Mối quan hệ giữa dư luận xã hội với truyền thông đại chúng trong lãnh đạo, quản lý

1. Mở đầu
Sức mạnh của dư luận xã hội và truyền thơng đại chúng từ lâu đã đóng
một vai trị quan trọng trong đời sống con người. Rất ít người phủ nhận sự tác
động của dư luận và truyền thông đại chúng đến việc điều chỉnh hành vi của
các cá nhân, nhóm người trong xã hội. Vai trị của dư luận xã hội, truyền
thông đại chúng cũng đặc biệt quan trọng đối với các nhà lãnh đạo quản lý
trong việc hoạch định những chiến lược, đường lối, chủ trương và đưa ra các
quyết định quản lý nhằm đạt được những mục đích đã đề ra.
Vậy dư luận xã hội là gì? Truyền thơng đại chúng là gì? Giữa chúng
có mối quan hệ như thế nào? Công tác lãnh đạo, quản lý đối với dư luận xã
hội và truyền thông đại chúng cần phải chú ý đến những vấn đề gì để phát huy
tính tích cực của những hiện tượng này? Những vấn đề trên sẽ được trình bày
trong bài tiểu luận “Mối quan hệ giữa dư luận xã hội với truyền thơng đại
chúng trong lãnh đạo, quản lý”, chương trình hồn thiện Cao cấp lý luận
chính trị. Dù đã có nhiều cố gắng song tiểu luận vẫn còn nhiều thiếu sót,
mong thầy cơ góp ý để tiểu luận của em được hoàn thiện hơn.
2. Nội dung
2.1. Dư luận xã hội
2.1.1. Khái niệm dư luận xã hội
Dư luận xã hội được xem xét dưới nhiều góc độ khác nhau: Triết học;
Kinh tế học; Tâm lý học; Xã hội học. Tuy nhiên, các cách tiếp cận khoa học
khác nhau về dư luận xã hội đều thống nhất với nhau ở một điểm cơ bản là:
ngay cả khi dư luận xã hội đã chiếm vị trí nhất định trong đối tượng nghiên cứu
khoa học, nhưng vẫn có cuộc sống riêng của nó, tức là nó có bản chất, vai trị
và những quy luật riêng mà khoa học cần nghiên cứu và phát hiện để có thể
vận dụng trong thực tiễn.


2
Dưới góc độ xã hội học, dư luận xã hội được định nghĩa như sau:
Dư luận xã hội là hiện tượng xã hội đặc biệt gồm phức thể các ý kiến

phán xét, đánh giá biểu thị quan niệm, thái độ và xu hướng hành động của
nhóm xã hội đối với những vấn đề nảy sinh trong cuộc sống của họ.
2.1.2. Đặc điểm của dư luận xã hội
Dư luận xã hội dưới hình thức nào và thuộc loại nào cũng đều có một
số đặc điểm cơ bản như sau:
Tính cơng chúng: Dư luận xã hội luôn luôn là ý kiến của cơng chúng có
nghĩa là của nhiều người, đơng người, vơ số người thậm chí là của đại chúng.
Tính cơng khai: Dư luận xã hội luôn luôn là ý kiến được phát biểu, bày tỏ
dưới nhiều hình thức khác nhau cho nhiều người, đơng người, cơng chúng cùng
biết.
Tính trao đổi: Thơng qua sự tương tác, trao đổi thơng tin, tình cảm mà
dư luận xã hội được hình thành. Trao đổi làm cho dư luận xã hội lan truyền từ
người này sang người khác, từ nhóm này sang nhóm khác, từ nơi này sang nơi
khác; làm cho dư luận xã hội có thể bị biến đổi, thêm bớt, bị phân hóa và có thể
bị tan biến.
Tính lợi ích: Dư luận xã hội ln ln phản ánh lợi ích của cá nhân,
nhóm xã hội. Dư luận xã hộiđồng thời là một hình thức, cách thức, hình thức,
phương tiện, cơng cụ để bảo vệ lợi ích của nhóm người trong xã hội.
Tính thống nhất và mâu thuẫn: Dư luận xã hội là tập hợp các luồng ý
kiến, các loại trạng thái và các xu hướng hành động khác nhau, mâu thuẫn
nhau hoặc đối lập nhau của các nhóm xã hội.
2.1.3. Chức năng của dư luận xã hội


