Báo cáo " Một số vấn đề pháp lý về quản lý an toàn sinh học đối với sinh vật biến đổi gen " pptx

nghiên cứu - trao đổi
38 tạp chí luật học số 10/2009







TS. Vũ Thu Hạnh *
1. An ton sinh hc - ATSH (biosafety)
l khỏi nim ch s bo v tớnh ton vn
sinh hc. ATSH liờn quan n nhiu lnh
vc. Trong lnh vc nụng nghip, ATSH
hn ch nguy c, tỏc hi cú th xy ra do
virus hoc sinh vt bin i di truyn,
prion,
(1)
hn ch nguy c nhim khun trong
thc phm. Trong lnh vc y hc, ATSH
m bo an ton trong s dng cỏc mụ hay
c quan cú ngun gc sinh vt, sn phm
trong liu phỏp di truyn, cỏc loi virus,
m bo an ton phũng thớ nghim theo
mc nguy c.
(2)
Trong sinh thỏi hc,
ATSH m bo an ton trong vic di chuyn
sinh vt gia cỏc vựng sinh thỏi

(3)
Vỡ
nhng giỏ tr to ln nờu trờn ca ATSH,
qun lớ ATSH luụn l ni dung quan trng
ca phỏp lut v a dng sinh hc. Tuy
nhiờn, phỏp lut a dng sinh hc Vit
Nam, phỏp lut a dng sinh hc ca a s
cỏc nc trờn th gii cng nh cỏc iu
c quc t v a dng sinh hc khụng
cp mi khớa cnh ca ATSH nh ó k trờn
m ch yu cp qun lớ ATSH i vi
sinh vt gõy hi v sinh vt bin i gen
(4)

(tờn vit tt ting Anh l GMO). Trong
phm vi bi vit ny, tỏc gi tp trung phõn
tớch cỏc khớa cnh phỏp lớ ca qun lớ ATSH
i vi sinh vt bin i gen vỡ nhng tỏc
ng tim n ca chỳng n mụi trng, a
dng sinh hc v sc khe con ngi.
2. Ti Vit Nam, ngay t khi phỏp lut
v a dng sinh hc cha c nh hỡnh
mt cỏch rừ rt, cỏc quy nh v qun lớ
ATSH i vi sinh vt bin i gen ó c
Nh nc quan tõm xõy dng. Hn mt nm
sau ngy Ngh nh th Cartagena v ATSH
cú hiu lc ti Vit Nam,
(5)
Th tng Chớnh
ph ó ban hnh Quy ch v qun lớ ATSH

i vi cỏc sinh vt bin i gen; sn phm,
hng hoỏ cú ngun gc t sinh vt bin i
gen
(6)
(sau õy gi tt l Quy ch 212). Tip
n, Lut bo v mụi trng nm 2005 cng
ó dnh riờng mt iu quy nh v ATSH,
trong ú nhn mnh ngha v ca cỏc t
chc, cỏ nhõn hot ng nghiờn cu, th
nghim, sn xut, kinh doanh, s dng, nhp
khu, xut khu, lu gi, vn chuyn sinh
vt bin i gen v sn phm ca chỳng phi
tuõn th cỏc quy nh ca phỏp lut v a
dng sinh hc, v sinh an ton thc phm,
ging cõy trng, ging vt nuụi v cỏc quy
nh khỏc ca phỏp lut cú liờn quan
* Ging viờn chớnh Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 39

3. Tớnh n thi im ny, mt s yờu
cu chớnh ca Ngh nh th Cartagena v
qun lớ ATSH i vi sinh vt bin i gen
ó c ni lut hoỏ trong cỏc quy nh ca
phỏp lut quc gia, c bit l nhng ni
dung liờn quan n nhp khu sinh vt bin
i gen. C th l yờu cu phi ỏp dng cỏc

