Số lượng Lympho bào B máu ngoại vi và khả năng đáp ứng tạo kháng thể chống Vacxin viêm gan B của người KAtu docx

TCNCYH 27 (1) - 2004
số lợng lympho bào b máu ngoại vi và khả năng
đáp ứng tạo kháng thể chống vacxin viêm gan b
của ngời katu

Văn Đình Hoa
Đại học Y Hà Nội

Số lợng lympho bào B (CD19) và khả năng đáp ứng tạo kháng thể của các lympho
bào B đợc hoạt hóa là hai thông số quan trọng để đánh giá khả năng đáp ứng miễn dịch
thể dịch của cơ thể bình thờng hoặc bị bệnh.
Để góp phần nghiên cứu đặc điểm sinh học của các dân tộc ít ngời ở vùng cao, chúng
tôi nghiên cứu khả năng đáp ứng tạo kháng thể chống vacxin viêm gan B và số lợng
lympho bào B máu ngoại vi của ngời Katu sống ở huyện Nam Đông -Huế.
Số lợng lympho bào B đợc xác định trên 22 ngời Katu bình thờng bằng kỹ thuật
miễn dịch huỳnh quang trực tiếp và 64 ngời Katu có HbsAg (-), kháng thể chống HbsAg
(-) đợc đánh giá khả năng đáp ứng tạo kháng thể chống vaccin viêm gan B với kỹ thuật
ELISA. Nhóm chứng là ngời Kinh có cùng tiêu chuẩn.
Kết quả thu đợc:
- Số lợng lympho bào B trong 1mm
3
máu: 354,9+101,1; thấp hơn so với ngời Kinh
cùng lứa tuổi, cùng nghề nghiệp với p<0,05.
- Khả năng đáp ứng tạo kháng thể chống vacxin viêm gan B ở mức tốt: 84,4%; cao hơn
ngời Kinh nhng p>0,05.

i. Đặt vấn đề
Lympho bào B chịu trách nhiệm về
miễn dịch thể dịch (Humoral Immunity),
lympho bào T chịu trách nhiệm về miễn
dịch qua trung gian tế bào (CMI: Cell

Mediated Immunity). Đó là hai hệ thống
đáp ứng miễn dịch đặc hiệu của cơ thể
chống lại các yếu tố "lạ". Lympho bào B
chiếm khoảng 5-15% tổng số lympho bào
tuần hoàn trong máu. Lympho bào B là
một phân nhánh của tế bào gốc định
hớng dòng lympho (LSC: Lymphoid Stem
Cell). ở ngời, lympho bào B đợc sinh ra,
phân chia, biệt hóa thành lympho bào B
trởng thành ở tủy xơng nhờ yếu tố sinh
trởng tế bào B (BCGF: B Cell Growth
Factor). Tại tủy xơng, thoạt đầu trên bề
mặt của lympho bào B có phân tử MHC,
các kháng nguyên biệt hóa CD34, CD10
(CD34 là kháng nguyên trên bề mặt của tế
bào gốc đa năng: Multipotential Stem Cell.
CD10 còn có tên là kháng nguyên bạch
cầu dòng lympho cấp ở trẻ em CALLA:
Common Acute Lymphoblastic Leukemia
Antigen). Lympho bào B trởng thành vào
máu trên bề mặt có kháng nguyên CD19,
CD20. Đặc trng trên bề mặt của lympho
bào B trởng thành có kháng nguyên:
CD19, CD20.
Nhờ kỹ thuật tạo tế bào lai (hybridom),
ngời ta đã sản xuất đợc nhiều loại kháng
thể đơn clon (Monoclonal antibody), trong
đó có kháng thể đơn clon chống CD19,
CD20. Nhờ vậy, để phát hiện lympho bào
B ngời ta tìm cách bộc lộ sự có mặt của

CD19, CD20.
Lympho bào B trởng thành từ hệ tuần
hoàn vào trú ngụ tại các mô lympho ngoại

