Nghiên cứu về quá trình phát triển con người - John C.Cavanaugh, Robert V.Kail

1


Nghiên Cứu Về Sự Phát Triển Con Người
Đang cập nhật
Chia sẻ ebook:
Follow us on Facebook: />
2


LỜI NHÀ XUẤT BẢN
NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI là bộ sách dành cho sinh vien theo
học các khóa trình khoa học về sự phát triển Tâm - sinh lý con người (cá nhân) trong xã hội
hiện đại, qua đó cũng khẳng định chính con người tạo ra vận mệnh của chính mình.
Với sự hiểu biết sâu rộng về các ngành khoa học xã hội và tự nhiên bao gồm Sinh
học, Di truyền học, Tâm lý học, Dân tộc học, Xã hội học v.v... hai tác giả Robert V. Kail và John
C. Cavanaugh (người Mỹ) đã khảo chứng những luận điểm của mình bằng những trắc
nghiệm khoa học và sự so sánh đúng đắn.
Trong sách, các tác giả trình bày sự hình thành, phát triển tâm - sinh lý con người (cá
nhân) từ khi là thai nhi cho đến khi mất đi mà con người phải thử nghiệm, cùng với những
thực tế gì sẽ tạo ra và thúc đẩy sự định hình tâm sinh lý đó (hồn cảnh gia đình, mơi trường
xã hội - trường học, hội đàm, nơi làm việc - bệnh tật, môi trường tự nhiên v.v...), đồng thời
nêu ra những phúc lợi xã hội nên và cần có để đảm bảo cho tâm sinh lý con người phát triển
thành những nhân cách có lợi cho xã hội, cho nhân loại.
Giáo trình này viết ra chủ yếu dùng để giảng dạy ở các trường Đại học Mỹ, đồng thời
sự khảo sát của các tác giả không bao giờ toàn diện (một thực tế của khoa học nói chung)
nên bạn đọc cần đối chiếu liên hệ với hoàn cảnh con người Việt Nam, xã hội Việt Nam. Đó
cũng là điều cuối cùng chúng tơi muốn gửi tới bạn đọc khi đọc cuốn sách này.
Xin trân trọng cảm ơn.
Nhà xuất bản Văn hóa Thơng Tin

3


4


LỜI TỰA
(của lần tái bản)
"Dũng cảm đi đến nơi trước đây chưa hề có người đến" là câu nói quen thuộc đối với
hàng triệu người hâm mộ Star Trek trên khắp thế giới. Khao khát tìm hiểu điều chưa biết để
mở rộng thêm kiến thức và hiểu biết của chúng ta là một đặc điểm cơ bản của con người.
Dũng cảm đi đến nơi chưa ai biết cũng là điều mà mỗi người trong chúng ta đang làm trong
tiến trình phát triển của mình. Thật ra khơng ai trong chúng ta đã từng ở nơi mà chúng ta
đang nhắm đến, mà thực sự là chúng ta đang tạo ra vận mệnh của chính mình.
Cũng giống như tất cả thuyền trưởng tài giỏi điều khiển con tàu vũ trụ đều dựa vào
ngân hàng dữ liệu máy tính và sổ tay hướng dẫn kỹ năng để giúp họ vượt qua dải ngân hà.
Tác phẩm "Nghiên cứu sự phát triển con người" dùng trong việc mơ tả các khía cạnh trong
q khứ của bạn và hướng bạn về tương lai. Nghiên cứu sự phát triển con người vừa là
ngành khoa học phức tạp nhất và cũng quyến rũ nhất. Sách của chúng tôi giới thiệu cho bạn
các vấn đề, các tác động và các kết quả làm cho chúng ta có hình hài như hiện nay.
Nghiên cứu đương đại và lý thuyết về sự phát triển con người luôn nhấn mạnh đến
tiếp cận gồm nhiều môn học cần thiết để mô tả và giải thích con người thay đổi ra sao qua
thời gian. Ngoài ra sự đa dạng rất lớn của con người đòi hỏi phải đánh giá đúng sự khác biệt
ở cá nhân trong tiến trình phát triển. Tác phẩm "Nghiên cứu sự phát triển con người" kết
hợp cả hai, mục đích nhằm giải quyết ba mục tiêu cụ thể:
- Cung cấp lời giải thích tồn diện và rất dễ đọc về sự phát triển suốt quãng đời của
con người.
- Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm giúp sinh viên trở thành những người giải
thích thơng tin phát triển có trình độ và phê phán.
- Cung cấp sự phối hợp giữa nghiên cứu cơ bản và ứng dụng cũng như các chủ đề gây

nhiều tranh cãi và xu hướng hiện nay, để chứng minh những liên kết giữa phịng thí nghiệm
và đời sống với ngành khoa học năng động nghiên cứu con người.
CÁCH SẮP XẾP
A. Tiếp cận theo biến đổi niên đại.
Cuộc tranh luận lớn giữa các tác giả và trợ giáo trong lãnh vực phát triển con người là
liệu tiếp cận nghiên cứu từ một tiếp cận theo niên đại (tập trung vào chức năng hoạt động ở
các giai đoạn cụ thể trong quãng đời chẳng hạn như tuổi ẵm ngửa, thời thanh niên và giữa
tuổi trưởng thành), hoặc từ một tiếp cận theo chủ đề (bám sát khía cạnh phát triển cụ thể
chẳng hạn như nhân cách trong suốt quãng đời). Cả hai tiếp cận đều có giá trị. Chúng tôi
chọn tiếp cận biến đổi theo niên đại mà chúng tơi nghĩ kết hợp được các khía cạnh tốt nhất
của cả hai. Cách sắp xếp chung của sách giáo khoa là theo niên đại: chúng tôi lần theo sự
phát triển từ lúc thụ thai cho đến khi về già trong một trật tự theo chuỗi, dành ra nhiều
chương cho các vấn đề theo chủ đề gắn liền với các vấn đề cụ thể trong suốt đời người
(chẳng hạn như tuổi ẵm ngửa và đầu thời thơ ấu, tuổi thanh niên, đầu tuổi trưởng thành,

5


giữa tuổi trưởng thành và về già).
Nhưng vì tính liên tục phát triển của các chủ đề chẳng hạn như sự phát triển xã hội và
nhận thức đã đánh mất những sự phân chia giai đoạn theo độ tuổi nhân tạo một cách tỉ mỉ,
chúng tôi dành một số chương để lần theo sự phát triển của chúng qua các phân đoạn lớn
hơn của đời người. Những chương này cung cấp một mơ tả súc tích hơn nhiều về những
thay đổi phát triển quan trọng, nhấn mạnh rằng sự phát triển không dễ chia thành "các lớp",
và cung cấp cho sinh viên lời giải thích dễ hiểu hơn về lý thuyết phát triển.
Phạm vi đề cập cân xứng của toàn bộ đời người. Sự khác biệt chính giữa tác phẩm
"Nghiên cứu sự phát triển con người" (tái bản) và các sách giáo khoa tương tự ở chỗ quyển
sách này cung cấp một mô tả phong phú hơn và đầy đủ hơn về sự phát triển ở người lớn và
tuổi già. Tiếp theo sau chương giới thiệu, 14 chương còn lại được chia đều giữa các chương
nói về thời thơ ấu và tuổi thanh niên với các chương đề cập tuổi trưởng thành và tuổi già.

Cách xử lý đồng đều này phản ánh sự nổi bật nhanh chóng trong sự phát triển ở người lớn
và tuổi già như thể là điều chủ yếu trong ngành khoa học nghiên cứu sự phát triển con
người, và nhận thức rằng hầu hết khoảng 3/4 trong đời sống của con người diễn ra ở quá
tuổi thanh niên.
Như một phản ánh của tiếp cận biến đổi theo niên đại của chúng tôi, tác phẩm
"Nghiên cứu sự phát triển con người" (tái bản) được chia thành bốn phần chính. Sau phần
giới thiệu về ngành khoa học nghiên cứu sự phát triển con người (Chương 1), Phần Một đề
cập cơ sở Sinh học của đời sống (Chương 2) và sự phát triển trong tuổi ẵm ngửa và đầu thời
thơ ấu (Chương 3 - 5). Phần Hai tập trung đề cập đến sự phát triển ở giữa thời thơ ấu và tuổi
thanh niên (Chương 6 - 8). Phần Ba (Chương 9 - 12) tập trung đề cập đến đoạn đầu và giữa
của tuổi trưởng thành. Phần Bốn khảo sát cuối tuổi trưởng thành (Chương 13 và 14), và kết
thúc bằng sự khảo sát lúc hấp hối và mất đi người thân (Chương 15).
NỘI DUNG VÀ TIẾP CẬN
Nhấn mạnh Tâm sinh học xã hội.
Cuốn sách giáo khoa này của chúng tơi cung cấp một cách bao qt, có cập nhật về
nghiên cứu và lý thuyết từ lúc thụ thai cho đến tuổi già và cái chết. Chúng tơi dứt khốt chấp
nhận khuôn khổ Tâm sinh học xã hội làm chủ đề quán xuyến, mô tả thật chi tiết trong
Chương 1, rồi sau đó kết hợp trong suốt cuốn sách - thường kết hợp với các thuyết về phát
triển khác.
Phong cách thu hút cá nhân. Trong một số trường hợp, chúng tôi truyền đạt sự
quan tâm của chúng tôi về các vấn đề được đề cập như những minh họa sự phát triển con
người mà bản thân nó đóng vai trị như thế nào trong đời sống con người. Chẳng hạn, Rob
Kail cung cấp một số kinh nghiệm phát triển của con ông, và John Cavanaugh chia sẻ kinh
nghiệm sai lầm trong hơn nhân của ơng và vợ. Ngồi ra, mỗi tiết chính trong chương đều mở
đầu bằng một minh họa ngắn, giúp nhân cách hóa một khái niệm sắp đề cập. Các minh họa
phong phú khác được kết hợp trong suốt phần tường thuật trong sách này, được trình bày
trong đặc điểm người thật có trong từng chương. Sau cùng, chúng tơi khuyến khích sinh
viên tìm các minh chứng về vấn đề phát triển ngoài đời thực trong phần Tự tìm hiểu.
Nhấn mạnh đến tính chất tồn bộ. Trong phần nội dung, trong các minh chứng

