ tịch Chính phủ lâm thời đã
ban hành sắc lệnh số 47/SL theo đó xác định nguyên tắc: “Cho đến khi ban hành
những bộ luật pháp duy nhất cho toàn cõi nước Việt Nam, các luật lệ hiện hành ở
Bắc, Trung và Nam bộ vẫn tạm thời giữ nguyên như cũ, nếu những luật lệ ấy
không trái với những điều thay đổi ấn định trong sắc lệnh này” [4], Nhìn chung
18


về pháp luật của nước ta trong giai đoạn này chưa có văn bản nào thể hiện định
nghĩa về tội phạm, mà chỉ quy định một số tội phạm cụ thể, các biện pháp pháp lý
hình sự đối với từng tội phục vụ nhu cầu kháng chiến của dân tộc.
Đen giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1975: Đây là giai đoạn đất nước ta bị
chia cắt làm hai miền, với hai chế độ chính trị khác nhau. Sau khi Chiến dịch
Điện Biên Phủ năm 1954 giành chiến thắng, ngày 10/10/1954, bộ đội Việt Nam
tiến vào tiếp quản Thủ đô, miền Bắc hoàn toàn độc lập. Đất nước ta bị chia cắt
thành hai miền, đồng thời tiến hành hai chiến lược cách mạng ở hai
miền gồm: Cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và cách mạng dân tộc dân
chủ nhân dân ở miền Nam, tiến tới hịa bình thống nhất Tổ quốc. Do đó, việc áp
dụng các luật lệ cũ khơng cịn phù hợp với tình hình nước ta nữa, vì vậy, ở miền
Bắc vào ngày 30/6/1955 Bộ tư pháp đã ban hành Thông tư số 19/VHH-HS yêu
cầu Tịa án khơng nên áp dụng luật lệ cũ của đế quốc, phong kiến; ngày
10/7/1959, TANDTC ban hành Chỉ thị số 772/TATC ngày 10/7/1959 “về đình chỉ
áp dụng pháp luật cũ của đế quốc và phong kiến” để yêu cầu các Tịa án các cấp
trên tồn lãnh thổ Việt Nam chấm dứt hoàn toàn việc áp dụng một số quy định
pháp luật của chế độ cũ mà trong giai đoạn 14 năm trước đó (từ sau Cách mạng
Tháng Tám/ 1945) còn tạm thời được giữ lại để áp dụng trong một số trường hợp
hãn hữu [36]. Tòa án bắt đầu xử theo án lệ, theo chính sách của Đảng và Nhà
19

nước. Thời điểm này cũng chưa có văn nào nào quy đinh định về Tội hiếp dâm và
tội hiếp dâm người dưới 16 tuối. Tuy nhiên, trước tình hình gia tăng của các hình
vi hiếp dâm trong xã hội thì ngày 15/6/1960 TANDTC đã ban hành Chỉ thị số
1024 hướng dẫn về việc xử lý Tội hiếp dâm (bao gồm cả tội hiếp dâm người dưới
16 tuổi) nhằm khấc phục khuynh hướng coi nhẹ tính chất nghiêm trọng của loại
tội phạm này nhất là coi nhẹ Tội hiếp dâm mà nạn nhân là trẻ em nhưng nội dung
hướng dẫn vẫn chưa được hoàn thiện [37], Cũng cùng ngày 15/6/1960 TANDTC
đã ban hành Chỉ thị số 1025/TATC về đường lối xét xử tội phạm trong đó quy
định xét xử r
m•

*04

__________1 • rp •

r
____1 •

-4. _

____A rnp /\ •

1

•Ạ_

1

____

Tội giêt người, Tội mê tín dị đoan và Tội hiêp dâm [38].
Trong báo cáo tổng kết từ năm 1961 đến năm 1969, TANDTC rút kinh
nghiệm về việc xử lý Tội hiếp dâm, đồng thời hướng dẫn xử lý một số hình thức
phạm tội mới mà pháp luật chưa điều chỉnh. Để giúp cho các quy định pháp luật
ngày càng hoàn thiện, đầy đủ và việc xử lý các hành vi phạm tội được dễ dàng,
ngày 11/5/1967, TANDTC đã thông qua Bản tổng kết số 329/HS2 hướng dẫn
đường lối xét xử Tội hiếp dâm trẻ em và các tội phạm xâm hại tình dục khác
(gơm 04 hình thức phạm tơi gơm: Hiêp dâm (bao gôm hiếp dâm trẻ em), cưỡng
dâm, giao cấu với người dưới 16 tuổi và dâm ô). Tại báo cáo này có viết:
Neu hiếp dâm làm chết người hoặc làm nạn nhân tự sát thì xử phạt từ 5
20