6
TCNCYH 27 (1) - 2004
vi: hạch bạch huyết, lách, các mô lympho
không có vỏ bọc ở ruột (GALT: Gut
Associated Lymphoid Tissue), họng (vòng
Waldeyer), khí phế quản (BALT: Bronchus
Associated Lymphoid Tissue). Khi đợc
kháng nguyên kích thích, lympho bào B
biệt hóa thành các tơng bào (Plasma
Cell) sản xuất ra các globulin miễn dịch
(Ig: Immunglobulin: IgG, IgA, IgM, IgD,
IgE) [1]. Xác định số lợng lympho bào B ở
máu ngoại vi, khả năng đáp ứng tạo kháng
thể của chúng khi tiếp xúc với một kháng
nguyên nào đó là 2 điểm cơ bản để đánh
giá khả năng đề kháng miễn dịch thể dịch
của cơ thể [4]. Một số công trình nghiên
cứu của tác giả trong nớc đã công bố về
số lợng lympho bào B, hàm lợng các Ig
trong máu ngoại vi ở ngời Kinh [2, 3], rất
tiếc còn ít các nghiên cứu về đặc điểm sinh
thể của các dân tộc ít ngời, nhất là các
thông số giúp đánh giá về khả năng phòng
vệ cơ thể trong đó có các thông số miễn
dịch. Vì vậy, chúng tôi tiến hành nghiên
cứu 2 thông số cơ bản về miễn dịch thể

dịch ở ngời Katu có sức khỏe bình thờng
nhằm góp phần từng bớc nghiên cứu đặc
điểm sinh thể của một số dân tộc nớc ta ở
vùng cao và có thể để dùng làm tham
chiếu cho các công trình nghiên cứu tiếp
theo khác.
Mục tiêu:
- Xác định số lợng lympho bào B
(CD19) ở máu ngoại vi.
- Đánh giá khả năng đáp ứng tạo kháng
thể chống vacxin viêm gan B của ngời
Katu sống ở huyện Nam Đông-Huế.
ii. Đối tợng và phơng pháp
nghiên cứu
1. Đối tợng:
- Xác định số lợng lympho bào B ở
máu ngoại vi: 22 ngời dân tộc Katu gồm
12 nam và 10 nữ lao động nông nghiệp
tuổi từ 18 đến 50 đợc khám sức khỏe và
kết luận hiện có sức khỏe bình thờng tại
Trung tâm y tế huyện Nam Đông, Huế.
- Khả năng đáp ứng tạo kháng thể
chống vacxin viêm gan B: 64 ngời có
HBsAg (-), kháng thể chống HBsAg (-).
Sau khi tiêm đủ 3 mũi vacxin viêm gan B
(EngerixB của Bỉ), tiến hành định lợng
kháng thể chống HBsAg.
- Để có t liệu so sánh với ngời Katu
trong cùng điều kiện nghiên cứu chúng tôi
tiến hành xác định số lợng lympho bào B

máu ngoại vi của 19 ngời Kinh có sức
khoẻ bình thờng cùng độ tuổi, cùng nghề
nghiệp ở ngoại thành Hải Phòng và 48
ngời Kinh đợc tiêm chủng vacxin
Engerix B nh
ngời Katu.
2. Phơng pháp:
- Xác định số lợng lympho bào B máu
ngoại vi bằng kỹ thuật miễn dịch huỳnh
quang trực tiếp với bộ kit Simultest của
hãng Becton Dickinson.
- Xác định HBsAg bằng kỹ thuật ELISA,
bộ kit của hãng Organon.
- Tiêm chủng vacxin phòng viêm gan B
của Bỉ (vacxin Engerix B của Bỉ). Tiêm 3
mũi ở các thời điểm 0-1-2 tháng, mỗi mũi
20àg.
- Định lợng kháng thể chống HBsAg
bằng kỹ thuật ELISA, bộ kit của hãng
Pharmatech.
iii. Kết quả
1. Số lợng lympho bào B của ngời
Katu:
Bảng 1: Số lợng lympho bào B trong
1mm
3
máu
Giới n
X SD
p

Nam 12
365,6 125,35
Nữ 10
342,0 65,6
p > 0,05
Chung 22
354,9 101,1


Nhận xét:

7
TCNCYH 27 (1) - 2004
Số lợng lympho bào B trong 1mm
3

máu của nam và nữ không khác biệt nhau
p > 0,05. Tính chung cả nam và nữ:
354,9
+101,1.
2. Đáp ứng tạo kháng thể chống
vacxin viêm gan B sau 3 mũi tiêm:
Bảng 2: Nồng độ kháng thể chống HBsAg
Đáp ứng không tốt
Đáp
ứng
tốt
Đáp ứng
kém
Không đáp

ứng
1
1,6
9
14,0
n = 64
%
54
84,4
n=10
%=15,6
Đáp ứng tốt khi: nồng độ anti HbsAg
> 10mUI/ml
Đáp ứng kém khi: 1 < anti HBsAg <
10mUI/ml
Không đáp ứng khi: anti HbsAg
<
1mUI/ml
Nhận xét:
Khả năng đáp ứng tạo kháng thể sau
khi tiêm vacxin Engerix B: có 84,4% các
đối tợng đáp ứng ở mức tốt, nghĩa là họ
đợc bảo vệ để phòng bệnh viêm gan
virus B.
3. Số lợng lympho bào B và đáp
ứng tạo kháng thể chống vacxin viêm
gan B của ngời Kinh:
Bảng 3: Số lợng lympho bào B ở
máu ngoại vi
Giới n