6


nhân cách hóa được sử dụng, và trong chương trình chụp ảnh, chúng tơi nhấn mạnh đến
tính đa dạng - ở Mỹ và khắp thế giới - về tính tộc người, giới tính, chủng tộc, độ tuổi, khả
năng và định hướng tình dục.
Thay đổi trong lần tái bản. Ngồi việc cập nhật vài trăm lời trích dẫn, tham khảo
mới cho đến các công việc từ bốn năm trước, chúng tôi đã có nhiều thay đổi đáng kể trong
từng chương. Đáng chú ý là những bổ sung cụ thể như sau:
- Bổ sung thêm trọn một phần mới vào cuối Chương 3 Nhận thức về cái tôi, với nội
dung đề cập nguồn gốc khái niệm về cái tôi và "lý thuyết trí tuệ" của trẻ em.
- Bổ sung thêm một phần mới quan trọng vào Chương 5 Xuất hiện cảm xúc, đề cập
cảm xúc cơ bản và phức tạp ở trẻ tuổi ẵm ngửa và trẻ nhỏ, bao gồm một phần phụ về nhận
thức và sử dụng cảm xúc của người khác.
- Trong Chương 7, toàn bộ một phần mới được bổ sung vào phần Tìm hiểu người
khác, bao gồm phần mơ tả trẻ em và tìm hiểu người khác, và nghiên cứu thành kiến ở trẻ.
- Phần viết về Tình bạn trong Chương 10 đã được mở rộng, với một phần phụ mới về
ý nghĩa tình bạn, và dữ liệu mới về các chủ đề trong tình bạn ở người lớn.
- Trong Chương 13, nghiên cứu mới có ý nghĩa về khái niệm trí nhớ hoạt động ở
người già được thêm vào thành một phần phụ mới.
- Bổ sung thêm một phần mới vấn đề chính sách cơng và người già trong Chương 14,
với các phần phụ mới trong mục Cảnh quan chính trị, Hoạt động chính trị, An sinh xã hội và
Chăm sóc y tế.
Nhằm cung cấp một hướng dẫn cải tiến mở rộng trong lần tái bản, chúng tơi tiếp tục
liệt kê những thay đổi chính bằng chương sách.
Chương 1: Nghiên cứu sự phát triển con người
- Phần Cách sử dụng quyển sách này được đưa từ cuối chương lên đầu chương.
- Xem lại toàn bộ và mở rộng phần Nghiên cứu phát triển, nhấn mạnh các bước thực
tế do các nhà nghiên cứu tiến hành cũng là cơ sở định dạng đặc điểm nghiên cứu nổi bật
trong lần tái bản, cung cấp một cái nhìn thực tế hơn trong một loạt các quyết định của các

nhà nghiên cứu.
- Xem lại toàn bộ phần Erikson, thuyết Tập quen và Piaget để dễ hiểu hơn.
- Tiết Tiến hành nghiên cứu về mặt đạo đức được xem lại và mở rộng, nhấn mạnh
vào hướng dẫn quan trọng được các tổ chức nghiên cứu chuyên nghiệp sử dụng.
- Tất cả các phần tiểu dẫn mới được bổ sung vào để mở đầu từng tiết trong chương
này, cung cấp cho bạn đọc một kịch bản có thể tiếp cận để giúp bạn đọc tìm hiểu tư liệu tiếp
theo sau.
Chương 2: Cơ sở Sinh học
- Phần mở đầu viết về Di truyền học được sắp xếp lại và cập nhật.
- Bổ sung hai hình ảnh mới vào phần Từ thụ thai đến lúc sinh - mô tả đầu tiên bằng

7


hình ảnh các giai đoạn thụ tinh ban đầu, sự phát triển hợp tử và cấy vào thành tử cung, hình
ảnh thứ hai cung cấp một cái nhìn chi tiết về môi trường phát triển của phôi.
- Nội dung hội chứng chất cồn trong thai, dẫn chứng nghiên cứu gần đây về hậu quả
sinh quái thai khi uống rượu.
- Tiết Tiếp cận sự sinh đẻ được xem lại để cung cấp chi tiết hơn về các loại sinh đẻ và
thông tin về việc sinh con tại nhà.
- Bổ sung phần phụ mới về Tỉ lệ tử vong ở trẻ em, nêu rõ do không đi khám thai định
kỳ là nguyên nhân chính giải thích tại sao tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh ở Mỹ tương đối cao hơn
các nước cơng nghiệp hóa khác.
- Tiết đẻ và sổ nhau kết thúc chương, nội dung phần Trẻ sơ sinh đổi thành phần mở
đầu trong Chương 3.
Chương 3: Cơng cụ tìm hiểu thế giới
- Chương mở đầu bằng nội dung Trẻ sơ sinh, từ Chương 2 chuyển sang.
- Bổ sung toàn bộ một phần mới quan trọng về nhận thức cái "Tơi", bao gồm nội dung
nói về sự phát triển nhận biết cái "Tơi", thuyết Trí tuệ và khái niệm về cái "Tôi".
- Mục mới đặc điểm người thật "Thấy là tin... " đối với trẻ ba tuổi, tập trung đề cập trẻ

trước tuổi đến trường nhận thức hành vi của người khác bằng cách nào đôi lúc bị suy nghĩ
nhầm lẫn định hướng.
- Bổ sung phần phụ mới về Hội chứng đột tử ở trẻ em (SIDS), với lời khuyên phụ
huynh và người chăm sóc giảm bớt các yếu tố rủi ro từ môi trường.
Chương 4: Sự xuất hiện tư duy và ngôn ngữ
- Giới thiệu tiết về thuyết của Piaget (Nguyên tắc phát triển nhận thức cơ bản) được
sửa lại, và phần phụ nói về Đánh giá thuyết Piaget bao gồm một số ý kiến xem xét lại tích
cực về lý thuyết của ơng thay vì chỉ trích.
- Tiết "Nghiên cứu nổi bật" nói về các bà mẹ làm gì trong các nền văn hóa khác nhau
bắc giàn cho việc tập quen của con trẻ?
- Tiết Tự tìm hiểu mới về "Suy nghĩ tiền hoạt động trong hành động", khuyến khích
bạn đọc tiến hành thí nghiệm bảo tồn Piaget ở trẻ 3 - 4 tuổi.
- Thêm bảng tóm tắt mới vào thể hiện các cột mốc thủ đắc ngôn ngữ.
Chương 5: Gia nhập thế giới xã hội
- Thêm vào trọn một tiết mới về "Xuất hiện cảm xúc", bao gồm cảm xúc cơ bản và
phức tạp.
- Tiết "Nghiên cứu nổi bật" mới về lòng vị tha, tựa đề "Trẻ thấu cảm có nhiều khả
năng giúp đỡ hay khơng?"
- Viết lại phần ảnh hưởng của chăm sóc ban ngày, nhấn mạnh chứng cứ trong
"Nghiên cứu chăm sóc trẻ ban đầu NICHD".

8


- Sắp xếp lại "Niềm vui khi chơi đùa", thêm vào phần phụ mới về ảnh hưởng của bố
mẹ đối với sự chơi đùa của trẻ.
- Nội dung mới mô tả sự khác biệt độ tuổi và văn hóa.
- Thơng tin cập nhật về dữ liệu thống kê để nhận dạng việc chăm sóc ban ngày.
- Tiết phụ "Phân loại giới tính" (trước đây là Phân loại phái) bao gồm nội dung mới về
ảnh hưởng của bạn cùng tuổi, bổ sung nội dung mới vào Nhận dạng giới tính.