3
Chức năng nhận thức: Dư luận xã hội có chức năng phản ánh thực tại
xã hội với các hiện tượng, sự kiện, vấn đề, quá trình xã hội. Xã hội có nhu cầu
nhận biết và dư luận xã hội có chức năng đáp ứng nhu cầu nâng cao hiểu biết
về sự vật, hiện tượng xảy ra. Nhờ chức năng này mà chỉ cần lắng nghe dư
luận xã hội là có thể biết được chuyện gì, vấn đề gì đang được xã hội quan

quan tâm, chú ý, bàn luận.
Chức năng định hướng và điều chỉnh hành vi: Chức năng này gắn liền
với chức năng kiểm soát hành vi của con người trong xã hội. Dư luận xã hội
kiểu trọng nam khinh nữ luôn đề cao giá trị con trai nên đã định hướng cho
nhiều cặp vợ chồng sinh con trai. Nhưng nhờ dư luận xã hội bình đẳng giới,
coi con gái cũng như con trai nên đã điều chỉnh hành vi kế hoạch hóa gia đình
của các cặp vợ chồng, cụ thể là khơng lựa chọn thai nhi theo giới tính.
Chức năng giải toả tâm lý - xã hội: Dư luận xã hội ln phản ánh tâm
tư, nguyện vọng và tình cảm của các các nhân. Do vậy, có thể thơng qua dư
luận xã hội có thể chia sẻ, bày tỏ tình cảm hoặc thể hiện các bức xúc, nhờ vậy
mà giải tỏa tâm lý - xã hội.
Ngoài các chức năng cơ bản nêu trên, dư luận xã hội cịn có các chức
năng khác như chức năng thực tiễn, chức năng giáo dục tư tưởng, chức năng
dự báo...
2.1.4. Vị trí, vai trò của dư luận xã hội trong lãnh đạo, quản lý
* Dư luận xã hội là đối tượng của lãnh đạo, quản lý:
Lãnh đạo, quản lý luôn ảnh hưởng và tác động trực tiếp đến nhận thức,
thái độ và ý kiến của người khác, tức là tác động tới “ý kiến” của cá nhân và
dư luận (ý kiến) xã hội.


4
Cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp thường xuyên phải đối mặt với các
luồng ý kiến của các nhân viên dưới quyền và của những người khác. Do đó,
cán bộ lãnh đạo quản lý có nhu cầu nắm bắt, hiểu biết và có cách ứng xử phù
hợp với các loại ý kiến đó để đảm bảo hồn thành tốt chức năng, nhiệm vụ
được giao.
Cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp vĩ mô thường xuyên phải đối mặt với các
luồng ý kiến của các nhóm người từ các nhân viên dưới quyền và từ các giai
tầng xã hội khác nhau. Do đó, cán bộ lãnh đạo quản lý này tất yếu cần nắm

chắc và có cách ứng xử phù hợp với các loại ý kiến, tức là nắm bắt, định
hướng và điều chỉnh dư luận xã hội nhằm đạt được mục đích đã đề ra.
Việc định hướng, điều chỉnh dư luận xã hội nhằm vào mục đích kép:
vừa khuyến khích dư luận xã hội tích cực, tiến bộ và vừa kiểm soát, kiềm chế,
ngăn chặn những luồng dư luận xã hội tiêu cực, những tin đồn thất thiệt.
* Dư luận xã hội là phương tiện, công cụ của lãnh đạo quản lý:
Trên thế giới dư luận xã hội thường xuyên được điều tra, nắm bắt để có
thể dự báo, soạn thảo, ban hành hoặc đổi mới đường lối, chủ trương, chính
sách. Việt Nam đang xây dựng luật Trưng cầu dân ý, càng chứng tỏ xu hướng
hội nhập thế giới và áp dụng khoa học về dư luận xã hội trong lãnh đạo quản
lý.
Dư luận xã hội là công cụ để ra quyết định trong quản lý xã hội. Dựa
vào các ý kiến khác nhau nêu ra trong dư luận xã hội để ra quyết định đúng
đắn được nhiều người ủng hộ. Dư luận xã hội cịn là cơng cụ để thực hiện
quyết định: Dựa vào sư hiểu biết, sự nhất trí, đồng lịng và sự sẵn sàng hợp tác
cùng chia sẻ để thực hiện quyết định quản lý.
2.2. Truyền thông đại chúng


