Báo cáo " Cộng đồng an ninh ASEAN " ppt

Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


tạp chí luật học số
9
/2008

17




TS. Lê Mai Anh *
rong lch s hp tỏc ca mỡnh, ASEAN
ó s dng khỏ nhiu cụng c nh
Tuyờn b v khu vc ho bỡnh, t do v
trung lp (ZOPFAN), Hip c v ụng
Nam khụng cú v khớ ht nhõn
(SEANWFZ), Din n khu vc ASEAN
(ARF) xõy dng v phỏt trin quan h
hp tỏc v an ninh. Nhng cỏc cụng c ny
khụng mang tớnh rng buc ca th ch phỏp
lớ nờn hiu qu iu chnh cũn b hn ch
nhiu mt. T thc t ny, trong iu kin
quan h quc t mi khu vc, cỏc thnh
viờn ASEAN phi tớnh n s cú mt ca c
ch hp tỏc an ninh theo hng xõy dng
Cng ng an ninh ASEAN (ASEAN Security
Community - ASC). Vi mụi trng hp tỏc
ca ASEAN, ASC gi v trớ ca mt trong
ba tr ct chớnh ca Cng ng ASEAN l

mụ hỡnh hp tỏc c cỏc nh lónh o ca
mi thnh viờn ASEAN chp thun ti Hi
ngh Cp cao ASEAN ln th 9 hp Bali,
Indonesia vo thỏng 11/2003. Sỏng kin v
thnh lp ASC do Indonesia a ra vi mc
ớch thỳc y s hp tỏc v chớnh tr v an
ninh ton khi ASEAN. Cỏc thnh viờn
ASEAN mun xõy dng ASC theo hng
khụng phi l liờn minh quõn s, hip c
phũng th hay mt chớnh sỏch ngoi giao
chung m l mt trong nhng tr ct hp tỏc
chớnh ca Cng ng ASEAN, trong ú cỏc
thnh viờn cú s gn kt cht ch vi nhau
v chớnh tr-an ninh, da trờn nn tng ca
liờn kt v kinh t, cựng chia s trỏch nhim
xó hi, cỏc mc tiờu v vn mnh chung. C
s phỏp lớ quan trng xõy dng v phỏt
trin ASC l Hip c thõn thin v hp tỏc
ụng Nam nm 1976 (TAC) cựng hai
ngh nh th b sung v Hin chng Hip
hi cỏc quc gia ụng Nam (Hin chng
ASEAN). Ti li núi u ca Hin chng,
cỏc thnh viờn ASEAN ó cam kt: y
mnh vic xõy dng cng ng thụng qua
tng cng hp tỏc v liờn kt khu vc, c
bit thụng qua vic hỡnh thnh Cng ng
ASEAN bao gm Cng ng an ninh
ASEAN, Cng ng kinh t ASEAN v Cng
ng vn hoỏ-xó hi ASEAN. Cỏc vn kin
phỏp lớ quc t ny ó cú s th ch hoỏ sõu

sc nhu cu tt yu ca vic hỡnh thnh v
phỏt trin Cng ng an ninh trong mụ hỡnh
cng ng phỏt trin ca ASEAN.
1. Bi cnh hỡnh thnh ASC
Trong lng kớnh hi nhp quc t,
ASEAN ang l mt trong s nhng liờn kt
khu vc c ỏnh giỏ l khỏ thnh cụng
trờn c hai phng din l hiu qu hp tỏc
v tin trỡnh phỏt trin mụ hỡnh th ch.
Khụng ch cú vy, s trng thnh ca
ASEAN trong bn thp k tn ti v phỏt
trin cũn khng nh c v th ca mt
thc th chớnh tr-kinh t quan trng chõu
-Thỏi Bỡnh Dng v l i tỏc khụng th
T

*
Gi
ng
vi
ờ
n ch
ớnh

Khoa

o t
o
th

m ph
ỏ
n

Hc vin t phỏp



Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


18



tạp chí luật học số
9
/2008
thiu trong chớnh sỏch khu vc ca cỏc nc
trờn th gii. Thc t chng t cỏc quc gia
ASEAN ó la chn cho mỡnh con ng
phỏt trin phự hp vi xu th tt yu ca thi
i quc t hoỏ khu vc v ton cu, trong
ú, khụng quc gia no, dự ln hay nh, phỏt
trin hay ang phỏt trin cú th tỏch ri khi
mụi trng hp tỏc ca cng ng khu vc
v quc t. Tuy nhiờn, vic nh v c cho
ASEAN v th chin lc núi trờn trong bi
cnh quc t ngy nay vn khụng d dng
m ngc li cũn c bit khú khn i vi

