Quan hệ giai cấp dân tộc

a. Quan hệ giai cấp - dân tộc
Dân tộc và giai cấp là những phạm trù chỉ các quan hệ xã hội khác nhau, có vai trị
lịch sử khác nhau đối với sự phát triển của xã hội. Trong lịch sử nhân loại, giai cấp
có trước dân tộc hàng nghìn năm. Khi giai cấp mất đi, dân tộc vẫn còn tồn tại lâu
dài. Trong một dân tộc có nhiều giai cấp và ngược lại một giai cấp có thể tồn tại
trong nhiều dân tộc.
* Giai cấp quyết định dân tộc
Sự phát triển của phương thức sản xuất xã hội là nguyên nhân xét đến cùng quyết
định sự hình thành, phát triển của các hình thức cộng đồng người trong lịch sử.
Phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa là động lực mạnh mẽ nhất của quá trình
thay thế hình thức cộng đồng bộ tộc bằng hình thức cộng đồng dân tộc. Trong q
trình đó, giai cấp tư sản đã đóng vai trị chính của việc thúc đẩy sự hình thành dân
tộc tư sản.
Quan hệ giai cấp quyết định khuynh hướng phát triển và tính chất của dân
tộc. Trong một thời đại lịch sử, mỗi dân tộc đều do một giai cấp làm đại diện. Giai
cấp đó quy định tính chất dân tộc. Giai cấp thống trị trong xã hội cũng là giai cấp
thống trị đối với dân tộc. Những giai cấp đang lên trong lịch sử, đại biểu cho sự
phát triển của lực lượng sản xuất và xã hội cũng là giai cấp đại biểu cho lợi ích
chân chính của dân tộc. Giai cấp đó có khả năng nắm ngọn cờ dân tộc để tập hợp
đông đảo các giai cấp, các tầng lớp khác nhau trong dân tộc đấu tranh chống giai
cấp thống trị phản động, hoặc chống ách áp bức của các dân tộc khác.
Khi giai cấp thống trị đã trở thành lỗi thời, phản động, lợi ích giai cấp của nó mâu
thuẫn găy gắt với lợi ích dân tộc, chúng sẵn sàng từ bỏ lợi ích dân tộc để bảo vệ lợi
ích giai cấp. Lúc ấy, giai cấp thống trị bóc lột trở thành lực lượng kìm hãm sự phát
triển của xã hội và của dân tộc. Yêu cầu tất yếu phải làm cách mạng xã hội lật đổ
giai cấp thống trị, phản động để giải phóng giai cấp và giải phóng dân tộc.
Thực tiễn lịch sử đã chứng minh, ở các nước Châu Âu từ thế kỷ thứ XV, XVI giai
cấp tư sản là lực lượng đại diện cho phương thức sản xuất mới (phương thức sản
xuất tư bản chủ nghĩa), bởi vậy nó là giai cấp tiến bộ và cách mạng. Lợi ích của
giai cấp tư sản lúc đó có sự phù hợp với lợi ích của các giai cấp có lợi ích gắn liền
với việc thủ tiêu chế độ phong kiến. Giai cấp tư sản đã trở thành giai cấp lãnh đạo

phong trào cách mạng tư sản, thủ tiêu chế độ phong kiến và đưa tới sự hình thành
các quốc gia, dân tộc tư sản. Khi giai cấp tư sản trở thành lực lượng thống trị xã
hội đã duy trì quan hệ áp bức dân tộc và trở nên đối lập với lợi ích dân tộc. Để tiếp
tục tìm kiếm lợi nhuận, giai cấp tư sản đã tiến hành xâm lược các dân tộc khác.
Chủ nghĩa tư bản đã tạo ra những mâu thuẫn và bất bình đẳng dân tộc sâu sắc;
đồng thời, là cội nguồn chủ yếu của áp bức dân tộc. Áp bức giai cấp là nguyên
nhân căn bản của áp bức dân tộc. Vì vậy, đánh đổ giai cấp tư sản khơng những chỉ


