Suy nghĩ về kết thúc của câu truyện dân gian Tấm Cám pot

Suy nghĩ về kết thúc của câu truyện dân
gian Tấm Cám




Truyện cổ tích là một loại truyện dân gian chủ yếu ra đời trong hoàn cảnh xã
hôị có áp bức, bóc lột. Đó là những câu chuyện tưởng tượng xoay quanh cuộc đời của
một số kiểu nhân vật như nhân vật bất hạnh, nhân vật dũng sĩ, nhân vật thông minh,
ngốc nghếch vv
Nhắc đến truyện cổ tích có lẽ trong chúng ta ai cũng từng được nghe câu
chuyện Tấm Cám. Câu chuyện này trong dân gian lưu truyền rất nhiều dị bản. Chủ
yếu ở phần kết truyện. Mỗi dị bản một cách kết thúc khác nhau, đều có cái hay, cái
riêng của nó.
Truyện cổ tích Tấm Cám kể về cuộc đời của cô Tấm - một cô gái hiền hậu,
xinh đẹp nết na. Ta tưởng tượng như Tấm sẽ được hưởng một cuộc sống tươi đẹp bình
lặng. Nhưng không, nàng luôn bị Cám - đứa con gái của mụ gì ghẻ vốn tính độc ác,
tham lam nghĩ ra nhiều mưu kế để hãm hại Tấm. Vì lòng đố kị ganh ghét với sự may
mắn trong hôn nhân của chị, mà Cám đã khiến cuộc đời Tấm phải trải qua bao lần
chết đi sống lại : Lần thì hoá thành chim vàng anh, lúc lại biến thành cây xoan đào,
sau lại hoá ra chiếc khung cửi, và rồi lại là quả thị thơm. Nàng đã phải chịu đựng sự
hành hạ nhẫn tâm của hai mẹ con nhà Cám. Nhưng rồi cuối cùng, cái thiện vẫn luôn
chiến thắng cái ác.
Tấm trở thành hoàng hậu sống hạnh phúc với nhà vua, còn mẹ con Cám phải
đón nhận cái chết.
Đó là một kết cục công bằng, hợp với khát vọng ở hiền gặp lành của cha ông
chúng ta.
Tuy nhiên, trong dân gian, kết thúc truyện Tấm Cám không đơn giản như thế.
Cái chết của mẹ con Cám được kể lại bằng nhiều cách khác nhau.
Bản thứ nhất : Cám thấy Tấm trở về và được vua yêu thương như xưa thì
không khỏi sợ hãi. Một hôm Cám hỏi chị :

- Chị Tấm ơi chị Tấm, chị làm thế nào mà đẹp thế ?
Tấm không đáp, chỉ hỏi lại :
- Có muốn đẹp không để chị giúp ?
Cám bằng lòng ngay. Tấm sai quân hầu đào một cái hố sâu và đun một nồi
nước sôi. Tấm bảo cám nhảy xuống hố và sai quân hầu dội nước sôi vào hố. Cám chết
mụ dì ghẻ cũng lăn đùng ra chết
Ở cách kết thúc này, tác giả dân gian đã cho ta chứng kiến kết cục cuối cùng
của cuộc đời Cám và mụ gì ghẻ. Người ra tay trừng phạt hai mẹ con Cám không ai
khác chính là Tấm. Đành rằng trong truyện cổ tích, kẻ ác lúc nào cũng bị trừng phạt
đích đáng, kết thúc trên rõ ràng là đã thể hiện đúng ước mơ của người dân lao động
(thiện thắng ác) nhưng liệu như vậy, cô Tấm có phải là một con người “hơi” dã man
khi ở phần trên câu chuyện ta luôn biết Tấm là một người con gái hiền lành, tốt bụng ?
Bản thứ hai : Cám thấy Tấm trở về và được vua yêu thương như xưa nó không
khỏi sợ hãi. Nhưng Cám cũng thắc mắc là vì sao chị mình sau bao thử thách nghiệt
ngã như thế lại trở nên đẹp đẽ bội phần. Cám hỏi Tấm :
- Chị Tấm ơi chị Tấm, chị làm thế nào mà đẹp thế ?
Tấm trả lời :
- Chị đẹp thế này là nhờ mỗi ngày đều tắm rửa bằng nước sôi đấy. Thế em có
muốn đẹp không, để chị giúp cho.
Cám hí hửng đồng ý. Thế là Tấm chuẩn bị cả một nồi nước sôi và dội luôn lên
người Cám. Cám chết còng keo trong nước nóng.
Nhưng câu chuyện chưa dừng lại ở đây. Sau khi Cám chết, mụ dì ghẻ vẫn
không hề hay biết chuyện. Tấm vội sai quân hầu đem làm thịt Cám và muối thành
mắm, đem biếu mụ dì ghẻ và nói dối là mắm do Cám từ hoàng cung gửi về biếu mẹ.
Mụ dì ghẻ tưởng thật, đem mắm ra ăn và tấm tắc khen ngon. Có con quạ đậu trên cành
cây bên cửa sổ líu lo.
Ngon gì mà ngon
Mẹ ăn thịt con
Có còn xin miếng
Mụ dì ghẻ nghe vậy liền chửi mắng :