khu vc mang nhiu yu t nhy cm cao
nh ụng Nam .
Nhỡn li nhng giai on phỏt trin trc
õy, ASEAN ó phi i mt vi khụng ớt
khú khn, nht l trong lnh vc hp tỏc v
an ninh phi truyn thng nh hu hoi mụi
trng sinh thỏi, nn di c bt hp phỏp, ti
phm cú t chc, xuyờn quc gia, t tham
nhng cựng cỏc ti phm v kinh t, ti
phm cụng ngh cao Hng lot vn nờu
trờn cú tỏc ng tiờu cc n mụi trng hp
tỏc kinh t ca ASEAN, buc ASEAN phi
tớnh n vn hp tỏc v an ninh, chớnh tr.
Quan nim truyn thng v an ninh quc gia
ca cỏc nc ụng Nam , trong ú nhn
mnh khớa cnh bo v c lp, ch quyn
v n nh ca h thng chớnh tr, vỡ vy cn
phi c nhỡn nhn theo t duy hin i, cú
s thớch ng tớch cc vi tỡnh hỡnh mi ca
quan h quc t din ra trong khu vc.
a. Trong thi im chuyn tip ca th
gii t i u sang i thoi, khi cng ng
quc t ang dn bc ra khi chin tranh
lnh tng tn ti nhiu thp k thỡ cỏc dõn tc
ụng Nam ó cú quyt nh sỏng sut cho
mỡnh, ú l la chn s liờn minh khu vc
vnh vin xoỏ b tỡnh trng b chia r bi
tỏc ng ca nhiu yu t khỏch quan, ch
quan v tp hp nhau li trong mt hip hi
vi mc tiờu quan trng l n nh, phỏt

trin kinh t, xó hi, ho bỡnh, tin b, cú s
m bo vng chc v an ninh-chớnh tr v
khụng cú s can thip t bờn ngoi. Tt c
c t trong bi cnh quc t v khu vc
cha ng nhng s kin, bin c quan
trng, lm thay i sõu sc i sng cng
ng quc t v tng quc gia:
Ngay sau chin tranh lnh, h thng
quc t cú nhng chuyn bin ỏng k do
s kt thỳc ca nhng cuc i u ụng -
Tõy dn dch chuyn sang hỡnh thỏi phỏt
trin mi, trờn nn ca hai xu th thi i l
ton cu hoỏ v khu vc hoỏ. S i mi
ca h thng quc t hin i gn vi ba
yu t ch yu, cú tớnh th bc, ú l: (1)
Cỏc quc gia dõn tc; (2) H thng kinh t
ton cu; (3) Cỏc nn vn minh-vn hoỏ ca
nhõn loi. Cỏc yu t ny lng ghộp vo
nhau, to nờn tớnh a din, phỏt trin ng
thi vi s tựy thuc ln nhau ngy cng
tng trong chnh th phc tp ca i sng
quc t, lm cho mi dõn tc u b cun
vo dũng chy ca quỏ trỡnh quc t hoỏ
bỡnh din khu vc v ton cu. Trt t th
gii mi ang trờn hỡnh thnh t xu th
quc t hoỏ ny, vỡ th cng chuyn ng
mt cỏch mnh m, trong ú nhu cu hi
nhp quc t v khu vc v tt c cỏc lnh
vc kinh t, an ninh-chớnh tr, vn hoỏ-xó
hi tr thnh nhu cu thng trc i vi

tng quc gia. thớch ng vi iu kin
quan h quc t ny, tng thc th, mt mt
Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


tạp chí luật học số
9
/2008

19

phi c gng lm ch c bn thõn trong
cỏc quan h tựy thuc ln nhau ngy cng
sõu sc gia cỏc quc gia, mt khỏc luụn
tỡm kim, duy trỡ v phỏt trin chớnh sỏch
cng nh quan h cú tớnh khu vc ca
mỡnh. õy l h qu tỏc ng chớnh ca s
thay i trt t quan h quc t sau chin
tranh lnh n h thng quc t ton cu.
Nú giỳp lớ gii vỡ sao trờn th gii ngy
cng xut hin nhiu mụ hỡnh liờn kt ton
din gia cỏc quc gia thnh viờn trong
cựng khu vc a lớ v ASEAN khụng nm
ngoi quy lut phỏt trin chung ú. Ngoi
ra, v phng din an ninh quc t v khu
vc thỡ s kt thỳc ca chin tranh lnh ó
khụng tt yu m ra k nguyờn ch hon ton
cú ho bỡnh v thnh vng chung. Trỏi li,
trờn th gii cng nh ti ụng Nam ang
dn to ra s bin i quan trng ca cu