Chương 6: Tuổi đến trường
- Sắp xếp lại nội dung về trường học, với hai tiết chính lấy từ lần xuất bản đầu tiên
(Trường học hiệu quả và giáo viên dạy tốt, và phân loại trường học ở Mỹ) kết hợp thành một
phần tựa đề "Học tập trong nhà trường", và được sắp xếp lại, tập trung vào những đặc điểm
xác định trường học hiệu quả và đặc điểm xác định giáo viên dạy tốt.
- Tiết "Tranh luận hiện nay về Máy vi tính trong lớp học", dựa vào tiết phụ trong lần
xuất bản đầu tiên, mô tả cơ hội được máy tính hỗ trợ cũng như đề cập những quan ngại về
ảnh hưởng tiêu cực đối với sinh viên.
- Nội dung cập nhật, được xem lại trong các tiết viết về giám sát, thuyết đa trí năng
của Gardner, ảnh hưởng di truyền và mơi trường đối với trí năng, và giảm thiểu trí năng.
Chương 7: Mở rộng chân trời xã hội
- Bổ sung tiết mới quan trọng về "Tìm hiểu người khác", bao gồm cơng trình mơ tả
của trẻ em và tìm hiểu người khác, và nghiên cứu thành kiến ở trẻ.
- Bổ sung nội dung lý thuyết ban đầu của Harry Stack Sullivan về việc tình bạn giữa cá
nhân với nhau tiếp theo sau một chuỗi giống như giai đoạn ra sao.
- Tiết "Nghiên cứu nổi bật" về các hậu quả lâu dài của được ưa thích và bị hất hủi.
- Tiết "Người thật việc thật" Kể tôi nghe về cơ gái bạn thích nhất được thêm vào tiết
mới Tìm hiểu người khác. Tiết này so sánh suy nghĩ của cùng một bé gái ở 3 độ tuổi (7, 10
và 16) theo nghĩa cơ nhận thấy mình là cơ bé dễ mến nhất và lý do tại sao.
- Sắp xếp lại nội dung ngược đãi trẻ.
Chương 8: Nghi thức chuyển sang tuổi mới lớn
- Chứng cuồng thực được đề cập cùng với chứng biếng ăn trong tiết phụ Rối loạn ăn
uống.
- Tiết mới "Nghiên cứu nổi bật" tập trung vào Nhận dạng ở trẻ em làm con nuôi giữa
các chủng tộc.
- Tiết phụ "Định hướng tình dục" bao gồm thơng tin mới về một số thử thách đặc
biệt mà nam đồng tính và nữ đồng tính thường gặp.
- Tiết "Tự tìm hiểu mới" nói về nhận biết nhiều hơn về tấn cơng tình dục trong khu
trường sở.
- Nội dung "Ngun nhân phạm pháp" được sắp xếp lại hoàn toàn, nhấn mạnh sự

9


phân biệt giữa hành vi phản xã hội trong quá trình sống và hạn chế tuổi thanh niên.
- Tiết "Tranh luận hiện nay" nêu bật vấn đề khi trẻ phạm trọng tội có bị xét xử như
người lớn hay khơng?
Chương 9: Trở thành người lớn
- Tiết "Tranh luận hiện nay" về tình trạng chè chén say sưa trong trường đại học, bao
gồm một số chiến lược cơ bản nhằm cố giải quyết hiện tượng nguy hiểm, phổ biến này.
- Trong tiết "Điều gì diễn ra đối với trí năng ở tuổi trưởng thành?" Với thảo luận rõ
ràng hơn bao gồm tính chất giả thuyết của khả năng trí tuệ sơ cấp và thứ cấp.
Chương 10: Mối quan hệ trong tuổi trưởng thành
- Tiết "Tình bạn được mở rộng đáng kể", với tiết mới viết về ý nghĩa tình bạn và nội
dung mới về chủ đề tình bạn ở người lớn.
- Tiết phụ về "Sống độc thân và Chung sống như vợ chồng" được xem lại rất nhiều,
nội dung Chung sống như vợ chồng được cập nhật bao gồm sự liên kết dễ vỡ hơn giữa nó và
tính bất ổn trong hôn nhân.
- Tiết "Hôn nhân" bao gồm thảo luận dữ liệu phức tạp liên quan đến ảnh hưởng thỏa
mãn hôn nhân khi sinh con, bệnh tật, giao tiếp và nhu cầu việc làm - gia đình.
- Nghiên cứu bổ sung về kết quả thành công của hầu hết con cái có bố mẹ là nam
đồng tính và nữ đồng tính.
- Tiết phụ "Chọn bạn" bao gồm nội dung về kết bạn phù hợp, thuyết kích thích - giá
trị - vai trị và sự gắn bó trong tuổi trưởng thành.
- Tiết "Tranh luận hiện nay" Hôn nhân giao kèo, một tùy chọn mới ở Louisiana nhằm
mục đích ràng buộc các đơi vợ chồng chung sống với nhau.
- Thảo luận chuyện không sinh con bao gồm sự khác biệt giữa nguyên nhân tự
nguyện và không tự nguyện.
Chương 11: Làm việc và giải trí
- Tiết "Người thật việc thật" về việc đổi nghề để tìm cơng việc vừa ý.
- Chứng cứ nghiên cứu mới cụ thể được bổ sung vào tiết "Bạn có thể ngạc nhiên" về

các đôi vợ chồng cả hai đều đi làm giải quyết sự phân chia lao động và mâu thuẫn giữa cơng
việc và gia đình ra sao?
- Tiết "Định kiến và đối xử phân biệt" được xem lại và cập nhật, nhiều dữ liệu và biểu
đồ mới về sự chênh lệch mức lương giữa hai phái và các vấn đề phát triển liên quan.
- Thảo luận nghiên cứu mới về quấy rối tình dục và hậu quả, thảo luận quấy rối tình
dục trong khu trường sở.
- Tiết "Làm việc và gia đình" được xem lại nhiều, với tiết phụ "Tình huống khó xử" về
chăm sóc trẻ cịn lệ thuộc tập trung vào việc chăm sóc trẻ cịn phải sống lệ thuộc và bố mẹ
già, phần phụ mới về phản ứng của nhà tuyển dụng đối với việc chăm sóc con cịn sống lệ

10


thuộc, tập trung vào tác động đối với nhân viên chăm sóc con cịn sống lệ thuộc, sắp xếp lại
tiết "Đa vai trò và mâu thuẫn vai trò", nghiên cứu nhiều hơn về tác động mâu thuẫn công việc
- gia đình.
- Tính chất giãn đoạn của phụ nữ khi tham gia lực lượng lao động được khảo sát.
Chương 12: Trải qua tuổi trung niên
- Biên soạn lại phần viết về bệnh loãng xương.
- Chứng cứ mới liên quan liệu pháp thay thế nội tiết tố và kích tố động dục kết hợp
thành tiết "Tắc dục và thời kỳ mãn kinh".
- Cách giải quyết bổ sung trong tiết "Trí năng thực tế".
- Tiết "Nhân cách" được xem lại, sắp xếp lại, bổ sung phần phụ mới về "Định nghĩa
người ở tuổi sinh sản?"
- Tiết phụ "Thuyết chuyển tiếp đời sống và khủng hoảng tuổi trung niên" được tập
trung thành quá trình chuyển tiếp, và kết hợp nghiên cứu mới, thêm vào tiết "Tính phục hồi
bản ngã" và được bổ sung thành từ khóa trong phần nội dung sửa chữa.
- Đề cập đến phụ nữ trong tư cách người chăm sóc trẻ, lưu ý sự khác biệt dân tộc và
trích dẫn, mơ tả một số chứng cứ nghiên cứu gần đây.
- Nội dung "Cách làm ông" được viết lại.