là vì lợi ích giai cấp vơ sản và nhân dân lao động mà cịn vì lợi ích của dân tộc.
Chính vì vậy chủ nghĩa Mác khẳng định, muốn xố bỏ triệt để ách áp bức dân tộc
thì phải xố bỏ nguồn gốc của nó là chế độ người bóc lột người. Chính chủ nghĩa
tư bản đã tạo ra tiền đề để thực hiện điều đó.
Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, Chủ tịch Hồ chí Minh đã chỉ rõ, trong
các nước thuộc địa và phụ thuộc, dân tộc chỉ có thể được giải phóng triệt để khi đặt
dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân và thực hiện thắng lợi các mục tiêu của
cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa. Và chỉ khi đó vấn đề dân tộc, cùng vấn đề giai
cấp mới được giải quyết một cách triệt để.
* Vấn đề dân tộc có ảnh hưởng quan trọng đến vấn đề giai cấp
Chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ rõ, dân tộc có vai trị quan trọng đối với vấn đề giai
cấp. Sự hình thành dân tộc mở ra những điểu kiện thuận lợi hơn cho cuộc đấu tranh
giai cấp. Sự hình thành các dân tộc tư sản đã mở ra một không gian rộng lớn cho
sự phát triển của giai cấp và đấu tranh giai cấp. Nhưng giai cấp tư sản càng phát
triển thì kèm theo với nó là sự lớn mạnh của giai cấp vô sản. Giai cấp vô sản đã tận
dụng được những điều kiện thuận lợi do dân tộc mang lại để tập hợp lực lượng đấu
tranh lật đổ sự thống trị của giai cấp tư sản, giải phóng dân tộc và giải phóng giai
cấp. Chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ rõ, trong cuộc đấu tranh của mình, giai cấp vơ sản
“Trước hết phải thanh toán xong giai cấp tư sản nước mình đã” và “giai cấp vơ sản
mỗi nước trước hết phải giành lấy chính quyền, phải tự vươn lên thành giai cấp dân
tộc, phải tự mình trở thành dân tộc…”.

Đấu tranh giải phóng dân tộc là điều kiện, tiền đề cho đấu tranh giải phóng giai
cấp. Thực tiễn lịch sử khẳng định, trong điều kiện chưa có độc lập dân tộc thì giai
cấp đại biểu cho phương thức sản xuất mới muốn trở thành “giai cấp dân tộc” phải
đi đầu trong phong trào cách mạng giải phóng dân tộc, phải thực hiện trước tiên
nhiệm vụ khôi phục độc lập dân tộc.
Trong thời đại đế quốc chủ nghĩa, các cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc có vai trị
hết sức to lớn đối với sự nghiệp cách mạng của giai cấp vô sản và nhân dân lao
động. V.I.Lênin đưa ra khẩu hiệu kêu gọi giai cấp vô sản tất cả các nước và các dân
tộc bị áp bức đoàn kết lại để chống lại chủ nghĩa tư bản. Đồng thời đánh giá đúng
đắn vai trị có ý nghĩa thời đại của cách mạng giải phóng dân tộc, chỉ ra sứ mệnh
lịch sử của giai cấp công nhân trong nắm ngọn cờ dân tộc để lãnh đạo quần chúng
làm cách mạng. V.I.Lênin chỉ rõ, nhiệm vụ của của giai cấp công nhân các nước tư
bản, đế quốc là phải ra sức ủng hộ phong trào cách mạng giải phóng dân tộc. Muốn
đưa phong trào cách mạng tiến lên, giai cấp công nhân mỗi nước và chính đảng của
nó phải tự mình chứng tỏ là người đại biểu chân chính của dân tộc, phải kết hợp
chặt chẽ lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc; đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc.
Từ những năm 20 của thế kỷ XX, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhận định, cách mạng
vơ sản ở các nước tư bản chủ nghĩa và cách mạng giải phóng dân tộc như “đơi cách


của một con chim”. Người đã chỉ rõ một chân lý là, ở các nước thuộc địa và phụ
thuộc, sự nghiệp giải phóng giai cấp phải được bắt đầu từ sự nghiệp giải phóng dân
tộc. Bởi vì, một khi dân tộc đã bị kẻ thù xâm lược thì giai cấp công nhân và nhân
dân lao động cũng trở thành nô lệ cho các thế lực thống trị, bóc lột ngoại bang. Vì
thế, con đường giải phóng giai cấp ở các nước này tất yếu phải đi từ giải phóng dân
tộc và phải gắn lợi ích dân tộc với lợi ích giai cấp. Đối với cách mạng Việt Nam,
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Muốn cứu nước và giải phóng dân tộc khơng
có con đường nào khác con đường cách mạng vơ sản”. Người chỉ rõ, cách mạng
giải phóng dân tộc không phải là nhân tố bị động, phụ thuộc một chiều vào cách
mạng vơ sản ở các nước chính quốc; ngược lại, nếu đảng của giai cấp công nhân có

đường lối đúng đắn, biết phát huy nhân tố bên trong và điều kiện quốc tế bên
ngoài, nắm vững thời cơ thì cách mạng ở nước thuộc địa có thể thành cơng trước
cách mạng ở chính quốc.
Trong thời đại ngày nay, trước sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất do
cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại đem lại; xu thế tồn cầu hố, khu
vực hoá tăng nhanh làm cho quan hệ giao lưu, hiểu biết giữa các dân tộc xích lại
gần nhau hơn. Đó là một trong những điều kiện thuận lợi cho cuộc đấu tranh giải
phóng giai cấp và giải phóng dân tộc hiện nay. Một trong những đặc điểm chủ yếu
của thời đại ngày nay là đấu tranh giai cấp và đấu tranh dân tộc gắn bó chặt chẽ với
nhau.