- Chém tổ cha tổ mẹ mày. Mắm này do con gái ta từ hoàng cung gửi về. Ta ăn
ngon thì khen chứ sao.
Thế là mụ tiếp tục ăn. Ăn cho đến tận đáy hũ. Mụ chợt nhìn thấy một cái đầu
lâu, lúc này mới biết lời con chim nói là thật quá, sợ quá mụ lăn đùng ra chết.
Đây là một cách kết thúc thật đáng đời cho mẹ con Cám. Cám vì sống độc ác
nên đến lúc chết cũng không được thanh thản, đã bị dội nước sôi rồi lại còn bị làm thịt
muối thành mắm. Còn mụ dì ghẻ lại là người ăn thịt con gái của mình. Cách kết thúc
này là một sự trả giá quá đắt cho những mưu kế độc ác và lòng tham lam của mẹ con
Cám. Tuy nhiên, ta vẫn phải đặt ra câu hỏi : Liệu như thế này, Tấm có phải thay đổi
thành một con người độc ác và mưu mẹo ? Vì chỉ những người mưu mẹo, nham hiểm
mới có thể nghĩ ra cách muối mắm rồi đem biếu gì ghẻ như vậy ? Đối chiếu với những
lời kể về phẩm chất của Tấm ở phần trên câu chuyện với phần kết thúc, dường như ta
thấy có sự đối lập
Bất cứ ai khi nghe kết thúc kiểu này, chắc hẳn đều không tránh khỏi cảm giác
ghê sợ, dã man quá mức. Hình ảnh một nàng Tấm hiền lành lương thiện cũng dần nhạt
nhoà một phần nào đó. Nhưng vì truyện cổ tích ra đời trong xã hội phong kiến nên
cách trả thù kiểu trung cổ như trên cũng không có gì xa lạ. Hơn nữa mẹ con nhà Cám
làm Tấm chết đi sống lại bốn lần cho nên cách kết thúc trên mới là kiểu trừng phạt
triệt để của ngừơi lao động. Đó là hậu quả của những kẻ gieo gió sẽ gặt bão như mẹ
con nhà Cám.
Bản thứ ba : Cám thấy Tấm trở về sống hạnh phúc với vua cha thì trong lòng
không khỏi ghen tị khi thấy chị mình càng đẹp lộng lẫy hơn bao giờ hết. Cám về quê
sống với mẹ và được nghe một người nào đó bảo rằng : Muốn đẹp như Tấm thì phải
tắm nước sôi. Cám tin lời người ấy một cách ngu ngốc, mê muội. Cám đã làm theo.
Nó chuẩn bị cho mình một nồi nước sôi thật to và dội lên người. Kết quả là Cám chết
cong keo trong nước nóng.
Mụ dì ghẻ đi làm về thấy thế cũng lăn đùng ra chết theo con.
Cách kết thúc này có vẻ "nhân đạo" hơn cả. Bởi vì cuối cùng Cám và mụ dì
ghẻ cũng đã phải trả giá cho những hành động của mình. Kết thúc này hay ở chỗ :
Cám nghe lời mách bảo của một người nào đó không rõ tên tuổi. Người nào đó ở đây