bin phỏp cn thit trong quỏ trỡnh vn
chuyn xuyờn biờn gii cỏc sinh vt bin
i gen ó c phỏp lut Vit Nam quy
nh thnh cỏc iu kin bt buc v x lớ,
úng gúi v vn chuyn trong iu kin an
ton i vi vic nhp khu sinh vt bin
i gen hay cỏc quy nh v th tc nhp
khu sinh vt bin i gen cng ó c
phỏp lut Vit Nam quy nh c th, chi
tit. Tuy nhiờn, hin vn cũn mt s ni
dung ca iu c cha c chuyn hoỏ
y m mi ch dng cỏc quy nh
chung chung, mang tớnh nguyờn tc. Vớ d
nh quy nh v yờu cu ỏnh giỏ ri ro do
sinh vt bin i gen gõy ra i vi a dng
sinh hc. Mc dự Quy ch 212 cng ó
cp ngha v phi ỏnh giỏ ri ro i vi
cỏc hot ng cú liờn quan n sinh vt bin
i gen nhng phỏp lut cha cú nhng
hng dn c th v cỏch thc ỏnh giỏ ri
ro v khc phc hu qu ca ri ro hay
cỏc quy nh v yờu cu tng cng cỏc
ngun nhõn lc v nng lc th ch v
ATSH; yờu cu nõng cao nhn thc, giỏo
dc v s tham gia ca cng ng liờn quan
n chuyn giao, x lớ v s dng an ton
cỏc sinh vt bin i di truyn cng mi
ch c cp nh l ni dung ca hot
ng qun lớ nh nc v ATSH trong khi
cỏch tip cn ch yu ca Ngh nh th

Cartagena l a dng hoỏ cỏc hỡnh thc
kim soỏt ATSH, tng cng vai trũ ca cỏc
ch th khỏc i vi cỏc hot ng ny.
Thm chớ, cũn mt s yờu cu ca iu c
cha c chuyn hoỏ trong bt c quy
nh no, nh trỏch nhim ca bờn xut
khu phi thụng bỏo vi c quan cú thm
quyn quc gia ca bờn nhp khu vic vn
chuyn xuyờn biờn gii cú ch nh sinh vt
bin i di truyn v phi chu trỏch nhim
v tớnh chớnh xỏc ca nhng thụng tin ú;
trỏch nhim ca bờn nhp khu trong vic
xỏc nhn ó nhn c thụng bỏo ca bờn
xut khu; trỏch nhim phi cung cp cho
Trung tõm trao i thụng tin ATSH cỏc quy
nh ỏp dng i vi vic nhp khu cỏc
sinh vt bin i di truyn vi ý nh s
dng trc tip lm lng thc hoc thc n
gia sỳc, hoc ch bin
3. Lut a dng sinh hc nm 2008 c
ban hnh
(7)
ỏnh du bc phỏt trin mnh
ca h thng phỏp lut v qun lớ ti nguyờn
thiờn nhiờn v bo v mụi trng Vit Nam.
Lut ó phỏp in hoỏ cỏc quy nh v a
dng sinh hc c cp ri rỏc trong
nhiu lnh vc phỏp lớ thnh lnh vc phỏp
lớ c lp, iu chnh hu ht cỏc quan h v
bo tn v phỏt trin bn vng cỏc thnh t

ca a dng sinh hc, gm ngun gen, loi
sinh vt v h sinh thỏi trong t nhiờn.
Riờng i vi sinh vt bin i gen, Lut a
dng sinh hc nm 2008 tp trung vo cỏc
quy nh qun lớ ri ro do sinh vt bin i


nghiªn cøu - trao ®æi
40 t¹p chÝ luËt häc sè 10/2009

gen, mẫu vật di truyền của sinh vật biến đổi
gen gây ra đối với đa dạng sinh học (Mục 3
Chương V). Quy định này xuất phát từ việc
coi đa dạng sinh học là một trong những đối
tượng chịu rủi ro cao từ sinh vật biến đổi
gen và cần thiết phải có sự quản lí ATSH
đối với chúng vì mục tiêu bảo vệ môi trường,
bảo tồn đa dạng sinh học.
4. Để cụ thể hoá một số quy định về quản
lí ATSH đối với sinh vật biến đổi gen trong
Luật bảo vệ môi trường năm 2005, Luật đa
dạng sinh học năm 2008 như đã nêu trên cũng
như để chuyển hoá những yêu cầu của Nghị
định thư Cartagena mà Chính phủ Việt Nam
đã cam kết áp dụng vào hệ thống pháp luật
Việt Nam đồng thời “nâng cấp” Quy chế
quản lí ATSH đối với sinh vật biến đổi gen
trong nghị định của Chính phủ,
(8)
thiết nghĩ

những nội dung khoa học sau đây cần được
trao đổi, bình luận và đi đến thống nhất:
- Về những nội dung chính cần điều chỉnh:
Có thể hình dung những nội dung chính
của quản lí ATSH đối với sinh vật biến đổi
gen qua sơ đồ dưới đây:



