trỳc quan h quc t theo hng a tng nc
v a phng din (song phng v a
phng; khu vc v ton cu; hp tỏc v
cnh tranh ). Trong cỏc tng nc v phng
din ú, quan h gia cỏc quc gia luụn
c t trc hng lot cỏc vn mang
tớnh khu vc v ton cu m ch cú thụng
qua liờn kt, n nh v ho bỡnh cựng
nhau phỏt trin thỡ mi mong cú sc mnh
gii quyt n tha nhng vn ú.
Thc tin quan h quc t núi trờn tỏc ng
sõu sc n ý thc v quan im phỏt trin
ca nhiu quc gia ụng Nam , qua ú
lm cho ASEAN ý thc hn na ý ngha
ca vic phi tp hp nhau li trong mt
liờn kt mang tớnh hip hi a cỏc quc
gia trong khu vc vnh vin thoỏt khi tỡnh
trng chia r, l thuc vo bờn ngoi, tng
bc a ụng Nam tr thnh khu vc
ho bỡnh, n nh v phỏt trin.
b. Bờn cnh ú, s thay i trt t kinh
t quc t v khu vc cng t ra khụng ớt
vn cho vic m bo an ninh chung ca
cỏc quc gia ụng Nam . Sau chin tranh
lnh, th gii chuyn mnh t chy ua
quyt lit v quõn s tranh ginh khong
trng quyn lc sang cnh tranh v kinh t
v chim lnh th trng khu vc cng nh
th trng ton cu. Nn kinh t th gii cú
s thay i ln. Kinh t th trng tr nờn

ph bin vi nhiu hỡnh thc, nhiu cp ,
trong ú t do hoỏ kinh t-thng mi
chim u th. Cú th thy nn kinh t th
gii thc s chuyn mỡnh di tỏc ng ca
tin b khoa hc k thut, c bit l cụng
ngh tin hc v vin thụng. S phỏt trin
ca xó hi quc t khụng cũn ch da vo
cỏc ngun d tr t nhiờn nh trc õy m
ch yu da vo ngun lc cú yu t tri
thc, trong ú thụng tin v tri thc tr thnh
u vo ca h thng qun lớ, sn xut trờn
th gii cng nh ti tng quc gia. iu
ny kộo theo s vn hnh ca ngun vn,
trao i hng hoỏ, dch v, sc lao ng
u hot ng theo hng xuyờn quc gia.
Cnh tranh gia cỏc quc gia v kinh t vỡ
vy tr nờn quyt lit hn bao gi ht v
trong xu th ton cu hoỏ nn kinh t th
gii, mi nc khú cú th hot ng n
c m phi tỡm cỏch liờn minh vi cỏc
nc khỏc cú cựng li ớch v iu kin
tng t nh mỡnh. Do vy, xu th liờn kt
kinh t khu vc phỏt trin mnh m nhiu
cp khỏc nhau nh Liờn minh chõu u
(EU), hay ch ngha khu vc m v mụ
Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


20

tạp chí luật học số
9
/2008
hỡnh liờn kt xuyờn chõu lc nh Din n
hp tỏc kinh t chõu -Thỏi Bỡnh Dng
(APEC) Quỏ trỡnh ton cu hoỏ nn kinh
t th gii din ra song hnh vi quỏ trỡnh
khu vc hoỏ nn kinh t th gii, lm thay
i ỏng k i sng chớnh tr, an ninh quc
gia, quc t v khu vc theo hng liờn kt
kinh t khu vc phi da trờn s hiu qu
ca hp tỏc an ninh-chớnh tr (bao hm c
an ninh phi truyn thng), hỡnh thnh gia
cỏc thnh viờn ca liờn kt kinh t vi nhau
v vi bờn ngoi liờn minh. Bi khi xỏc
nh phỏt trin kinh t l mc tiờu chin
lc ca tng quc gia trong liờn kt khu
vc thỡ hp tỏc l cỏch thc ch yu v n
nh l iu kin quan trng cú s bn
vng trong quan h hp tỏc gia cỏc nc
cựng liờn minh. Nú cú giỏ tr rng buc
quc gia v cỏc thc th quc t khỏc tham
gia vo cỏc khuụn kh v thit ch hp tỏc
an ninh, chớnh tr nht nh duy trỡ tớnh
hiu qu ca hp tỏc kinh t, thng mi
hin hnh ti tng khu vc.
c. S thay i quan h v trt t kinh t
quc t trc tip tỏc ng n tng quan