năm đến 20 năm. Trong trường hợp đặc biệt nghiêm trọng thì có thể xử
đến chung thân hoặc tử hình. Nếu kèm theo tội hiếp dâm là cướp của,
cần xét xử cả hai tội và tong hợp hình phạt. Neu tội hiếp dâm kèm theo
tội giết người (cũng như tội giết người kèm theo tội hiếp dâm), không
cần xử tổng hợp tội và có thể xử phạt đến tử hình, giảm nhẹ đối với các
trường hợp là phạm tội chưa hồn thành, tác hại hạn chế hoặc bị cáo ít
tuổi hoặc có các tình tiết nhân thân của bị can như có cống hiến, thái
độ hối cải ... [39].
Bản tổng kết này cũng đã phân hóa, đánh giá mức độ nghiêm trọng của
hành vi hiếp dâm nói chung và hành vi hiếp dâm trẻ em nói riêng, đồng thời chỉ
ra đường lối xử lý đối với tội hiếp dâm trẻ em nặng hơn so với hành vi hiếp dâm
người đã thành niên. Trong bối cánh đất nước chưa có BLHS để quy định về việc
xử lý các hành vi nguy hiểm cho xã hội thì việc ban hành các văn bản tổng kết
nêu trên của TANDTC nêu trên có ý nghĩa vô cùng quan trọng làm căn cứ pháp
lý cho việc giải quyết các vụ án hiếp dâm và hiếp dâm trẻ em, để quản lý đất
nước, giữ vững ổn định, trật tự trong xã hội.

Từ năm 1975 đến trước khi ban hành BLHS năm 1985: Ngày 30/4/1975,
chiến thắng chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử đánh dấu sự kết thúc công cuộc
kháng chiến chống Mỹ, đất nước ta hai miền được thống nhất nên việc thống nhất
21


pháp luật và xây dựng hệ thống pháp luật mới là một trong những nhiệm vụ cấp
bách. Vì vậy, tại kỳ họp thứ nhất của Quốc hộ khóa VI, Hội đồng Chính phủ đã
ban hành Nghị quyết ngày 02/7/1976 đã thông qua chủ trương: Những văn bản
pháp luật hiện hành ở hai miền đều được áp dụng chung trong cả nước vì đêu
xt phát từ đường lơi, chủ trương của Đảng. Đơi với các tỉnh phía Nam, những
sắc luật mới được ban hành cũng như văn bản pháp luật khác của Chính phủ cách
mạng lâm thời vẫn tiếp tục được áp dụng. Nhưng nếu có điều khoản nào đã được
quy định q tổng qt, thì có thể và cần thiết phải vận dụng luật lệ đã được thi
hành ở miền Bắc. Đối với vấn đề nào mà ở miền Nam chưa có luật lệ mà miền
Bắc đã có, thì vận dụng luật lệ đang được thi hành ở miền Bắc nhưng phải xem
xét, vận dụng vào tình hình, đặc điểm của miền Nam cho phù hợp. Đối với miền
Bắc chưa có hoặc tuy đã có nhưng chưa thích hợp mà miền Nam đã có và tiến bộ
hơn thì áp dụng luật lệ ở miền Nam. Một trong những văn bản nổi bật phải kể đến
trong giai đoạn này là sắc luật số 03-SL/76 ngày 15/3/1976 quy định các tội
phạm và hình phạt, trong đó có quy định về nhóm tội xâm phạm đến tính mạng,
sức khỏe, danh dự, nhân phấm của con người (bao gồm trong đó cả tội hiếp dâm).
Nhìn chung, pháp luật hình sự trong giai đoạn từ năm 1945 đến trước khi
BLHS năm 1985 có hiệu lực pháp luật của nước ta mang đậm chất lịch sử, trong
bối cảnh mới giành được độc lập, thống nhất đất nước nên nhiệm vụ hàng đầu
22


được đặt ra là chống thù trong, giặc ngoài và xây dựng, củng cố Nhà nước non
trẻ, vì vậy việc pháp điển hóa luật hình sự chưa thế thực hiện, các quy định về tội

phạm và hình phạt nói chung và quy định về tội hiếp dâm, hiếp dâm người dưới
16 tuổi trong giai đoạn này chưa được hoàn thiện và cụ thể hóa.
1.2.2.