Sơ đồ quản lí ATSH đối với sinh vật biến đổi gen và sản phẩm của chúng

- Về những căn cứ thực tiễn cho việc
xây dựng văn bản: Để có căn cứ thực tiễn
cho việc xây dựng Nghị định về quản lí

ATSH đối với sinh vật biến đổi gen, công
tác tổng kết việc thi hành pháp luật về quản
lí ATSH đối với sinh vật biến đổi gen là yêu
Kiểm soát các tác động tiêu cực của
GMO đến môi trường, đa dạng sinh
học và sức khỏe con người

Nghiên cứu khoa học, phát triển
công nghệ; khảo nghiệm, phóng thích GMO
Xuất khẩu, nhập khẩu, lưu giữ và vận chuyển GMO
Đánh giá r
ủi ro do GMO gây ra

đối với môi trường, đa dạng sinh học
và sức khỏe con người



nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 41

cu bt buc.
(9)
C th l phi tin hnh
tng kt 3 nm thi hnh quy ch 212, trong
ú xỏc nh rừ kt qu thc t ca tt c cỏc
hot ng cú liờn quan n sinh vt bin i
gen v sn phm ca chỳng (t hot ng
nghiờn cu khoa hc, phỏt trin cụng ngh,
kho nghim, sn xut, kinh doanh, s dng

n hot ng xut khu, nhp khu, vn
chuyn, lu gi, phúng thớch ); kt qu
trin khai, t chc thc hin quy ch ca
cỏc b, ngnh (trong ú tp trung vo cỏc
ngnh ti nguyờn v mụi trng; nụng
nghip v phỏt trin nụng thụn, y t, cụng
thng, khoa hc v cụng ngh); kt qu
hot ng thc tin ca lc lng hi quan,
ca cỏc c s nghiờn cu, ng dng cụng
ngh sinh hc; ca cỏc a phng cú quy
hoch vựng kho nghim sinh vt bin i
gen Bờn cnh ú cũn phi cú cỏc kt qu
kho sỏt, ỏnh giỏ thc trng quan h xó hi
liờn quan n ni dung chớnh ca Ngh
nh, xỏc nh nhu cu iu chnh ca phỏp
lut i vi lnh vc ny.
- V cỏc cn c phỏp lớ xõy dng vn
bn: Ngoi cỏc cn c chớnh l Lut bo v
mụi trng nm 2005; Lut a dng sinh hc
2008 nh ó nờu trờn, vic xõy dng ngh
nh cũn phi cn c vo Lut bo v sc
khe nhõn dõn nm 1989, Lut khoa hc v
cụng ngh nm 2000; Phỏp lnh ging cõy
trng nm 2004; Phỏp lnh ging vt nuụi
nm 2004; Lut cht lng sn phm, hng
hoỏ nm 2007; Lut ban hnh vn bn quy
phm phỏp lut nm 2008
- V tờn gi ca vn bn: Hin cú cỏc
loi ý kin khỏc nhau nh sau: Mt l Ngh
nh v qun lớ ATSH i vi sinh vt bin

i gen. u im ca tờn gi ny l ngn
gn, d hiu v m bo tng thớch
mc cao vi tờn gi ca Ngh nh th
Cartagena song li cha bao quỏt c vic
qun lớ ATSH i vi sn phm ca sinh vt
bin i gen; hai l, s dng li tờn gi ca
Quy ch 212 - Qun lớ ATSH i vi sinh
vt bin i gen, sn phm, hng hoỏ cú
ngun gc t sinh vt bin i gen. u
im ca tờn gi ny l th hin rừ cỏc i
tng qun lớ song li gõy khú hiu khi s
dng cm t cú ngun gc t sinh vt
bin i gen. Thờm na, khụng nht thit
phi cú tờn gi hng hoỏ khi ó s dng
tờn gi sn phm vỡ thut ng hng hoỏ
ch phn ỏnh s lu thụng trờn th trng
ca sn phm m thụi; ba l, Ngh nh v
qun lớ ATSH i vi sinh vt bin i gen,
mu vt di truyn ca sinh vt bin i gen.
Tờn gi ny da trờn quy nh ca Lut a
dng sinh hc nm 2008. Tuy nhiờn, theo
cỏc nh khoa hc thỡ tờn gi sinh vt bin
i gen v sn phm ca sinh vt bin i
gen ó bao gm c mu vt di truyn ca
sinh vt bin i gen nờn khụng nht thit
tờn gi phi bao gm 2 ni dung nh vy;
bn l Ngh nh v qun lớ ATSH i vi
sinh vt bin i gen, sn phm ca sinh vt
bin i gen. Tờn gi ny c nhiu ngi
cho l phự hp hn.

