Tâm lý đám đông trên thị trường chứng khoán việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC LUẬT
----------

TIỂU LUẬN GIỮA KỲ
TÂM LÝ HỌC ĐẠI CƯƠNG
ĐỀ TÀI : NGHIÊN CỨU TÂM LÝ HỌC ĐÁM ĐÔNG CỦA NHÀ
ĐẦU TƯ ĐỐI VỚI THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH VIỆT NAM
Giảng viên giảng dạy
Họ và tên
Mã sinh viên
Lớp

Ths. Nguyễn Huy Hoàng

Hà Nội - 2022


MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU................................................................................................................... 3
I.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÂM LÝ HỌC ĐÁM ĐÔNG.............................................3

II. LÝ DO NẢY SINH TÂM LÝ ĐÁM ĐƠNG TRÊN THỊ TRƯỜNG TÀI CHÍNH
CHỨNG KHỐN............................................................................................................5
III.

TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA HIỆU ỨNG ĐÁM ĐƠNG ĐẾN THỊ

TRƯỜNG TÀI CHÍNH CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM...............................................5
IV.
V.

BÀI HỌC ĐỐI VỚI NHÀ ĐẦU TƯ VỀ HIỆU ỨNG ĐÁM ĐÔNG..................6
TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................7

LỜI MỞ ĐẦU
2


“Tâm lý đám đơng” hay cịn gọi là “Hành vi bầy đàn” là một hiện tượng tâm
lý khá phổ biến trong đời sống kinh tế xã hội. Những người bị hiệu ứng đám
đông chi phối thường hành động theo những gì mà người khác đang làm ngay
cả khi thơng tin riêng của họ cho thấy nên hành động theo một cách khác. Đây
cũng chính là cách hành xử phổ biến của các nhà đầu tư trên thị trường tài
chính. Trong lĩnh vực chứng khoán, tâm lý bầy đàn là chất kích thích “doping”
khiến thị trường rơi xuống một đáy mới hay xác lập một đỉnh cao. Trên thực tế,
không chỉ có quyết định của các nhà đầu tư nhỏ lẻ bị ảnh hưởng và chi phối
bởi động thái của nhà đầu tư khác mà ngay cả các nhà đầu tư tổ chức cũng
khơng nằm ngồi vịng xoay này. Các nhà đầu tư nhỏ lẻ dễ dàng bị cuốn vào
các “trò chơi tạo xu thế” hay các trò “làm giá” do những giới hạn trong việc sở
hữu thông tin hay cố tình bỏ qua thơng tin riêng mà thiên về kết qua quan sát
hành động của các nhà đầu tư khác. Ngay cả, các tổ chức đầu tư được dẫn dắt
và quản lý bởi những cá nhân mà kết quả hoạt động của họ luôn được đánh giá
thông qua việc so sánh với những người có vị trí và trình độ tương tự hoặc cao
hơn, cũng lựa chọn hành động theo đám đơng nhằm cải thiện hình ảnh nghề
nghiệp hoặc đạt được lợi ích lớn hơn so với khi thực hiện hành động một cách
riêng lẻ.
I.

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TÂM LÝ HỌC ĐÁM ĐƠNG

Thơng thường, trong suy nghĩ của nhiều người, tâm lý đám đông mang ý nghĩa
tiêu cực. Nhưng thực chất, hiện tượng này có cả mặt tốt và xấu. Nhiều việc làm
tốt, ý nghĩa và mang tính nhân văn sâu sắc được từ cá nhân hoặc tập thể, lơi
kéo đơng đảo sự quan tâm, chú ý, góp sức từ cộng đồng. Tuy nhiên, trong đầu
tư nói chung, gồm cả cổ phiếu hay BĐS,... tâm lý đám đông thường để lại
những hậu quả nặng nề.