X SD
p
Nam 13
470,85 160,3
Nữ 6
533,5 76,3
p > 0,05
Chung 19
490,6 140,2


Bảng 4: Nồng độ kháng thể chống
HBsAg
Đáp ứng không tốt
Đáp
ứng tốt
Đáp ứng
kém
Không đáp
ứng
9
18,7
3
6,3
n: 48
%
36
75
n=12
%=25

Bảng 5: Số lợng lympho bào B và đáp ứng tạo kháng thể của ngời Katu và
ngời Kinh
Số lợng lympho B / 1mm
3
Đáp ứng tốt tạo kháng thể chống HBsAg
n
X SD
n %
Katu
Kinh
22
19
354,9+101,1
490,6+140,2
54/64
36/48
84,4
75
p < 0,05 > 0,05
Nhận xét: Số lợng lympho bào B của
ngời Katu thấp hơn so với ngời Kinh với
p <0,05. Khả năng đáp ứng tạo kháng thể
của ngời Katu lại cao hơn ngời Kinh
nhng p>0,05.
vi. Bàn luận
Quá trình đáp ứng của cơ thể phụ thuộc
nhiều yếu tố, đáng chú ý là trạng thái cơ
thể, môi trờng sống và chế độ dinh
dỡng. Cũng nh lympho bào T, lympho
bào B muốn trởng thành phát triển, để có

đủ về số lợng và làm tốt về chức năng
tiêu diệt các yếu tố "lạ" thì cơ thể vật chủ
phải có sự toàn vẹn của hệ thống các cơ
quan và các tế bào chịu trách nhiệm miễn
dịch, sự hoạt động bình thờng của các cơ
quan, có chế độ dinh dỡng đủ về số
lợng và cân đối về chất lợng.

8
TCNCYH 27 (1) - 2004
Sản phẩm của lympho bào B sau khi
đợc hoạt hóa là các kháng thể (Ig) lu
hành trong các dịch của cơ thể [4, 6]. Chức
năng sinh học của các kháng thể dịch thể:
kết hợp với kháng nguyên, tập trung kháng
nguyên (nhất là các kháng nguyên còn
nằm ngoài các tế bào của vật chủ), huy
động các tế bào miễn dịch khác để loại trừ
kháng nguyên. Cụ thể:
- Kết hợp đặc hiệu với kháng nguyên
tơng ứng: trung hòa độc tố, giảm độc tính
của độc tố, ngng kết vi khuẩn, virus, ngăn
không cho các vi sinh bám vào các tế bào
của cơ thể.
- Hoạt hóa hệ thống bổ thể để hình
thành phức hợp tấn công màng (MAC:
Membrane attack complex) để ly giải các
tế bào (vi khuẩn, virus ).
- Tơng tác với các tế bào miễn dịch
khác: trên một số tế bào: Mastocyte, bạch

cầu ái kiềm, bạch cầu ái toan, đại thực
bào, tế bào diệt tự nhiên (NK) có các thụ
thể với Fc nên Ig có tác dụng tăng cờng
chức năng của các tế bào này nh: tăng
khả năng thực bào, tăng khả năng tiếp cận
tiêu diệt tế bào đích (ADCC: antibody
dependent cell cytotoxicity)
Nh vậy, nếu thay đổi số lợng lympho
bào B, rối loạn chức năng đáp ứng tạo
kháng thể thì khi gặp kháng nguyên sẽ gây
ra rối loạn miễn dịch thể dịch, nghĩa là làm
thay đổi khả năng tự phòng vệ của cơ thể.
Kết quả nghiên cứu ở ngời Katu có sức
khỏe bình thờng, chúng tôi thu đợc:
- Số lợng lympho bào B (Bảng 1):
354,9
+101,1/1mm
3
máu. So với số lợng
lympho bào B của ngời Kinh cùng lứa
tuổi, cùng nghề nghiệp và tiến hành cùng
kỹ thuật (bảng 3, bảng 5) thì số lợng
lympho bào B máu ngoại vi của ngời Katu
thấp hơn ngời Kinh với p < 0,05. Đối
chiếu với giá trị trung bình của lympho bào
B trong cuốn: "Các giá trị sinh học ngời
Việt Nam bình thờng thập kỷ 90" [2] thì
lympho bào B máu ngoại vi của ngời Katu
còn thấp hơn nhiều (254,9
+101,1 so với