lc lng gia cỏc quc gia trong v ngoi
khu vc ụng Nam . Nguy c v s xut
hin khong trng quyn lc trong khu vc
v nhng khỏc bit gia cỏc quc gia tt yu
t ra cho ASEAN con ng phỏt trin i
lờn mt cỏch cõn bng, ú l phỏt trin hp
tỏc v kinh t song hnh vi hp tỏc v an
ninh, chớnh tr. c im ny ca khu vc
ụng Nam cú xut phỏt im t chớnh lch
s ca khu vc, ú l tin trỡnh phỏt trin ca
cỏc quc gia ụng Nam thng chu nh
hng quan trng bi mi tng quan ca
quan h quc t bờn trong v ngoi khu vc
ụng Nam . Do nm trờn vựng t va
giu ti nguyờn thiờn nhiờn, va ỏn ng v trớ
a lớ trng yu ca tuyn ng hng hi
quc t thụng thng ụng - Tõy nờn trong
lch s õy tng l khu vc chu nh hng
nng n ca nhiu th lc quc, thc
dõn.
(1)
T nhng thp niờn cui th k XX
n nay, ụng Nam luụn l khu vc thu
hỳt mi quan tõm ca nhiu nc ln thuc
cỏc h thng chớnh tr khỏc nhau. Trong sut
thi kỡ chin tranh lnh, c hai siờu cng v
mt s cỏc cng quc ti khu vc nh Nht
Bn, Trung Quc u mun gõy nh hng
ca mỡnh i vi s phỏt trin ca khu vc.
Sau chin tranh ca M ti Vit Nam, Lo,

Cmpuchia, nht l sau chin tranh lnh,
nhng iu chnh chin lc ca M v cỏc
cng quc i vi khu vc ny dng nh
ó to ra mt khong trng quyn lc v nu
cỏc quc gia ti khu vc ny khụng t xoỏ
b bng nhng n lc trong ni b cỏc nc
thỡ ú s l nguy c mi e da ho bỡnh, an
ninh v n nh khu vc.
Song song vi hin trng núi trờn ca
khu vc ụng Nam , v nhng phng
din khỏc, nh phng din lch s, dõn tc,
truyn thng vn hoỏ, tụn giỏo thỡ ụng
Nam l khu vc bao gm cỏc quc gia rt
a dng m ni bt hn c l s a dng v
dõn tc v tụn giỏo.
(2)
Trong iu kin ú, s
gia tng ca cỏc vn dõn tc, tụn giỏo
(nh khuynh hng ũi li khai ca cỏc th
lc tụn giỏo ti mt s nc ụng Nam ),
s xut hin ca khuynh hng quc t hoỏ
cỏc th lc tụn giỏo, dõn tc nhm chi phi
v tham d vo cỏc cụng vic thuc thm
X©y dùng Céng ®ång ASEAN theo HiÕn ch−¬ng


t¹p chÝ luËt häc sè
9
/2008

21

quyền của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là sự
phát triển của khuynh hướng bạo lực trong
việc giải quyết các vấn đề tôn giáo, dân tộc
của lực lượng tôn giáo cực đoan, khuyến
khích bạo lực khủng bố tại một số quốc gia
Đông Nam Á, như nhóm hồi giáo li khai
Abu Sayyaf ở Philippine đã tiềm ẩn trong
lòng các quốc gia Đông Nam Á yếu tố gây
mất ổn định về an ninh-chính trị trong quá
khứ, hiện tại cũng như trong tương lai.
Ngoài ra, ngay từ những thập niên 60 -
70 của thế kỉ XX cho đến nay, giữa các quốc
gia Đông Nam Á vẫn tồn tại khoảng cách
khá lớn về trình độ phát triển. Khoảng cách
về trình độ phát triển ở các nước Đông Nam
Á bộc lộ ở những cấp độ khác nhau.
(3)
Hiện
thực này luôn là mặt trái đáng lo ngại cho
quá trình liên kết giữa các nước trong khu
vực, cộng hưởng với những xung đột, mâu
thuẫn tiềm tàng giữa các nước trong khu vực
(như mâu thuẫn giữa Trung Quốc - Việt
Nam trên quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa,
mâu thuẫn giữa các nước Đông Nam Á về
các tranh chấp biển đảo ) trở thành những
cản trở không nhỏ của quá trình liên kết, hợp
tác bình đẳng giữa các nước thành viên.

Những thực tế nêu trên đã tạo ra sự cản trở
lớn đối với tiến trình hội nhập và liên kết
khu vực Đông Nam Á và điều này chỉ có thể
được khắc phục bằng việc sớm hình thành
mô hình hợp tác an ninh-chính trị thích hợp
giữa các nước thành viên ASEAN, đó là mô
hình cộng đồng an ninh nằm trong cấu trúc
cộng đồng ASEAN.
2. Các nguyên tắc và phương châm chỉ
đạo xây dựng ASC
Các nguyên tắc cơ bản cho việc hình
thành và phát triển ASC được ghi nhận trong
TAC và Hiến chương ASEAN gồm:
a. Thúc đẩy hợp tác chính trị và an ninh
ASEAN lên tầm cao mới, phù hợp với “Tầm
nhìn ASEAN năm 2020” và không nhằm đạt
tới hiệp ước quốc phòng, liên minh quân sự
hay có chính sách đối ngoại chung
Sở dĩ các thành viên ASEAN xác định
nguyên tắc và phương châm xây dựng ASC
theo nội dung nêu trên là do ngay từ khi mới
thành lập, ASEAN đã sớm khẳng định mục
tiêu chính của Hiệp hội là thông qua những
nỗ lực chung, dựa trên nguyên tắc bình đẳng,
cùng có lợi để hướng đến phát triển bền
vững một xã hội hài hoà ở mỗi nước, củng
cố hoà bình khu vực, không ngừng mở rộng
và phát triển hợp tác chính trị, an ninh, ngoại
giao… Đây vừa là chiến lược phát triển
chung của khu vực, vừa là quyết sách phù

