Cac giai doan phat trien cua tre.PDF

CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
1
















M
M
M
U
U
U
Å
Å
Å
C
C
C

L
L
L
U
U
U
Å
Å
Å
C
C
C





CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN TÊM L CA TRỄ ..........................4

Têm l trễ trûúác vâ sau khi sinh......................................................... 5

N cûúâi hôa nhêåp xậ hưåi.......................................................................8

Con bẩn vâ phong cấch riïng ca bế................................................... 9

Tòm hiïíu têm l trễ em....................................................................... 10

Têm l lûáa tíi êëu nhi (1 - 3 tíi)..................................................... 12

Têm l lûáa tíi nhi àưìng (3 - 7 tíi) ................................................. 14

Têm l lûáa tíi thiïëu nhi (7 - 11 tíi) ..............................................16

Têm l trễ khi cha mể ly hưn............................................................. 22

Th ni............................................................................................... 24

Chûáng suy nhûúåc ................................................................................ 26

CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN SINH L CA TRỄ.......................28

Nhûäng dêëu hiïåu cẫnh bấo trễ chêåm phất triïín...............................29

Trùỉc nghiïåm: Bẩn biïët gò vïì sûå phất triïín ca trễ?.........................33

Àấp ấn trùỉc nghiïåm kiïën thûác vïì sûå phất triïín ca bế .................. 37

Con tưi bõ ln û? .................................................................................. 42

CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
2

Lâm sao biïët chùỉc rùçng con tưi phất triïín bònh thûúâng?................43

Giai àoẩn tûå chùm sốc bẫn thên........................................................45

Sau àố trễ phất triïín thïë nâo?...........................................................47

Ngưn ngûä trong nùm àêìu tiïn ...........................................................49

Khẫ nùng tûå chùm sốc úã tíi têåp ài .................................................. 50

Gip àúä bế trong tûâng giai àoẩn phất triïín..................................... 54

Sûå phất triïín ca trễ 12 thấng tíi.................................................. 59

Con tưi cố phất triïín bònh thûúâng khưng?........................................62

Phất triïín têm thêìn vêån àưång chung ............................................... 64

SÛÅ PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ ................................................................. 67

Phẫn xẩ k diïåu ca trễ sú sinh........................................................68

Sûå phất triïín ca trễ tûâ 25 àïën 30 thấng tíi.................................70

Sûå phất triïín ca trễ tûâ 13 àïën 18 thấng tíi.................................72

Sûå phất triïín ca trễ tûâ 31 àïën 36 thấng tíi.................................74

Sûå phất triïín ca trễ tûâ 19 àïën 24 thấng tíi.................................76

Giai àoẩn 00 - 12 thấng: gip vêån àưång bân tay..............................79

Lâm sao àïí trễ mau lúán...................................................................... 82

Sûå phất triïín ca trễ têåp ài (Trễ 13 thấng tíi)..............................86

Sûå phất triïín ca trễ 14 thấng tíi.................................................. 88

Sûå phất triïín ca trễ 15 thấng tíi.................................................. 90

Sûå phất triïín ca trễ 16 thấng tíi.................................................. 92

BIÏÍU ÀƯÌ TÙNG TRÛÚÃNG ................................................................... 94

CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN NÙNG KHIÏËU CUẪ TRỄã.............95

Gip trễ cố khiïëu giẫm cùng thùèng................................................... 96

CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
3

Con tưi bõ chïë nhẩo vò quấ thưng minh............................................. 98

Hònh nhû con bẩn cố nùng khiïëu?................................................... 100

5 - 8 tíi bõ chổc ghểo vò thưng minh quấ....................................... 103

Gip trễ cố khiïëu hổc tưët úã trûúâng.................................................. 105

Lâm thïë nâo àïí gip trễ cố nùng khiïëu tiïën bưå thïm ngoâi giúâ hổc úã
trûúâng?............................................................................................... 107

Lâm gò khi con cố nùng khiïëu?........................................................ 109

Lâm thïë nâo àïí gip trễ hôa mònh vâo trûúâng hổc?......................111

Mưåt àûáa trễ cố khiïëu nghơa lâ gò?.................................................... 112

Con bẩn cố khiïëu khưng? ................................................................. 113

Nhâ trûúâng xûã l trûúâng húåp trễ em cố khiïëu nhû thïë nâo?........115

Lâm gò àïí gip trễ cố khiïëu?............................................................ 116

Dêëu hiïåu cố khiïëu ca trễ 5 - 8 tíi................................................ 117

Kiïím tra nùng khiïëu ca trễ ........................................................... 119

Con bẩn àïën tíi ài hổc chûa?......................................................... 121

CAÁC GIAI ÀOAÅN PHAÁT TRIÏÍN CUÃA TREÃ
4

C
C
C
A
A
A
Á
Á

Á
C
C
C



G
G
G
I
I
I
A
A
A
I
I
I



À
À
À
O
O
O
A
A

A
Å
Å
Å
N
N
N



P
P
P
H
H
H
A
A
A
Á
Á
Á
T
T
T



T
T

T
R
R
R
I
I
I
Ï
Ï
Ï
Í
Í
Í
N
N
N



T
T
T
Ê
Ê
Ê
M
M
M

L
L
L
Y
Y
Y
Á
Á
Á



T
T
T
R
R
R
E
E
E
Ã
Ã
Ã



E
E

E
M
M
M














CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
5




Têm l trễ trûúác vâ sau khi sinh

Trong thúâi k mang thai, bâ mể trấnh lo êu, thêët vổng. Nhû
thïë, bế ra àúâi múái khoễ mẩnh, khưng bõ rưëi loẩn têm l. Trûúác khi ra
àúâi, bế vâ mể lâ mưåt khưëi thưëng nhêët. Bế cng ùn, cng ng, cng cố
nhûäng cẫm xc thay àưíi giưëng mể. Nïëu trong thúâi k mang thai,

ngûúâi mể thûúâng bìn bậ, lo êu, àûáa bế sinh ra cố thïí gùåp nhûäng vêën
àïì têm l nhû quấ hiïëu àưång, th àưång hóåc nùång hún cố thïí dêỵn àïën
tûå k rêët cao.
Trong bng mể Bế cố khẫ nùng gò?
- Khẫ nùng nghe: Tûâ 6 thấng, trong bng mể, bế àậ cố thïí nghe
àûúåc tiïëng nối, nhõp tim ca mể cngnhû êm thanh bïn ngoâi.
Nhûäng thûåc ngiïåm ca cấc nhâ têm l Phấp cho thêëy, ngay tûâ
khi múái ra àúâi, àûáa bế àậ cûã àưång àấp ûáng vúái tiïëng gổi ca mể. Vúái
giổng ngûúâi khấc, bế nùçm n.
Tẩi Nhêåt Bẫn cố cåc thûã nghiïåm vúái nhûäng trễ sưëng gêìn sên
bay. Sau khi ra àúâi, bế vêỵn ng n khi cố tiïëng ưìn ca mấy bay
trong khi nhûäng trễ khấc giêåt mònh thûác dêåy.
Àưëi vúái trễ sinh non, hiïån nay, ngûúâi ta thûúâng ấp dng phûúng
phấp kang-gu-ru, êëp bế trûúác ngûåc. Cấch nây tưët hún lưìng êëp, giẫm
t lïå tûã vong do nhiïỵm trng.
Vïì mùåt têm l, bế àûúåc tiïëp xc trûåc tiïëp vúái da thõt mể, nghe
nhûäng êm thanh quen thåc tûâ lc trong bng mể nhû: nhõp tim, êm
sùỉc, giổng nối ca mể...
- Khẫ nùng nhòn: Thõ giấc lâ cú quan xët hiïån rêët súám. Khi
kđch thđch ấnh sấng, bế nhùỉm mùỉt lẩi.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
6

