Về một người nhật làm đô hộ ở an nam thời thuộc đường”, tạp chí xưanay số

VE MOT NGUCfl NHAT
<

@

lam do ho d An Nam
thcfi thuoc Difdng
Lt
fVlAn

An Nam do ho phu la mot

cd mot vai trubng hap dac biet

nurdc nhung con thuyen cho ong

trong 6 phu do ho Ion cua

nhir viec mot ngubi Nhat ten la

lai bi mac can, sau do gap bao

Trung Quoc thai Duong,

Abe no Nakamaro dirge cur lam

troi dat ve phia nam den Hoan

duac lap ra vao thang 8 nam

Do ho o An Nam vao giua the

Chau. Tuc Nhat Ban ky (chinh

679, nien hieu Dieu Lp nguyen

ki VIII.
Abe no Nakamaro (Mia f
aflt
S Abpi trpng Malu) sinh nam
698 (cd tai lieu noi la 701) o Ka-

su cua Nhat Ban hoan thanh

nien, doi Duong Cao Tong'1'.

Ciing voi An Tay do ho phu (lap
nam 640), An Bac do ho phu (lap
nam 647), Thien Vu do ho phu
(lap nam 650) va An Dong do ho
phu (lap nam 669), An Nam do
ho phu da tao thanh he thong

nam 797) viet: "...luc trove gap
gio ngugc troi dat den tan Hoan

suga (nay la Nara-ken) va mat

cChau, phia nam nha Duong"'51.
Hoan chau la mot trong so' 12

nam 780 o Trir
ong An14'. Trong

chau cua An Nam do ho phu,

thm gian Nhat Ban thuc hien

nay thupc dia phan Ha Tinh. Do

chinh sach Khien Duong sir dua

co hieu lam nen da xay ra xung

phu do ho vdi muc dich "phu du,

luru hoc sinh sang hoc tap, tiep

dot giura ngubi tren thuyen va

vo ve" ma thuc chat la ap biirc,

thu van minh nha Duong, Abe

cu dan dia phuong. Sau do, Abe

boc lot cac dan toe bien cuong

da tham gia vao doan su thif 8,

dugc dua ra thanh Tong Binh

Trung Quoc. Diing dau phu

rbi Nhat Ban nam 716 va den

va quay lai Trung Quoc, tiep tuc

do ho la mot quan Do ho, ham

Trutmg An nam 717. 6ng tirng

lam viec trong trieu dinh nha

chinh tar
n pham voi chiic trach

lam quan trong trieu dinh cua

Duang. Chinh trong thai gian

la "thong hat cac phien, gom

Duong Huyen Tong va dugc giu

luu lai Ian nay, Abe no Naka-

viec vo ve, danh dep, thuong

nhieu chuc trach khac nhau nhu

maro da dugc cu lam quan Do

cong, phat toi, quyet dinh chung

ho o An Nam.

cac viec trong phu"(2). Do ho

Ta xuan phbng tu kinh cue hieu
thu, Ta thap di, Ta bo khuye't va

duoc tuyen chpn theo 8 each

Bi thu giam kiem Ve uy huemg.

thuc khac nhau'3). Trong so cac

6ng con cd ten theo kieu Trung

do la lieu mot ngubi Nhat nhu

quan Do ho tirng tran nham a

Quoc la Trieu Hanh (Trieu

Abe co dugc cu lam quan Do ho

Lien quan den su kien nay co
mot so'van de chua dugc lam ro,

(von la chiic quan chi de phong
cho ngubi Han) a An Nam hay
duoc cu sang. Ben canh do, cung Ban roi Trubng An, Abe tro ve khong? Neu cd thi ong nham

An Nam, tuyet dai da so deu la

Hoanh hay Trieu Huong Hanh).

Thu su cac chau cua nha Duong

Nam 753, nhan cd doan suNhat

S6 453 THANG 11 NAM 2014


chiic vao thai gian nao va ong

Hoanh lam An Nam do ho.