hợp với mọi giai đoạn xây dựng mô hình
hợp tác của ASEAN. Hoàn toàn có thể hiểu
nguyên tắc và phương châm thúc đẩy hợp
tác chính trị và an ninh ASEAN lên tầm cao
mới, phù hợp với “Tầm nhìn ASEAN năm
2020” và không nhằm đạt tới hiệp ước quốc
phòng, liên minh quân sự hay có chính sách
đối ngoại chung theo đúng cách mà các
thành viên ASEAN đã hình dung, đó là bằng
một tầm nhìn, một bản sắc, một cộng đồng,
ASEAN sẽ trở thành một nhóm hài hoà các
dân tộc Đông Nam Á hướng ra bên ngoài,
quan hệ giữa các thành viên được duy trì và
phát triển trong môi trường hoà bình, ổn
định, thịnh vượng, gắn bó với nhau bởi quan
hệ đối tác, phát triển bền vững để có được
cộng đồng các xã hội đùm bọc, cùng chia sẻ
trách nhiệm. Cộng đồng ASEAN trong
Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


22



tạp chí luật học số
9
/2008
tng lai phi nhn thc c cỏc mi liờn
h trong lch s, phi hiu v bo tn c

di sn vn hoỏ ca cỏc dõn tc ụng Nam
to sc mnh ca s gn bú vi nhau
bng bn sc chung ca khu vc. Cng ng
ASEAN ca nhng nm ti õy l cng
ng phỏt trin hin i, trong ú quan h
gia cỏc thnh viờn vi nhau v vi bờn
ngoi Hip hi l quan h:
- Khụng cú v khớ ht nhõn, v khớ git
ngi hng lot;
- S dng hiu qu Din n khu vc
(ARF) v xõy dng Cng ng an ninh
ASEAN nhm cng c v tng cng lũng
tin, thc hin ngoi giao phũng nga, thỳc
y gii quyt, loi b xung t;
- Loi b c nn úi, suy dinh dng,
thiu thn, nghốo kh, ma tỳy;
- Cú kh nng cnh tranh v cụng ngh,
ngun nhõn lc trỡnh v c o to;
- Cú s phỏt trin bn vng v mụi
trng, ti nguyờn thiờn nhiờn v cht lng
cuc sng ca ngi dõn;
- Cú s ng thun v tham gia qun lớ
ca ngi dõn vo hot ng ca nh nc
nhm m bo phỳc li xó hi, li ớch cng
ng v nhõn phm ca con ngi;
- To dng mt ASEAN hng ra bờn
ngoi tng cng quan h i thoi, i
tỏc phỏt trin vi cỏc quc gia, vựng lónh th
v cỏc t chc quc t.
b. ASC s c thc hin da trờn cỏc

khỏi nim bo m an ninh ton din cho
cỏc quc gia thnh viờn ASEAN
Trờn din n khu vc v ton cu, khỏi
nim an ninh ton din hin khụng dng
cỏc mi quan h i ngoi thun tỳy m
c t trong tng th cỏc mi quan h
bờn trong v bờn ngoi khu vc, liờn quan
n nhiu lnh vc, t quõn s, kinh t n
chớnh tr, vn hoỏ, xó hi, mụi trng
Tng ng vi cỏch t vn ú, nu
trc õy, vi ZOPFAN l s cao vai trũ
t cng, t khỏng dõn tc v khu vc,
khụng mun cú s can thip ca cỏc nc
vo cụng vic ni b ca mỡnh thỡ vi t
duy ca an ninh ton din, nn an ninh ớch
thc v bn vng ca ASEAN li cn cú s
tham gia ca cỏc nc m bo duy trỡ
thng xuyờn mụi trng an ninh khu vc,
phỏt huy tớnh tớch cc ca cỏc cụng c hp
tỏc an ninh hin cú nh ZOPFAN,
SEANWFZ, ARF, di tỏc ng ca ch
ngha khu vc m, ch ngha a phng
v an ninh tp th. Phng chõm hin thc
hoỏ ASC da trờn nn tng an ninh ton
din ti K hoch hnh ng ASC thụng
qua trong Hi ngh Cp cao ASEAN nm
2004 l iu chnh chin lc ỳng n
Hip hi cú c sc mnh tp th cng
nh sc t cng quc gia-dõn tc v khu
vc, qua ú nõng cao v th phỏp lớ ca