- Võ giấc: Khi mể ùn thûác ùn ngổt nhiïìu, khẫ nùng nët ca bế
tùng lïn. Vúái chêët mùån thò ngûúåc lẩi.
- Xc giấc: Bế cố khẫ nùng xấc nhêån àau àúán khi bõ kđch thđch.
Sau khi ra àúâi - Gia àònh cố vai trô gò?
Sau khi ra àúâi, nhûäng giấc quan nây câng phất triïín. Cng vúái
hïå thêìn kinh, bế cố thïm cú quan khûáu giấc. Vò thïë, khi gùåp mi
khưng thđch, bế quay mùåt ài.

Cấch cho con b: Tưët nhêët, nïn cho bế b sûäa mể. Khi cho b,
ngûúâi mể phẫi thoấi mấi vïì têm l, chó nghơ vïì con. Tû thïë phẫi thoẫi
mấi, khưng ếp bế b. Nïëu bế ổc, ngûng cho b ngay, ưm bế vâo lông
vưỵ vïì, vët ve.
Trao àưíi bùçng mùỉt: Trong khi chùm sốc, nhòn thùèng vâo mùỉt bế.
Trao àưíi qua giổng nối: Thûúâng xun nối chuån vúái bế, giổng
chêåm, êm àiïåu dõu dâng. Bế sệ dng tiïëng khốc ca mònh àïí trẫ lúâi
mể. Mể cưë gùỉng hiïíu àûúåc nhûäng u cêìu ca bế.
Tuy nhiïn, ngûúâi mể cêìn lûu : bế khốc do nhiïìu ngun nhên
(do àối bng, giêån húân, êëm ûá, giẫ vúâ, bïånh...)
Thúâi gian gêìn gi sau sinh: Lc úã trong bng mể, bế àûúåc mể
lâm hưå têët cẫ: tûâ ùn, ëng, êëm, giûä an toân.
Khi ra àúâi, bế bõ tấch khỗi mể. Vïì mùåt sinh hổc, àêy lâ c sưëc
têm l àêìu tiïn ca bế. Vò thïë, thúâi gian gêìn gi ca mể vúái bế sú
sinh rêët quan trổng, đt nhêët lâ 4-6 thấng àêìu àúâi. Nïëu mể quấ bêån,
nïn thu xïëp vùỉng mùåt trong thúâi gian bế ng hóåc cưë gùỉng úã bïn con
sau giúâ lâm viïåc.
Vai trô ca bưë vâ gia àònh: Sûå cố mùåt thûúâng xun, àưång viïn,
an i ca bưë sệ gip cho mể n têm, ưín àõnh vïì têm l.
Trong giai àoẩn sú sinh, ngûúâi bưë cố ẫnh hûúãng giấn tiïëp àïën bế
thưng qua ngûúâi mể.
Chng ta àïìu biïët rùçng, bế lâ mưåt cấ nhên àưåc lêåp. Àïí gip bế
phất triïín têm l tưët, bưë mể phẫi àûúåc trang bõ nhûäng kiïën thûác cú
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
7

bẫn vïì têm l, trấnh nhûäng phiïìn nhiïỵu khống àấng cố àưëi vúái àûáa
con thên u ca mònh.
Mấch bẩn: Kiïím tra têm l bế tẩi:

- Khoa Têm l Trễ em, Bïånh viïån Nhi àưìng II, 14 L Tûå Trổng,
Q1, TPHCM
- Viïån Nhi, Lấng Thûúång, Hâ Nưåi
(Chi phđ ty loẩi trõ liïåu)


















CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
8




N cûúâi hôa nhêåp xậ hưåi

N cûúâi àêìu tiïn ca bế mang lẩi niïìm hẩnh phc vư búâ cho
nhûäng ngûúâi bíi àêìu lâm cha mể. Sau nhûäng tìn bế khốc, ng, vâ
phất triïín khấ nhanh, bưỵng nhiïn em bế nhòn bẩn vâ móm cûúâi vúái
ấnh mùỉt trong sấng. Àưëi vúái bế, àêy chđnh lâ khúãi àiïím ca sûå hôa
nhêåp xậ hưåi. Àưëi vúái mưåt sưë cha mể, àậ kiïåt sûác vò nhûäng àïm thûác
trùỉng vâ têët bêåt sët ngây chùm sốc bế thò n cûúâi àêìu tiïn ca bế
lâm cho hổ cẫm àưång vư cng vâ àố lâ lc tònh u thûúng dânh cho
bế trân ngêåp trong lông.
Khi nâo bế cûúâi?
N cûúâi hoâ nhêåp thûúâng xët hiïån khoẫng giûäa tìn thûá tû vâ
tìn thûá sấu. Trûúác khoẫng thúâi gian nây, àưi lc bẩn cố cẫm giấc lâ
bế cûúâi nhûng àố chó lâ nhûäng n cûúâi khưng cố ch do bế no sûäa
hay ài tiïíu. N cûúâi thûåc sûå ca bế lâ khi chng cûúâi to hún vâ lêu
hún n cûúâi thoấng qua ca bế lc múái sinh, mưåt àùåc àiïím àïí nhêån
ra lâ ấnh mùỉt ca trễ lanh lúåi vâ nhòn thùèng vâo bẩn khi nố cûúâi.
Àêìu tiïn trễ sệ cûúâi vúái bêët k ngûúâi quen hay ngûúâi lẩ – móm
cûúâi vúái cẫ cấi mùåt nẩ nhùn nhố. Sau mưåt vâi thấng, bế chó cûúâi vúái
nhûäng ngûúâi mâ chng biïët vâ khưng cố phẫn ûáng vúái nhûäng khn
mùåt mâ chng cẫm thêëy khưng quen.
Àïí trễ cûúâi nhiïìu hún
Cấch dïỵ nhêët àïí khuën khđch cho bế cûúâi lâ hậy nhòn bế êu
ëm vâ cûúâi vúái bế. Khn mùåt êëm ấp vâ thên thûúng ca bẩn sệ lâm
cho bế an lông vâ vui vễ móm cûúâi.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
9