- V phm vi iu chnh ca vn bn.
Mc dự tờn gi ca ngh nh l qun lớ


nghiên cứu - trao đổi
42 tạp chí luật học số 10/2009

ATSH i vi sinh vt bin i gen v sn
phm ca chỳng song phm vi iu chnh
ca ngh nh khụng nờn ch gii hn cỏc
quy nh v qun lớ nh nc v ATSH m
nờn m rng phm vi qun lớ cho cỏc ch
th khỏc na. Cn thng nht quan im l
qun lớ ATSH i vi sinh vt bin i gen
khụng ch l trỏch nhim ca Nh nc, ca
c quan nh nc cú thm quyn. iu ny
s m bo mc tng thớch cao hn ca
phỏp lut Vit Nam i vi Ngh nh th
Cartagena ng thi cng th hin rừ xu
hng a dng hoỏ cỏc cỏch thc, phng
phỏp qun lớ ATSH i vi sinh vt bin
i gen v sn phm ca chỳng.
Do mc ớch chớnh ca qun lớ ATSH
núi chung, qun lớ ATSH i vi sinh vt
bin i gen v sn phm ca chỳng l kim
soỏt c ri ro, ỏnh giỏ c cỏc tỏc ng
ca sinh vt bin i gen v sn phm ca
chỳng ti mụi trng, a dng sinh hc v
sc khe con ngi nờn phm vi iu chnh
ca ngh nh cn phi bao gm c nhng

ni dung ny.
- V nhng ni dung c th cn iu chnh:
- Vi mi hot ng cú liờn quan n
sinh vt bin i gen v sn phm ca chỳng,
nhng ni dung cn phỏp lut iu chnh
bao gm:
Mt l quy nh cỏc iu kin tin
hnh hot ng cú liờn quan n sinh vt
bin i gen v sn phm ca chỳng, trong
ú c bit chỳ ý n cỏc iu kin v ch
th tin hnh hot ng cng nh cỏc iu
kin v c s vt cht, v chuyờn mụn,
nghip v, k thut Vớ d, i vi hot
ng nghiờn cu khoa hc v sinh vt bin
i gen v sn phm ca chỳng, ngoi vic
phi tuõn theo cỏc yờu cu ca Lut khoa
hc v cụng ngh i vi hot ng nghiờn
cu khoa hc núi chung, cũn phi tuõn
theo cỏc iu kin c thự v c s vt
cht, k thut, thit b, cụng ngh v cỏn b
chuyờn mụn phự hp vi hot ng nghiờn
cu khoa hc, phỏt trin cụng ngh i vi
sinh vt bin i gen. C th l t chc, cỏ
nhõn ch c phộp tin hnh hot ng
nghiờn cu khoa hc, phỏt trin cụng ngh
v sinh vt bin i gen thuc danh mc
c phỏp lut cho phộp v phi cú phũng
thớ nghim c B khoa hc v cụng ngh
cụng nhn.
Hai l cỏc quy nh v trỡnh t, th tc

tin hnh cỏc hot ng. Vớ d, i vi hot
ng nhp khu, xut khu, vn chuyn, lu
gi sinh vt bin i gen v sn phm ca
chỳng cn phi tuõn theo cỏc quy nh v th
tc nhp khu; cỏc quy nh v xỏc nhn ó
nhn c thụng bỏo ca bờn xut khu; cỏc
quy nh v thụng bỏo vic vn chuyn
xuyờn biờn biờn gii cú ch nh sinh vt
bin i gen vi ý nh s dng trc tip lm
lng thc hoc thc n gia sỳc hoc lm
nguyờn liu ch bin
Ba l cỏc quy nh cụng nhn tớnh
hp phỏp ca cỏc hot ng. Vớ d, i vi
hot ng kho nghim, cn tuõn theo cỏc
quy nh v cụng nhn t cỏch phỏp lớ ca


