Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học bài cách mạng khoa học – công nghệ và xu thế toàn cầu hoá nửa sau thế kỉ XX chương trình lịch sử lớp 12 theo hướng trải nghiệm sáng tạo

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lí do chọn đề tài
Giáo dục phổ thông Việt Nam những năm gần đây đang trong tiến trình đổi
mới mạnh mẽ, tồn diện theo hướng “chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu
trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học
đi đơi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường gắn với giáo dục
gia đình và giáo dục xã hội. [10].
Thực tế đó địi hỏi mỗi người thầy khơng ngừng học hỏi, tìm tịi, đổi mới về
nội dung, hình thức và phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp
ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ hội nhập và đưa giáo dục Việt
Nam tiệm cận với những nền giáo dục tiên tiến trên thế giới.
Việc đổi mới Giáo dục phổ thông hiện nay cũng tạo ra nhiều cơ hội để giáo
viên nâng cao chất lượng dạy học bộ mơn, trong đó có mơn Lịch sử - mơn học có
vai trị đặc biệt quan trọng trong hệ thống giáo dục nhưng phần lớn học sinh lại
“thờ ơ” do nhiều yếu tố, với định kiến: “Lịch sử khơ khan, máy móc, giáo điều”
một phần do cách dạy học truyền thống nặng về truyền thụ kiến thực một chiều tạo
ra.
Muốn nâng cao chất lượng dạy học Lịch sử, trước hết người giáo viên phải
tạo hứng thú, khơi gợi được đam mê học tập cho học sinh một cách tự giác. Và
việc vận dụng phương pháp dạy học dự án, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
là cách thức hữu hiệu để “phá vỡ” không gian chật hẹp của lớp học, tạo điều kiện
cho học sinh thỏa sức học tập tự chủ, sáng tạo dưới sự định hướng và giúp đỡ của
giáo viên.
Phương pháp dạy học dự án gắn với tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo
hết sức phù hợp với dạy học Lịch sử, môn học nghiên cứu về quá khứ đã qua của
xã hội loài người, cũng như những thành tựu khoa học - kĩ thuật, công nghệ của
nhân loại, người học không thể phục dựng lại bức tranh quá khứ bằng việc thực
hành trong phịng thí nghiệm như các mơn khoa học tự nhiên. Được trải nghiệm
trong không gian của các nguồn tư liệu, các di sản, những thành tựu văn hoá, khoa
học- kĩ thuật và cơng nghệ lưu, học sinh sẽ có những cảm xúc chân thực, sâu sắc từ
đó thúc đẩy việc tìm hiểu kiến thức, rèn luyện kĩ năng, hình thành năng lực một

cách chủ động và tự nguyện.
Đặc biệt, trong dạy học lịch sử, về thành tựu của cuộc cách mạng khoa học –
kĩ thuật, vận dụng phương pháp dạy học dự án gắn với các hoạt động trải nghiệm
sáng tạo giúp phát huy những thành thành tựu khoa học–kĩ thuật và công nghệ,
mang lại ý nghĩa giáo dục và ý nghĩa thực tiễn to lớn. Học sinh được trang bị
những tri thức quý báu về khoa học, kĩ thuật và cơng nghệ sản xuất, bồi dưỡng tinh
thần tìm tịi, khám phá khoa học, định hướng nghề nghiệp và chọn nghề trong
tương lai, cũng như nỗ lực phát huy năng lực của bản thân góp phần xây dựng và
bảo vệ quê hương.
1


Trên thực tế, thực trạng chung của việc dạy học nội dung khoa học – kĩ thuật
vẫn còn mặng về truyền thụ kiến thức sách vở, khơ khan, thiếu tính trực quan sinh
động, sự đổi mới còn chậm và thiếu đồng bộ. Các hoạt động ngoại khóa, tham
quan các cơ sở sản xuất cơng nghiệp có dây chuyền sản xuất hiện đại trên địa bàn
đã được tổ chức nhưng chưa đi vào chiều sâu, giáo viên gặp nhiều khó khăn trong
việc tổ chức dạy học dự án, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo vì đây là những
phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mới được áp dụng; lại địi hỏi đầu tư cơng
sức và thường cần sự phối hợp của nhiều lực lượng giáo dục trong và ngồi nhà
trường.
Với mong muốn góp phần đổi mới và nâng cao hiệu quả dạy học nội dung về
thành tựu khoa học–kĩ thuật, công nghệ gắn với thực tiễn ở địa phương, tác giả
chọn đề tài “Vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học bài cách mạng
khoa học – cơng nghệ và xu thế tồn cầu hố nửa sau thế kỉ XX chương trình
lịch sử lớp 12 theo hướng trải nghiệm sáng tạo” để nghiên cứu, tìm hiểu và áp
dụng trong q trình dạy học.
2. Tính mới
- Đề tài có những điểm mới sau:
Tổng quan và làm rõ cơ sở lí luận của dạy học Lịch sử. Đề tài đưa ra một số

dự án dạy học cụ thể nhằm khám phá, khắc sâu kiến thức Lịch sử đồng thời gắn
kiến thức Lịch sử với thực tiễn cuộc sống, phát huy năng lực, phẩm chất học sinh.
Đề xuất các giải pháp dạy học tích cực hướng tới yêu cầu “Học đi đơi với
hành” trong đó sử dụng phương pháp dạy học dựa trên dự án làm trọng tâm nhằm
giúp học sinh vận dụng kiến thức thực tế để giải quyết các vấn đề của bài học. Giúp
các em phát huy năng lực thu thập thơng tin, phân tích thơng tin, thuyết trình và
tăng cường làm việc nhóm. Qua đó giúp học sinh rèn luyện, phát triển bản thân,
định hướng nghề nghiệp, chuẩn bị hành trang tốt nhất khi rời ghế nhà trường.
Sử dụng phương pháp dạy học dự án vào bài “cách mạng khoa học – công
nghệ và xu thế tồn cầu nửa sau thế kỉ XX” chương trình lịch sử lớp 12 hiện hành
góp phần hồn thiện và đóng góp vào thực tiễn dạy học nội dung thành tựu về khoa
học - kĩ thuật, khoa học - công nghệ chủa chương trình Lịch sử THPT. Đặc biệt,
trong thời đại hiện nay, công nghệ thông tin và khoa học kĩ thuật phát triển, là yếu
tố rất thuận lợi để thực hiện phương pháp dạy học này.
Đề tài giúp bổ sung vào ngân hàng dự án học tập dùng trong dạy học Lịch sử
ở trường THPT theo nội dung chương trình để phát triển năng lực giải quyết vấn đề
và những phẩm chất, kĩ năng cần thiết cho học sinh, nâng cao hiệu quả dạy học.
3. Mục đích nghiên cứu
Sử dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học bài cách mạng khoa học –
kĩ thuật và xu thế tồn cầu hố nữa sau thế kỉ XX chương trình lịch sử lớp 12 theo

2


hướng trải nghiệm sáng tạo nhằm nâng cao hiệu quả dạy học và phát huy năng lực
cho học sinh giải quyết vấn đề cho học sinh lớp 12 trường THPT.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài:
+ Nghiên cứu chương trình, sách giáo khoa Lịch sử lớp 10, 11, 12 THPT hiện
hành, nghiên cứu chương trình Giáo dục phổ thơng mới (ban hành ngày

26/12/2018).
+ Tìm hiểu về các năng lực chung và chuyên biệt trong dạy học môn Lịch sử.
+ Nghiên cứu thực trạng việc sử dụng dạy học dự án và khả năng phát triển
năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo cho học sinh ở trường THPT hiện nay.
- Nghiên cứu và xây dựng các dự án học tập theo hướng trải nghiệm sáng tạo
nội dung cách mạng khoa học – công nghệ chương trình lớp 12 THPT.
- Xây dựng và tổ chức thực hiện các dự án trải nghiệm sáng tạo, tiến hành
thực nghiệm và kiểm chứng tính khả thi của đề tài.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm nhằm để kiểm tra, đánh giá tính khả thi và
tính hiệu quả của các dự án học tập đã xây dựng.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận của phương pháp dạy học dự án trong nhà trường.
- Nghiên cứu tài liệu, sách giáo khoa, sách tham khảo,… có liên quan.
- Khảo sát thực trạng ở trường phổ thông, các phương pháp hỗ trợ, thăm dò ý
kiến giáo viên và học sinh ở trong trường và một số trương THPT lân cận.
- Thực nghiệm sư phạm.
- Phương pháp thống kê toán học, xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm.
6. Kế hoạch nghiên cứu
TT

Thời gian

1

Tháng 7,8/2021

2

Nội dung công việc

Sản phẩm

Tìm hiểu thực trạng và chọn đề
tài, viết đề cương nghiêm cứu

Bản đề cương chi
tiết của đề tài

- Nghiên cứu lí luận dạy học,
phương pháp dạy học tích cực
của bộ môn.