Con bẩn vâ phong cấch riïng ca bế

Lâ cha mể, chng ta nïn quan sất vâ lùỉng nghe phong cấch
riïng ca con mònh. Khưng nïn so sấnh tđnh cấch con mònh vúái
nhûäng bế khấc.
Mc àđch chđnh ca viïåc thưng hiïíu cấc suy nghơ cng nhû cấc
phẫn ûáng ca bế khi bế diïỵn àẩt mònh lâ gip ngûúâi lúán nhêån biïët
cấ tđnh ca em bế àố. Thêåt tuåt vúâi khi hiïíu àûúåc con mònh nhêån
thûác mưi trûúâng xung quanh nhû thïë nâo vâ cấch bế phẫn ûáng lẩi cấc
tấc nhên kđch thđch xung quanh bế ra sao. Àêy lâ bûúác àêìu quan
trổng gip bẩn hiïíu àûúåc cấ tđnh ca bế. Sûå thưng hiïíu nây múã ra
mưåt cấnh cûãa cho bẩn thêëy rộ tđnh cấch ca con mònh sau nây.
Mưỵi bế àôi hỗi mưỵi cấch dưỵ dânh khấc nhau vâ cng phẫn ûáng
khấc nhau khi àối hóåc cẫm thêëy khố chõu. Mưỵi bế phẫn ûáng lẩi sûå
thay àưíi nhiïåt àưå mưåt cấch khấc nhau, vâ cấch tûâng bế àưëi xûã vâ
tûúng tấc vúái ngûúâi sùn sốc mònh cng khấc nhau. Bẩn khưng nïn so
sấnh tđnh cấch ca con mònh vúái nhûäng àûáa trễ khấc. Tưët hún, chng
ta nïn quan sất, lùỉng nghe phong cấch riïng biïåt ca con mònh.
Cố thïí theo dội cấ tđnh nây ngay tûâ nhûäng tìn lïỵ àêìu tiïn sau
khi bế châo àúâi. Bế nhu mò, trêìm tơnh hay sưi nưíi hoẩt bất? Trûúác sûå
kiïån múái, vđ d nhû lêìn àêìu tiïn àûúåc tùỉm, bế cố nht nhất khưng?
Hóåc bế cố thđch th trûúác sûå kiïån múái mễ àố? Câng lûu nhûäng dêëu
hiïåu nây ca bế, bẩn sệ biïët rộ cấc ûáng xûã thđch húåp vúái cấ tđnh riïng
ca bế. Câng chùm ch lùỉng nghe, bẩn sệ câng àoấn trûúác àûúåc nhiïìu
cấch ûáng xûã ca bế trong nhûäng thấng ngây sùỉp túái vâ trong tûúng
lai sau nây.
Mën biïët thïm chi tiïët, hậy lâm trùỉc nghiïåm cho con bẩn.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
10

Tòm hiïíu têm l trễ em

Têm l hổc lâ mưåt khoa hổc tòm hiïíu vïì thûác con ngûúâi àïí biïët
mònh biïët ngûúâi, biïët ûáng xûã cho húåp tònh húåp l, biïët sưëng mưåt cấch
hâi hôa vâ sung mận, àïí trûúãng thânh tưët àểp, tûúng ûáng vúái tûâng
lûáa tíi, vâ trấnh àûúåc nhûäng thêët bẩi trïn àûúâng àúâi.
Àố lâ mưåt khoa hổc vïì con ngûúâi vúái nhûäng suy tû vâ hânh
àưång, cẫm nhêån vâ tûúng tấc, bïn trong vâ bïn ngoâi, chiïìu sêu vâ
chiïìu rưång. Têët cẫ àïìu àûúåc quan sất, mư tẫ vâ giẫi thđch, àưëi chiïëu
vúái thûåc tïë kinh nghiïåm chung ca xậ hưåi, ca nhên loẩi.
Tûâ lêu, trïn thïë giúái, khoa Têm l hổc àậ phất triïín, cng cưë vâ
àem lẩi nhiïìu kïët quẫ to lúán cho hêìu nhû têët cẫ cấc ngânh khoa hổc
xậ hưåi vâ tûå nhiïn ca nhên loẩi. Têm l hổc àûúåc àõnh nghơa nhiïìu
cấch àïí chng ta cố thïí thêëu àấo àûúåc hïët mổi khđa cẩnh nhû trïn.
Nhû thïë, têm l chđnh lâ cåc sưëng con ngûúâi vúái mn hònh
mn dẩng, àêìy bđ nhiïåm, rêët khố khấm phấ vâ khưng bao giúâ cố thïí
hiïíu cho trổn vển, búãi àưëi tûúång ca nố lâ con ngûúâi, ln chuín
biïën, lúán lïn vâ triïín núã vïì thên xấc lêỵn tinh thêìn.
Tòm hiïíu têm l trễ em:
Trong chûâng mûåc ca vêën àïì giấo dc thanh thiïëu niïn vâ
thiïëu nhi, cấc nhâ sû phẩm vâ giấo dc cng sệ khưng thïí nâo bỗ
qua, khưng tòm hiïíu khoa Têm l hổc àùåc biïåt àưëi vúái tûâng lûáa tíi
cấc em.
Chng ta sệ lêìn lûúåt nghiïn cûáu dûåa vâo nhûäng thânh quẫ qu
giấ, tđch ly tûâ bao thúâi, ca bao ngûúâi cng nhû chđnh cấc nết àùåc
th truìn thưëng ca dên tưåc Viïåt Nam chng ta nûäa.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
11

Ngoâi ra, mưỵi ngûúâi chng ta cng nïn àưëi chiïëu lẩi vúái chđnh
kinh nghiïåm thúâi thú êëu vâ niïn thiïëu ca mònh, nhûäng gò mònh àậ
bõ gấnh chõu thiïåt thôi, cng nhû nhûäng gò mònh àậ may mùỉn àûúåc
àốn nhêån.
Xin hậy ln nhúá: bẫn thên mưỵi ngûúâi chng ta àïìu tûâng lâ mưåt
àûáa trễ nhỗ. Vêåy, xin àûâng biïën cấc trễ nhỗ hưm nay thânh “nhûäng
ưng c non”, cấc “bâ thấnh nhỗ”, nghơa lâ bùỉt cấc em phẫi rêåp khn
vïì têm l vâ ln l theo kiïíu ngûúâi lúán, mưåt àiïìu mâ ngây xûa
chđnh chng ta àậ bûåc bưåi khố chõu vâ êm thêìm àïì khấng mưỵi khi bõ
ấp àùåt!
Bẩn cố thïí lêìn lûúåt tòm hiïíu têm l cấc em úã tûâng àưå tíi thïí l.
















CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
12

Têm l lûáa tíi êëu nhi (1 - 3 tíi)

Trong thûåc tïë, úã àưå tíi nây, cấc em vêỵn côn hoân toân thåc
vâo vông tay chùm sốc vâ giấo dc ca bưë mể vâ anh chõ trong gia
àònh cấc em. Thïë nhûng, nïëu con bẩn àậ qua tíi nây mâ àïën bêy giúâ
bẩn múái quan têm thò vêỵn cêìn nghiïn cûáu thêëu àấo giai àoẩn nây àïí
cố thïí hiïíu àûúåc cấc diïỵn biïën têm l núi chấu bế. Núi mưỵi mưåt con
ngûúâi ln cố sûå phất triïín liïn tc tûâ àưå tíi nây sang àưå tíi khấc,
cấi trûúác lâm tiïìn àïì cho cấi sau kïë thûâa.
Vúái lûáa tíi êëu nhi: Cấc nhâ chun mưn gổi giai àoẩn têm l
nây lâ Premiêre Enfance, búãi tûâ àêy, àûáa bế bùỉt àêìu “thưi nưi”, lêỵm
chêỵm têåp ài nhûäng bûúác àêìu àúâi, àûa tay súâ nùỉm bêët cûá vêåt gò nùçm
trong têìm tay, dội mùỉt khấm phấ nhûäng khung cẫnh tûúng àưëi xa
hún vâ hoân toân múái lẩ, phẩm vi tûúng quan tiïëp xc vúái ngûúâi khấc
cng rưång hún chûá khưng chó dûâng lẩi núi vông tay ngûúâi mể. Do vêåy,
cêìn chín bõ cho bế mưåt khưng gian vâ mưi trûúâng an toân, khoấng
àậng, khưng ư nhiïỵm vïì tiïëng àưång vâ khđ thúã, cố nhiïìu àưì vêåt trôn
trơnh, dïỵ thûúng, nhiïìu mâu sùỉc hâi hôa mâ hêëp dêỵn.
Ngoâi ra, bêìu khđ tûúng quan chung quanh phẫi nhêët thiïët lâ
sûå tròu mïën, u thûúng, hẩnh phc. Giêëc ng ca cấc em cố thïí àûúåc
nêng niu bùçng êm nhẩc, nhêët lâ nhûäng àiïåu ru húâi dên gian Viïåt
Nam vâ nhẩc cưí àiïín ïm dõu ca Têy phûúng...
Tốm lẩi, àêy lâ thúâi k ca nhûäng giấc àưång (sensori motrice)
múã ra cho cấc em nhûäng tiïëp xc vêåt chêët vâ nhûäng tûúng quan nhên
võ, ch ëu dûåa vâo ng giấc (nhòn, nghe, ngûãi, nïëm, súâ) vûúåt trưåi hún
hùèn giai àoẩn bế côn nùçm trong nưi hóåc àûúåc bưìng ùém trïn tay ca

ngûúâi lúán.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
13

Cng cêìn phẫi nhòn nhêån rùçng: àiïìu gò àậ lâ khúãi àêìu thò têët
ëu sệ lâ nïìn tẫng hïët sûác quan trổng cho tûúng lai. Ngay trûúác lûáa
tíi êëu nhi nây, cấc nhâ chun mưn àang múã ra mưåt giai àoẩn
ngûúåc vïì thúâi k àûáa bế côn nùçm trong bng mể àïí khúãi sûå viïåc giấo
dc mưåt cấch giấn tiïëp bùçng khoa Thai Giấo.

CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
14




Têm l lûáa tíi nhi àưìng (3 - 7 tíi)

Bûúác vâo giai àoẩn nây, cấc nhâ chun mưn gổi lâ giai àoẩn
Deuxiême Enfance, búãi cấc em cố thïí àậ àûúåc gûãi vâo nhâ trễ, vûúân
trễ vâ sau àố bùỉt àêìu vâo cấc lúáp mêỵu giấo: mêìm, chưìi, lấ.
Tẩi cấc nûúác tiïn tiïën, phong trâo Hûúáng Àẩo múái àêy àậ thïm
ngânh Nhi, àùåt trûúác cấc ngânh ÊËu, Thiïëu, Kha, Trấng vưën àậ cố tûâ
lêu. Riïng úã Viïåt Nam, viïåc thûã nghiïåm ngânh Nhi cng àậ àûúåc
khúãi sûå.
Viïåc súám àûa cấc em àïën trûúâng, cho sinh hoẩt têåp thïí..., gẩt ra
ngoâi l do khưng àấng khuën khđch lâ bưë mể cấc em chó mën àn
cho xậ hưåi phẫi lo thay àïí mònh côn rẫnh tay lâm ùn vâ giẫi trđ, thò
phûúng cấch nây cố nhûäng giấ trõ tđch cûåc. Àêy lâ dõp àïí cấc em àûúåc
múã rưång tiïëp xc nhiïìu hún nûäa vúái thïë giúái chung quanh mn mâu
mn vễ, àưìng thúâi cấc em àûúåc cấc cư bẫo mêỵu, cấc thêìy cư giấo mêỵu
giấo cố lûúng têm têåp tânh cho cấc em mưåt sưë nhûäng àûác tđnh, nhûäng
thối quen, têåp quấn tưët.
Thïë nhûng, ngoâi thúâi gian ài nhâ trễ hóåc mêỵu giấo, thò khưng
gian, thúâi gian vâ bêìu khđ sưëng chđnh ëu ca cấc em vêỵn lâ gia àònh.
Àêy lâ thúâi k cấc em phẫi trẫi qua mưåt cún khng hoẫng têm l
tûúng àưëi nhể nhâng àïí tûå cng cưë cấi Tưi (le Moi) ca mònh.
- Cấc em bùỉt àêìu thûác àûúåc rùçng mònh cố thïí cûúäng chưëng lẩi
têët cẫ nhûäng gò xem ra ngûúâi lúán mën ấp àùåt lïn tûå do ca mònh.
Sau mưåt àưi lêìn thânh cưng, cấc em sệ tòm cấch têån dng khẫ nùng

nây, sao cho cố lúåi nhêët cho bẫn thên, khưng cêìn quan têm rùçng àiïìu
àố cố lúåi hay cố hẩi cho mònh vâ cho ngûúâi khấc.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
15