5
2.2.1. Khái niệm truyền thơng đại chúng
Nói đến truyền thơng đại chúng trước hết, là nói đến đối tượng tham
gia là các cơng chúng thuộc các nhóm người khác nhau, các cộng đồng và các
xã hội, các đại chúng. Truyền thông đại chúng là giao tiếp xã hội với sự tham
gia của đại chúng trong phạm vi không gian và thời gian rộng lớn vượt ra
ngồi khn khổ một nhóm xã hội, giai tầng xã hội, cộng đồng xã hội hay một
quốc gia. Truyền thơng đại chúng hiện nay có thể được tiếp cận trên phạm vi
tồn cầu.
Có thể định nghĩa như sau: Truyền thông đại chúng là hoạt động giao
tiếp xã hội một cách rộng rãi với công chúng, đại chúng thông qua các

phương tiện truyền thông đại chúng.
Truyền thơng đại chúng là một q trình xã hội đặc thù bao gồm ít nhất
ba thành tố cơ bản sau đây:
- Hoạt động truyền thông (chẳng hạn như hoạt động tìm kiếm thơng tin,
làm thơng điệp, quay phim, chụp hình, cơng bố bản tin, thơng điệp dưới hình
thức nghe, nhìn trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
- Các nhà truyền thông (bao gồm các cơ quan, các tổ chức truyền thơng
như báo chí, đài phát thanh, đài truyền hình, nhà xuất bản và những người làm
công tác truyền thông như nhà báo, phóng viên, biên tập viên, phát thanh
viên, nhà văn, nhà thơ, các tác giả và các cá nhân quan tâm tiếp cận, sử dụng
các phương tiện truyền thông đại chúng để truyền thông),
- Đại chúng (bao gồm các cơng chúng ở bất kỳ đâu có thể tiếp cận được
phương tiện truyền thông đại chúng).
2.2.2. Các phương tiện truyền thông đại chúng


6
Để thực hiện các hoạt động truyền thông trên phạm vi và qui mơ rộng
lớn cần phải có các phương tiện kỹ thuật thích ứng. Khoa học kỹ thuật càng
phát triển càng tạo ra các phương tiện kỹ thuật hiện đại hơn, có sức mạnh hơn
cho hoạt động truyền thơng đại chúng.
Các phương tiện truyền thông đại chúng (hay cũng cịn gọi là “các
phương tiện thơng tin đại chúng”) là những công cụ kỹ thuật hay những kênh
truyền thông mà phải nhờ vào đó người ta mới có thể thực hiện q trình
truyền thơng đại chúng, nghĩa là tiến hành việc phổ biến, loan truyền thông tin
ra mọi người dân trong cộng đồng, xã hội .
Phương tiện truyền thông đại chúng là loại phương tiện thơng qua đó
diễn ra q trình truyền thơng đại chúng với nghĩa là truyền thơng đến được
với đại chúng và đại chúng tiếp cận được truyền thông.
Cần phân biệt rõ hai thuật ngữ “truyền thông đại chúng” và “phương tiện

truyền thơng đại chúng”. Nói tới “phương tiện truyền thơng đại chúng” như
báo chí, phát thanh, truyền hình là nói tới những cơng cụ kỹ thuật(hay những
cái kênh) để nhờ đó người ta có thể thực hiện q trình truyền thơng đại chúng.
Cịn khi nói tới “truyền thơng đại chúng” là nói tới một q trình xã hội, cụ thể
là quá trình giao tiếp giữa người với người thông qua phương tiện truyền thông
đại chúng.
Truyền thông đại chúng ra đời và phát triển gắn liền với sự phát triển của
xã hội con người và bị chi phối trực tiếp bởi hai yếu tố là nhu cầu thông tin giao tiếp và kỹ thuật - công nghệ thông tin. Truyền thông đại chúng chỉ phát
triển và thực hiện được khi loài người phát minh ra các phương tiện, kỹ thuật
thông tin như in ấn, kỹ thuật truyền phát sóng tín hiệu, máy thu thanh, thu hình,
…