ASEAN ti cỏc din n quc t.
c. ASC núi riờng v Cng ng ASEAN
núi chung s khụng to thnh mt khi khộp
kớn m m rng hp tỏc vi bờn ngoi qua
cỏc c ch, khuụn kh i thoi v hp tỏc
v an ninh-chớnh tr ó c thit lp
Thc tin hp tỏc an ninh-chớnh tr trong
bn thp niờn qua ca ASEAN cho thy cú
s ng hnh gia quỏ trỡnh m rng Hip
hi v xu th tng cng quan h i thoi
vi cỏc nc trong, ngoi khu vc v cỏc t
chc quc t. Hin ti cng nh thi gian
Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


tạp chí luật học số
9
/2008

23

ti, hp tỏc an ninh ca ASEAN vn c
duy trỡ thụng qua ARF (mt thit ch khỏc
vi s hin din ca 26 quc gia v nn kinh
t, theo tớnh cht ca c ch hp tỏc an ninh
a phng). Theo phng chõm khụng to
thnh khi khộp kớn m m rng hp tỏc vi
bờn ngoi qua cỏc c ch, khuụn kh i
thoi v hp tỏc v an ninh-chớnh tr ó c
thit lp, hin phn ln cỏc thnh viờn ca

din n ang mun y nhanh tin trỡnh
phỏt trin ARF nhm th ch hoỏ c ch m
bo an ninh tng th.
3. C cu ca ASC
Phự hp vi cỏc mc tiờu ca Hin
chng ASEAN nh: Duy trỡ, thỳc y ho
bỡnh, an ninh, n nh v tng cng hn
na cỏc giỏ tr hng ti ho bỡnh trong khu
vc; duy trỡ ụng Nam l khu vc khụng
cú v khớ ht nhõn v cỏc loi v khớ hy
dit; m bo nhõn dõn v cỏc quc gia
thnh viờn ASEAN sng ho bỡnh vi th
gii trong mụi trng cụng bng, dõn ch v
ho hp; tng cng dõn ch, thỳc y qun
tr tt, phỏp quyn, bo v v thỳc y nhõn
quyn v cỏc quyn t do c bn, vi s tụn
trng thớch ỏng cỏc quyn v trỏch nhim
ca cỏc quc gia thnh viờn ASEAN; cựng
nhau i phú hu hiu vi tt c cỏc nguy
c, cỏc loi ti phm xuyờn quc gia v cỏc
thỏch thc xuyờn biờn gii ASC c
thit k theo mụ hỡnh sau:
a. Hi ngh B trng ngoi giao
ASEAN (AMM)
Trong khuụn kh th ch ASEAN, liờn
quan n ASC thỡ AMM chớnh l tr ct ca
Hi ng iu phi chung ca ASEAN,
c thit k vi chc nng chun b cỏc
phiờn hp cho Cp cao ASEAN, iu phi
vic trin khai cỏc tha thun v quyt nh

ca Cp cao ASEAN v quan trng hn c l
phi hp vi ASC nhm tng cng tớnh
ng b v chớnh sỏch, hiu qu ca hp tỏc
an ninh ASEAN.
b. Hi ng Cng ng an ninh ASEAN
V nguyờn tc, ASC s hp ớt nht 2 ln
mt nm, do b trng cú liờn quan ca
quc gia thnh viờn gi cng v Ch tch
ASEAN ch trỡ. Hin chng ASEAN quy
nh trc thuc ASC s cú cỏc c quan cp
b trng chuyờn ngnh nh Hi ngh b
trng quc phũng (ADMM); Hi ngh b
trng phỏp lut (ALAWMM); Hi ngh
cp b trng v phũng chng ti phm
xuyờn quc gia (AMMTC). Bờn cnh c
quan ny, ASC cũn bao gm c U ban khu
vc ụng Nam khụng cú v khớ ht nhõn
(SEANWFZ Commision) v Din n an
ninh khu vc.
S ra i ca Din n an ninh khu vc
ASEAN biu hin rừ nột nht c ch hp tỏc
an ninh mi ti khu vc chõu -Thỏi Bỡnh
Dng. Trong chin tranh lnh, an ninh khu
vc ny gn lin vi sc mnh ca M, thụng
qua cỏc hip c phũng th song phng kớ
gia M v mt s nc chõu . S kt thỳc
ca chin tranh lnh ó cú nh hng sõu sc
n cc din chớnh tr õy, vi s iu
chnh li chớnh sỏch v chin lc quan h
gia cỏc quc gia. Trong lnh vc an ninh

chung, ASEAN c gng thỏo g nhng ngũi
n d gõy xung t trong khu vc ng thi
tỡm cỏch khai phỏ cỏc con ng tin ti
thit lp c ch hp tỏc an ninh a phng,
phự hp vi tớnh a dng ca chõu -Thỏi
Xây dựng Cộng đồng ASEAN theo Hiến chơng