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 10/2009 43

cỏc ch th kho nghim gm c s
iu kin kho nghim sinh vt bin i
gen, t chc trc tip tin hnh vic kho
nghim sinh vt bin i gen; giỏ tr phỏp
lớ ca cỏc kt qu kho nghim Tng t
l cỏc quy nh v cụng nhn t cỏch phỏp
lớ ca cỏc ch th tin hnh th nghim
sinh vt bin i gen.
Bn l cỏc quy nh v quyn v ngha
v ca cỏc ch th tin hnh cỏc hot ng

liờn quan n sinh vt bin i gen v sn
phm ca chỳng: Vớ d, cn cú cỏc quy nh
v quyn v ngha v ca cỏc c s nghiờn
cu khoa hc, phỏt trin cụng ngh trong
qun lớ ATSH i vi sinh vt bin i gen
Nm l quyn hn v trỏch nhim ca
cỏc c quan nh nc cú thm quyn trong
vic qun lớ ATSH i vi sinh vt bin i
gen: Vớ d, trỏch nhim ca B ti nguyờn
v mụi trng trong vic giỳp Chớnh ph
thng nht qun lớ nh nc v ATSH i
vi sinh vt bin i gen; trỏch nhim ca
B nụng nghip v phỏt trin nụng thụn
trong vic qun lớ ATSH i vi ging cõy
trng, ging vt nuụi l sinh vt bin i
gen; qun lớ ATSH i vi sinh vt bin i
gen, sn phm ca sinh vt bin i gen lm
thc n chn nuụi; qun lớ ri ro i vi a
dng sinh hc thuc phm vi qun lớ ca
B; trỏch nhim ca B y t v qun lớ
ATSH trong quỏ trỡnh s dng sinh vt bin
i gen, sn phm ca sinh vt bin i gen
lm thc phm
- Trong qun lớ ATSH i vi sinh vt
bin i gen, ỏnh giỏ ri ro, kim soỏt cỏc
tỏc ng tiờu cc ca sinh vt bin i gen
i vi sc khe con ngi, mụi trng v
a dng sinh hc va l yờu cu va l
mc ớch nờn cỏc quy nh v vn ny
cn c thit k theo hng va cú quy

nh chung i vi tt c cỏc hot ng
va cú quy nh riờng i vi tng hot
ng cn c vo tớnh cht ca hot ng;
mc ớch s dng, cỏch thc, phng phỏp
s dng v i tng tip nhn sinh vt
bin i gen v sn phm ca chỳng, trong
ú c bit chỳ ý n cỏc quy nh v ni
dung ỏnh giỏ ri ro, bao gm xỏc nh
tớnh cht nguy hi tim n v mc thit
hi cú th xy ra i vi mụi trng, a
dng sinh hc v sc kho con ngi trong
cỏc hot ng liờn quan n sinh vt bin
i gen, sn phm ca sinh vt bin i
gen ng thi ra cỏc bin phỏp an ton
ngn nga, x lớ v khc phc nhng ri
ro i vi mụi trng a dng sinh hc v
sc kho con ngi.
- Ngoi nhng ni dung nờu trờn, vic
ban hnh vn bn v qun lớ ATSH i vi
sinh vt bin i gen v sn phm ca chỳng
cũn cn phi chỳ ý n mt s vn phỏp lớ
sau õy:
Mt l theo quy nh ca Lut ban hnh
vn bn quy phm phỏp lut nm 2008,
(10)

ngh nh v ATSH c ban hnh cn
cú bn bỏo cỏo ỏnh giỏ tỏc ng ca D
tho ngh nh
(11)

trong ú ni dung ca bỏo
cỏo phi nờu rừ cỏc vn cn gii quyt v
cỏc gii phỏp i vi tng vn ú; chi