- Tập hợp lý thuyết
của đề tài.

Tháng 8,9/2021 - Khảo sát thực trạng, tổng hợp
số liệu năm trước.
- Trao đổi với đồng nghiệp và
đề xuất sáng kiến kinh nghiệm

- Xử lý số liệu khảo
sát được.
- Tổng hợp ý kiến
của đồng nghiệp

3


- Kiểm tra trước thực nghiệm
3

Tháng
10,11/2021

4

5

Tháng 12/2021

- Áp dụng thực nghiệm: Tiến
hành các dự án trải nghiệm sáng

nghiệm đề tài.

tạo, kiểm tra 15 phút.

- Tổng hợp và xử lý
kết quả thử nghiệm
đề tài.

- Viết sáng kiến kinh nghiệm

- Bản
kiến

- Xin ý kiến của đồng nghiệp

Tháng 1,2/2022

Tháng 3,4/2022

- Xử lý kết quả
trước
khi
thử

thảo

sáng

- Tổng hợp đóng
góp
của
đồng
nghiệp

- Hồn thành sáng kiến kinh
nghiệm.

Sáng
kiến
nghiệm chính

kinh
thức

- Chỉnh sửa, bổ sung sáng kiến
kinh nghiệm sau khi chấm cấp
trường.

chấm cấp trường.
- Hồn thành sáng
kiến nộp sở

7. Đóng góp của đề tài
Về mặt lý luận: Góp phần hồn thiện và đóng góp vào thực tiễn dạy học Lịch
sử ở lớp 12 nói riêng và ở trường THPT nói chung, đáp ứng yêu cầu của chương
trình giáo dục THPT mới.
Về mặt thực tiễn: Bổ sung vào ngân hàng dự án theo hướng trải nghiệm sáng
tạo, dùng trong dạy học Lịch sử lớp 12 ở trường THPT theo nội dung chương
trình để phát triển năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo cho học sinh, nâng cao hiệu
quả dạy học.

4


PHẦN II. NỘI DUNG
Chƣơng 1. Cơ sở của đề tài
1.1. Cơ sở lí luận
1.1.1. Phƣơng pháp dạy học dự án
1.1.1.1. Khái niệm về dạy học dự án
Dạy học theo dự án tạo điều kiện cho HS tự quyết trong tất cả các giai đoạn
học tập, giúp học sinh tạo ra được một hay nhiều sản phẩm hoạt động nhất định. Vì
vậy, dạy học theo dự án được coi là phương pháp dạy học mà ở đó giáo viên và học
sinh cùng nhau giải quyết các vấn đề cả về mặt lý thuyết lẫn về mặt thực tiễn.
Trong phương pháp dạy học này, học sinh được hướng dẫn để áp dụng trong các
tình huống cụ thể, qua đó học sinh tích lũy được kiến thức và có khả năng giải
quyết vấn đề.
Như vậy, dạy học dự án là một hình thức dạy học hay phương pháp dạy học

phức hợp, trong đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên, người học tiếp thu kiến thức
và hình thành kỹ năng thơng qua việc giải quyết một vấn đề đặt ra trong thực tiễn
cần giải quyết thông qua thực hiện dự án trải nghiệm sáng tạo có thật trong đời
sống, theo sát chương trình học, có sự kết hợp giữa lý thuyết với thực hành và tạo
ra các sản phẩm cụ thể.
1.1.1.2. Mục tiêu và đặc điểm của dạy học dự án
- Về mục tiêu, mỗi phương pháp dạy học tích cực đều có mục tiêu chung là lấy
học sinh làm trung tâm nhằm phát huy tính tích cực chủ động của học sinh. Dạy học
dự án là một trong những phương pháp dạy học tích cực với những mục tiêu sau:
+ Nội dung học tập theo dự án phải hướng tới các vấn đề thực tiễn, gắn kết
nội dung học với cuộc sống thực tế.
+ Dạy học dự án giúp phát triển cho học sinh những kĩ năng như kĩ năng phát
hiện và giải quyết vấn đề, các kĩ năng tư duy bậc cao (phân tích, tổng hợp, đánh
giá).
+ Dạy học dự án rèn luyện cho học sinh nhiều kĩ năng khác như tổ chức kiến
thức, kĩ năng sống, kĩ năng làm việc nhóm, giao tiếp, …
+ Dạy học dự án cho phép học sinh làm việc một cách độc lập để hình thành
kiến thức và cho ra những kết quả thực tế.
+ Dạy học dự án giúp học sinh nâng cao kĩ năng sử dụng cơng nghệ thơng tin
vào q trình học tập và tạo ra sản phẩm.
Thường trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của dự án, người học không chỉ
cần hiểu biết kiến thức Lịch sử, mà người học còn phải biểu biết một số kiến thức
cả các ngành khoa học có liên quan và một số kỹ năng cần thiết (kỹ năng thu thập
và xử lý thông tin, kỹ năng viết báo cáo khoa học, kỹ năng xử lý số liệu bằng bảng
5


thống kê, bằng biểu đồ và đồ thị, kỹ năng sử dụng thiết bị hiện đại…). Chính vì
vậy, dạy học theo dự án tạo cơ hội cho người học tự đánh giá mình, tự khẳng định
mình thơng qua việc thực hiện dự án.

- Về đặc điểm của dự án: Phương pháp dạy học dự án có các đặc điểm sau đây:
+ Định hướng hứng thú
+ Định hướng thực tiễn +
Định hướng hành động +
Định hướng phức hợp +
Định hướng làm việc +
Định hướng tự lực cao

+ Định hướng kĩ năng mềm
+ Định hướng sản phẩm
1.1.1.3. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp
Những ưu điểm của dạy học theo dự án: Dạy học dự án là phương pháp dạy học
hiện đại, có nhiều ưu điểm nổi trội:
+ Dạy học dự án gắn lý thuyết với thực hành, tư duy với hành động, nhà
trường với xã hội, từ đó làm cho nội dung học tập trở nên có ý nghĩa hơn.
+ Dạy học dự án phát huy được tính tích cực, tự lực, sáng tạo của người học
+ Dạy học dự án tạo ra môi trường thuận lợi cho học sinh rèn luyện và phát
triển.
+ Dạy học dự án giúp người học phát triển khả năng giao tiếp, năng lực đánh
giá, vận dụng kiến thức
+ Dạy học dự án giúp học sinh rèn luyện năng lực cộng tác làm việc, năng lực
giải quyết những vấn đề phức hợp.
Những hạn chế của dạy học theo dự án: Bên cạnh các ưu điểm đã nêu ở trên,
Dạy học dự án cũng có những hạn chế cần khắc phục như sau:
+ Dạy học dự án không phù hợp trong việc truyền thụ tri thức lí thuyết mang
tính trừu tượng, hệ thống, cũng như rèn luyện hệ thống kĩ năng cơ bản.
+ Dạy học dự án phải địi hỏi nhiều thời gian. Vì vậy, Dạy học dự án không
thay thế cho các phương pháp dạy học khác mà là hình thức bổ sung cần thiết cho
phương pháp dạy học truyền thống.
+ Dạy học dự án đòi hỏi phương tiện, cơ sở vật chất và tài chính phù hợp.

6


1.1.1.4. Vai trò của dạy học dự án trong việc phát triển năng lực giải quyết
vấn đề sáng tạo cho học sinh thơng qua mơn Lịch sử
Trong chương trình bồi dưỡng Module 2 cho giáo viên THPT, dạy học dự án
trong Lịch sử có khả năng phát triển những phẩm chất, năng lực tnhư sau:
- Về phẩm chất: trung thực, chăm chỉ, trách nhiệm
- Về năng lực chung: giải quyết vấn đề và sáng tạo; giao tiếp và hợp tác; tự
chủ và tự học
- Về năng lực bộ môn: nhận thức lịch sử, tìm hiểu các sự kiện lịch sử và các
nhân vật lịch sử, vận dụng kiến thức, kĩ năng lịch sử đã học vào cuộc sống.
Để đánh giá được vai trò của dạy học dự án trong việc phát triển năng lực giải
quyết vấn đề và sáng tạo cần dựa vào tiêu chí và các mức độ năng lực giải quyết
vấn đề và sáng tạo của học sinh như sau:
Tiêu chí

Mức độ 1 (M1)

Mức độ 2 (M2)

Mức độ 3 (M3)

3 điểm

2 điểm

1 điểm

TC1. Phân tích Phân tích được
xác định mục tiêu, tình huống, nhiệm
tình huống, nhiệm vụ của dự án và
xác định
được
vụ học tập của dự mục tiêu đầy đủ,
án
rõ ràng