24



tạp chí luật học số
9
/2008
Bỡnh Dng. Chớnh thụng qua quỏ trỡnh ny
ó hỡnh thnh sỏng kin v thnh lp Din
n khu vc ASEAN v sỏng kin ú c
chp nhn ti Hi ngh ln th 26 cỏc b
trng ngoi giao ASEAN. Sau ú, nhiu
cng quc trong v ngoi khu vc ụng
Nam ng h sỏng kin ny nh M, Trung
Quc, Nht Bn, Nga
Mc ớch m cỏc thnh viờn kỡ vng vo
Din n ny l khuyn khớch s i thoi,
tham kho cú tớnh cht xõy dng v cỏc vn
chớnh tr-an ninh m cỏc bờn cựng quan
tõm v hng ti vic xõy dng lũng tin
cng nh ngoi giao phũng nga khu vc
chõu -Thỏi Bỡnh Dng. Trong sut 14

nm hot ng, ARF ó ỏp ng c mt
phn quan trng mong mun ca cỏc thnh
viờn, iu ny th hin rừ nhng úng gúp
ca din n ny:
- Din n ó thu hỳt c cỏc cng
quc ln cng nh cỏc nc cú vai trũ quan
trng v hp tỏc chin lc chõu -Thỏi
Bỡnh Dng tham gia. Thc t, ARF ó a
cỏc quc gia vn khỏc bit v lch s, tụn
giỏo, vn hoỏ, sc tc, ch chớnh tr v
trỡnh phỏt trin thm chớ thự ch nhau
cựng ngi vo bn hi ngh tho lun cỏc
vn liờn quan ti ho bỡnh v an ninh
trong khu vc. Ch riờng iu ny ó mang
li ý ngha to ln cho s phỏt trin ca chõu
-Thỏi Bỡnh Dng, vn l khu vc trc
õy cũn thiu vng nhng n lc chung v
hp tỏc an ninh a phng.
- Trờn thc tin, ti Din n ARF ó cú
cỏc cuc i thoi vi cp , hiu qu khỏc
nhau v nhiu vn bt ng gia cỏc quc
gia trong khu vc, nh cỏc tranh chp trờn
bin ụng (vn Hong Sa, Trng Sa),
vn Campuchia, vn bỏn o Triu
Tiờn Khụng nhng th, thụng qua ARF,
cui cựng, ASEAN ó a Trung Quc vo
tin trỡnh ca Din n a phng ny vi
cỏc cuc i thoi tớch cc. ARF ó to ra c
cu quan trng Trung Quc ho nhp vo
khu vc chõu -Thỏi Bỡnh Dng. iu ny

ng ngha vi ho bỡnh, n nh trong khu
vc c m bo hn.
- Thụng qua s hin din ca mỡnh, ARF
khụng ch cung cp cho cỏc nc va v nh
mt cụng c gi gỡn an ninh khu vc m cũn
to iu kin cho cỏc nc ln nh M, Nht
Bn, Nga, Trung Quc úng vai trũ xõy
dng i vi an ninh v n nh chõu -
Thỏi Bỡnh Dng.
- Bng nhng hot ng trao i thụng
tin, ARF ó v s xõy dng, nuụi dng mt
h thng thụng tin m rng v hp tỏc an
ninh gia chớnh ph v cỏc quan chc quõn
s, gia chớnh ph v lnh vc phi chớnh
ph. iu ny cng l úng gúp quan trng
i vi vic xõy dng lũng tin, tng cng
s hiu bit ln nhau gia cỏc nc thnh
viờn ARF.
Nhỡn li lch s hỡnh thnh v phỏt trin
ca ARF, cú th thy Din n ra i mang
ý ngha quyt nh i vi cỏc vn ca an
ninh a phng ASEAN v cỏc quc gia
chõu -Thỏi Bỡnh Dng. Trong quan h
gia cỏc thnh viờn hip hi, ARF úng vai
trũ gii quyt cỏc vn tranh chp mt
cỏch ho bỡnh, chng li s e da ca cỏc
nc ln ng thi to cho ASEAN phỏt huy
vai trũ ch ng ca mỡnh. Vỡ l khu vc m
cỏc nc ln luụn mun m rng nh hng
X©y dùng Céng ®ång ASEAN theo HiÕn ch−¬ng