nghiên cứu - trao đổi
44 tạp chí luật học số 10/2009

phớ, li ớch ca cỏc gii phỏp; so sỏnh chi
phớ, li ớch ca cỏc gii phỏp õy l quy
nh mi mang tớnh bt buc, giỳp cho cụng
tỏc xõy dng vn bn quy phm phỏp lut
hiu qu, cht lng hn. Theo ú, bỏo cỏo
ỏnh giỏ tỏc ng ca D tho Ngh nh
cn cp nhng ni dung sau:
- Xỏc nh cỏc loi li ớch v kinh t-xó
hi-mụi trng m vic xõy dng Ngh nh
qun lớ ATSH mang li.
- ỏnh giỏ cỏc tỏc ng, phõn tớch nhng
vn c u tiờn gii quyt trong Ngh
nh qun lớ ATSH, hay cũn gi l ỏnh giỏ
cỏc tỏc ng, phõn tớch nhng im ti u
ca nhng ni dung chớnh cn ban hnh
trong ngh nh, bao gm: cỏc tỏc ng kinh
t (chi phớ tit kim, s vic lm c to
ra ); cỏc tỏc ng khỏc (nõng cao nhn thc
ca ngi dõn, bo v mụi trng, a dng
sinh hc, sc kho con ngi ).
- Vi mi vn phi th hin c
nhng ni dung:1) Xỏc nh vn ; 2) Thc

trng ca vn ; 3) Mc tiờu c bn cn t
c; 4) Cỏc phng ỏn la chn; 5) ỏnh
giỏ tỏc ng ca tng phng ỏn; 6) Kt
lun v kin ngh.
Hai l cn phi chỳ ý n cỏc bin phỏp
bo m thc thi phỏp lut, trong ú cú vic
xõy dng cỏc ch ti x lớ hnh vi vi phm
cỏc quy nh v qun lớ ATSH i vi sinh
vt bin i gen v sn phm ca chỳng.
Thc tin cha cú v vic vi phm no trong
lnh vc ny b x lớ trong thi gian qua cho
thy trc hiu lc, hiu qu thc t ca vic
ỏp dng cỏc quy nh v qun lớ ATSH i
vi sinh vt bin i gen. Khim khuyt ny
cn phi c khc phc trong quỏ trỡnh
hon thin h thng phỏp lut v a dng
sinh hc núi chung, c bit l cỏc quy nh
v x lớ vi phm phỏp lut v qun lớ ATSH.
Trong phm vi ca ngh nh ny cn th
hin qua cỏc iu khon cm thc hin mt
s hnh vi nht nh liờn quan n sinh vt
bin i gen v sn phm ca chỳng lm cn
c cho vic quy nh cỏc ch ti x lớ vi
phm trong thi gian ti./.

(1). Protein trong hi chng xp nóo - Bnh bũ iờn.
(2). Cỏc cp 1, 2, 3, 4.
(3).Xem: />to%C3%A0n_sinh_h%E1%BB%8Dc_(biosafety).
(4). Cũn gi l sinh vt bin i di truyn.
(5). Vit Nam phờ chun Ngh nh th Cartagena v

an ton sinh hc vo ngy 21/1/2004 v tr thnh
thnh viờn chớnh thc vo ngy 20/4/2004.
(6). Ban hnh kốm theo Quyt nh ca Th tng
Chớnh ph s 212/2005/Q-TTg ngy 26/8/2005.
(7). c Quc hi nc Cng ho xó hi ch ngha
Vit Nam khoỏ XII, kỡ hp th 4 thụng qua ngy
13/11/2008, cú hiu lc thi hnh t ngy 1/7/2009.
(8). Quyt nh ca B trng B ti nguyờn v mụi
trng s 95/2009/Q-BTNMT ngy 20/1/2009 phờ
duyt Chng trỡnh xõy dng v ban hnh vn bn
quy phm phỏp lut nm 2009 thuc phm vi qun lớ
nh nc ca B. Theo ú, B ti nguyờn v mụi
trng ch trỡ son tho ngh nh v qun lớ ATSH
i vi sinh vt bin i gen trỡnh Chớnh ph ban
hnh trong thi gian ti.
(9). Theo quy nh ca Lut ban hnh vn bn quy
phm phỏp lut nm 2008.
(10). iu 61 khon 2 im c Lut ban hnh vn bn
quy phm phỏp lut nm 2008.
(11). Cũn gi l s dng phng phỏp RIA trong vic
ỏnh giỏ d tho vn bn.