Phân tích
được Phân tích
tình
tình huống, nhiệm huống nhiệm
vụ
vụ dự án, xác định dự án chưa rõ ràng
mục tiêu chưa đầy
đủ, rõ ràng

Đề xuất được câu
hỏi thể hiện định
TC2. Đề
xuất hướng nghiên cứu
được câu
hỏi và xác định được
nghiên cứu cho đề nội dung nghiên
tài dự án và xác cứu rõ ràng và đầy
định nội dung cụ đủ, hiểu được câu
thể
hỏi nghiên cứu
của nhóm đề xuất

Đề xuất được câu Đề xuất câu
hỏi
hỏi thể hiện định thể
hiện
định
hướng nghiên cứu hướng nghiên cứu
và xác định được dự án nhưng chưa
một số nội dung xác định được nội
nghiên cứu rõ ràng dung nghiên cứu,
nhưng chưa đầy chư nêu ra được
đủ và hiểu được câu
hỏi
định
câu hỏi
hướng nghiên cứu
đầy đủ, rõ ràng

Xác định và thu
thập,
tìm kiến
TC3. Xác định và được thơng tin có
thu thập thơng tin, liên quan đến vấn
xử lý thông tin đề ở sách giáo
phù hợp cho dự án khoa, tài liệu tham
khảo khác
và
thông qua thảo

Xác định và thu Xác định và thu

thập được nguồn thập được
nguồn
thơng tin. Biết tìm thơng tin có liên
kiếm các thơng tin quan đến vấn đề ở
có liên quan đến mức
độ
kinh
vấn đề ở sách giáo nghiệm bản thân;
khoa và thảo luận lựa chọn, sắp xếp,
với bạn; lựa chọn, kết nối,…thông tin
7


luận với người sắp xếp, kết nối chưa phù hợp
khác; lựa chọn, thông tin một cách
sắp xếp, kết nối,… tương đối phù hợp
Thông tin
một
cách phù hợp
TC4. Đề
xuất Đề xuất được một
phương án
giải số phương án giải
quyết vấn đề đặt quyết vấn đề; lựa
ra trong dự án – chọn được phương
án phù hợp để giải
chọn phương án quyết vấn đề đặt
phù hợp
ra trong dự án

Đề xuất và lựa Đề xuất
được
chọn được một số phương án
giải
phương án phù quyết
vấn
đề
hợp để giải quyết nhưng chưa thật sự
vấn đề đặt ra trong hợp lý và phù hợp
dựa án

Lập
được
kế
hoạch thực hiện
dự án chi tiết, đầy
đủ, đảm bảo các

Lập
được
kế Lập được kế hoạch
hoạch thực hiện thực hiện dự án chỉ
dự án giải quyết giải quyết
được
vấn đề đặt ra
một số nhiệm vụ

kế điều kiện để giải
quyết được các
hiện nhiệm vụ đặt ra

trong dự án

đặt ra trong dự án,
nhưng chưa đầy
đủ, chi tiết; hoặc
chưa đầy đủ các
điều kiện đảm bảo
thực hiện nhiệm vụ
của dự án, còn
lúng túng.

TC5.

Lập

hoạch thực
dự án

Thực hiện
kế Thực hiện
kế Thực
hiện
kế
hoạch, hoàn thành hoạch, hoàn thành hoạch, hoàn thành
TC6. Thực hiện nhiệm vụ được
giao một cách độc
kế hoạch dự án
lập theo cá nhân
và hợp tác nhóm
hiệu quả, sáng tạo

nhiệm vụ được nhiệm vụ
được
giao nhưng còn giao nhưng cần sự
lúng túng
trong hỗ trợ từ các thành
phối hợp với các viên trong nhóm
thành viên khác

Tổng hợp các kết
quả nghiên cứu
TC7. Xây dựng chi tiết đầy đủ ,
sản phẩm dự án và sắp xếp theo logic,
báo cáo sản phẩm khoa học và có
sáng tạo

Tổng hợp kết quả Tổng hợp được kết
nghiên cứu
đầy quả nghiên
cứu
đủ, sắp xêp theo đầy đủ nhưng chư
logic nhưng chưa sắp xếp theo logic
sáng tạo
hợp lý

TC8. Trình
bày Sử
dụng
các Sử dụng phương Sử dụng
được

Snr phẩm dự án rõ phương tiện trực tiện trực
quan phương tiện trực
ràng, đầy đủ, có quan, sơ đồ tư những chưa
nêu quan trình bày kết
8


sáng tạo

duy, hình
ảnh,
biểu bảng kết quả
nghiên cứu dự án.
Trình bày rõ ràng,
logic chặt chẽ, thể
hiện sáng tạo

được đầy đủ kết quả nghiên
cứu
quả nghiên cứu, chưa đầy đủ cịn sơ
cách trình bày đa lược,... Cách trình
dạng, cấu trúc rõ bày
chưa thật rõ
ràng.
ràng, cấu trúc chưa
hợp lí

Sử dụng được các
tiêu chí
trong

phiếu đánh
giá
năng lực
giải
TC9. Sử dụng các quyết vấn đề và
tiêu chí trong đánh sáng tạo và sản
giá kết quả học tập phẩm dự án để tự
theo dự án
đánh giá một cách
đầy đủ, chi tiết và
có lập luận, giải
thích

Sử dụng được các Sử dụng các tiêu
tiêu chí
trong chí trong
phiếu
phiếu đánh
giá đánh giá năng lực
năng lực
giải giải quyết vấn đề
quyết vấn đề và và sáng tạo và sản
sáng tạo và sản phẩm dự án để tự
phẩm dự án để tự đánh giá chưa đầy
đnahs giá đầy đủ đủ và chi tiết, chưa
nhưng chưa chi biết lập luận, giải
tiết và có lập luận, thích
giải thích nhưng
chưa rõ ràng

Tự điều chỉnh các Biết tự điều chỉnh Tự điều chỉnh các
hoạt động trong các hoạt
động hoạt động trong
TC10. Điều chỉnh thực hiện
giải trong thực hiện thực hiện giải pháp
giải giải quyết vấn đề
trong
quá trình pháp giải quyết giải pháp
quyết
vấn
đề nhưng chưa phù
thực hiện dự án và vấn đề hợp lí
nhưng
chưa
đánh
hợp. Chưa đánh
vận dụng vào giải
giá được
giải giá được giải pháp
quyết vấn đề, tình
pháp. Vận dụng và chưa vận dụng
huống học tập và
được trong tình được trong
tình
thực tế khác
huống tương tự huống tương tự.
nhưng còn lúng
túng.
Dựa vào đặc điểm cũng như những ưu việt của dạy học dự án, chúng ta thấy
phương pháp dạy học dự án có thể đáp ứng sự mong đợi của giáo viên. Khi giải

quyết nhiệm vụ của dự án, học sinh được phát triển toàn diện các năng lực chung
cũng như năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Qua tìm hiểu cơ sở lí luận của
dạy học dự án, tơi thấy vai trò của dạy học dự án trong việc phát triển năng lực giải
quyết vấn đề và sáng tạo của học sinh được thể hiện như sau:
- Học sinh phát biểu được vấn đề nổi trội, cập nhật và thời sự hiện nay
- Học sinh xác định được kiến thức và mối liên hệ giữa các kiến thức
- Học sinh đề xuất được giải pháp giải quyết vấn đề