- Trđ khưn ca cấc em chuín dêìn tûâ chưỵ tiïìn quan niïåm
(prếcon-ceptuelle) côn khấ mú hưì, sang thïë trûåc giấc (intituive) mưåt
cấch c thïí.
- Cng trong giai àoẩn nây, cấc em thûúâng tûå tòm hiïíu hóåc àùåt
ra cho ngûúâi lúán nhûäng cêu hỗi “tẩi sao” cố ch v lúåi (utilitaire) vâ
cố ch àđch (finaliste) rùçng àiïìu àố, cấi àố “àïí lâm gò vêåy”
- Do vêåy, ngûúâi lúán cêìn kiïn nhêỵn àïí trẫ lúâi cấc cêu hỗi loẩi
nây, àưìng thúâi hûúáng cấc em àïën nhûäng khấi niïåm búát võ k v lúåi
cho bẫn thên. Cng àûâng nïn trònh bây vêën àïì quấ sêu xa phûác tẩp
khiïën cấc em àêm ra lng tng, nẫn chđ hóåc bõ ngưå nhêån tai hẩi vïì
lêu vïì dâi.
Àưëi vúái lûáa tíi nây, nhûäng chuën ài dẩo cưng viïn, nghó mất
giûäa thiïn nhiïn bao la trong lânh lâ nhûäng dõp gip cấc em múã rưång
têm tònh vâ ốc tô mô àïën nhûäng khấi niïåm tưët lânh, àểp àệ, dïỵ
thûúng. Êm nhẩc cưí àiïín hóåc hôa têëu cng gip mưåt phêìn quan
trổng àïí gip cấc em hònh thânh sûå nhên ấi dõu dâng.
Vïì mùåt sinh hoẩt, cấc em bùỉt chûúác ngûúâi lúán rêët nhanh, cưång
thïm trđ tûúãng tûúång àang hònh thânh khấ phong ph àïí tûå bây ra
cấc trô chúi nhû: xêy nhâ, nêëu bïëp, dổn hâng, ru bp bï, vâ cố thïí cûá
thïë mâ chúi mưåt mònh rêët lêu, ngây nây qua ngây kia khưng biïët
chấn...
Vïì mùåt tưn giấo, cấc cêu truån cưí tđch giûä mưåt vai trô quan
trổng. Cấc tđnh cấch nhên ấi, thêåt thâ, hiïëu thẫo núi cấc nhên vêåt
trẩc tíi cấc em sệ àùåc biïåt àûúåc ghi sêu trong tiïìm thûác, dêìn dêìn múã
ra cho tđnh cấch tưn giấo hûúáng thûúång nïëu ngûúâi lúán biïët gip àúä

cấc em.





CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
16




Têm l lûáa tíi thiïëu nhi (7 - 11 tíi)

Thiïëu nhi lâ giai àoẩn mâ cấc nhâ chun mưn gổi lâ Troisiême
Enfance, lûáa tíi bùỉt àêìu theo hổc Tiïíu hổc, hóåc côn gổi lâ Phưí
thưng cú súã cêëp 1. Àêy cng lâ lûáa tíi mâ nhûäng ai thêåt sûå mën
dêën thên trúã thânh ngûúâi cưång tấc mêåt thiïët vúái gia àònh cấc em àïí
chùm lo viïåc giấo dc cho cấc em, nhêët lâ cha mể vâ cấc thêìy cư giấo,
rêët cêìn quan têm tòm hiïíu.
Do vêåy, chng ta sệ xem xết vêën àïì chi tiïët vâ sêu xa hún vúái
tûâng àùåc àiïím ca lûáa tíi nây:
1. Cấc em mang àêåm mùåc cẫm Edipe:
Tûå bêím sinh, cấc em àậ mang mùåc cẫm Edipe ( le complexe
d’Edipe ). Thêìn thoẩi Hy-lẩp kïí rùçng: Edipe, do cåc àúâi oan nghiïåt
àûa àêíy, àậ ngưå sất cha mònh lâ Laios àïí lïn ngưi vua vâ cûúái ln
mể lâ Jocaste lâm hoâng hêåu... Cấc nhâ Têm l hổc mûúån àiïín tđch
nây àïí diïỵn tẫ hiïån tûúång têm l bêím sinh phưí biïën núi lûáa tíi
thiïëu nhi.
Cấc em ln tòm sûå gêìn gi, u thûúng, chiïìu chång ca

ngûúâi lúán khấc phấi: bế gấi gêìn bưë mâ xa mể, côn bế trai lẩi gêìn mể
xa bưë. Àêy khưng phẫi lâ mưåt tưåi lưỵi ghï gúám àấng lïn ấn vâ nghiïm
phẩt nhû cấch nghơ thiïín cêån ca mưåt sưë ngûúâi ch trûúng àẩo àûác
quấ khùỉt khe cưí h.
Cêìn phẫi biïët khếo hûúáng dêỵn àïí gip cấc em tûâ tûâ nhêån ra sûå
cêìn thiïët phẫi cố à cấc tđnh cấch giấo dc qua cẫ bưë lêỵn mể, anh vâ
chõ trong gia àònh, cẫ thêìy lêỵn cư úã trûúâng, úã lúáp. Sau nây, khi bûúác
vâo tíi dêåy thò, cấc em sệ dêìn dêìn chuín hốa sang thïë qn bònh
vïì phấi tđnh.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
17

Nïëu ngûúâi lúán quấ khùỉc nghiïåt hóåc lúi lỗng thiïëu quan têm, cố
thïí sệ gêy ra núi cấc em nhûäng êën tûúång lïåch lẩc, di hẩi sët àúâi cấc
em vïì mùåt nhên cấch têm l vâ ûáng xûã. Ngûúåc lẩi, cêìn bùỉc mưåt nhõp
cêìu hïët sûác tïë nhõ àïí gùåp gúä chđnh têm hưìn bế bỗng non núát ca cấc
em, biïët múã chuån hỗi han cấc em bùçng ngưn ngûä vâ cung cấch ca
chđnh cấc em. Khi àố, cấc em múái dïỵ bưåc lưå mưåt cấch hưìn nhiïn
nhûäng têm sûå, nhûäng "bđ mêåt" cố khi rêët ngư nghï ca cấc em, mâ
khưng hïì e dê, giêëu giïëm, súå ngûúâi lúán la rêìy, kïët tưåi hóåc chïë giïỵu.

ÚÃ àiïím nây, cấc em cêìn cố ngûúâi u thûúng, chùm sốc, ên cêìn têån
ty vâ tinh tïë nhẩy cẫm, nùỉm bùỉt cho àûúåc mổi biïíu hiïån tđch cûåc lêỵn
tiïu cûåc núi cấc em.
2. Cấc em tin tûúãng ngûúâi lúán tuåt àưëi:
Cấc em àậ dêìn dêìn khưng côn mën loanh quanh lín qín úã
xố nhâ gốc bïëp, nhûng bùỉt àêìu thđch lâm quen nhiïìu bẩn nhỗ vâ
nhiïìu ngûúâi lúán khấc. Vò vêåy, nïëu cấc em nhêån ra núi cấc ngûúâi lúán
nhû cư ch, thêìy cư giấo, anh chõ... mưåt sûå bẫo bổc chúã che, nhêët lâ sûå
quan têm, cẫm thưng thêåt sûå, cấc em sệ dêìn dêìn qën qt, tin cêåy