Chương 13: Bối cảnh riêng của tuổi già
- Trong tiết "Nhân khẩu học tuổi già", có biểu đồ mới của Cục thơng kê Mỹ gần đây
đưa ra dự đoán sẽ tăng dân số người Mỹ cao tuổi cho đến giữa thế kỷ 21, phân tích theo
từng nhóm dân tộc.
- Tiết "Tranh luận hiện nay", xử lý thông tin trong đời sống thường nhật: lái xe lớn
tuổi, bao gồm ý nghĩa quan trọng trong đánh giá Tầm nhìn hữu dụng của lái xe lớn tuổi.
- Tiết phụ mới bổ sung vào Trí nhớ hoạt động, viện dẫn nghiên cứu gần đây.
- Tiết Trí nhớ được xem lại và cập nhật, có nhiều minh họa mới và bổ sung bảng hỗ
trợ trí nhớ ẩn bên trong và ẩn bên ngồi.
- Bổ sung tiết phụ mới Tính sáng tạo, với một biểu đồ mới thể hiện những năm sáng
tạo đỉnh cao trong một số môn học, và dựa vào cơng trình nghiên cứu gần đây.
- Bổ sung nội dung mới về bệnh Alzheimer, bao gồm sự liên kết với mức kích tố động
dục, nghiên cứu di truyền học gần đây, tràn dịch não áp lực bình thường như một điều kiện
được chẩn đoán khác với bệnh Alzheimer và sự khác biệt trong q trình và chẩn đốn sự
mất trí do mạch và bệnh Alzheimer.
Chương 14: Khía cạnh xã hội của tuổi già
- Khái niệm hỗ trợ tinh thần được bổ sung vào phần tôn giáo.
- Khái niệm bổ sung "giòn" và "vết nhơ" trong khi về hưu, với dữ liệu mới được bao
gồm trong việc điều chỉnh trong thời gian nghỉ hưu.
11


- Tiết Sự khác biệt trong lúc nghỉ hưu giữa hai phái được biên soạn lại.
- Khái niệm tính chọn lọc cảm xúc xã hội được bổ sung vào phần phụ Tình bạn.
- Bổ sung phần vấn đề chính sách công và người cao tuổi, với 4 tiết phụ về Cảnh quan
chính trị, Hoạt động chính trị, An sinh xã hội và Chăm sóc y tế.
- Bổ sung thảo luận lời nói ra vẻ kẻ cả và hiện tượng ấu nhi hóa được bổ sung vào nội
dung nhà dưỡng lão và thông tin mới được cung cấp để chọn nhà dưỡng lão.
Chương 15: Hấp hối và sự mất đi người thân
- Tiết phụ "Cái chết không đau", được xem lại bao gồm phán quyết của Tòa án tối cao

Mỹ và luật Cái chết với chân giá trị Oregon, và mô tả lệnh "Không hồi sức".
- Tiết "Tranh luận hiện nay", được xem lại để tập trung vào tự tử có sự hỗ trợ của
thầy thuốc.
- Bổ sung nhiều nội dung về kinh nghiệm với cái chết ở tuổi thanh niên.
- Thuyết Quyến luyến như một khn khổ tìm hiểu sự đau buồn.
- Tiết phụ mới về Sợ chết được bao gồm trong tiết "Quá trình hấp hối".
- Tiếp cận hấp hối được bổ sung như một biện pháp thay thế cho Kbler-Ross.
- Tiết "Tự tìm hiểu mới về Đám tang", khuyến khích sinh viên tham quan nhà tang lễ
để tìm hiểu về tùy chọn và chi phí khác nhau.
- Tiết nói về sự đau buồn được xem lại để nhấn mạnh quá trình hơn là Thuyết Đau
buồn theo giai đoạn, chi tiết bổ sung được bao gồm trong đau buồn dự đoán.
ĐIỂM ĐẶC BIỆT
Sáu điểm đặc biệt là lý do rất quan trọng giải thích tại sao cuốn sách giáo khoa này
độc đáo. Những đặc điểm này được đan quyện thành thể văn tường thuật trong mỗi tiết đều
có biểu tượng dễ hiểu. 6 điểm này bao gồm:
1. Nghiên cứu nổi bật
2. Bạn có thể ngạc nhiên
3. Tranh luận hiện nay
4. Tự tìm hiểu
5. Người thật việc thật
6. Tác động hiện hành
Những điểm này được mô tả trong tiết Cách sử dụng quyển sách này trong Chương 1,
vào mỗi điểm xuất hiện gần như trong từng chương sau đó.
Trong lần tái bản, mỗi điểm Nghiên cứu nổi bật được định dạng lại để nhấn mạnh
phương pháp luận được sử dụng trong tất cả nghiên cứu phát triển. Mỗi Nghiên cứu nổi bật
có cùng định dạng giúp bạn đọc thấy rõ vấn đề chính cần xem xét để đánh giá từng công

12

trình nghiên cứu phát triển.
- Ai là nhà điều tra và mục đích nghiên cứu là gì?
- Nhà điều tra đánh giá chủ đề quan tâm ra sao?
- Ai tham gia nghiên cứu?
- Thiết kế nghiên cứu là gì?
- Có sự quan tâm đạo đức trong nghiên cứu không?
- Kết quả ra sao?
- Nhà điều tra có kết luận gì?
Trong lần tái bản mới này, có sự nổi bật khác nằm ở phần lề sách kế bên mỗi phần
Tranh luận hiện nay, bạn sẽ nhìn thấy biểu tượng InfoTrac College Edition® và lời gợi ý
ngắn gọn, với mục từ khóa đề nghị. Chẳng hạn, trong Chương 2, Tranh luận hiện nay là Thụ
thai trong thế kỷ 21, từ khóa là "thụ tinh trong ống nghiệm". Đối với sinh viên được giáo sư
đề nghị chọn sách giáo khoa này cùng với InfoTrac, thì sinh viên sẽ nhận được phiếu đăng
ký trong 4 tháng truy cập thư viện trực tuyến này với hàng trăm tạp chí chun ngành, và có
thể tiếp cận các bài báo hiện hành (chứ không phải tham khảo bài báo hữu ích) liên quan
đến chủ đề (chẳng hạn thụ tinh trong ống nghiệm) trong Tranh luận hiện nay. Điều này tạo
ra một cơ hội đặc biệt để tìm cơ sở dữ liệu cần thiết qua tạp chí chuyên ngành của InfoTrac
để tìm bài viết mới nhất.
Nhiều điểm đặc biệt được cập nhật và được xem lại trong lần tái bản thứ 2, thay thế
hoặc bổ sung rất nhiều. Điểm mới trong lần tái bản này:
- Trong Chương 3, tiết Người thật việc thật "Thấy là tin... " đối với trẻ ba tuổi.
- Trong Chương 4, tiết Nghiên cứu nổi bật mới. Các bà mẹ làm gì trong các nền văn
hóa khác nhau bắc giàn cho việc tập quen của con trẻ? Và phần Tự tìm hiểu mới Suy nghĩ
tiền hoạt động trong hành động.
- Trong Chương 5, tiết Nghiên cứu nổi bật mới Trẻ thấu cảm có nhiều khả năng giúp
đỡ hay không?
- Trong Chương 6, tiết Tranh luận hiện nay mới Máy vi tính trong lớp học.
- Trong Chương 7, tiết Nghiên cứu nổi bật mới Hậu quả lâu dài của được ưa thích và
bị hất hủi và phần Người thật việc thật mới tựa đề Kể tơi nghe về cơ gái bạn thích nhất.
- Trong Chương 8, tiết Nghiên cứu nổi bật mới Nhận dạng ở trẻ em làm con nuôi giữa

các chủng tộc, phần Tự tìm hiểu mới Nhận biết nhiều hơn về tấn cơng tình dục trong khu
trường sở và phần Tranh luận hiện nay mới Khi trẻ phạm trọng tội có bị xét xử như người
lớn hay không?
- Trong Chương 9, tiết Tranh luận hiện nay mới Tình trạng chè chén say sưa trong
trường đại học
- Trong Chương 10, tiết Tranh luận hiện nay mới "Hôn nhân giao kèo", cách ràng
buộc vợ chồng chung sống?

13


- Trong Chương 11, tiết Người thật việc thật mới Đổi nghề để tìm cơng việc vừa ý.
- Trong Chương 13, tiết Tranh luận hiện nay mới Xử lý thông tin trong đời sống
thường nhật: lái xe lớn tuổi
- Trong Chương 15, tiết Tự tìm hiểu mới về Đám tang.
ĐIỂM MỚI TRONG LẦN TÁI BẢN THỨ HAI
Trong lần tái bản này, chúng tôi bổ sung 2 điểm mới, cả hai dùng để minh họa các chủ
đề quan trọng. Thứ nhất, Cận cảnh, mở đầu mỗi phần trong số bốn tiết chính của giáo trình
bằng một tiểu luận ảnh chụp ngắn về sự phát triển của một cá nhân cụ thể rằng dải độ tuổi
được đề cập trong phần ấy. Chẳng hạn, phi hành gia trở thành thượng nghị sĩ trở thành phi
hành gia John Glenn được đề cập trong phần Cận cảnh mở đầu tiết Bốn. Trong khi cá nhân
rất nổi tiếng và phi thường được nêu ra thì sự thành công của họ trong các giai đoạn đời
sống khác nhau là minh họa cho sự phát triển con người suốt một đời.
Điểm mới thứ 2 trong lần tái bản này là kết thúc mỗi tiết trong số bốn tiết chính trong
sách giáo khoa: Điểm qua sự phát triển: Tóm tắt bằng hình ảnh. Những mở rộng bằng hình
ảnh này tóm tắt các tác động Sinh học, Tâm lý học và văn hóa xã hội góp phần phát triển qua
niên đại được đề cập trong phần ấy. Bằng việc mô tả thật súc tích kết quả của những tác
động này, rồi sau đó sử dụng hình ảnh tiêu biểu trong các chương vừa đề cập, Điểm qua sự
phát triển củng cố các chủ đề phát triển Tâm sinh học xã hội chính trong mỗi phần thơng
qua gợi ý bằng hình ảnh.