Giai đoạn BLHS năm 1985 có hiệu lực pháp luật
BLHS năm 1985 là BLHS đầu tiên của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa

Việt Nam, là nguồn duy nhất quy định về tội phạm và hình phạt mà khơng cịn
quy định rời rạc, dàn trải trong nhiều văn bản như trước đây. Việc pháp điển hóa
Luật hình sự này đánh dấu bước tiến mới vượt bậc trong kỹ thuật lập pháp hình
sự của nước ta, phù hợp với thực tiễn của tình hình tội phạm thời kỳ đó. Tội hiếp
dâm (bao gồm cả hiếp dâm người dưới 16 tuổi) cũng được quy định tại BLHS
năm 1985 như sau:
1.

Người nào dùng vũ lực hoặc thủ đoạn khác giao câu với người khác

trái ý muốn của họ thì bị phạt tù từ một năm đến năm năm.
2.

Phạm tội hiếp dâm người chưa thành niên từ 13 tuối trở lên hoặc

người mà người phạm tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo dục, chữa bệnh thì bị
phạt tù từ hai năm đến bảy năm:
a)

Hiếp dâm có tổ chức hoặc nhiều người hiếp một người;

b)

Hiếp nhiều người hoặc gây tổn hại cho sức khỏa của nạn nhân;
23


c)

Tái phạm nguy hiểm;

3.

Phạm tội làm nạn nhân chết, tự sát hoặc trong trường hợp đặc biệt

nghiêm trọng khác thì bị phạt tù từ mười hai năm đến hai mươi năm, tù chung
thân hoặc tử hình.
4.

Mọi trường hợp giao cấu với trẻ em dưới mười ba tuổi đều là phạm

tội hiếp dâm và người phạm tội bị phạt theo các khoản 2 và 3 Điều này [14,
Điều 112],
Trong khoảng 15 năm tồn tại, BLHS năm 1985 đã được sửa đổi, bổ sung 4
lần vào các năm 1989, 1991, 1992 và 1997. Tội hiếp dâm cũng được sửa đổi, bổ
sung để phù hợp và hoàn thiện hơn. Cụ thể: Ngày 12/8/1991 tại lần sửa đổi, bổ
sung BLHS năm 1985 lần thứ 2, Quốc hội đã sửa đổi, tăng và cụ thể hơn về
khung hình phạt quy định tại khoản 4 Điều 112 nêu trên như sau:
Mọi trường hợp giao cấu với trẻ em dưới mười ba tuổi đều là phạm tội
hiếp dâm và người phạm tội bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm. Phạm tội
thuộc một trong các trường hợp quy định tại khoản 2 và khoản 3 điều
này bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, chung thân hoặc tử hình.
Đe thể hiện thái độ xử lý nghiêm minh đối với nạn hiếp dâm trẻ em, bảo

đảm răn đe, ngăn chặn tệ nạn xã hội nghiêm trọng này, ngày 10/5/1997, tại lần
sửa đổi, bổ sung BLHS năm 1985 lần thứ tư, Quốc hội thông qua và sửa đôi, bô
24


sung Điêu 112 nêu trên và tách đoạn 2 khoản 1 và khoản 4 thành một tội riêng
quy định tại Điều 112a “Tội hiếp dâm trẻ em” với mức hình phạt rất nghiêm khắc
mà mức hình phạt cao nhất của khung hình phạt là tử hình. Việc bổ sung tội này
là cần thiết, cấp bách để trừng phạt các hành vi xâm phạm đến quyền bất khả xâm
phạm về tình dục của trẻ em - đối tượng cần được bảo vệ đặc biệt. Cụ thể Điều
112a (Tội hiếp dâm người trẻ em), quy định như sau:
1.

Người nào hiếp dâm trẻ em từ đủ 13 tuổi đến dưới 16 tuổi thì bị phạt

tù từ 07 năm đến 15 năm.
2.

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù từ 15

năm đến 20 năm:
a)

Có tính chất loạn ln;

b)

Làm nạn nhân có thai;

c)

Gây tổn hại nặng cho sức khỏe nạn nhân;

d)

Đối với người mà người phạm tội tội có trách nhiệm chăm sóc, giáo

dục, chữa bệnh;
đ) Tái phạm nguy hiểm;
3.

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây thì bị phạt tù

chung thân hoặc tử hình:
a)

Có tổ chức;
25