chính là người đại diện cho nhân dân lao động, hoàn toàn đứng ngoài câu chuyện và
có cách nhìn, cách đánh giá khách quan về mẹ con Cám. Điều này chứng tỏ, tất cả
mọi người đều đồng cảm với Tấm, đều căm ghét mẹ con nhà Cám độc ác, nham hiểm,
tham lam. Thay thế cho Tấm, người ấy đã trả thù mẹ con Cám giúp Tấm. Cách kết
thúc này rất hay, vẫn đảm bảo nguyên vẹn phẩm chất hiền lành, giàu lòng lòng vị tha
của cô Tấm, vẫn thể hiện rõ nét ước mơ của nhân dân lao động về chân lí của cuộc
sống, về quy luật của tự nhiên ; cái thiện vẫn luôn chiến thắng cái ác, hạnh phúc sẽ
mỉm cười với những người lương thiện và sự trừng phạt đích đáng sẽ đến với những
kẻ độc ác, nham hiểm.
Chính vì tính truyền miệng của văn học dân gian nên mỗi tác phẩm dân gian
đều có nhiều dị bản khác nhau. Truyện cổ tích Tấm Cám là một minh chứng chân thực
nhất cho điều đó. Cùng là một câu chuyện song lại có nhiều cách kết thúc khác nhau,
mỗi cách kết thúc đều có cái hay, cái đặc biệt riêng của nó. Song xét về thế giới tâm lí
của con người, ta đều có thể cảm nhận được cách kết thúc nào là hợp lí nhất. Tuy
nhiên điều cảm nhận ấy vẫn là đánh giá chủ quan của từng ngừơi đọc.
Ba cách kết thúc khác nhau của truyện Tấm Cám chắc chắn ra đời ở ba thời kì
khác nhau. Cách thứ hai, ra đời trước tiên. Tiếp đến là cách thứ nhất. Người sau chỉnh
lại kết thúc của cách hai, vì thấy Tấm trong câu chuyện trả thù tàn ác quá, nhưng đồng
quan điểm "Tấm phải trực tiếp trả thù". Nhưng vấn đề đặt ra là, có nên theo "tấm lòng
nhân ái" khi nghe chuyện mà bỏ qua biểu tượng răn đe hết sức quyết liệt của cách kết
thúc "muối mắm" hay không. Đó là trước cái ác tột cùng, một cái ác không điểm
dừng, quyết truy đuổi, tiêu diệt đến cùng cái thiện, thì cái ác ấy cũng cần bị cái thiện
đáp trả xứng đáng. Tiêu diệt cả gốc lẫn rễ, làm cho cái ác phải ghê rợn, băm vằm ra để
chúng không thể hồi sinh. Cách thứ ba, khác hẳn hai cách trên, có lẽ do có khoảng lùi
lớn về thời gian, thay đổi về thời đại nên quan niệm trả thù đã được "nhân đạo hoá".
Mặt khác, người kể lại muốn giữ trọn hình ảnh đẹp của người con gái Việt Nam
truyền thống nên điểu chỉnh lại. Có điều nó cũng đã "lập trường hóa", "tiến bộ hóa",
"hiện đại hóa" câu chuyện.
Truyện cổ tích Tấm Cám tuy có nhiều cách kết thúc khác nhau song mỗi cách
kết thúc đều có cái hay và ý nghĩa riêng của nó. Chính cách kết thúc khác nhau đã làm

phong phú thêm truyện cổ dân gian. Hiểu và đồng cảm với người xưa thì chọn cách
hai. Cùng quan điểm như vậy, nhưng "mềm mỏng" hơn thì chọn cách một, Theo thời
bây giờ sẽ chọn cách ba. Cho nên, bạn chọn cách kết thúc nào cũng đều được. Tôi thì
tôi chọn cách kết thúc thứ hai.
Bởi lẽ, các kiểu kết thúc tuy có những chỗ khác nhau nhưng đều góp phần thể
hiện ước mơ và công lí nhân dân “Ở hiền gặp lành”, “Ác giả ác báo.