Nguồn gốc của cách mạng xã hội

a. Nguồn gốc của cách mạng xã hội
Cách mạng xã hội là một hiện tượng lịch sử, nó có nguồn gốc sâu xa là mâu thuẫn
giữa lực lượng sản xuất tiến bộ địi hỏi được giải phóng, phát triển với quan hệ sản
xuất đã lỗi thời, lạc hậu đang là trở ngại cho sự phát triển của lực lượng sản xuất.
C.Mác trong Góp phần phê phán khoa kinh tế chính trị - Lời tựa đã viết: “Từ chỗ
là những hình thức phát triển của lực lượng sản xuất, những quan hệ ấy trở thành
những xiềng xích của các lực lượng sản xuất. Khi đó bắt đầu thời đại một cuộc
cách mạng xã hội” . Mâu thuẫn giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất biểu
hiện dưới dạng xã hội là mâu thuẫn giữa giai cấp bị trị, đại diện cho lực lượng sản
xuất mới, tiến bộ với giai cấp thống trị, đại diện cho quan hệ sản xuất đã lạc hậu so
với sự phát triển của trình độ lực lượng sản xuất.
1

Khi mâu thuẫn đó trở lên gay gắt quyết liệt địi hỏi phải giải quyết, thì sẽ nổ ra
cách mạng xã hội. Khi cách mạng xã hội nổ ra, thì xã hội cũ bị xóa bỏ. C. Mác cho
rằng: “Mỗi cuộc cách mạng xã hội đều xóa bỏ xã hội cũ, và vì thế nó mang tính
chất xã hội. Mỗi cuộc cách mạng đều lật đổ chính quyền cũ, và bởi vậy nó mang
tính cách chính trị”. Như vậy, trong xã hội có giai cấp, đấu tranh giai cấp là nguyên
nhân trực tiếp dẫn đến cách mạng xã hội. Có hai cuộc cách mạng xã hội tiêu biểu
trong lịch sử xã hội, nó có qui mơ rộng lớn và tính chất triệt để. Đó là cách mạng
tư sản và cách mạng vô sản. Tuy nhiên trong lịch sử nhân loại, khơng phải chỉ
trong xã hội có giai cấp và đấu tranh giai cấp mới có cách mạng xã hội. Theo
Ph.Ăngghen, trong xã hội cộng sản nguyên thủy cũng đã diễn ra cách mạng xã
hội. Sự chuyển biến từ hình thái kinh tế - xã hội cộng sản nguyên thủy sang hình
thái kinh tế -xã hội chiếm hữu nô lệ là một bước phát triển nhảy vọt làm thay đổi
về chất mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Đó là một cuộc cách mạng xã hội thật
sự. Ngay cả sự thay thế chế độ mẫu quyền bằng chế độ phụ quyền, theo
Ph.Ăngghen, cũng là một cuộc cách mạng - “một trong những cuộc cách mạng triệt
để nhất mà nhân loại đã trải qua”.
1C. Mác và Ph. Ăngghen, tồn tập, t.13, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995, tr.15