ĐẶC ĐIỂM SƯ PHẠM
Trong số các khía cạnh quan trọng nhất của sách "Nghiên cứu về sự phát triển con
người": Suốt cả quãng đời, (tái bản) là sự kết hợp đặc biệt các đặc điểm sư phạm, được thiết
kế để giúp sinh viên tối đa hóa hiểu biết của mình.
* Kết hợp hình ảnh, nghệ thuật, đặc điểm, và từ khóa. Một trong điều đầu tiên
bạn nhận thấy trong khi dàn trang là hình ảnh, bảng biểu và con số khơng có thuyết minh,
nhưng được mơ tả trực tiếp trong giáo trình. Tương tự, sáu đặc điểm vừa mơ tả, thường
được đặt riêng trong khung trong sách giáo khoa khác (khung sinh viên thường bỏ sót
khơng đọc!) và được kết hợp trực tiếp vào trong thể văn tường thuật. Tiếp tục chủ đề tích
hợp này, định nghĩa từ khóa được cung cấp trong bối cảnh tường thuật trong chương. Từ
khóa được in bằng mực đỏ (điểm mới trong lần tái bản này) và các câu định nghĩa được in
nghiêng. Sự tích hợp này có nghĩa là giúp sinh viên ln tập trung, cung cấp sự trình bày
phát triển con người trong suốt cuộc đời.
* Tính sư phạm trong từng tiết. Mỗi tiết quan trọng (mỗi Chương có 4 hoặc 5)
được biên soạn kỹ lưỡng: mở đầu bằng một tập hợp mục tiêu nghiên cứu, minh họa, và tóm
tắt nội dung trong tiết ấy, thông thường bao gồm một hay nhiều vấn đề cần suy nghĩ ngoài lề
sách (điểm mới trong lần tái bản này), và kết thúc bằng một loạt câu hỏi gọi là Tự kiểm tra
củng cố các yếu tố quan trọng của tiết.
* Tính sư phạm trong từng chương. Mỗi chương bắt dầu bằng bảng nội dung và
phần Giới thiệu vắn tắt. Tiết Kết hợp tất cả lại với nhau tiếp theo sau tiết sau cùng của
chương để nối kết các chủ đề chính trong chương lại với nhau (thường ám chỉ cá nhân được

14


mơ tả trong phần minh họa), và bao gồm Tóm tắt chi tiết (chia theo tiết), tiếp theo sau là liệt
kê Từ khóa, và Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết. Đối với lần tái bản thứ hai, chúng tôi mở
rộng Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết để bao gồm InfoTrac College Edition (thư viện đại học
trực tuyến), một loạt Trang Web liên quan với nội dung của chương, được xem là tài nguyên
bổ sung cho Trang web trung tâm nghiên cứu tâm lý học Wadsworth.

Tóm lại chúng tơi nghĩ rằng hệ thống sư phạm tích hợp của mình sẽ cung cấp cho
sinh viên có được tất cả cơng cụ cần thiết để hiểu được tài liệu và thành công trong các kỳ
thi.
TÀI LIỆU BỔ SUNG
Một dải rộng tài liệu bổ sung hiện có sẵn để dùng kèm với sách giáo khoa này:
Đối với Trợ giảng:
- Sổ tay dành cho trợ giảng, sổ tay dành cho trợ giảng trong lần tái bản do Jessica
Miller, Đại học bang Mesa biên soạn, rất nhiều tư liệu bao gồm Mục tiêu hướng dẫn và chiến
lược giảng dạy, Phác họa chương, Mục tiêu nghiên cứu, Công cụ mở rộng bài giảng, Hoạt
động trong lớp, Câu hỏi khuyến khích suy nghĩ có phê phán, Hoạt động trang web, Kết hợp
với InfoTrac College Edition và Phương tiện Video. Sổ tay dành cho trợ giảng cũng bao gồm
hướng dẫn chuyển tiếp nhằm giúp trợ giảng dễ chuyển từ một giáo trình quan trọng sang
dùng sách giáo khoa tái bản lần thứ hai của chúng tôi.
- Sổ tay điện tử dành cho trợ giảng. Sổ tay dành cho trợ giảng đang có sẵn (phiên bản
Windows® và Macintosh®) bằng mã ASCII.
- Transparency Acetates. Khoảng 100 minh họa khái niệm đầy màu sắc được trình
bày trong sách giáo khoa thuyết phục nhiều trợ giảng chấp nhận giáo khoa tái bản lần thứ
hai.
- Electronic Transparencies. Một đĩa CD- ROM cung cấp trọn bộ kính ảnh phim đèn
chiếu bằng màu cũng như có sẵn bản kính dương Acrobat.
- Hạng mục trắc nghiệm. Bradley Caskey và Richard Seefeldt, cả hình ảnh đều dạy ở
Đại học Wisconsin-River Falls, đã soạn thảo ngân hàng dữ liệu cho lần tái bản. 120 câu hỏi
có nhiều lời đáp có trong mỗi Chương, và mỗi câu được nhận biết bằng mục tiêu nghiên cứu,
tham khảo số trang, phân loại (khái niệm, thực tế và ứng dụng), và mức độ khó. 10 hạng
mục nhiều câu trả lời bổ sung được cung cấp và được nhận biết như những hạng mục có
trong trang Web sách giáo khoa, trong đó sinh viên tham dự câu đố tương tác với thông tin
phản hồi ngay lập tức.
- Công cụ trắc nghiệm học tập đẳng cấp thế giới Thomson. Hiện có sẵn cho cả hai
Windows® và Macintosh®, Cơng cụ trắc nghiệm học tập đẳng cấp thế giới Thomson cung
cấp một tập hợp hoàn chỉnh sự sáng tạo trắc nghiệm, phân phối cũng như công cụ quản lý

lớp học bao gồm Trắc nghiệm đẳng cấp thế giới, Trắc nghiệm trực tuyến và phần mềm Quản
lý đẳng cấp thế giới. Công cụ trắc nghiệm học tập đẳng cấp thế giới cho phép giáo sư soạn
thảo trắc nghiệm dưới dạng in, đĩa mềm, đĩa cứng, LAN, hoặc Internet.
- InfoTracCollege Edition. Trợ giảng chấp nhận sách giáo khoa tái bản lần thứ hai này
(cũng như sinh viên) sẽ tiếp cận cơ sở dữ liệu trực tuyến này với đầy đủ các bài khóa trích

15


từ 900 ấn phẩm nổi tiếng.
Đối với sinh viên:
- Hướng dẫn nghiên cứu. Dea DeWolff thuộc Đại học Purdue và Terri Combs thuộc
Đại học Indiana - Đại học Purdue, Indianapolis, đã xem lại Hướng dẫn nghiên cứu dùng kèm
với sách giáo khoa tái bản lần thứ hai này. Hướng dẫn nghiên cứu cung cấp phác họa chi tiết
trong chương, mục tiêu nghiên cứu, từ khóa, câu hỏi đúng/sai, câu hỏi có nhiều lời đáp, câu
hỏi tiểu luận, và câu trả lời tra khảo chéo số trang tương ứng trong giáo trình.
- Hướng dẫn nghiên cứu điện tử. Câu hỏi và trả lời trong hình thức tương tác được
cung cấp trong Hướng dẫn nghiên cứu điện tử có sẵn ở dạng Windows và Macintosh.
- InfoTracCollege Edition. Sinh viên được trợ giảng yêu cầu sử dụng Sự phát triển con
người: Suốt cả quãng đời, (tái bản) kèm theo InfoTrac College Edition có thể tiếp cận cơ sở
dữ liệu trực tuyến 24/24. Cung cấp đầy đủ các bài khóa trích từ hơn 900 tạp chí chuyên
ngành, InfoTrac College Edition - cung cấp nguồn có uy tín, được cập nhật hằng ngày.
Những người đã xem lại trong lần xuất bản đầu tiên
Polly Applefield: Đại học North Carolina ở Wilmington
Daniel R. Bellack: Cao đẳng kỹ thuật Trident
David Bishop: Cao đẳng Luther
Lanthan Camblin, Jr.: Đại học Cincinnati
Kenneth Elliott: Đại học Maine ở Augusta
Martha Ellis: Cao đẳng cộng đồng hạt Collin
Linda Flickinger: Cao đẳng cộng đồng hạt St. Clair

Steve Fulks: Đại học Tennessee
Rebecca Glover: Đại học North Texas
J. A. Greaves: Cao đẳng cộng đồng bang Jefferson
Patricia Guth: Cao đẳng cộng đồng hạt Westmoreland
Phyllis Heath: Đại học trung tâm Michigan
Myra Heinrich: Cao đẳng bang Mesa
Sandra Hellyer: Đại học Indiana - Đại học Purdue ở Indianapolis
Shirley-Anne Hensch: Đại học trung tâm Wisconsin
Thomas Hess: Đại học bang North Carolina
Kathleen Hurlburt: Đại học Massachusetts-Lowell
Heidi Inderbitzen: Đại học Nebraska Ở Lincoln
Sanford Lopater: Đại học Christopher Newport