àïën mûác tuåt àưëi.
Hậy trấnh àûâng bao giúâ àa chúi vúái cấc em bùçng cấch xđ gẩt àïí
cấc em mùỉc lûâa cho vui. Cng àûâng bao giúâ tẩo cho cấc em cẫm tûúãng
bõ ngûúâi lúán ấp àùåt, ùn hiïëp, lêën lûúát, sai bẫo vùåt vâ khưëng chïë cấc
em bùçng låt lïå mâ chđnh ngûúâi lúán chûa chùỉc àậ tn th àâng
hoâng.
Do vêåy, thưng qua nhûäng hoẩt àưång vïì giấo dc, lâm viïåc, sinh
hoẩt vui chúi, ngûúâi lúán cêìn biïët tẩo ra cú hưåi àïí gêìn gi cấc em, xốa
bỗ mổi ngùn cấch vïì tíi tấc vâ têm l, hôa mònh trúã nïn àún sú nhû
trễ nhỗ, biïët cấch gúåi tưí chûác cng chúi, cng lâm vúái cấc em, tûâ àố
múái cố dõp àïí gip àúä, dẩy dưỵ cấc em mưåt cấch àêìy à vâ kõp thúâi.
Bïn cẩnh àố, cng cêìn kđch thđch cho cấc em ln hấo hûác chõu lâm
quen thïm vúái nhiïìu bẩn trai bẩn gấi múái àưìng trang lûáa úã trûúâng
lúáp vâ khu xốm.
ÚÃ àiïím nây, ngûúâi sưëng vúái cấc em phẫi lâ mưåt quẫn trô àa
nùng, biïët biïën bấo, lưi cën, trang bõ nhiïìu k nùng thânh thẩo, thu
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
18

ht àûúåc àấm àưng cấc em, àưìng thúâi lẩi cố vưën liïëng kinh nghiïåm vïì
têm l àïí cố thïí tiïëp cêån mâ lùỉng nghe vâ àưëi thoẩi vúái tûâng em.
3. Cấc em ưm êëm nhiïìu giêëc mú:
Cấc em rêët giâu trđ tûúãng tûúång, nhiïìu khi quấ tin vâo nhûäng
àiïìu huìn hóåc, nhûäng truån cưí tđch thêìn tiïn, nhûäng truån thêìn
thoẩi dên gian àûúåc kïí trong cấc lúáp hổc hóåc trûúác khi ài ng bíi
tưëi. Tûâ àố cấc em tûå thïu dïåt nhûäng mú mưång rêët dïỵ thûúng àïën bêët
ngúâ.
Sau nây, lúán hún mưåt cht, tđnh thêìn thoẩi chuín dêìn sang
khđa cẩnh thêìn tûúång hốa mưåt cấch àún giẫn. Khi cấc em àûúåc tiïëp
xc thên tònh vúái mưåt ngûúâi lúán nâo àố cố nhên cấch cao thûúång, cấc

em sệ nhanh chống hònh thânh cấc ûúác mú sệ cố àûúåc nhên cấch êëy
(vđ d: "Lúán lïn em sệ lâm cư giấo nhû cư..."; "Mai mưët con sệ ài tu
nhû cha..."; "Em sệ lâ mưåt Ronaldo ca Viïåt Nam..." ).
Do àố, nïëu ngûúâi lúán biïët khếo nûúng theo trđ tûúãng tûúång vâ
nhûäng mú mưång hưìn nhiïn trong sấng ca cấc em, cố thïí hûúáng dêỵn
cấc em dêìn dêìn gẩn lổc ài nhûäng nết viïỵn vưng huìn hóåc àïí
chuín nhûäng giấ trõ tưët àểp hiïån thûåc núi nhên cấch cấc em.
Bûúác àêìu thêëu hiïíu àûúåc nhûäng nhu cêìu khất vổng ngêy thú
ca cấc em rưìi, vêỵn chûa à, búãi tđnh khđ cấc em ln bõ àưåt biïën,
thay àưíi hóåc bõ tưín thûúng. Do vêåy, ngoâi viïåc hôa mònh cng chúi,
cng trô chuån vúái cấc em, ngûúâi lúán côn cêìn khếo lếo tẩo sûác thu
ht lêu dâi bïìn bó, bùçng cấch lưìng cấc hoẩt àưång têåp thïí vâo cấc trô
chúi (hổc vâ lâm mâ lâ chúi, chúi mâ lẩi lâ hổc vâ lâm mưåt cấch hûäu
đch ).
Àưìng thúâi, cng àûâng qụn tiïëp xc riïng tûâng em, gip cấc em
têåp nưỵ lûåc nho nhỗ àïí vûún lïn trong tûâng khất vổng, tûâng ûúác mú
hưìn nhiïn ca chđnh mònh, mưỵi ngây mưåt cht theo phûúng phấp
giấo dc tiïåm tiïën.
ÚÃ àiïím nây, ngûúâi sưëng vúái cấc em phẫi lâ mưåt ngûúâi bẩn trễ
trung, têm huët, àấng tin cêåy trong mổi mùåt sinh hoẩt vui nhưån
cng nhû têm linh sêu lùỉng ca cấc em. TRÚÃ VÏÌ
4. Cấc em rêët àa cẫm, dïỵ xc àưång:
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
19

Têm hưìn cấc em côn hïët sûác trong sấng hưìn nhiïn nhû trang
giêëy côn múái tinh. Ngay cẫ trûúâng húåp mưåt sưë em phẫi chõu nhûäng di
chûáng do sûå àưí vúä trong gia àònh, thò chùỉc chùỉn têm hưìn cấc em vêỵn
ln ln àa cẫm, rêët dïỵ bõ xc àưång.
Do àố, bêët cûá hânh àưång thư bẩo nâo àưëi vúái chđnh bẫn thên cấc