9


- Học sinh đã phân tích được các tình huống, phát hiện được các vấn đề.
- Học sinh lập được kế hoạch, thực hiện kế hoạch giải quyết vấn đề
- Học sinh biết tự đánh giá và rút ra kết luận
- Học sinh có tư duy độc lập, sáng tạo để thực hiện nhiệm vụ của dự án
Từ quá trình thực hiện và hoàn thành dự án, HS đã phát triển được năng lực
giải quyết vấn đề và sáng tạo.
1.1.1.5. Ý nghĩa của việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy
học nội dung cách mạng khoa học – kĩ thuật theo hướng trải nghiệm sáng tạo
Hiệu quả giáo dục của bài học về nội dung cách mạngkhoa học – kĩ thuật và
công nghệ càng nâng cao khi được tổ chức, tiến hành bằng những hình thức và
biện pháp tích cực nhằm phát huy năng lực của học sinh qua những hoạt động học
tập đa dạng và gắn với thực tiễn. Trong đó, việc vận dụng phương pháp dạy học
dự án vào dạy học nội dung cách mạngkhoa học – kĩ thuật và công nghệ theo
hướng trải nghiệm sáng tạo nếu được thực hiện một cách khoa học, hợp lý sẽ
mang lại nhiều ý nghĩa:
- Có tác dụng to lớn trong việc trang bị kiến thức; giáo dục tư tưởng, tình
cảm và rèn luyện kĩ năng cho học sinh.
Thông qua hoạt động thực tiễn, học sinh sẽ nắm vững và khắc sâu những
kiến thức được lĩnh hội trực tiếp và chủ động; tình u u lao động, tính ham học

hỏi, tìm tịi sáng tạo khoa học – kĩ thuật cũng được hình thành và phát triển một
cách tự nhiên; học sinh còn được trau dồi những phẩm chất tốt đẹp: tinh thần tập
thể, ý thức trách nhiệm, tính kỷ luật, tác phong làm việc chuyên nghiệp và tinh
thần hợp tác, cộng sự... Thông qua các hoạt động học tập phong phú gắn với thực
tiễn, học sinh được rèn luyện nhiều kĩ năng như: thu thập và xử lý thông tin qua
các loại tài liệu và trải nghiệm trực tiếp; phát hiện và giải quyết vấn đề; điều tra,
khảo sát, phỏng vấn; xây dựng mối liên hệ giữa các sự kiện, hiện tượng, vấn đề
lịch sử; làm việc nhóm…
- Tăng tính hấp dẫn trong học tập, tạo hứng thú và phát huy mạnh mẽ tính
tích cực, chủ động, tư duy độc lập sáng tạo của học sinh.
Trong quá trình triển khai các dự án học tập trải nghiệm sáng tạo, học sinh
được phát huy vai trò chủ thể, tự giác và phát huy tối đa khả năng sáng tạo. Tính
chất tự nguyện đã phát huy năng lực nhận thức độc lập và hứng thú học tập khi
học sinh có thể tự chọn và tham gia một dự án phù hợp với sở thích và trình độ
của mình. Học sinh được chủ động tham gia vào tất cả các khâu của dự án: từ thiết
kế hoạt động đến chuẩn bị, thực hiện và đánh giá kết quả hoạt động phù hợp với
đặc điểm lứa tuổi và khả năng của bản thân. Học sinh được trải nghiệm; được bày
tỏ quan điểm, ý tưởng; được đánh giá và lựa chọn ý tưởng hoạt động; được thể
hiện và tự khẳng định; được tự đánh giá bản thân và đánh giá kết quả hoạt động
của nhóm mình, của bạn bè…
10


- Góp phần hình thành và phát triển năng lực học sinh một cách toàn diện.
Qua việc học tập một cách chủ động, tự giác thông qua trải nghiệm thực tế,
học sinh được phát triển nhiều năng lực chung và năng lực chuyên biệt như: năng
lực tự học, năng lực sáng tạo, năng lực hợp tác, năng lực phản biện, năng lực giải
quyết vấn đề, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin... Các bài giảng gắn với
thực tiễn đời sống, tăng thời gian thực hành đã giúp cho học sinh động não, trải
nghiệm và giải quyết những vấn đề của cuộc sống linh hoạt, hiệu quả hơn. Đó

cũng là mục tiêu trọng tâm của Chương trình Giáo dục phổ thơng mới: Chương
trình Giáo dục phổ thơng nhằm tạo ra những con người Việt Nam phát triển hài
hoà về thể chất và tinh thần, có những phẩm chất cao đẹp, có các năng lực chung
và phát huy tiềm năng của bản thân, làm cơ sở cho việc lựa chọn nghề nghiệp và
học tập suốt đời.[4]
- Có hình thức và cách thức tổ chức hoạt động đa dạng, có tính mở về không
gian, tăng cường gắn kết giữa các lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường.
Dạy học nội dung cách mạngkhoa học – kĩ thuật và công nghệ theo hướng
trải nghiệm sáng tạo thông qua các dự án học tập có thể tổ chức theo các quy mơ
khác nhau như: theo nhóm, theo lớp, theo khối lớp, theo trường hoặc liên trường
với nhiều hình thức như nội khóa và ngoại khóa. Tuy nhiên, tổ chức theo quy mơ
nhóm và quy mơ lớp với hình thức vừa nội khóa và ngoại khóa có ưu thế hơn về
nhiều mặt như đơn giản, ít tốn kém, mất ít thời gian, học sinh được phát huy tối đa
vai trị của mình.
Hình thức tổ chức dạy học này cịn có khả năng thu hút sự tham gia, phối
hợp, liên kết nhiều lực lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường như: Ban giám
hiệu nhà trường, tổ chuyên môn, giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ mơn, Đồn
Thanh niên, chính quyền địa phương… góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả
giáo dục.
1.1.1.6. Hồ sơ bài dạy theo phương pháp dạy học dự án
Để tiến hành dạy học dự án một cách hiệu quả, giáo viên cần xây dựng được
hồ sơ bài dạy một cách đầy đủ và chi tiết. Hồ sơ bài dạy trong dạy học dự án bao
gồm: Bộ câu hỏi định hướng/Phiếu định hướng, kế hoạch thực hiện, tình huống
xuất hiện dự án, các ý tưởng dự án, các công cụ đánh giá và công cụ trợ giúp,
nguồn tư liệu tham khảo. Các thành phần trong hồ sơ bài học dự án bao gồm:
- Phiếu định hướng thực hiện dự án
- Kế hoạch thực hiện dự án
- Xây dựng các ý tưởng dự án
- Xây dựng công cụ đánh giá sản phẩm (gồm các
phiếu) + Tiêu chí đánh giá

+ Phiếu đánh giá (phiếu đánh giá nhóm và phiếu tự đánh giá)
11


- Các công cụ trợ giúp, nguồn tư liệu tham khảo
1.1.2. Quan niệm về giáo dục qua hoạt động trải nghiệm sáng tạo
Hoạt động hoc tập trải nghiêm sáng tạo được hiểu là “hoạt động giáo dục,
trong đó, từng cá nhân học sinh được trực tiếp hoạt động thực tiễn trong mơi
trường nhà trường cũng như mơi trường gia đình và xã hội dưới sự hướng dẫn và
tổ chức của nhà giáo dục, qua đó phát triển tình cảm, đạo đức, phẩm chất nhân
cách, các năng lực…, từ đó tích luỹ kinh nghiệm riêng cũng như phát huy tiềm
năng năng sáng tạo của cá nhân mình” [5; 10]. Như vậy, bản chất của hoạt động
trải nghiệm sáng tạo là tăng cường các hoạt động thực tiễn trong quá trình dạy học,
gắn lí thuyết với thực hành, nhà trường với xã hội nhằm kích thích tính chủ động,
linh hoạt, sáng tạo, góp phần hình thành và phát triển năng lực, nhân cách cho học
sinh. Học tập trải nghiệm sáng tạo nhấn mạnh đến sự trải nghiệm, thúc đẩy năng
lực sáng tạo của người học. Trong đó “trải nghiệm” là phương thức giáo dục và
“sáng tạo” là mục tiêu giáo dục.
Trong Chương trình giáo dục phổ thơng từ trước đến nay, ngồi hoạt động dạy
học trên lớp cịn có hoạt động ngoại khóa trong và ngồi nhà trường. Tuy nhiên,
hoạt động ngoại khóa truyền thống chủ yếu tập trung vào yếu tố “trải nghiệm” mà
chưa có những phương pháp, cách thức để đạt mục tiêu “sáng tạo” từ hoạt động
thực tiễn của học sinh. Do đó, dạy học dự án chính là cách thức để hoạt động trải
nghiệm sáng tạo đạt được mục tiêu giáo dục; còn trải nghiệm sáng tạo là điều kiện
tối ưu để phát huy hiệu quả của việc dạy học dự án.
1.2. Cơ sở thực tiễn
1.2.1. Thực trạng dạy học nội dung cách mạng khoa học – kĩ thuật và công
nghệ ở trường phổ thông
Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị TW 8 khóa XI về đổi
mới căn bản và toàn diện giáo dục khẳng định: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương

pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo
và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học; Khắc phục lối truyền thụ áp đặt một
chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học,
tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới trí thức, kĩ năng, phát triển năng
lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thành học tập đa dạng, chú
ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học…”. “Chuyển mạnh quá
trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và
phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lí luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà
trường gắn với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội”.[10].
Thực hiện chủ trương trên, trong những năm gần đây, giáo dục phổ thơng
nước ta nói chung và giáo dục tỉnh nhà nói riêng đang thực hiện đổi mới tồn diện
theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo, rèn luyện phương pháp tư
duy cho học sinh. Các trường THPT đã và đang đổi mới phương pháp dạy học,