16


Bill Meredith: Đại học Nebraska Ở Omaha
Maribeth Palmer-King: Cao đẳng cộng đồng Broome
Harve Rawson: Cao đẳng Franklin
Virginia Wyly: Đại học bang New York Cao đẳng Ở Buffalo
Những người đã xem lại trong lần tái bản thứ hai:
Gary L. Alien: Đại học South Carolina
Ann MB Austin: Đại học bang Utah
David Bishop: Cao đẳng Luther
Elizabeth M. Blunk: Đại học Tây Nam bang Texas
Josette Bonewitz: Đại học Vincennes
Lanthan D. Camblin, Jr.: Đại học Cincinnati
Shelley M. Drazen: SUNY, Binghampton
Kenneth Elliott: Đại học Maine, Augusta
Nolen Embry: Cao đẳng cộng đồng Lexington

James J. Garbarino: Đại học Cornell
Catherine Hackett Renner: Đại học Tây Chester
Sandra Hellyer: Đại học Indiana - Đại học Purdue ở Indianapolis
John Klein: Cao đẳng bang Castleton
Wendy Kliewer: Đại học khối thịnh vượng chung Virginia
Nancy Macdonald: Đại học South Carolina, Sumter
Lisa McGuire: Cao đẳng Allegheny
Martin D. Murphy: Đại học Akron
John Pfister: Cao đẳng Dartmouth
Bradford Pillow: Đại học Bắc Illinois
Gary Popoli: Cao đẳng cộng đồng Hartford
Robert Poresky: Đại học bang Kansas
Joseph M. Price: Đại học bang San Diego
Rosemary Rosser: Đại học Arizona
Timothy O. Shearon: Cao đẳng Albertson ở Idaho
Marcia Somer: Đại học Hawaii - Cao đẳng cộng đồng Kapiolani

17


Nanci Stewart Woods: Đại học bang Austin Peay
Anne Watson: Đại học Tây Virginia
Fred A. Wilson: Đại học bang Appalache
Karen Yanowitz: Đại học bang Arkansas
Christine Ziegler: Đại học bang Kennesaw
GIỚI THIỆU VỀ TÁC GIẢ
ROBERT V. KAIL
Robert V. Kail là giáo sư Tâm lý học ở Đại học Maryland, College Park. Ông học cao học
ở Đại học Ohio Wesleyan và lấy bằng Tiến sĩ triết học ở Đại học Michigan. Kail hiện nay là
phó biên tập "Tờ báo tâm lý học trẻ em thực nghiệm" và đồng chủ biên tập tạp chí "Tiến bộ

trong phát triển và hành vi trẻ em". Ông nhận được Giải thưởng dành cho nhà khoa học trẻ
McCandless của Hiệp hội tâm lý Mỹ quốc, được Đại học Wesleyan Ohio tặng danh hiệu
Sesquicentennial Alum-nus và là thành viên Hiệp hội Tâm lý học Mỹ quốc. Kail cũng viết
sách "Sự phát triển trí nhớ ở trẻ em" và "Trẻ em và sự phát triển của trẻ em". Quan tâm
nghiên cứu của ông là lĩnh vực phát triển nhận thức trong thời thơ ấu và tuổi thanh niên.
Ngoài giờ làm việc ra, ơng thích du lịch bằng máy bay, giải tốn, làm huấn luyện viên đội
bóng chày cho con gái và theo dõi con trai đã trưởng thành trong ngành kịch nghệ.
JOHN C. CAVANAUGH
John C. Cavanaugh là hiệu trưởng kiêm hiệu phó phụ trách vấn đề học thuật, cũng
như là giáo sư tâm lý học ở Đại học North Carolina ở Wilmington. Ông nhận được bằng cao
học ở Đại học Delaware, và bằng tiến sĩ triết học ở Đại học Notre Dame. Cavanaugh là thành
viên Hiệp hội Tâm lý học Mỹ, Tổ chức tâm lý học Mỹ và Hội lão khoa Mỹ. Ông là thành viên
trong Hội đồng giáo dục Mỹ, từng làm Chủ tịch Phân ban phát triển người lớn và người cao
tuổi (Phân ban 20) của APA. Cavanaugh cũng viết sách "Sự phát triển người lớn và người
cao tuổi". Quan tâm nghiên cứu của ông trong ngành nghiên cứu lão khoa về chăm sóc gia
đình cũng như vai trò suy nghĩ trong thực hiện nhận thức của người cao tuổi. Ông thường du
lịch, làm thơ, trong khi ăn sô-cô-la ngẫm nghĩ khả năng quản lý của James T. Kirk, Jean-Luc
Picard, Kathryn Janeway, và Benjamin Sisko.
Phần mở đầu.
Phần 1. SỰ PHÁT TRIỂN TRƯỚC KHI SINH, THỜI ẴM NGỬA VÀ ĐẦU TUỔI THƠ ẤU
Phần 2. ĐỘ TUỔI ĐẾN TRƯỜNG VÀ THỜI THANH NIÊN
Phần 3. ĐẦU VÀ GIỮA TUỔI TRƯỞNG THÀNH
Phần 4. VỀ GIÀ
TỪ VỰNG

18


Phần mở đầu. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI
Chương 1. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI

Chương 1. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI
NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI

19


Phần mở đầu.
I/ Cách sử dụng quyển sách này
- Công cụ hỗ trợ học tập và nghiên cứu
- Thuật ngữ chuyên ngành
- Cách sắp xếp
II/ Suy nghĩ về sự phát triển
- Các vấn đề thường gặp trong sự phát triển con người
- Các tác động cơ bản trong sự phát triển con người: Khuôn khổ Tâm sinh học xã hội
III/ Thuyết phát triển
- Thuyết tâm lý động học
- Thuyết tập quen
- Thuyết phát triển nhận thức
- Tiếp cận Sinh thái học và các hệ thống
- Thuyết cuộc đời và chu kỳ đời sống
- Bức tranh toàn cảnh
IV/ Tiến hành nghiên cứu phát triển
- Đánh giá nghiên cứu phát triển con người
- Các thiết kế chung cho nghiên cứu
- Các thiết kế cho nghiên cứu sự phát triển
- Hướng dẫn nghiên cứu hợp đạo đức
- Thông báo các kết quả nghiên cứu
Tóm tắt
Từ khóa
Nếu bạn muốn tìm hiểu chi tiết

Bạn sắp bắt đầu cuộc hành trình đầy thú vị. Trong quá trình này, bạn sẽ có dịp hỏi
một số câu cơ bản nhất: đời sống bắt đầu như thế nào? Bạn xuất phát từ đơn bào ra sao, cho
đến khi thành người lớn phát triển đầy đủ như hôm nay bằng cách nào? Bạn sẽ đi hết cuộc
đời có giống hay khác với bây giờ? Bạn tác động đến đời sống của người khác ra sao? Họ có
ảnh hưởng gì đối với bạn? Các vai trò khác nhau trong suốt cuộc đời bạn — trẻ em, vị thành
niên, kết bạn, bạn đời, bố mẹ, lao động, ơng bà - định hình sự phát triển của bạn ra sao?
Chúng ta đối phó với cái chết của chính mình và của người khác ra sao?

20


Đây là minh họa vấn đề hình thành cơ sở khoa học về sự phát triển con người, nghiên
cứu nhiều môn học về sự thay đổi của con người và cách con người giữ nguyên không đổi
qua thời gian. Trả lời những câu hỏi này đòi hỏi chúng ta phải dựa vào lý thuyết và nghiên
cứu các ngành khoa học xã hội và tự nhiên, bao gồm Sinh học, Di truyền học, Hóa học, Y học,
Tâm lý học, Xã hội học, Nhân khẩu học, Dân tộc học, Kinh tế học và Nhân chủng học. Khoa
học nghiên cứu sự phát triển con người phản ánh tính độc đáo và phức tạp của mỗi người
và kinh nghiệm của mỗi người, cũng như sự phổ biến và các mẫu thường gặp ở con người.
Trong tư cách một ngành khoa học, sự phát triển con người được hình thành vững chắc
trong lý thuyết và nghiên cứu cũng như tìm hiểu hành vi con người.
Trước khi bắt đầu cuộc hành trình, có một số vấn đề bạn cần phải làm để tạo cho
chuyến đi có giá trị hơn. Trong chương này, chúng tôi chọn ra lộ trình cần thiết để đưa
chúng ta đi đúng hướng: cách sử dụng quyển sách này, khuôn khổ sắp xếp các lý thuyết và
sự nghiên cứu các vấn đề thông thường và những ảnh hưởng đến sự phát triển, và những
phương pháp các nhà phát triển thường sử dụng để khám phá. Chuẩn bị hành trang lên
đường.
I. CÁCH SỬ DỤNG CUỐN SÁCH NÀY
II. SUY NGHĨ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN
III. THUYẾT PHÁT TRIỂN
IV. TIẾN HÀNH NGHIÊN CÚU PHÁT TRIỂN

TÓM TẮT
TỪ KHÓA
I.