7
Căn cứ vào tính chất kỹ thuật và phương thức thực hiện truyền thơng
đại chúng, có thể phân loại các phương tiện truyền thơng đại chúng thành các
loại hình như: Sách; báo in; điện ảnh; phát thanh; truyền hình; các phương
tiện nghe nhìn như máy tính và điện thoại nối mạng Internet…
2.3. Mối quan hệ của truyền thông đại chúng với dư luận xã hội
2.3.1. Truyền thông đại chúng: cỗ máy sản xuất, phân phối, định
hướng và điều chỉnh dư luận xã hội
Truyền thông đại chúng trang bị những tri thức phổ thơng có hệ thống,
xã hội hóa các kinh nghiệm sống, truyền bá tri thức của các nền văn hóa các
dân tộc đến việc phổ biến những kiến thức phổ thơng về khoa học, pháp luật,
chính trị, xã hội…
Với việc xuất hiện và sử dụng rộng rãi các phương tiện, cơng nghệ
thơng tin hiện đại như máy tính các loại được nối mạng Internet và các thiết bị
hiện đại khác gồm điện thoại thông minh, truyền thông đại chúng và truyền
thông mạng xã hội trở thành những cỗ máy khổng lồ sản xuất và tái sản xuất
dư luận xã hội.

Truyền thơng đại chúng hướng dẫn và hình thành dư luận xã hội tích
cực, đúng đắn trên cơ sở thơng tin nhanh chóng, đầu đủ và phong phú về
những sự kiện thời sự, những vấn đề nảy sinh trong đời sống xã hội.
Để hình thành dư luận xã hội đúng đắn và tích cực, u cầu đặt ra với
truyền thơng đại chúng là phải thông tin đầy đủ, kịp thời phong phú và chân
thật về những sự kiện, hiện tượng, những vấn đề thời sự. Hơn thế nữa, truyền
thông đại chúng cịn phải phân tích, lý giải, chỉ ra bản chất, tính qui luật của
các sự kiện, biến cố thời sự, giúp nhân dân nhận thức và ứng xử hợp lý, tích
cực.


8
Trong trường hợp này, truyền thông đại chúng không chỉ có vai trị như
người phản biện đối với việc thực thi công vụ của các cơ quan, cá nhân nắm
giữ quyền lực trong xã hội mà cịn có ý nghĩa như một tịa án cơng luận, một
thứ quyền lực dân chủ của nhân dân. Nó vừa phát hiện, răn đe, ngăn chặn
những biểu hiện sai trái, không cho chúng tác động tiêu cực vào xã hội, đồng
thời nó cũng chỉ ra, biểu dương, động viên những yếu tố tích cực. tạo điều
kiện cho những yếu tố đó mở rộng phạm vi ảnh hưởng.
2.3.2. Truyền thông đại chúng: công cụ, phương tiện và diễn đàn của
dư luận xã hội
Các ý kiến của cá nhân và các luồng dư luận xã hội được truyền tải trên
các phương tiện truyền thông hiện đại đang tạo nên cái gọi là thế giới ảo, cuộc
sống ảo và cả dư luận xã hội ảo đan xen, chồng lấn với thế giới thật, cuộc
sống thật và dư luận xã hội thật.
Dư luận xã hội phản ánh nhận thức của nhân dân trước những sự kiện,
hiện tượng thời sự. Dư luận xã hội có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với sự
ổn định chính trị - xã hội - một điều kiện sống còn cho sự phát triển xã hội.
Xã hội luôn vận động, sự nhận thức của con người là dịng chảy khơng ngừng
và do đó yêu cầu về dư luận xã hội cũng cần được thường xuyên cập nhật.

Truyền thông đại chúng trở thành diễn đàn dân chủ, động viên, tổ chức
cho nhân dân tham gia quản lý xã hội. Xã hội càng hiện đại, đời sống xã hội
càng được dân chủ hóa, nhân dân càng có nhiều quyền lực, càng có điều kiện
để tham gia giải quyết những vấn đề chung của xã hội. Truyền thơng đại
chúng là cơng cụ quan trọng, có sức mạnh đặc biệt to lớn trong việc tổ chức
thực hiện mục tiêu dân chủ hóa, tạo ra các điều kiện thuận lợi cho nhân dân
thực sự tham gia và các tiến trình chính trị - xã hội, góp sức lực để tham gia
giải quyết các vấn đề chung của quốc gia, dân tộc.