t¹p chÝ luËt häc sè
9
/2008

25

(nhất là Mĩ) nên các nước ASEAN có lợi ích
sống còn trong việc làm thế nào để cân bằng
lợi ích giữa các nước lớn, loại bỏ khả năng
tồn tại “khoảng trống quyền lực”. Việc hình
thành một diễn đàn với sự tham gia của 26
nước, trong đó có các cường quốc Nga, Mĩ,
Nhật, Trung Quốc, EU và các nước khác
trong khu vực Đông Nam Á đã làm cho
Đông Nam Á trở thành trung tâm trong hệ
thống bảo đảm an ninh Đông Á và cả khu
vực châu Á-Thái Bình Dương.
Với các nước ngoài Hiệp hội, ARF là
tâm điểm của cấu trúc an ninh đa phương tại
khu vực, đóng vai trò hữu ích trong việc
ngăn chặn những cuộc xung đột trong tương
lai tại khu vực châu Á-Thái Bình Dương.
Theo các nước thành viên ngoài ASEAN,
thông qua ARF, lần đầu tiên, các nước có cơ
hội thảo luận với nhau về các vấn đề an ninh
và chính trị tập thể. Ngoài ra, ARF cũng tạo
vai trò lãnh đạo trong việc vạch ra các quá
trình hợp tác an ninh ở khu vực châu Á-Thái

Bình Dương của ASEAN và ba nước quan
sát viên là Việt Nam, Lào, Papua New
Gunea. Hiện nay, ARF có 26 thành viên, bao
gồm 10 quốc gia ASEAN, 10 nước đối thoại
của ASEAN (là Úc, Canada, Trung Quốc,
Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Hoa Kỳ, New
Zeland, Nga), một quan sát viên của ASEAN
là Papua New Gunea và một số quốc gia
khác, đó là Cộng hoà dân chủ nhân dân
Triều Tiên, Mông Cổ, Pakistan, Đông Timo
và Bangladesh.
Như vậy, một vài thập kỉ tới, hoạt động
của ARF trong khuôn khổ ASC phải có được
đặc tính quan trọng của cơ chế an ninh đa
phương khu vực, đó là tự giúp mình, tự tin
tưởng vào mình và tự kiềm chế. Có như vậy,
các quốc gia mới có thể góp phần vào việc
hình thành vòng cung an ninh đông dân cư
nhất trên thế giới và cũng là vòng cung hoà
bình, ổn định, hứa hẹn sự phát triển tốt đẹp.
Muốn vậy, về phương diện chính trị thì ARF
phải duy trì được “mô hình ứng xử thân
thiện” cả trong hiện tại lẫn tương lai, dưới
hình thức Diễn đàn đối thoại và hợp tác về
an ninh khu vực. Riêng các nước ASEAN,
qua ARF, vai trò điều hoà quan điểm khác
biệt giữa các thành viên nhằm tăng cường sự
đồng thuận sẽ thúc đẩy ARF tiến triển vì
mục tiêu hoà bình, ổn định và hợp tác phát
triển ở châu Á-Thái Bình Dương./.

(1). Đông Nam Á từ thế kỉ XVI đã trở thành đối tượng
xâm lược của các nước tư bản phương Tây. Tới thế kỉ
XIX, hầu như tất cả các nước Đông Nam Á đều trở
thành thuộc địa của chủ nghĩa tư bản phương Tây
(Philippine bị Tây Ban Nha thống trị từ cuối thế kỉ
XVI; Indonesia bị Hà Lan thống trị từ cuối thế kỉ XVII;
Malaysia bị Anh thống trị từ cuối thế kỉ XIX; Việt
Nam, Lào, Campuchia bị Pháp thống trị từ cuối thế kỉ
XIX; Brunei bị Anh chiếm đóng từ cuối thế kỉ XIX),
trừ Thái Lan (nhưng cũng bị phụ thuộc chặt chẽ vào
Anh). Xem: “Con đường phát triển của một số nước
châu Á-Thái Bình Dương”, GS.PTS. Dương Phú Hiệp,
Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1996, tr. 156.
(2). Qua so sánh cho thấy chưa có khu vực nào trên
thế giới lại bao gồm đầy đủ các tôn giáo lớn như Phật
giáo, Thiên chúa giáo, Hồi giáo, Khổng giáo như ở
Đông Nam Á. Chẳng hạn, ở Thái Lan quốc giáo là
đạo Phật; ở Philippine quốc giáo là Thiên Chúa giáo;
Brunei là trung tâm hồi giáo lớn nhất ở khu vực Đông
Nam Á
(3). Ở tầm khu vực, đó là khoảng cách giữa các nước
là thành viên ban đầu với các thành viên gia nhập sau
của tổ chức này; khoảng cách phát triển cũng tồn tại
trong từng quốc gia, đó là khoảng cách giữa các vùng,
miền ngay trong một quốc gia.