em, àưëi vúái cấc em khấc, àưëi vúái sc vêåt vâ àưëi vúái thiïn nhiïn àïìu
gêy tưín thûúng núi cấc em, àïí lẩi trong têm trđ cấc em vïët sểo khưng
bao giúâ phai nhẩt. Cêìn trấnh cho cấc em phẫi àưëi mùåt vúái nhûäng
nghõch cẫnh vâ bêët hẩnh, nhûäng thûåc tïë quấ ph phâng, nhûäng hònh
ẫnh dậ man bẩo lûåc trïn sấch bấo, truìn hònh, nhûäng biïën cưë quấ
gay cêën ngoâi àûúâng phưë, trong gia àònh, núi trûúâng hổc.
Riïng vúái cấc cêu truån kïí, cêìn nhúá rùçng: mưåt nưåi dung quấ bi
ly thûúng têm cố thïí gúåi ra núi cấc em lông trùỉc êín nhên ấi, nhûng
cng cố thïí êm thêìm hònh thânh trong tiïìm thûác vâ vư thûác ca cấc
em tđnh hiïëu chiïën, hiïëu sất, thđch trẫ àa, nhêỵn têm, hóåc ngûúåc
lẩi, sûå mi lông y mõ, mau nûúác mùỉt vò quấ sûác àa sêìu àa cẫm. Mùåt
khấc, bïn cẩnh sûå àa cẫm, cấc em vêỵn côn thiïn nhiïìu vïì giấc quan,
thđch súâ têån tay nhòn têån mùỉt, nïn cấc em rêët vui thđch khi àûúåc
thûúãng c thïí bùçng vêåt chêët hún lâ khen ngúåi tun dûúng sng
sng vêåy thưi. Cấc em rêët hậnh diïån thêëm thđa khi àûúåc ngûúâi lúán
khếo lếo gốp khđch lïå hún lâ phï bònh chï trấch hay nưíi cấu lïn
quất thấo om sôm.
Chng ta thêëy, nhâ trûúâng àậ tûâng ấp dng nhûäng cấch khen
thûúãng khấ c thïí nhû cấc bưng hoa àiïím 10 cho tûâng mưn hổc, sấch
truån lâm phêìn thûúãng cëi nùm. Bẫn thên chng ta khi côn bế,
hùèn ai cng àậ tûâng ao ûúác hóåc hậnh diïån khi thêëy tïn mònh àûúåc
ghi trïn Bẫng Danh Dûå treo tẩi mưåt núi trang trổng vâ dïỵ thêëy úã
trûúâng. Côn Sưí Hổc Bẩ hóåc Sưí Liïn Lẩc thò khưng ai mën cha mể
mònh lẩi phẫi àổc thêëy nhûäng giông chûä thêìy cư ch nhiïåm phï xêëu
vâ ëu kếm. Do vêåy, àêy lâ nhûäng cấch khen thûúãng cố vễ vêåt chêët
nhûng lẩi hâm vïì chiïìu sêu tinh thêìn nhiïìu lùỉm...
ÚÃ lûáa tíi nây, ngûúâi sưëng vúái cấc em phẫi lâ mưåt "bïì trïn" hiïíu
theo nghơa rưång nhêët, nghiïm minh mâ quẫng àẩi, cưng bònh mâ bao
dung, vêỵn ln àôi hỗi cao mâ lẩi biïët khđch lïå nêng àúä.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ

20

5. Cấc em rêët hiïëu àưång:
Nùng lûåc úã àưå tíi àang tùng trûúãng núi cấc em ln dưìi dâo.
Bïn cẩnh àố, cấc em cng àang trẫi qua mưåt cún khng hoẫng vïì trđ
tụå, côn gổi lâ khng hoẫng vïì thûác cûã àưång ( idếe motrice ).
Vïì mùåt sinh hoẩt thïí l, cấc em, kïí cẫ cấc bế gấi, cêìn phẫi ln
tay ln chên, chẩy nhẫy, leo trêo, nư àa vâ hô hết thỗa thđch, hóåc
im lùång ngưìi tấy mấy, hò hc nghõch phấ mưåt trô nâo àố, hay lâm mưåt
viïåc gò àố vûâa sûác mònh. Riïng bïn nam, cấc em rêët thđch cấc trô chúi
àưëi khấng, mang tđnh giao chiïën vâ àua tranh giûäa hai phe (vđ d:
kếo co, cûúáp cúâ, àấnh trêån giẫ...). Cấc em sùén sâng chúi hùng say hïët
mònh, búãi àưëi vúái cấc em, chuån thùỉng thua rêët lâ quan trổng, nố
nhùçm mc àđch tûå khùèng àõnh cấ tđnh cho d cấc em chûa à l lån
cao xa gò lùỉm vïì bẫn thên. Vúái cấc em nûä, vêën àïì cng tûúng tûå nhû
khi cấc em àùåc biïåt thđch cấc trô chúi tuy nhể nhâng hún con trai,
nhûng cng lâ chuån ln phiïn thi àua giânh phêìn thùỉng cho
mònh (vđ d: nhẫy cô cô, àấnh chuìn, nhẫy lêo, chúi ư ùn quan...).
Trong thûåc tïë, ngûúâi lúán àang bêån viïåc, rêët ghết sûå ưìn âo nấo
àưång, lẩi cho rùçng cấc em àang chúi nhûäng trô quấ hiïëu àưång, cố hẩi
vïì sûác vốc lêỵn têm l, nïn thûúâng la rêìy ngùn cêëm cấc em. Ngûúâi lúán
khưng ngúâ àậ àêíy cấc em súám rúi vâo tònh trẩng dưìn nến, cố thïí tẩo
ra nhûäng tònh cẫm rưëi loẩn, rêët cố hẩi vïì lêu vïì dâi.
Vïì sinh hoẩt hổc têåp, cấc em cng rêët dïỵ hâo hûáng àïí cho cën
theo cấc tûúãng, cấc kiïën thûác l th múái lẩ, àïí khưng ngûâng àùåt ra
cấc cêu hỗi tô mô thùỉc mùỉc. Mưåt khi núi cấc em l trđ bùỉt àêìu hoẩt
àưång êm thêìm, cấc tûúãng nhû thïë dêìn dêìn sấng tỗ ra, cho d cấc
em chûa thïí l lån suy diïỵn theo dẩng àùåt vêën àïì "vò vêåy", "cho
nïn", "do àố" nhû ngûúâi lúán... Nhûng mùåt khấc, cấc em àậ khưng côn
thỗa mận vúái dẩng cêu hỗi "tẩi sao?" mâ àậ chuín dêìn sang cêu hỗi

khố hún nhiïìu: "lâm thïë nâo ?" tûác lâ cố khuynh hûúáng khấch quan
hún, sêu xa hún.
D vêåy, cấc em chûa thïí têåp trung tû tûúãng lêu àïí kõp phên
tđch vêën àïì vâ quan sất mưåt cấch kiïn nhêỵn, cấc em cng chûa thïí tûå
mònh biïët cấch hổc hỗi sao cho àng mûác nïëu khưng àûúåc ngûúâi lúán
hûúáng dêỵn dûúái dẩng "hổc mâ chúi" àêìy hêëp dêỵn.
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
21

ÚÃ àiïím nây, ngûúâi sưëng vúái cấc em phẫi lâ mưåt thêìy giấo, mưåt
cư giấo vûâa cố kiïën thûác quẫng bấc, lẩi vûâa cố têm hưìn sêu sùỉc àïí
truìn àẩt tri thûác, gúåi múã sấng kiïën vâ nhêët lâ vun àùỉp cho cấc em
nhûäng têm tònh nhên ấi võ tha, vui tûúi vâ dïỵ thûúng, àng vúái àưå
tíi cấc em.
6. Cấc em cố thïí trung tđn àïën cng:
Khi gùåp mưåt hoân cẫnh àùåc biïåt hóåc trong mưåt trûúâng húåp bêët
ngúâ, nïëu cấc em àûúåc ngûúâi lúán tin cêåy trao phố mưåt trấch nhiïåm
quan trổng nâo àố, vúái lúâi giẫi thđch k lûúäng vâ cùn dùån chi tiïët, cấc
em sệ hïët sûác thûác vïì cưng viïåc, cẫm thêëy vinh dûå vâ hậnh diïån àïí
cưë gùỉng chu toân hún cẫ mong àúåi ca ngûúâi lúán. ÊËn tûúång sêu sùỉc
nây sệ theo cấc em sët cåc àúâi, hònh thânh mưåt nhên cấch khố gò cố
thïí lâm biïën dẩng.
Hiïíu àûúåc àiïìu nây, chng ta khưng lêëy lâm ngẩc nhiïn khi
thêëy cấc phong trâo giấo dc àûáng àùỉn trïn thïë giúái àïìu cố nhûäng
nghi thûác têåp tc rêët long trổng nhû àưåi m, trao cúâ, tun hûáa thiïëu
nhi, thùỉt khùn quâng, gùỉn sao...
Tẩi trûúâng hổc, cố núi, nïëu biïët hën luån tinh thêìn vâ k
thåt túái núi túái chưën, ngûúâi lúán cố thïí tin tûúãng giao phố cho cấc em
úã cấc lúáp tiïíu hổc àẫm nhêån chín bõ êm thanh, xïëp àưåi hònh danh
dûå, kếo cúâ, bùỉt nhõp vâ àưìng ca bâi qëc ca v.v... mâ khưng súå gùåp sûå