9
2.4. Lãnh đạo, quản lý truyền thông đại chúng và dư luận xã hội
Truyền thông đại chúng vừa là công cụ, phương tiện của lãnh đạo, quản
lý vừa là đối tượng của lãnh đạo, quản lý. Do vậy, lãnh đạo quản lý cần phải
quan tâm và chủ động, tích cực trong việc tiếp cận, sử dụng và kịp thời phát
hiện những vấn đề nảy sinh để kiểm soát, định hướng và điều chỉnh dư luận
xã hội thông qua truyền thông đại chúng.
Với việc truyền tải lượng thông tin khổng lồ, hết sức phong phú và đa
dạng, tác động từng ngày, từng giờ vào đời sống xã hội, truyền thông đại
chúng có tác dụng định hướng, điều chỉnh dư luận xã hội. Việc cung cấp
thơng tin chính xác, kịp thời, đầy đủ và công khai, minh bạch trên phương
tiện truyền thông đại chúng là một cách để định hướng, điều chỉnh có hiệu
quả dư luận xã hội.
Việc thường xuyên nâng cao trình độ chính trị tư tưởng, trách nhiệm xã
hội và trình độ chun mơn nghiệp vụ của đội ngũ những người làm công tác
truyền thông là rất quan trọng và cần thiết. Việc giáo dục lối sống được thực
hiện một cách sinh động, đa dạng dưới nhiều hình thức khác nhau. Cần chủ
động, tích cực đề cao người tốt, việc tốt “chân thiện mỹ”. Đồng thời, cần dũng
cảm phát hiện và công khai đấu tranh phê phán tất cả những thói hư, tật xấu
của xã hội để góp phần phịng ngừa, kiểm soát, ngăn chặn những hành vi suy

đồi và vi phạm pháp luật. Cũng chính sự phong phú, đa dạng ấy tạo thêm một
phần sức mạnh tác động của truyền thông đại chúng trong việc giáo dục,
thuyết phục, lôi kéo, hướng dẫn nhân dân hướng theo những chuẩn mực, giá
trị tích cực trong lối sống của xã hội hiện đại. Tinh thần là “lấy đại nghĩa để
thắng hung tàn”, lấy thông điệp tốt lấn át thông điệp xấu, lấy gương tốt người
tốt, việc tốt để lấn át những việc làm xấu.
3. Kết luận


10
Dư luận xã hội là một loại thiết chế xã hội đặc biệt với nghĩa là dư luận
xã hội bao gồm cả các bộ máy tổ chức truyền thông đại chúng với các quy
định liên quan. Dư luận xã hội có khả năng tạo ra những hệ giá trị, những quy
tắc và những chuẩn mực có thể tạo dựng, kiến tạo, củng cố, duy trì, ủng hội,
phê phán, xố bỏ những hệ giá trị, quy tắc và chuẩn mực cũ lạc hậu lỗi thời.
Cán bộ lãnh đạo quản lý cần có kỹ năng khai thác đồng thời hai loại khả năng
này, đặc biệt là khả năng kiến tạo xã hội của dư luận xã hội.
Dư luận xã hội là một nguồn lực to lớn do kết hợp được các yếu tố
nhận thức, thái độ và hành động của vô số người thuộc các giai tầng, các
thành phần trong xã hội trong nước và quốc tế. Do đó, nếu biết cách tạo dựng,
định hướng, điều chỉnh thì dư luận xã hội là một loại nguồn lực, một loại sức
mạnh, một loại quyền lực rất quan trọng và cần thiết đối với lãnh đạo, quản
lý.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay cần lãnh đạo, quản lý và sử dụng
hiệu quả dư luận xã hội và truyền thông địa chúng nhằm thực hiện mục tiêu
chung là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Cùng với tiến
trình đi lên của sự nghiệp đổi mới, nhiều vấn đề mới nảy sinh phong phú và
đa dạng, vấn đề nghiên cứu dư luận xã hội và việc sự dụng truyền thông đại
chúng cần được chú trọng nhằm góp phần nâng cao ý thức giác ngộ, ý thức
chính trị trong quần chúng, mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa, động viên

quần chúng tham gia vào việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội, đồng thời
tăng cường mối liên hệ giữa Đảng nhà nước với quần chúng góp phần hồn
thiện cơng tác lãnh đạo quản lý xã hội trên cơ sở khoa học.