Trieu Hoanh nham chuc

cd thuc su den An Nam de lam

Thai ay cb quan Man xam

Do ho trong nien hieu

quan hay chiic danh ma ong

pham canh gidi hai chau

duac phong chi mang tinh chat

Due Hda va Long Vu, vua
xuong chieu khie'n Trieu

Thuong Nguyen (tur 760
den 762) va ket thiic nhiem
ki tr
ade nam Dai Lich thu
hai (nam 767) khi Truong
Ba Nghi sang nham chiic b

danh du va ong van a Truong An
trong suo't thai gian nham chuc?

Hoanh qua dep yen"181.

Thii nhat, ve viec Abe no

Trieu Than Trung Man

Nakamaro dixc/c ciilam quan Do

hay Trieu Hoanh ma Citu

ho dAn Nam va thoi gian nham

Bitt
ing thir, Tan Bitt

ing thit

Co the thay, thbi gian

chiic cua ong, Ciiu Dw&ng thit,

Abe no Nakamaro (Trieu

quyen 199 thugng, phan Liet

va An Nam chi litcfc de cap
deu chi cung mot ngutr
i do

truyen Dong Di co doan chep "S

la Abe no Nakamaro. Su

a An Nam deu xoay quanh

khac biet duy nhat o hai

ba nien hieu la Thu-gng

van ban Citu Dvt&ng thitva

Nguyen (760 - 762), Vinh
Thai (765 - 766) va Dai
Lich (766 - 779). Trong do,

Tan Dix&ng thu la ten gpi
An Nam va Tran Nam. Thuc

+^p, xitf
i
f ^o

An Namin).

Hoanh) nham chuc Do ho

tu^, mm

ra, Tran Nam la ten gpi cua

Thuong Nguyen la nien

%jZEWm-%& mmmPo "(Tar
n

hieu duoi thai Duang Ttic
Tong (756 - 762) con Vinh
Thai, Dai Lich la nien hieu
dudi thbi Duong Dai Tong

dich: "Su gia nuac ngoai la trieu

An Nam trong thbi gian tir
nam 757 d n nam 768 vai

than Trong Man, do yeu thich

ham y vung dat An Nam

van hoa Trung Qu6c nen a lai

khong con yen nura(9). Nhu

khong ve, doi ho ten thanh Trieu

vay theo ghi chep cua Cifu

Hoanh, lam quan den chuc Ta

Bitt
ing thvt, Tan Dir&ng thu
va An Nam chi lvtqc thi Abe

bo khuyet. Trieu Hoanh luu lai
a Truang An nam muoi nam, ua
doc sach, trieu dinh cho ve que

no Nakamaro (Trieu Hoanh)
chac han da duoc cii lam

huang nhung ong a lai khong di.

quan Do ho b An Nam.

Nam Thien Bao thu 12, [Nhat

Con ve thbi gian Trieu

Ban] lai sai su den trieu co'ng.

Hoanh nham chuc, Cvtu

Trong nien hieu Thuong Nguyen

Dixctng thitva. Tan Bitt
ing

[760-762], thang lam Ta Tan ky

thu chep kha thong nhat

thutmg thi, Tran Nam do ho")<6).

la vao nien hieu Thurgng

Tan Dw&ng thu, quyen 220,
phan Liet truyen Dong Di cung
chep:"^S+@IE, WmMMM*

Nguyen. An Nam chi lvcoc
biet Trieu Hoanh nham

Po " (Tar
n dich: "Nam Thien

ma chi de cap rang vao nam

Bao thu mubi hai, Trieu Hoanh
lai vao chau. Trong nien hieu

Vinh Thai thii hai, tuc nam
766, Trieu Hoanh lam Do ho

Thuong Nguyen, dugc thang lam

h An Nam.

cua Le Tac thi khong cho
chiic Do ho vao nam nao

Ta Tan ky thuang thi, An Nam
do ho")'71.