12


kiểm tra đánh giá môn học theo hướng phát triển năng lực, gắn giáo dục với thực
tiễn.
Phần lớn giáo viên hiện nay ở các trường đã nhận thức được việc cần phải đổi
mới phương pháp dạy học lịch sử theo hướng tích cực lấy học sinh làm trung tâm,
phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong quá trình học tập.
Nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học tích cực được học sinh vận dụng
như: dạy học dự án, dạy học nêu vấn đề, dạy học kiến tạo… đã bước đầu mang lại
hiệu quả.
Tuy nhiên, thực trạng chung của việc dạy học lịch sử ở trường THPT hiện nay
vẫn còn nhiều bất cập, sự đổi mới còn chậm và thiếu đồng bộ. Đặc biệt về việc dạy
nội dung về cách mạng khoa học – kĩ thuật và cơng nghệ cịn chưa được chú trọng.
Dung lượng kiến thức của nội dung khoa học – kĩ thuật trong chương trình lịch sử
THPT khơng nhiều nên giáo viên vẫn chủ yếu dạy theo cách truyền thống tại lớp

học, nặng về cung cấp kiến thức và thiếu tính thực tiễn.
Nhiều trường đã tổ chức các hoạt động ngoại khóa, tham quan các cơ sở sản
xuất cơng nghiệp, các mơ hình sản xuất có ứng dụng các thành tựu khoa học –
cơng nghệ cho học sinh, song nhìn chung các hoạt động này chưa đi vào chiều sâu,
chưa mang lại hiệu quả cao, chưa đáp ứng được yêu cầu của một hoạt động học tập
trải nghiệm sáng tạo trong mục tiêu đổi mới giáo dục. Giáo viên vẫn gặp nhiều khó
khăn trong việc tổ chức dạy học dự án, tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo vì
đây là những phương pháp, hình thức tổ chức dạy học mới được áp dụng; lại địi
hỏi đầu tư cơng sức và thường cần sự phối hợp của nhiều lực lượng giáo dục trong
và ngoài nhà trường.
Thực trạng trên đã đặt ra một u cầu bức thiết cho mơn Lịch sử nói riêng và
các mơn học khác ở trường phổ thơng nói chung phải đổi mới mạnh mẽ hơn nữa
nội dung, hình thức và phương pháp dạy học để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp
ứng đòi hỏi của đất nước hiện nay và đưa giáo dục Việt Nam tiệm cận với những
nền giáo dục tiên tiến trên thế giới.
1.2.2. Điều tra, khảo sát
Để có cơ sở thực tiễn về thực trạng của vấn đề mà đề tài tập trung nghiên cứu,
tác giả đã tiến hành điều tra, khảo sát học sinh và giáo viên ở một số trường THPT
trên địa bàn thị xã Hoàng Mai và Quỳnh Lưu
1.2.2.1. Nội dung khảo sát
- Đối với giáo viên: khảo sát việc nhận thức, thái độ và mức độ hiểu biết đối
với việc vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học nội dung khoa học – kĩ
thuật và công nghệ theo hướng trải nghiệm sáng tạo; thực tiễn việc vận dụng
phương pháp, hình thức nêu trên vào thực tế dạy học nội dung khoa học – kĩ thuật
và công nghệ ở trường THPT. - Đối với học sinh: mức độ hứng thú của học sinh
trong học tập lịch sử nói chung và nội dung khoa học – kĩ thuật và công nghệ nói
riêng; thực tế việc học tập nội dung khoa học – kĩ thuật và công nghệ của học sinh;
13

mức độ hứng thú được tham gia vào các dự án học tập theo hướng trải nghiệm
sáng tạo.
1.2.2.2. Đối tượng, thời gian khảo sát
Tác giả tiến hành khảo sát với Phương pháp: Phát phiếu điều tra khảo sát cho
giáo viên và học sinh; trao đổi, phóng vấn trực tiếp đối với 08 giáo viên dạy môn
Lịch sử và 135 ở một số trường THPT trên địa bàn thị xã Hoàng Mai và Quỳnh
Lưu là: THPT Hoàng Mai, THPT Hoàng Mai 2, THPT Quỳnh Lưu 2. Việc khảo sát
được tiến hành vào đầu năm học 2020 – 2021
TT

Trƣờng

Số giáo viên đƣợc
khảo sát

Số học sinh đƣợc
khảo sát

1

THPT Hoàng Mai

3

45

2

THPT Hoàng Mai 2

2

45

3

THPT Quỳnh Lưu 2

3

45

1.2.2.3. Kết quả khảo sát
- Đối với giáo viên
Về sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học nội dung cách mạng khoa học –
kĩ thuật và công nghệ theo hướng trải nghiệm, sáng tạo: Có 6 giáo viên được khảo
sát cho rằng cần thiết phải tổ chức dạy học nội dung khoa học – kĩ thuật và cơng
nghệ theo hướng trải nghiệm sáng tạo, trong đó có vận dụng phương pháp dạy học
dự án, chiếm 75%; Có 2 giáo viên được khảo sát cho rằng không cần thiết phải tổ
chức dạy học nội dung khoa học – kĩ thuật và công nghệ theo hướng trải nghiệm
sáng tạo, trong đó có vận dụng phương pháp dạy học dự án, chiếm 25%.
Về mức độ vận dụng phương pháp dạy học dự án vào dạy học nội cách mạng
mạng khoa học – kĩ thuật và công nghệ ở trường THPT: Có 1 giáo viên được khảo
sát thường xuyên sử dụng phương pháp dạy học dự án trong dạy học, chiếm
12,5%; Có 7 giáo viên được khảo sát thỉnh thoảng sử dụng phương pháp, hình thức
dạy học trên, chiếm 87,5%.
Về khó khăn trong việc tổ chức dạy học giáo viên được khảo sát đều cho rằng
cần thiết phải tổ chức dạy học nội dung cách mạng khoa học – kĩ thuật và công
nghệ bằng phương pháp dự án thông qua trải nghiệm sáng tạo: Có 4 giáo viên được
khảo sát cho rằng: tốn kém thời gian, chi phí, chiếm 50%; Có 2 giáo viên được

khảo sát cho rằng lúng túng về phương pháp và quy trình thực hiện, chiếm 25%;
Có 2 giáo viên được khảo sát cho rằng: năng lực của học sinh chưa đáp ứng được,
chiếm 25%.

14


- Đối với học sinh
Về nội dung học sinh có u thích và hứng thú với việc học mơn lịch sử ở
THPT: có 45 học sinh cho được khảo có hứng thú chiếm 33,3%. Có 60 học sinh
được khảo sát khơng u thích và có hứng thú với mơn Lịch sử chiếm 44,4%.
Về vấn đề học sinh có u thích và hứng thú với việc học nội dung cách mạng
khoa học – kĩ thuật và công nghệ ở trường THPT: có 90 học sinh được khảo sát
u thích và hứng thú chiếm tới 66,6%. Có 45 học sinh được khảo sát khơng u
thích và hứng thú chiếm tới 33,4%.
Về vấn đề gặp khó khăn trong học tập lịch sử: có 95 học sinh được khảo sát
gặp khó khăn trong học mơn lịch sử chiếm 70,3%. Có 40 học sinh được khảo sát
khơng gặp khó khăn trong học mơn lịch sử chiếm 29,6%.
Về việc học nội dung cách mạng khoa học – kĩ thuật ở trường THPT hiện nay:
có 60 học sinh được khảo sát cho rằng việc học tập nội dung khoa học – kĩ thuật và
công nghệ nhàm chán và đơn điệu chiếm 44,4%. Có 35 học sinh được khảo sát
việc học tập nội dung khoa học – kĩ thuật và cơng nghệ hấp dẫn, hứng thú chiếm
25,9%. Có 95 học sinh được khảo sát việc học tập nội dung khoa học – kĩ thuật và
công nghệ cho rằng khơng quan tâm chiếm 70,3%.
Về việc học sinh có hứng thú tham gia thực hiện dự án nội dung cách mạng
khoa học – kỹ thuật và công nghệ ở trường THPT bằng hình thức trải nghiệm, sáng
tạo: có 85 học sinh được khảo sát hứng thú với các dự án học tập chiếm 62,9%. Có
50 học sinh được khảo sát không hứng thú với các dự án học tập chiếm 37,1%.
Từ kết quả khảo sát trên chúng ta nhận thức được rằng việc đổi mới phương
pháp dạy học Lịch sử bộ mơn lịch sử nói chung và dạy học nội dung cách mạng

khoa học – kĩ thuật và công nghệ nói riêng ở trường THPT hiện nay là một địi hỏi
cấp thiết. Cả giáo viên và học sinh đều hứng thú với những phương pháp mới trong
dạy học nội dung cách mạng khoa học – kĩ thuật và công nghệ song trong q trình
thực hiện cịn gặp nhiều khó khăn và vướng mắc. Từ thực tiễn đó là cơ sở để tác
giả xây dựng và triển khai đề tài trong quá trình dạy học của bản thân trong những
năm qua. Việc tác giả thực hiện đề tài cũng nhằm góp phần chuẩn bị cho việc dạy
học theo Chương trình Giáo dục phổ thông mới sẽ áp dụng trong năm học tới, khi
hoạt động trải nghiệm sáng tạo được tăng cường và đa dạng hóa.