3


Gustave Le Bon - cha đẻ thuyết tâm lý học đám đông - cho rằng đám đông bao
giờ cũng vô thức. Bất kể địa vị, học thức hay giai cấp, khi tham gia đám đơng,
chuyển thành đám đơng, thì tính cách, trí tuệ hay hành động của cá nhân cũng
thay đổi theo những quy luật khác. Vì thế, dù là nhà đầu tư mới, nghiệp dư hay
chuyên nghiệp, việc bị ảnh hưởng bởi tâm lý đám đơng là điều khó tránh, đặc
biệt khi thị trường biến đổi không ngừng. Gustave Le Bon đã rút ra 5 đặc điểm
của một đám đông như sau:
-

Đám đông bồng bột, bất định và dễ kích động. Lĩnh vực vơ thức gần như
hồn tồn kiểm sốt đám đơng. “Họ xử sự như người ngun thuỷ, người
dã man, khơng có khả năng suy nghĩ, suy luận, mà chỉ cảm nhận bằng hình
ảnh, bằng sự liên kết các ý tưởng, họ không kiên định, thất thường, và đi từ
trạng thái nhiệt tình cuồng loạn nhất đến ngây dại ngớ ngẩn nhất.”

-

Đám đơng ln tn theo những kích động. Tùy theo từng trường hợp, sự
kích động ấy có thể là cao cả, hào hùng hay hèn nhát, thì trong mọi trường
hợp những kích động ấy cũng mạnh mẽ đến nỗi húng luôn chiến thắng cá
nhân, chiến thắng ngay cả bản năng tự bảo tồn của các cá nhân trong đám
đơng đó.

-

Đám đơng rất dễ bị thơi miên, cả tin, và khơng có khả năng tự phê phán.
Tình cảm của đám đông bao giờ cũng đơn giản và phấn khích mạnh.

-

Đám đơng cịn dễ bị mê hoặc bởi ma lực của ngôn từ

-

Đối với đám đông cái phi thực lại ưu việt hơn cái thực, cái không hiện hữu
cũng có ảnh hưởng mạnh như cái hiện hữu. Đám đơng có xu hướng khơng
phân biệt giữa có và khơng. Đứng trước đám đơng với một thái độ sùng tín
thì lập tức người ta sẽ cúi đầu và nét mặt sẽ đầy thành kính.

4


II.

LÝ DO NẢY SINH TÂM LÝ ĐÁM ĐÔNG TRÊN THỊ TRƯỜNG
TÀI CHÍNH CHỨNG KHỐN

Nguồn : CafeF
Bản chất của tâm lý đám đơng xuất phát từ lịng tham khơng đáy và nỗi sợ hãi của
nhà đầu tư khi tham gia thị trường. Khi thị trường có xu hướng tăng, lịng tham sẽ
thôi thúc nhà đầu tư nhảy vào kiếm lời. Tâm lý tích cực của người mua sẽ tạo
đường cầu ảo và đẩy giá cổ phiếu lên cao. Dù biết cổ phiếu vượt giá trị thật nhưng
nhiều người vẫn bất chấp mua vào với niềm tin rằng sẽ cịn có những người khác
chấp nhận mua lại nó với giá cao hơn. Tuy nhiên không phải lúc nào làm theo tâm
lý đám đông cũng mang lại lợi nhuận cho nhà đầu tư thay vào đó là những khoản
lỗ. Ngược lại, nỗi sợ hãi xuất hiện khi thị trường có xu hướng giảm và nhà đầu tư
bán tháo cổ phiếu một cách ồ ạt khiến giá giảm quá mức cần thiết. Hệ quả dẫn đến
việc mất niềm tin, hạn chế đầu tư hay rời bỏ thị trường của nhà đầu tư.
III.

TÁC ĐỘNG TIÊU CỰC CỦA HIỆU ỨNG ĐÁM ĐƠNG ĐẾN THỊ
TRƯỜNG TÀI CHÍNH CHỨNG KHỐN VIỆT NAM

Thị trường chứng khốn Việt Nam giai đoạn đầu tháng 4/2022 chứng kiến sắc đỏ
tràn ngập bảng điện chứng khoản, thị trường rơi vào xu hướng giảm một cách

5


thảm hại. Ngày 25/4, ngày giao dịch được coi là Black Monday của thị trường
chứng khoán Việt Nam khi rất nhiều cổ phiếu nằm sàn, mất thanh khoản. Tâm lý
nhà đầu tư hoảng loạn, đám đông đua nhau bán tháo. Những ngày sau đó, hiệu ứng
đám đơng tác động mạnh mẽ làm các nhà đầu tư hoảng loạn hơn, tiếp tục bán tháo.
Để lý giải cho điều này có thể kể đến những tin đồn liên tục xuất hiện trong giai
đoạn này : “Tin đồn về việc Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã bắt tạm
giam đối với ông Trịnh Văn Quyết – Chủ tịch Hội đồng quản trị Cơng ty CP Tập
đồn FLC về hành vi thao túng thị trường chứng khoán, gây thiệt hại nghiêm trọng