Ngoai ba nguon sir lieu
ndi tren, hoc gia Uat Hien

Ngoai ra, An Nam chi liif
fc

Hao trong Bitt
ing thii sii

cua Le Tac, quyen 9 "Cac quan

khao toan bien qua viec

do doc, do ho, kinh luac su An

khao sat cac van bia mp chi

Nam va cac quan thu su ba quan

Ban, trong khoang nien hieu

thbi Duong va cac tai lieu
nhu Sach phu nguyen quy
va Bitt
ing hoi yeu cho biet
thbi gian Trieu Hoanh tran
nham b An Nam la khoang

Khai Nguyen (713 - 741) dem

tir nam 761 den nam 766(10).

hoa pham den trieu kien, ham

Mot tai lieu khac la Nghien
ciiu che do do ho do tac gia
Ly Dai Long (Trung tam
nghien cuu Su Dia bien

Giao, Ai, Hoan doi Duong" doan
chep ve Do ho Trieu Hoanh cung
cho bie't ong la "Nguoi Nhat

mo phong hoa Trung Hoa, nhan
luu a lai, doi ten la Trieu Hoanh,
nhigu Ian sang su Trung Quo'c.

Nam Vinh Thai thu 2, Trieu cuong) chu bien cho rang

S6 453 THANC 11 NAM 2014

Tranh ve Abe no Nakamaro
cua hoa sJKikuchi Yosai (1781 -1878)


du con thirc ra thi ong van a

Trubng An chii khong den An
Nam. Du vay, chiing ta van cd
mot so ca so de budc dau xac
dinh rang Trieu Hoanh cd thuc
sir den An Nam a Ian lam quan

hay khong?
Theo ghi chep cua An Nam
chi htctc, trong nam Vinh Thai

thu 2 (766), a An Nam co quan
Man xam pham hai chau ki mi
Due Hoa va Long Vu, vua Duong
da xuong chieu khien Trieu
Hoanh qua dep yen. Chau ki mi

(hay ca mi, nghia la rang bupc
long leo) la mot ca che thong tri
cua nha Duong ap dat a viing
trung du va mien nui nham mua
chupc, du do cac tho til tpc nguoi
thieu so. Diic Hoa va Long Vu

la hai chau ki mi do An Nam do
ho phu quan ly'12'.

Cbn theo Nghien cihi che do
do ho cua Ly Dai Long va Dttong
thii sir khao toan Men cua Uat

Hien Hao dan lai ghi chep cua
Sach phu nguyen quy, quyen 170
cho biet thang 5, nien hieu Vinh
Thai thu 2, chieu tuyen an cong
lao cua An Nam tiet dp sir Ta Tan

ky thubng thi Han Hanh do co
cong lao danh dep quan Man xam
pham hai chau Due Hoa va Long
Vu. Uat Hien Hao cbn cho rang

Han Hanh (WM) chinh la Trieu
Hoanh {%f\ fll)1131. Tuy nhien, doan
352&3S?

chep cua Sach phu nguyen quy

cd mot chi tiet chua xac dang la
ve chiic An Nam Tiet dp sir. Boi

Tranh ve "Abe no Nakamaw ngain trang nhaque nha " cua Tsukioka Yoslr
itoshi (1839 - 1892), dime ve khoang nam 1888

mai den nam 866, nha Duong
moi thang An Nam len lam Tinh
hai quan Tiet tran, dung dau boi

(762 - 779). Nhir vay, thai gian

7am quan & hay khong?

mot Tiet dp su cbn tr
ade do, vien

Trieu Hoanh nham chiic Do ho

Abe no Nakamaro (Trieu

quan dung dau phu do ho An

a An Nam at han roi vao khoang

Hoanh) thuc su cd den An Nam

Nam dupe gpi la Do ho, nhung

cuoi doi Duong Tiic Tong dau dbi

a Ian bi bao danh troi dat vao

liic cd bien thi Kinh lupc su kiem

Duang Dai Tong, tu nien hieu

nhiem Do ho.