15


Chƣơng 2. Giải pháp của đề tài
2.1. Nội dung cách mạng khoa học – kĩ thuật và công nghệ trong chƣơng
trình Lịch sử THPT có thể tổ chức dạy học dự án theo hƣớng trải nghiệm
sáng tạo
2.1.1. Nguyên tắc lựa chọn nội dung bài học để dạy học dự án
Dạy học dự án địi hỏi nhiều thời gian, cơng sức và địi hỏi sự tự lực cao của
HS nên khơng thể áp dụng cho mọi bài học trong chương trình. Lựa chọn bài phù
hợp để tiến hành dạy học dự án là một yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành
công của dự án. Dưới đây là các nguyên tắc lựa chọn nội dung bài phù hợp.
-

Nội dung bài phải có tính thực tiễn

-

Nội dung bài phải thiết thực, hữu ích đối với người học

-

Nội dung bài phải đảm bảo thời gian hợp lí

-

Nội dung bài phải phù hợp với điều kiện thực tế

2.1.2. Quy trình tổ chức thực hiện các dự án môn Lịch sử THPT

Căn cứ vào các biểu hiện của năng lực, dựa trên nguyên tắc dạy học đảm bảo
tính khoa học, tính hệ thống, tính vừa sức, phù hợp với thực tiễn dạy học hiện nay,
tôi đề xuất các bước tổ chức dạy học dự án gồm 3 giai đoạn tương ứng với 5 bước
và vận dụng tổ chức dạy học nội dung cách mạng khoa học - kĩ thuật trong chương
trình Lịch sử lớp 10 và 12 theo hướng trải nghiệm sáng tạo để phát triển năng lực
giải quyết vấn đề, cụ thể như hình trên.

16


2.1.3. Những nội dung có thể tiến hành dạy học dự án trong chương trình
lịch sử THPT hiện hành
Trên cơ sở chương trình của Bộ Giáo Dục và Đào Tạo các trường, các tổ bộ
môn được chủ động xây dựng chương trình, kế hoạch giáo dục bộ mơn phù hợp
với đặc điểm tình hình địa phương và điều kiện thực tế của đơn vị, đây là điều kiện
thuận lợi để giáo viên vận dụng phương pháp dạy học theo dự án vào dạy học cho
học sinh THPT dưới hình thức các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Mặt khác với điều kiện kinh tế - xã hội của địa phương Hoàng Mai hiện nay
đang trong q trình cơng nghiệp hố, hiện đại hoá nền sản xuất là điều kiện thuận
lợi để giáo viên vận dụng phương pháp dạy học theo dự án vào dạy học nội dung
cách mạng khoa học – kĩ thuật và công nghệ cho học sinh THPT dưới hình thức

các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
Trên cơ sở cấu trúc chương trình mơn Lịch sử THPT hiện hành, đặc biệt là
phần Lịch sử thế giới cận đại và hiện đại có các nội dung về cách mạng khoa học –
kĩ thuật và công nghệ là nội dung để giáo viên lựa chọn và xây dựng các hoạt động
trải nghiệm sáng tạo phù hợp cho cả hai hình thức bài học nội khóa và ngoại khóa.
Giáo viên có thể vận dụng linh hoạt và kết hợp hai hình thức này để đạt hiệu quả
cao nhất. Để tiến hành dạy học dự án, đòi hỏi cả giáo viên và học sinh phải có một
q trình chuẩn bị và thực hiện dài hơi hơn so với hình thức dạy học truyền thống,
trong q trình chuẩn bị địi hỏi giáo viên phải chủ động phối hợp với các lực
lượng giáo dục trong và ngoài nhà trường để hoàn thành dự án.
Dựa trên cấu trúc của chương trình Lịch sử THPT hiện hành giáo viên có thể
tổ chức, hướng dẫn cho học sinh thực hiện trong một năm học ở mỗi khối lớp 1 - 2
dự án như:
Lớp

10

12

Nội dung

Gợi ý dự án dạy học

Cuộc cách mạng công
nghiệp ở châu Âu cuối thế
kỉ XVIII đến giữa thế kỉ
XIX

- Khảo sát và giới thiệu về việc cơ
khí hố trong sản xuất nơng nghiệp ở

Hồng Mai.

Những thành tựu về khoa
học – kĩ thuật cuối thế kỉ
XIX đầu thế kỉ XX

- Điện khí hố và vai trị của điện khí
hố trong sản xuất và đời sống của
con người.

Cách mạng khoa học – cơng
nghệ và xu thế tồn cầu hoá
nữa sau thế kỉ XX

- Khảo sát và giới thiệu dây chuyền
sản xuất của nhà máy xi măng
Hoàng Mai.
- Khảo sát việc sử dung các thiết bị
công nghệ hiện đại vào đánh bắt và
chế biến thuỷ sản ở Hoàng Mai”
17


2.2. Nguyên tắc và quy trình tổ chức dạy học dự án
2.2.1. Nguyên tắc
Phải gắn với thực tiễn và tính phổ biến, tính liên mơn cũng như đảm bảo đáp
ứng mục tiêu của môn học trong việc lựa chọn chủ đề và xây dựng nội dung dạy
học. Việc lựa chọn các dự án và hướng dẫn, tổ chức cho học sinh triển khai dự án
phải đảm bảo các mục tiêu sau đây:
Thứ nhất, phải phù hợp với nội dung các cuộc cách mạng khoa học – kĩ thuật

và công nghệ, nhằm đáp ứng với các mục tiêu của chương trình đề ra.
Thứ hai, phải ưu tiên lựa chọn những dự án có thể triển khai trải nghiệm ngay
tại địa bàn của trường đóng nhằm tiết kiệm thời gian và chi phí.
Thứ ba, chỉ triển khai những dự án có tính thực tiễn: phù hợp với nhu cầu, khả
năng và trình độ nhận thức của học sinh; có tính khả thi và tận dụng tối đa những
điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường và những điều kiện sẵn có của địa phương.
Thứ tư, lựa chọn và triển khai những dự án đem lại hiệu quả giáo dục cao và
có ý nghĩa đối với sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Mặt khác, trong xu
thế dạy học tích hợp liên mơn, dạy học gắn với thực tiễn và thực tế yêu cầu liên
môn để phát huy toàn diện năng lực của học sinh.
Thứ năm, việc xây dựng và triển khai các dự án phải hướng tới mục tiêu trọng
tâm là hình thành và phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị,
kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại.
Thứ sau, kết hợp nhiều phương pháp và hình thức tổ chức dạy học phong phú,
đa dạng theo hướng phát huy tính tích cực chủ động của học sinh.
Ngoài việc lựa chọn chủ đề phù hợp và gắn với thực tiễn, có tính liên mơn thì
một yếu tố khác nữa đảm bảo cho sự thành công trong dạy học dự án theo hướng
trải nghiệm sáng tạo đó là việc lựa chọn các phương pháp phù hợp. Để đạt được
hiệu quả cao trong dạy theo hướng trải nghiệm sáng tạo, nên sử dụng các phương
pháp như: làm việc nhóm, dạy học giải quyết vấn đề, khảo sát thực tế để thu thập
và xử lí thơng tin, sử dụng cơng nghệ thơng tin… trong đó học sinh đóng vai trị
trung tâm, chủ động trải nghiệm sáng tạo; do đó, cần phối hợp linh hoạt nhiều
phương pháp, hình thức để phát huy năng lực tự chủ, độc lập của học sinh. Tuy
nhiên, giáo viên vẫn đóng vai trò quan trọng hàng đầu quyết định kết quả của quá
trình dạy học với tư cách là người hướng dẫn, tổ chức, định hướng hoạt động cho
học sinh và kịp thời điều chỉnh trước những tình huống, yêu cầu mới.
Trong quá trình thực hiện các hoạt động phải được tổ chức phong phú, đa
dạng; linh hoạt, mềm dẻo; mở về không gian, thời gian, quy mô, đối tượng và số
lượng; có nhiều lực lượng tham gia chỉ đạo; tổ chức các hoạt động trải nghiệm với
các mức độ khác nhau.