419
+207), tuy vậy vẫn nằm trong giới hạn
sinh học. Là thông số sinh học, cho nên
cũng nh các thông số sinh học khác của
ngời bình thờng đã đợc các tác giả
công bố đều có một khoảng dao động khá
rộng thể hiện ở SD của các kết quả nghiên
cứu.
- Khả năng đáp ứng tạo kháng thể đặc
hiệu chống kháng nguyên bề mặt của
virus viêm gan B: đáp ứng tạo kháng thể
dịch thể không những phụ thuộc vào số
lợng và chức năng của lympho bào B mà
còn phụ thuộc vào tính phản ứng của cơ
thể, phụ thuộc vào loại vacxin và phơng
thức sử dụng [5]. Kết quả ở bảng 2: sau 3
lần tiêm vacxin Engerix B theo quy trình
tiêm chủng thì khả năng đáp ứng tốt
(
>10MUI/ml) của ngời Katu: 84,4%.
Engerix B là vacxin tái tổ hợp của Bỉ, chất
lợng quốc tế đợc nhiều quốc gia trên thế
giới sử dụng để tiêm phòng viêm gan B [7].
So với ngời Kinh (bảng 4, 5) thì khả năng
đáp ứng ở mức tốt của ngời Katu cao hơn
ngời Kinh (84,4%, 75%) nhng p >0,05.
Số lợng lympho bào B của ngời Katu có
thấp hơn nhng có lẽ do ít khi đợc tiêm
chủng các loaị vacxin nh ngời Kinh nên
khi đợc tiêm chủng vacxin chống viêm

gan B thì cơ thể của họ đáp ứng mạnh
hơn.
v. Kết luận
1. Số lợng lympho bào B (CD19) trong
1mm
3
máu ngoại vi của ngời Katu:
354,9
+101,1, thấp hơn so với ngời Kinh
cùng lứa tuổi, cùng nghề nghiệp (p< 0,05).
2. Đáp ứng tạo kháng thể đặc hiệu
chống kháng nguyên bề mặt virus viêm
gan B (HBsAg) ở mức tốt của ngời Katu:
84,4%, cao hơn ngời Kinh (p>0,05). Sau
khi tiêm chủng đúng liều lợng và quy

9
TCNCYH 27 (1) - 2004
trình, các đối tợng có khả năng phòng
bệnh viêm gan B.
Tài liệu tham khảo
1. Vũ Triệu An, Jean Claude Homberg
(2001): Miễn dịch học. Nhà xuất bản y học,
105-125, 190-210.
2. Các giá trị sinh học ngời Việt Nam
thập kỷ 90 (2003): NXB Y học, 88-96.
3. Nguyễn Thu Vân (1996): Đáp ứng
miễn dịch của trẻ sơ sinh sau khi tiêm
vacxin viêm gan B theo liều tiêm khác
nhau. Tạp chí Vệ sinh phòng dịch, tập 6,

số 4, 34-36.
4. Abul K. Abbas (2001): B cell
activation and antibody production -
Cellular and Molecular Immunology, W.B.
Saunders Company,Fourth Edition, 182-
207.
5. Hoffnagle J.H. (1997): Update on
Hepatitis B. International symposium on
viral hepatitis and prospectives from the
ASEAN region. Bangkok, Thailand, 10-12.
6. Pistoia V. (1997): Production of
cytokin by human B cell in health and
disease. Immunology Today, Vol 18 (7),
343-350.
7. WHO (1997): Prevention of viral
hepatitis A and B. Hepatitis World, Vol 2,
No.2.

Summary
Amount of lymphocyte B in peripheral blood and
the responding capacity to create antibody against
hepatitis B vaccine of Katu minority
The amount of lymphocyte B and the responding capacity to create antibody of
activated lymphocyte B are two important parameters to assess the humoral-immunity
responding capacity of healthy and unhealthy bodies.
To contribute to study biological characteristic of minority people in mountainous
region, we studied the responding capacity to create antibody against hepatitis B vaccine
and amount of lymphocyte B in peripheral blood of the Katu minority living in Nam Dong
district, Hue.
The amoun of lymphocyte B were determined in 22 healthy Katu minority with

technique direct immuno-fluorescein. 64 Katu people have HbsAg (-) and anti-HbsAg (-),
who were studied the responding capacity to create antibody against hepatitis B vaccine
with technique ELISA. The control group are Kinh people of the same criterion.
Results:
- The amount of lymphocyte B in 1mm
3
blood: 354.9+101.1; lower than that of the Kinh
people of the same age, same occupation, with p<0.05.
- The responding capacity to create antibody against hepatitis B vaccine at good
standard, 84,4%, that is higher than that of the Kinh people, however with p>0.05.


10