Thugng Nguyen den cuoi nien

Hoan Chau nhung cac ghi chep
cua su- lieu van con rat it 6i de di

hieu Vinh Thai dau nien hieu

den khang dinh mot each chinh

An Nam chi Ivtf
fc va Sach phu

Dai Lich, tuong ung vdi khoang

xac rang ong co thuc su den An

nguyen quy, chiing ta van cd

thai gian til- nam 761 den truoc

Nam a Ian dugc cu lam quan Do

nam 767. Do cung la luc An Nam

ho khong? Citu Diet
ing thuva Tan

the tin la Trieu Hoanh da den
An Nam khi dupe cii lam quan

do ho phii dang duac doi ten la

Du'&ng thirdeu khong de cap van

Do ho. Do la vao thang 5 nam

Tran Nam.

de nay. Mot so y kien cho rang

Vinh Thai thu 2 (nam 766) dbi

du ong cd dugc cu lam quan Do

Duong Tuc Tong. Va lai, trong
so cac quan Do ho h An Nam

Thii hai, ve viec Abe no Nakamaro cd thitc sit den An Nam

ho thi do chi la mang tinh danh

Dau vay, vai ghi chep cua

SO 453 THANC 11 NAM 2014


thai thuoc Dudng, khong c
cd Trieu Hoanh la ngudi Nh;
duac cu lam Do ho ma con <
Khang Khiem - mot nha buc

ngudi Ho d Tay Virc vao cu
thai Dudng Huyen Tong da hi
16 Duong Quo'c Trung de due
cu lam Do ho d An Nam'151. Cu

Dit&ng thtt, quyen 186 thuanj
Khoc lai liet truyen ha va Ta
Dii&ng tht
f, quyen 209, Khi
lai liet truyen cho Met Khan
Khiem von la nguai Ho, la

TAI LIEU THAM KHAO:

6. xu
1.Doan Le Giang, "Abe no Nak
maro trong tam giac quan he Nh,
- Trung - Viet", Nghien ciiu Nh
Ban, so'3 nam 1999.
2.Nguyln Tien Luc (2013), Nh,

Ban nhiing bai hoc tvr lich sii, Nx
Thong Tin Truyen Thong, Ha Noi
3. Le T&c (2009), An Nam ci
hmc, Nxb. Lao Dong, Ha Noi.

m%im^mm o ay Dai LOn

viec buon ban lam giau. Va

(2003), Nghien ciiu che do do ht

thai Duang Quo'c Trung phi

Nxb. Giao Due Hac Long Giang).

chinh da nhan h6i 16 cua Khan
Khiem va cho lam Do ho A:
Nam. Thai gian nham chif
cua Khang Khiem trudc Triei

5. wm% (2ooo), mm$.3t Hm))
S@*^ttJ)St
to (Uat Hien Ha
^2000), Dir&ng thii sii khao toa

Duang Huyen Tong den niei

tiieu Chi Due (756 - 757) da
Duang Tuc Tong. Cung can lui

f la, khoang thai gian nhunj
lguwi Ho nhu Khang Khiem ha]
Mhat nhu Trieu Hoanh nharr
:hiic Do ho a An Nam la luc nhs
Duang dang lao dao vdi loar
Vn Loc Son - Su Tu Minh (xay
@a tu nam 755 keo dai den tan

com/shibu/24shi/oldtangs
jts_211.htm Citu Dt
ft
ing th
quyen 199 thugng, Liet truyt
thu- 149, Dong Di.
7. xu<
com/shibu/24shi/newtangs\
ta_236.htm Tan Bitt
ing th>
quyen 220, Liet truyen th
145, Dong Di.
8. Le Tac (2009), An Nai
chihto'c, Nxb. Lao Dong, tr.18
9. Dai Viet sit ky toan th
chep nam doi ten An Nar
thanh Tra'n Nam la 75
Kham dinh Viet sd thon,

bien, Dai hoc An Huy xuat ban).

gia'm ct

ifng muc chep the
Cim Dixt
ing thix la nam 757

;1982), < f
t fe 43l*4i !B>

lai thanh An Nam, Dai Vie

Hoanh, khoang tir sau nien hiei

Thien Bao thu 12 (nam 753) do

ciiu Nhat Ban so' 3 nam 199

Con nam do'i ten Tran Nan

$mi f4@lt
itM o (Vien Kho;
ipe Xa hoi Trung Quo'c, Sa Nghiei
:uru Lich su (1982), Tuyen bien ti
ieu sii ve quan he Trung Viet codai

7. (IBJf

#-W?l+A @ 5i

tS-Wia+^L *

Ho (CuvDir&nt

hu, quyen 199 thuong. Liet truyer
hii 149, Dong Di).