18


Đánh giá kết quả học tập của học sinh thì phải đánh giá cả quá trình xây dựng
và thực hiện dự án, dựa trên những tiêu chí đánh giá cụ thể như: về thái độ, phương
thức thực hiện và sản phẩm thực hiện dự án của học sinh. Để đảm bảo tính khách
quan và độ chính xác trong đánh giá kết quả hoạt động của học sinh, nên sử dụng
nhiều hình thức, nhiều bộ cơng cụ đánh giá, coi trọng nỗ lực và sự tiến bộ của học
sinh trong cả q trình. Giáo viên khuyến khích việc học sinh tự đánh giá và đánh
giá lẫn nhau, góp phần nâng cao sự tự tin và nỗ lực vươn lên của học sinh trong
hoạt động dự án nói riêng và trong học tập cũng như trong cuộc sống nói chung.
2.2.2. Quy trình
- Bước 1: Lựa chọn chủ đề và xác định mục đích của dự án
Để tiến hành dự án, trước tiên là lựa chọn chủ đề và xác định mục đích của dự
án. Đầu tiên giáo viên đặt vấn đề, sau đó học sinh thảo luận với nhau để thống nhất
việc lựa chọn 2 chủ đề cũng như địa điểm thực hiện dự án trải nghiệm, trong việc
này giáo viên chỉ là người tư vấn còn quyết định là học sinh, tuy nhiên sự tư vấn
của giáo viên mang tính định hướng; tiếp đến giáo có thể chia nhóm hoặc để học
sinh tự lập nhóm và hướng dẫn các nhóm lựa chọn chủ đề phù hợp với khả năng
của các thành viên trong nhóm.
- Bước 2: Xây dựng kế hoạch thực hiện
Bước tiếp theo là tiến hành việc xây dựng kế hoạch thực hiện như theo các
tiêu chí sau: xác định về thời gian thực hiện dự án, yêu cầu sản phẩm của dự án,
phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm theo năng lực và sở trường.
Đây là bước quan trọng, giúp học sinh hình dung các đầu việc cần phải triển khai
trong quá trình thực hiện dự án.
- Bước 3: Thực hiện dự án
Sau khi xây dựng xong kế hoạch, học sinh bắt tay vào việc triển khai thực
hiện dự án, dưới sự tư vấn và hỗ trợ của giáo viên học sinh thực hiện một cách độc

lập. Vì vậy, để hồn thành dự án như kế hoạch thì học sinh phải lên kế hoạch một
cách chi tiết cụ thể, càng chi tiết bao nhiêu thì việc thực hiện sẽ dễ dàng và trôi
chảy hơn. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện dự án học sinh cũng có thể điều
chỉnh kế hoạch cho phù hợp với thực tế tình hình tại địa điểm thực hiện dự án.
Để hồn thành sản phẩm, phương pháp tiến hành cũng đóng vai trị quan
trọng, vì vậy học sinh phải sử dụng các phương pháp sau: đầu tiên tham quan, khảo
sát tại thực địa; áp dụng một số phương pháp học tập mới như nghiên cứu chọn
lọc, thu thập và xác minh tư liệu; điều tra khảo sát đối tượng nghiên cứu....
- Bước 4: Công bố sản phẩm và đánh giá dự án
Đây là bước cuối cùng của quá trình triển khai thực hiện dự án, bước này các
nhóm thể hiện các sản phẩm có quy định về thời gian, hình thức tự do là tập san,
poster, Video clip..., giáo viên tạo cơ hội cho học sinh tham gia tự đánh giá, đánh
giá trong nhóm.
19


Quá trình xây dựng và triển khai thực hiện dự án trong dạy học bài cách mạng
khoa học - công nghệ và xu thế tồn cầu hố nửa sau thế kỉ XX (thuộc chương
trình lịch sử thế giới lớp 12 hiện hành) theo hướng trải nghiệm sáng tạo được tác
giả cụ thể hóa qua 2 dự án đã triển khai, thực hiện tại trường THPT Hoàng Mai 2
trong năm học 2020 – 2021 và năm học 2021 - 2022 được trình bày dưới đây.
2.3. Xây dựng kế hoạch và triển khai 2 dự án trong dạy học bài cách
mạng khoa học - cơng nghệ và xu thế thế tồn cầu háo nữa sau thế kỉ XX
Giáo viên thành lập 2 nhóm, mỗi nhóm có 20 học sinh để thực hiện 2 dự án
trải nghiệm sáng tạo
- Nhóm 1: Thực hiện dự án “Khảo sát về dây chuyền sản xuất của nhà máy xi
măng Hồng mai”
- Nhóm 2: Thực hiện dự án “Khảo sát về việc sử dụng các thiết bị công nghệ
hiện đại trong đánh bắt và chế biến thuỷ sản ở Hoàng Mai”
2.3.1. Dự án 1: Khảo sát và giới thiệu dây chuyền sản xuất của nhà máy xi

măng Hoàng Mai.
Học sinh xây dựng kế hoạch và triển khai dự án “Khảo sát và giới thiệu dây
chuyền sản xuất của nhà máy xi măng Hoàng Mai” dưới sự hướng dẫn của giáo
viên. Dự án này được thực hiện từ hoạt động trải nghiệm sáng tạo của học sinh tại
nhà máy xi măng Hoàng Mai, phường Quỳnh Thiện, thị xã Hồng Mai.
Đối tượng tham gia dự án là 1 nhóm học sinh lớp 12A4 của Trường THPT
Hoàng Mai 2. Dự án được lên kế hoạch và thực hiện trong 2 tuần lễ.
2.3.1.1. Mục tiêu của dự án
+Về kiến thức: Giúp học sinh trang bị những hiểu biết về dây chuyền sản xuất
hồn tồn tự động hố. Qua đó, học sinh tích lũy thêm kiến thức về khoa học –
cơng nghệ trong sản xuất và đời sống của con người; hiểu được ý nghĩa và giá trị
của công cuộc công nghiệp hoá và hiện đại hoá của nước ta, cũng như là vai trị của
khoa học- cơng nghệ đối với đời sống của con người.
+Về thái độ, tình cảm: Khơi gợi sự hứng thú, tính tích cực và say mê trong
học tập, trong lao động sản xuất; bồi dưỡng tình yêu quê hương, đất nước; nâng
cao ý thức và trách nhiệm của cơng dân trong cơng cuộc cơng nghiệp hố, hiện đại
hố của đất nước nói chung và cơng cuộc xây dựng Hồng Mai thành đơ thị cơng
nghiệp nói riêng.
+ Về kĩ năng: Rèn luyện kĩ năng tự học, tự nghiên cứu; kĩ năng khai thác các
nguồn tài liệu để thu thập và xử lí thơng tin; kĩ năng khảo sát và tìm hiểu thơng tin
trên thực tế trải nghiệm; kĩ năng làm việc nhóm; kĩ năng phỏng vấn; kĩ năng sử
dụng cơng nghệ thơng tin; kĩ năng thuyết trình, giao tiếp, thảo luận, tranh biện...từ
đó góp phần rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh như: kĩ năng hợp tác, kĩ năng
giao tiếp khéo léo, kĩ năng làm việc khoa học, kĩ năng điều hành tập thể...

20


+ Định hướng các năng lực cần hình thành, phát triển: năng lực tự học; năng
lực giải quyết vấn đề; năng lực sáng tạo; năng lực giao tiếp; năng lực hợp tác; năng

lực sử dụng công nghệ thông tin và truyền thông; năng lực sử dụng ngôn ngữ; năng
lực xác định và giải quyết mối liên hệ; năng lực vận dụng, liên hệ kiến thức lịch sử
đã học để giải quyết vấn đề đặt ra trong thực tiễn...
2.3.1.2. Công tác chuẩn bị của giáo viên và học sinh
+ Đối với giáo viên:
Xây dựng kế hoạch chi tiết cho dự án; dự trù kinh phí thực hiện, xin phép nhà
trường thực hiện dự án.
Bảng kế hoạch dự kiến tiến trình thực hiện:
Thời gian

Nội dung công việc

Văn bản; thiết bị
sử dụng

- Xin phép BGH.

- Giáo viên

- Lấy ý kiến tổ chuyên
môn về thực hiện dự
án
Thông báo với
nhiệm lớp về
thực hiện dự án.

Tuần 1

Ngƣời thực hiện

Văn bản

- BGH nhà trường
- Tổ trưởng CM

chủ Trao đổi trực tiếp
việc với giáo viên chủ
nhiệm

Giáo viên và Giáo
viên CN

Xây dựng kế hoạch
hoạt động, lập thời Văn bản
gian biểu.