CÁCH SỬ DỤNG CUỐN SÁCH NÀY
NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI à Phần mở đầu. à Chương 1. NGHIÊN
CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI

Sự phát triển con người được soạn thảo dành cho các bạn sinh viên. Trong một vài
trang tiếp theo sau, chúng ta mô tả một số đặc điểm quyển sách để giúp bạn dễ học hơn.
Đừng bỏ qua tài liệu này, về lâu dài sẽ giúp bạn tiết kiệm được nhiều thời gian.
CÔNG CỤ HỖ TRỢ HỌC TẬP VÀ NGHIÊN CỨU
Mỗi chương bao gồm một số đặc điểm dễ phân biệt nhằm giúp bạn hiểu được tài liệu
và sắp xếp cho việc học.
- Mỗi chương bắt đầu bằng cách nhìn khái qt chủ đề chính và phác họa chi tiết.
- Mỗi phần chính trong chương bắt đầu bằng một phác họa vắn tắt liệt kê các tiêu đề
phụ quan trọng của tiết và một tập hợp mục tiêu nghiên cứu. Cũng có một minh họa ngắn
gọn giới thiệu một trong các chủ đề được đề cập trong tiết ấy và cung cấp minh họa các vấn
đề phát triển mà con người đang đối mặt.
- Khi các từ khóa được giới thiệu trong bài khóa, thường được in màu đỏ. Định nghĩa
từ khóa được in nghiêng, giúp bạn dễ tìm và dễ học.

21


- Các bảng dữ liệu, các ảnh chụp và các truyện tranh được tích hợp trong bài viết thì
khỏi phải tìm kiếm chúng ở các trang khác. Sự tích hợp này sẽ giúp bạn liên kết tài liệu hình
ảnh với bài.
- Lý thuyết phát triển quan trọng được giới thiệu trong Chương 1, và được đề cập
trong suốt bài.

- Các vấn đề phê phán được liệt kê ở ngoài lề. Những vấn đề này được thiết kế giúp
bạn nối kết giữa các phần trong một chương hoặc trong các chương khác.
- Cuối mỗi phần đều có mục Tự kiểm tra, giúp bạn kiểm tra kiến thức của mình về các
khái niệm quan trọng mà bạn vừa đọc. Câu hỏi tự kiểm tra có hai mục đích. Thứ nhất, chúng
giúp bạn có cơ hội kiểm tra tại chỗ hiểu biết của mình đối với tài liệu. Thứ hai, vào những lúc
câu hỏi liên kết tài liệu bạn vừa đọc với vấn đề, lý thuyết hoặc khuôn khổ tâm sinh học xã hội
khác mà bạn đã đọc lúc đầu.
- Đặc điểm trong bài viết mở rộng hoặc nêu bật chủ đề cụ thể được kết hợp với phần
còn lại của tài liệu. Quyển sách này bao gồm 6 loại đặc điểm khác nhau, mỗi đặc điểm được
nhận biết bằng một biểu tượng dễ phân biệt. Liệt kê dưới đây mô tả các loại đặc điểm và thể
hiện biểu tượng tương ứng.
NGHIÊN CỨU NỔI BẬT hồn thiện cơng trình nghiên cứu cụ thể được đề cập trong
bài và cung cấp nhiều chi tiết về thiết kế và phương pháp được sử dụng.
TRANH LUẬN HIỆN NAY đề cập đến các vấn đề gợi nhiều suy nghĩ cần phải thảo luận
chi tiết.
NGƯỜI THẬT VIỆC THẬT trong trường hợp nghiên cứu mẫu minh họa một vấn đề
trong sự phát triển con người trong đời sống của một con người thật.
BẠN CÓ THỂ NGẠC NHIÊN cung cấp câu trả lời các câu hỏi thông thường về sự phát
triển, thường dựa trên kinh nghiệm thường nhật.
TỰ TÌM HIỂU cung cấp cách giúp bạn tự mình tìm hiểu các vấn đề về sự phát triển
con người ở nơi bạn.
TÁC ĐỘNG HIỆN HÀNH mô tả cách sử dụng khuôn khổ Tâm sinh học xã hội để hiểu
một vấn đề cụ thể trong sự phát triển như thế nào.
- Cuối mỗi chương bao gồm một số công cụ nghiên cứu đặc biệt. Kết hợp tất cả lại với
nhau trở về mỗi họa tiết lặp lại chủ đề chính của chương. Tóm tắt được sắp xếp theo tiêu đề
của phần chính cung cấp phần ôn lại khái niệm quan trọng trong chương. Kế đến là liệt kê từ
khóa có trong chương. Ngồi ra cịn có phần Nếu bạn muốn tìm hiểu thêm, bao gồm tài liệu
nên đọc và trang Web để bạn có thể tìm thấy thơng tin về sự phát triển con người nhiều hơn.
Chúng tơi khuyến khích bạn nên tận dụng những công cụ học tập và nghiên cứu này
khi đọc. Chúng tơi cũng chừa chỗ ngồi lề để bạn ghi chú, sao cho bạn dễ kết hợp bài với

giáo trình và tài liệu học tập trên lớp.
THUẬT NGỮ CHUYÊN NGÀNH
Chúng tơi nói về thuật ngữ chun ngành đơi chút. Một số thuật ngữ chuyên ngành

22


sẽ được dùng để ám chỉ các giai đoạn khác nhau trong quãng đời. Mặc dù bạn đã quen thuộc
với thuật ngữ chun ngành, nhưng chúng tơi muốn giải thích rõ cách sử dụng những thuật
ngữ chuyên ngành này trong bài viết. Thuật ngữ chuyên ngành sau sẽ ám chỉ một dải độ tuổi
cụ thể:
Trẻ sơ sinh: Mới sinh đến 1 tháng tuổi
Tuổi ẵm ngửa: 1 tháng đến 1 năm tuổi
Mới biết đi: 1 đến 2 tuổi
Trước khi đến trường: 2 đến 6 tuổi
Độ tuổi đi học: 6 đến 12 tuổi
Tuổi thanh niên: 12 đến 20 tuổi
Đầu tuổi trưởng thành: 20 đến 40 tuổi
Giữa tuổi trưởng thành: 40 đến 60 tuổi
Tuổi trưởng thành: khá già 60 đến 80 tuổi
Tuổi trưởng thành q già: Từ 80 tuổi trở lên
Đơi lúc vì lý do đa dạng, chúng tôi sẽ dùng các thuật ngữ chun ngành khác ít có liên
quan đến độ tuổi cụ thể, chẳng hạn như bé mới sinh, bé con và người già. Tuy nhiên, bạn có
thể xác định độ tuổi cụ thể cho từng bối cảnh.
CÁCH SẮP XẾP
Tác giả các sách giáo khoa về sự phát triển con người luôn đối mặt với vấn đề quyết
định như thế nào để sắp xếp tài liệu thành các phân mảnh có ý nghĩa trong suốt quãng đời.
Quyển sách này được sắp xếp thành 4 phần: Sự phát triển trước khi sinh, tuổi ẵm ngửa, và
đầu thời thơ ấu, tuổi đi học và tuổi thanh niên, đầu và giữa tuổi trưởng thành, cuối tuổi
trưởng thành. Chúng tôi nghĩ rằng cách sắp xếp này đạt được 2 mục tiêu chính. Trước tiên,

chia cuộc đời theo cách liên quan với các phân chia thường gặp trong đời sống hằng ngày.
Thứ hai, nó cho phép quyển sách này đưa ra lời giải thích hồn chỉnh về tuổi trưởng thành
hơn các sách khác.
Vì một số vấn đề phát triển chỉ liên quan đến một vấn đề cụ thể trong quãng đời, nên
một số chương được sắp xếp bao quanh độ tuổi cụ thể. Nói chung, bài viết bắt đầu bằng sự
thụ thai và tiếp tục qua thời thơ ấu, tuổi thanh niên, tuổi trưởng thành, tuổi già rồi chết.
Nhưng vì một số quá trình phát triển dàn trải qua các giai đoạn rất dài, nên một số chương
được sắp xếp quanh các chủ đề cụ thể.
Phần I bao gồm sự phát triển trước khi sinh, tuổi ẵm ngửa và đầu thời thơ ấu. Ở đây
chúng ta nhận thấy sự thừa kế gien hoạt động ra sao và môi trường trước khi sinh ảnh
hưởng đến sự phát triển sau này của con người ra sao. Trong 2 năm đầu đời, mức độ thay
đổi trong cả hai lĩnh vực vận động và nhận thức rất đáng kinh ngạc. Trẻ nhỏ thủ đắc ngôn
ngữ bằng cách nào và bắt đầu suy nghĩ về thế giới của mình ra sao nhanh đến mức đáng
ngạc nhiên. Đầu thời thơ ấu cũng đánh dấu sự xuất hiện các mối quan hệ xã hội cũng như
tìm hiểu vai trị và nhận dạng giới tính. Vào cuối giai đoạn này, trẻ rất thành thạo giống như