8. fit

#-W-+ - 5'J ff

sirky toan thirva Kham dinl
Viet sii thong gia'm citcfni
muc che'p la nam 768, cor
Citu Dit&ng thu' lai che'p Ve
nam 766.
10. Ua't Hien Hao (2000)
Dit&ng thiisiikha'o toan bien,
Dai hoc An Huy xuat ban.
;r.3343-3344.

lam 763 mdi cham dut). Do la
lie tu tuang Hoa Di bi da pha

| @@gIZg+S: @ 1r,%o (Tan Dir&ng

11. Ly Dai Long (2003),
Vghien che'do cihi do ho, Nxb.

hit, quyen 220, Liet truyen thu 145,

len viec cu nhung ngudi Ho,

Jiao Due Hac Long giang,

long Di).

r.289.

Jhat lam quan Do ho d vung
ien cuong ngoai dia nhu An
Jam cung cd the xay ra.
Tom lai, Abe no Nakamaro
ifc Trieu Hoanh - mot ngudi

CHU THICH:

12. Http.V/www.guoxue.
om/shibu/24shi/newtangsu/
@ts_048.htm Tan Dat
ing thu,

1. Http://www.guoxue.com/
hibu/24shi/oldtangsu/jts_045.htm

uyen 43 ha, Chi thii- 33 ha,
)ia ly that ha.

That da tung den An Nam

itu Du'&ng thu1, quyen 41, chi thu-

mi quan Do ho trong khoang

L, Dia ly tii.

Ighien che do citu do ho,

2. Http://www.guoxue.com/
-iibu/24shi/newtangsu/xts_055.

[xb. Gia'o Due Hac Long

idi gian tir nam 761 den trudc
am 767. Tuy nhien, chiing ta
hong the cho su cd mat cua

iot ngudi Nhat d An Nam vao
le ki VIII la dong nghia vdi
iec quan he giiia Viet Nam
i Nhat Ban da cd tu do. Bai

tm Tan Du'&ng thu; quyen 49 ha,
if thu'- 39 ha, Bach quan tu- ha.
3. Ly Dai Long (2003), Nghien
le do ciiu do ho, Nxb. Giao Due
ac Long giang, tr.292.

, Trieu Hoanh lam quan cho

4.Nguyen Tien Luc (2013), "Khien

la Dudng la trieu dai ngoai

jong su (Kentoshi) & viec tie'p

c dang thong tri An Nam. Su
i mat cua Abe no Nakamaro

An Nam du the nao di chang
ra cung khong thoat khdi anh
rang ciia khong gian do ho
di Bac thuoc.B

Lan van minh Trung Hoa", Nhat
in nhiing bai hoc tit lich sit, Nxb.
iong Tin Truyen Thong, tr.47.
5. Doan Le Giang (1999), "Abe
Nakamaro trong tam giac quan
Nhat - Trung - Viet", Nghien

13. Ly Dai Long (2003),

iang, tr.289 va Uat Hien Hao
!000), Dixt
ing thii st
f kha'o
ian bien, Dai hoc An Huy
aat ban, tr. 3344.
14. Vien Khoa hoc Xa hoi
rung Quo'c, So- Nghien ciru
ich sir (1982), Tuyen Men tit

%u sit ve quan he Trung Viet
>dai, Nxb. Khoa Hoc Xa Hoi
@ung Quoc, tr.109.
15. Ly Dai Long (2003),
ghien che do citu do ho, Nxb.
iao Due Hac Long giang,
,288, 294.

S6 453 THANG 11 NAM 2014
17