Giáo viên

Giao nhiệm vụ cho
học sinh; phân nhóm
và phân cơng nhiệm
vụ cho các thành viên
trong nhóm

Giáo viên và học
sinh

Liên hệ với đơn vị nơi
học sinh đến thực hiện
dự án

Trao đổi trực tiếp
và có lưu văn bản
họp giữa giáo viên
và các nhóm
- Giấy giới thiệu
của BGH đến đơn
vị liên hệ
- Trao đổi trực
tiếp

Giáo viên và BGĐ
nhà máy xi măng
Hoàng Mai

21


Tìm kiếm thu thập - Văn bản, sách,
thơng tin trên mạng báo, video liên
quan đến nhà máy - Học sinh
Intenet, sánh báo
xi
măng Hoàng
Mai

Tuần 2

- Trải nghiệm thực tế
tại thực địa, thu thập

thơng tin trực tiếp

- Chụp ảnh,
hình, ghi chép

Thiết kế sản phẩm,
thảo luận trao đổi
trong nhóm và trao
đổi với giáo viên về
sản phẩm (nếu cần
thiết)

- Video clip
- Trao đổi
tiếp, nhóm
của dự án

ghi

Học sinh

- Học sinh với học
trực sinh
Zalo - Học sinh với
giáo viên

Gửi sản phẩm lên Nhóm Zalo của dự
nhóm để thống nhất
án

Học sinh với giáo
viên

Nộp bản kế hoạch và
hồ sơ của nhóm

Văn bản

Học sinh

Báo cáo sản phẩm

Video clip

Học sinh

Trao đơi, thảo luận,
góp ý; nhận xét đánh
Trao đổi trực tiếp,
giá từng nhóm và tồn
phiếu đánh giá
bộ thàn viên dự án;
tổng kết dự án

Học sinh và
viên

Sữa chữa và hoàn
thiện sản phẩm để lưu
Video clip

và giới thiệu nội bộ
trong trường

Học sinh

giáo

Liên hệ với cơ với Ban giám đốc xi măng Hoàng Mai để tạo điều kiện cho
học sinh thực hiện dự án.
Bản kế hoạch phân công, tổ chức nhiệm vụ cho học sinh tham gia hoạt động
trải nghiệm sáng tạo tại thực địa.
Giới thiệu các tài liệu, website cần thiết liên quan đến dự án cho học sinh.
Trước khi thực hiện dự án, giáo viên cung cấp cho học sinh phiếu học tập,
phiếu đánh giá, nhật ký cá nhân

22


Trong khi thực hiện dự án: phiếu học tập định hướng, biên bản làm việc
nhóm, phiếu đánh giá cá nhân trong hoạt động nhóm; phiếu đánh giá cá nhân trong
hoạt động định hướng; phiếu đánh giá báo cáo.
Kết thúc dự án: phiếu ghi nhận thông tin; báo cáo tổng kết.
+ Đối với học sinh: Các dụng cụ quay phim, chụp hình, ghi âm, sổ tay, bút...;
Sưu tầm các tranh ảnh, video, tài liệu khác có liên quan đến nhà máy xi măng
Hồng Mai; Kết thúc dự án, cần có: biên bản các buổi họp nhóm trong q trình
triển khai dự án, video clip sản phẩm tự thiết kế.
2.3.1.3 Phương pháp tiến hành
+ Dạy học theo dự án.
+ Tổ chức hoạt động trải nghiệm sáng tạo.
+ Dạy học giải quyết vấn đề...

2.3.1.4. Tiến trình triển khai và thực hiện dự án: Dự án thực hiện trong 2 tuần.
* Giai đoạn 1: Chuẩn bị thực hiện dự án.
Hoạt động 1: Xây dựng tên, cấu trúc dự án, thành lập nhóm và phân cơng
nhiệm vụ cho các thành viên trong nhóm.
1. Mục tiêu
- Xác định và lựa chọn chủ đề của dự án
- Thành lập được nhóm theo năng lực, sở thích và địa bàn cư trú của học sinh
- Phổ biến nhiệm vụ của nhóm và các thành viên trong nhóm.
- Rèn luyện cho học sinh kĩ năng hợp tác trong làm việc nhóm.
2. Thời gian: hoạt động 1 thực hiện ở tuần 1 của kế hoạch.
3. Cách thức tổ chức hoạt động
Bước 1: Xác định tên dự án và lựa chọn tên đề tài của dự án

23


Giáo viên định hướng chủ đề sau đó trao đổi và thảo luận với học sinh xác
định chủ đề của dự án để học sinh thể hiện hiểu biết của mình về nhà máy xi măng
Hồng Mai cũng như sự đóng góp của nhà máy xi măng Hồng Mai cho Nghệ An
nói chung và Hồng Mai nói riêng trong những năm qua… Từ đó, kích thích hứng
thú và nhu cầu học tìm hiểu, trải nghiệm và nhận thức được trách nhiệm của mình
trong việc xây dựng Hồng Mai thành đơ thị công nghiệp và là một trong những
cực tăng trưởng kinh tế của Nghệ An.
Sau khi trao đổi giữa giáo viên và học sinh đi đến thống nhất dự án sẽ thực
hiện: “Khảo sát và giới thiệu về nhà máy xi măng Hồng Mai”.
Bước 2: Thành lập nhóm thực hiện dự án
- Cơ sở để lập nhóm: giáo viên phải căn cứ vào năng lực học tập, sở trường
khả năng và địa bàn cư trú của học sinh phù hợp với nhiệm vụ và đặc điểm của dự
án để thành lập nhóm. Đây là yếu tố tiên quyết để dự án hiệu quả cao.
- Để có cở sở thành lập nhóm, trước tiên giáo viên phát phiếu thăm dị sở

thích của học sinh, trên cơ sở đó giáo viên nắm bắt được sở thích cũng như sở
trường của từng học sinh trong lớp, sau đó giáo viên tổng hợp phiếu, phân tích số
liệu để thành lập nhóm theo sở thích và năng học học tập của học sinh.
- Tiếp theo giáo viên thơng báo danh sách nhóm, cho học sinh tiến hành bầu
nhóm trưởng và thư kí của nhóm.

24


Bước 3: Giáo viên giao nhiệm vụ cho từng thành viên trong nhóm
- Giao nhiệm vụ theo năng lực học tập của học sinh
+ Những học sinh có năng lực học tập trung bình và yếu: tham gia xây dựng
kế hoạch nhóm, tích cực tham gia hoạt động trải nghiệm, tham gia thu thập thông
tin trên mạng internet và trong buổi trải nghiệm thực tế.
+ Những học sinh có năng lực học tập khá trở lên: tham gia xây dựng kế
hoạch triển khai dự án của nhóm; định hướng hệ thống thơng tin cần thu thập; tóm
tăt, chắt lọc và chỉnh sửa các thông tin thu thập được.
- Giao nhiệm vụ theo năng lực sử dụng công nghệ thông tin và thiết bị cơng
nghệ
+ Học sinh có năng lực tìm kiếm thơng tin trên mạng: tìm kiếm các thơng tin
trên mạng; họ sinh có năng lực chụp ảnh, quay phim, ghi âm...
+ Học sinh có năng lực sử dụng các phần mềm tin học văn phòng, phần mềm
chỉnh sửa ảnh, tạo video (Photoshop, Proshow, Movie Maker...)
Bước 4: Phiếu định hướng
- Giáo viên phát phiếu định hướng và gợi ý cho học sinh một số nguồn tài
liệu có thể tham khảo giúp hoàn thành nhiệm vụ.
- Học sinh nghiên cứu phiếu học tập định hướng; lắng nghe, ghi chép, trao đổi
với giáo viên những vấn đề cần sáng tỏ thêm.
Hoạt động 2: Hướng dẫn học sinh lập kế hoạch thực hiện dự
án 1. Mục tiêu

- Giáo viên cùng với nhóm thảo luận về chủ đề của dự án trên cơ sở đó xây
dựng đề cương nghiên cứu cũng như xây dựng kế hoạch cho việc thực hiện dự án.
- Nhóm xác định những đầu việc việc cần làm, dự kiến thời gian hoàn thành
các đầu việc cũng như vật liệu và phương pháp tiến hành các công việc đã xác
định.
- Dựa trên các đầu việc đã xác định nhóm trưởng phân cơng các thành viên
trong nhóm tìm hiểu, nghiên cứu tư liệu, sưu tầm tranh ảnh, video có liên quan đến
chủ đề dự án của nhóm thực hiện.
- Qua hoạt động này nhằm rèn luyện được kĩ năng làm việc nhóm; góp phần
hình thành kĩ năng thu thập thơng tin, phỏng vấn, điều tra thực tế; kỹ năng trình
bày vấn đề và viết báo cáo,…
2. Thời gian: Hoạt động này cũng thực hiện trong tuần 1 của kế hoạch
3. Cách thức tổ chức hoạt động: Hoạt động này học sinh thực hiện ngoài giờ
học, báo cáo kết quả cho giáo viên thơng qua nhóm Zalo.

25