cho nhà đầu tư, ảnh hưởng đến hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam”.
Sự việc càng đi xa hơn khi loạn tin đồn và thị trường chứng khoán xuất hiện
những đám đông nhà đầu tư tham gia theo phong trào đầu cơ lướt sóng mà khơng
có kiến thức cơ bản nào về thị trường chứng khốn. Khi có tin tiêu cực, họ đua
nhau bán tháo cổ phiếu. VN-Index giảm sâu, thị trường bị “thổi bay” hàng ngàn tỷ
đồng.
Nguy hiểm hơn nữa, hội chứng đám đơng lại chính là cơ hội cho những kẻ xấu
phạm tội, thao túng thị trường chứng khốn làm lợi cho mình. Trịnh Văn Quyết
chỉ đạo 11 tổ chức lập ra 20 tài khoản để liên tục mua bán chứng khoán với tần
suất cao, tạo ra cung cầu giả là một ví dụ. Mới đây, Bộ Công an tiếp tục khởi tố vụ
án, khởi tố bị can, bắt tạm gia một loạt cá nhân có hành vi “Thao túng thị trường
chứng khoán” như Đỗ Thành Nhân (Chủ tịch Loius Holdings), Đỗ Đức Nam
(Tổng giám đốc Chứng khốn Trí Việt,…
IV.

BÀI HỌC ĐỐI VỚI NHÀ ĐẦU TƯ VỀ HIỆU ỨNG ĐÁM ĐÔNG

Lịch sử những đợt khủng hoảng tài chính cho thấy, khi tâm lý đám đơng trở nên bi
quan nhất, và cùng nhau thực hiện hành vi bán tháo thì cũng là lúc thị trường tạo
đáy. Ở chiều tích cực, đây cũng có thể là cơ hội để những nhà đầu tư lý trí mua
được cổ phiếu tốt với mức giá rất rẻ.

6


Huyền thoại đầu tư Warren Buffett từng chia sẻ quan điểm về tâm lý đám đông:
“Hầu hết mọi người nhảy vào mua chứng khoán khi thấy người khác mua chúng.
Thời điểm tốt nhất để quan tâm đến cổ phiếu là khi khơng ai để ý đến nó. Chúng ta
khơng thể thu được nhiều lợi nhuận nếu chỉ mua những gì mà mọi người đổ xô đi
mua”.

Điều này cho thấy trong đầu tư chứng khốn, đám đơng khơng phải lúc nào cũng
đúng và việc tìm ra các doanh nghiệp tốt ở một mức giá hấp dẫn là việc không hề
dễ. Chạy theo một cổ phiếu đã nhận được sự quan tâm lớn từ thị trường đồng
nghĩa việc định giá của cổ phiếu đó có thể đã vượt qua giá trị hợp lý.
Để không bị cuốn vào tâm lý đám đông, nhà đầu tư cần giữ đầu óc minh mẫn và
tỉnh táo. Song song với đó là việc khơng ngừng học hỏi, trau dồi kiến thức để
tránh bị phụ thuộc vào đám đơng. Tóm lại, tâm lý đám đơng là một hiện tượng
thường gặp trong quá trình ra quyết định đầu tư, được dùng để miêu tả tâm lý hùa
theo đám đông thông qua những hành vi nhất định mà không suy nghĩ một cách
thấu đáo. Yếu tố tâm lý này trong nhiều trường hợp có thể tác động xấu đến kết
quả đầu tư, thậm chí gây thua lỗ. Khi tham gia thị trường, việc duy trì một góc
nhìn khách quan, khơng bị lệ thuộc vào tâm lý của đám đông là một trong những
điều kiện cơ bản để đầu tư thành công.
V.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Phan Huy Hà, (2022), “Hội chứng đám đơng” và tính minh bạch của thị trường
chứng khốn.
2. Giang Tiểu San, (2021), Tâm lý đám đông và hệ quả cho những nhà đầu tư tự
phát.
3.

Đoàn Anh Tuấn, Hoàng Mai Phương, (2016), Nghiên cứu “Hành vi bầy đàn”
trên thị trường chứng khoán Việt Nam.

7