23


một nhà tư tưởng, sử dụng ngôn ngữ theo cách tinh vi, và sẵn sàng chuyển tiếp sang giáo
dục chính thức.
Phần II đề cập đến các năm từ tiểu học đến trung học. Vào giữa thời thơ ấu và tuổi
thanh niên, kỹ năng nhận thức được hình thành ban đầu trong đời sống bao gồm mức độ
giống như người lớn trong nhiều lĩnh vực. Gia đình và mối quan hệ bạn đồng tuổi phát triển.
Trong tuổi thanh niên, ngày càng chú ý nhiều đến cơng việc, và hoạt động tình dục phát sinh.
Thanh niên bắt đầu học cách đối mặt với các vấn đề khó khăn trong đời sống. Vào cuối giai
đoạn này, người ta đang ở bên bờ tuổi trưởng thành chính thức. Cá nhân thơng thường sử
dụng logic và được giới thiệu cho biết hầu hết các vấn đề mà người lớn thường gặp.
Phần III đề cập từ đầu tuổi trưởng thành đến tuổi trung niên. Trong giai đoạn này,
hầu hết mọi người đạt được cách suy nghĩ cao cấp nhất, đạt đến sự hoạt động đỉnh cao, hình

thành mối quan hệ mật thiết, lập gia đình của chính mình, bắt đầu và tiến bộ trong nghề
nghiệp, kiểm sốt để cân bằng nhiều vai trị mâu thuẫn, và bắt đầu đương đầu với tuổi già.
Qua những năm này, nhiều người thốt ly gia đình, và con họ cũng ra riêng. Mối quan hệ với
bố mẹ được định nghĩa lại, và cảm thấy áp lực giữa thế hệ lớn tuổi với thế hệ nhỏ tuổi. Vào
cuối giai đoạn này, hầu hết mọi người chuyển tiêu điểm từ thời điểm sinh ra đời cho đến lúc
chết.
Phần IV đề cập các thập niên sau cùng của cuộc đời. Thay đổi Sinh học, cơ thể, nhận
thức và xã hội cùng với tuổi già hiện rõ. Mặc dù nhiều thay đổi phản ánh sự giảm sút, nhiều
khía cạnh khác của tuổi già tượng trưng các yếu tố tích cực: hiểu biết, nghỉ hưu, tình bạn và
mối quan hệ gia đình. Chúng ta kết thúc phần này, và bài viết bằng thảo luận phần cuối cuộc
đời. Thông qua sự suy nghĩ về cái chết, thêm lần nữa chúng ta có thêm hiểu biết bổ sung về
ý nghĩa đời sống và sự phát triển con người.
Chúng tôi mong rằng cách sắp xếp và đặc điểm nghiên cứu của bài viết có ích cho
bạn — giúp bạn dễ hiểu về sự phát triển con người hơn. Nói chung, quyển sách này nói về
câu chuyện đời sống của con người, và mục tiêu chính là hiểu được câu chuyện ấy.

II. SUY NGHĨ VỀ SỰ PHÁT TRIỂN
NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI à
Phần mở đầu. à Chương 1. NGHIÊN CỨU VỀ SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI
Mục tiêu nghiên cứu
- Các vấn đề phát triển cơ bản mà các học giả đề cập trong suốt lịch sử là gì?
- Các tác động cơ bản trong khn khổ Tâm sinh học xã hội là gì? Việc định thời điểm
của những tác động này tạo sự khác biệt trong tác động ra sao?
- Suy nghĩ về sự phát triển
- Các vấn đề thường gặp trong sự phát triển con người
- Các tác động cơ bản trong sự phát triển con người: Khuôn khổ Tâm sinh học xã hội

24

SAVIER SUAREZ cười toe toét khi lần đầu tiên ẵm đứa cháu trai mới sinh. Trong đầu
óc anh có rất nhiều suy nghĩ - Ricardo lớn lên như thế nào? Hàng xóm nghèo nơi họ sống
ngăn cản khơng cho anh phát huy tiềm năng của mình? Trong gia đình anh có gien sức khỏe
kém có di truyền cho đời sau hay không? Cuộc đời của Ricardo lớn lên như một Chicano ở
Mỹ khác với chính Javier ở Mexico ra sao?
Giống như nhiều người ông khác, Javier tự hỏi cháu trai của mình sẽ có tương lai ra
sao. Vấn đề anh đặt ra rất lý thú nhưng chúng còn quan trọng vì lý do khác: chúng là vấn đề
chung trong sự phát triển con người làm đau đầu giới triết gia và các nhà khoa học trong
hàng thế kỷ. Trong một vài trang tiếp theo sau, chúng tôi giới thiệu một số vấn đề này, cho
dù khía cạnh phát triển cụ thể có đang được khảo sát ở phương diện nào đi nữa.
CÁC VẤN ĐỀ THƯỜNG GẶP TRONG SỰ PHÁT TRIỂN CON NGƯỜI
Có phải gien hoặc kinh nghiệm thực sự quyết định một con người thông minh hay
không? Nếu một đứa trẻ năm tuổi thân mật và thoải mái thì khi lớn lên đứa trẻ ấy có thân
mật và thoải mái khơng? Sự phát triển con người có giống nhau ở mọi nơi trên khắp thế giới
hay không? Những câu hỏi này và những câu tương tự đã làm đau đầu một số triết gia nổi
tiếng nhất trong lịch sử: Plato, Aristotle, Rene Descartes, John Locke, John Stuart Mill, và
Ludwig Wittgenstein, cùng nhiều người khác. Ba vấn đề chính trong sự phát triển con người
thu hút sự chú ý nhiều nhất: tự nhiên so với nuôi dưỡng, liên tục so với gián đoạn, phát triển
phổ biến so với phát triển cụ thể theo bối cảnh. Những vấn đề này hầu như có mặt trong tất
cả chủ đề chúng ta đề cập trong sách này, vì thế chúng ta hãy khảo sát từng vấn đề thật vắn
tắt.
Tự nhiên so với nuôi dưỡng
Hãy dành ít phút suy nghĩ về đặc điểm cụ thể mà bạn và một số người trong gia đình
của mình đang có, chẳng hạn trí năng, diện mạo đẹp, hoặc nhân cách thân thiện, thân mật và
thoải mái. Tại sao bạn nghĩ đặc điểm này lại nổi bật như thế? Bạn có nghĩ là do mình được
bố mẹ di truyền hay không? Hay là do nơi và cách bạn cùng bố mẹ được nuôi dưỡng như
thế?
Nhiều lời đáp khác nhau cho những câu hỏi này minh họa các quan điểm khác nhau
đối với vấn đề tự nhiên - nuôi dưỡng bao gồm mức độ ảnh hưởng của gien hoặc di truyền
(tự nhiên) và ảnh hưởng thực nghiệm hoặc môi trường (ni dưỡng) quyết định bạn thuộc

loại người gì. Có thời các nhà khoa học hy vọng trả lời những câu hỏi này bằng cách nhận
biết tính di truyền hoặc mơi trường là nguyên nhân của khía cạnh phát triển cụ thể. Mục tiêu
là có khả năng cho rằng trí năng là do di truyền hoặc nhân cách là do kinh nghiệm. Tuy nhiên,
ngày nay chúng ta biết rằng hầu như khơng có đặc điểm phát triển suốt qng đời chỉ hồn
tồn do di truyền hay mơi trường. Thay vào đó, sự phát triển ln được cả hai định hình, tự
nhiên và ni dưỡng đều có ảnh hưởng tương tác lẫn nhau. Chẳng hạn, trong Chương 2 bạn
sẽ thấy rằng một số cá nhân bị bệnh di truyền dẫn đến giảm thiểu trí năng nếu họ dùng sản
phẩm từ sữa. Tuy nhiên, nếu thức ăn của họ không chứa sản phẩm từ sữa thì trí năng của họ
phát triển bình thường. Tương tự, trong Chương 9 bạn sẽ hiểu rằng một yếu tố rủi ro mắc
bệnh tim mạch là do di truyền, nhưng yếu tố cách sống chẳng hạn như chế độ ăn kiêng và
hút thuốc đóng vai trị quan trọng trong xác định ai sẽ bị bệnh nhồi máu cơ tim. Vì thế sự
phát triển của Ricardo chắc chắn do gien định hình mà ơng được bố mẹ di truyền và những

25