cưë trc trùåc, búãi cấc em thûác khấ chûäng chẩc vïì tđnh cấch quan
trổng vâ trang nghiïm ca cưng viïåc cng vúái niïìm hậnh diïån àûúåc
àẩi diïån cho toân trûúâng.
Nhû vêåy, úã àiïím nây, ngûúâi sưëng vúái cấc em phẫi lâ mưåt Ngûúâi
Lậnh Àẩo (leader) àng nghơa, biïët cấch hën luån, chó dêỵn cho cấc
em thânh thẩo, thấo vất trong cấc viïåc nhỗ, vûâa têìm hiïíu, vûâa sûác
lâm ca cấc em mâ lẩi cố têìm quan trổng khưng thua gò viïåc ca
ngûúâi lúán, sau àố, biïët mẩnh dẩn tin tûúãng trao phố cưng viïåc àố àïí
cấc em tûå chúi, tûå lâm, tûå giẫi quët trong khẫ nùng ca cấc em...


CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
22




Têm l trễ khi cha mể ly hưn

Cha mể bêët hoâ ln ln ẫnh hûúãng àïën sûå phất triïín ca àûáa
trễ vïì mùåt têm l. Sûå bêët hoâ ca cha mể kếo theo nhiïìu hû hẩi núi
bẫn thên àûáa trễ. Nhûäng cẫnh cậi vậ nhau, nhûäng cêu chò chiïët,
nhûäng cêu chûãi hay nhûäng lêìn àấnh nhau trûúác mùåt trễ lc nâo cng
cố hẩi chûá khưng àûúåc mưåt lúåi lưåc nâo.
Sûå bng nưí bêët hoâ trong gia àònh lâ mưåt àïì tâi ca sûå lo êu àưëi
vúái àûáa trễ: khưng biïët ngûúâi ta côn lo cho mònh nûäa khưng? Ai sệ lâ
ngûúâi àẫm trấch viïåc nây? Àûáa trễ tûå cẫm thêëy bõ àêíy àûa trong mưåt
khưng khđ bêët an núi mâ ngûúâi ta coi chng nhû lâ mưåt vêåt bung
xung àïí tranh dânh tònh cẫm vâ quìn lúåi tâi chđnh àïí cố àûúåc mưåt
sưë quìn hẩn thùm viïëng hay trúå cêëp àïí ni chng. Cha mể hiïìm

khđch nhau trong quan àiïím giấo dc con mònh, ngûúâi nây phï bònh
quan àiïím ngûúâi kia, rưìi ph lïn trễ nhûäng phûúng phấp giấo dc
riïng ca mònh; hay trấi lẩi mưåt ngûúâi àống vai lâm ngûúâi tưët trong
sûå nhûúång bưå àïí cho àûáa trễ cố cẫm giấc rùçng nố àậ bõ ngûúâi àố bỗ
rúi nố.
Sûå thđch nghi vúái mưåt hoân cẫnh múái lâ mưåt àiïìu mâ àûáa trễ
phẫi àûúåc thuët phc. Tònh anh em phẫi bõ chia xễ, chổn lûåa mưåt
trong hai ngûúâi cha hóåc mể, thûúâng lâ ngûúâi khưng rúâi xa gia àònh.
Nhûng àưi khi chđnh ngûúâi vùỉng mùåt lâ ngûúâi àûúåc ngûúâi ta l tûúãng
hoấ nhiïìu nhêët.
Trong têët cẫ cấc trûúâng húåp, cha mể phẫi giẫi thđch rộ râng cho
trễ biïët hoân cẫnh sùỉp àïën vúái gia àònh, khưng nïn im lùång theo àiïìu
mònh tûå nh “rưìi àûáa trễ sệ nhêån ra”. Hổ cêìn phẫi nối chuån, trêën
an, giẫi thđch cho trễ lâ sệ chùèng bỗ rúi chng, tûúng lai ca chng
ln àûúåc àẫm bẫo vâ àõnh rộ chng sệ sưëng vúái ai. Sau cng chng
phẫi àûúåc bẫo àẫm rùçng chng khưng cố mưåt cht trấch nhiïåm nâo
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
23

trong viïåc ly hưn ca cha mể. Nhûäng gò tûå nhiïn àưëi vúái cha mể lâ
khưng tûå nhiïn àưëi vúái àûáa trễ, cng nhû nhiïìu sûå bêët àưìng ca cha
mể cố khúãi àiïím lâ nhûäng vêën àïì giấo dc.
Nhûäng cåc nghiïn cûáu vïì cấc vêën àïì cố liïn quan àïën trễ em
trong gia àònh xẫy ra tònh trẩng ly hưn àậ àåc ghi nhêån rùçng cấc
khố khùn vïì têm l ca chng tûå nố dõu ài trong thúâi hẩn mưåt vâi
nùm sau viïåc ly hưn. Àêy lâ mưåt tònh cẫm khưng àûúåc an toân hay bõ
bỗ rúi, mưåt mưëi lo súå hay mưåt mùåc cẫm tưåi lưỵi. Àûáa trễ tûå kïët tưåi mònh
cố phêìn nâo trấch nhiïåm vïì sûå chia ly ca cha mể. Sûå bìn bậ, sûå
suy nhûúåc, sûå cấch ly, sûå mêët ng, nhûäng cún ấc mưång vâ nhûäng nưỵi
súå hậi ấm ẫnh ban àïm, súå bống tưëi... àïìu cố khẫ nùng chïë ngûå àúâi

sưëng tinh thêìn àûáa trễ. Kïët quẫ hổc têåp cng cố phêìn st giẫm. Cấc
xấo trưån ca tđnh tònh cng àûúåc ghi nhêån nhû sûå mêët qn bònh, sûå
xung àưåt, nhûäng cún giêån. Àưi khi àûáa trễ chuín sûå thư bẩo trong
gia àònh sang nhûäng quan hïå xậ hưåi, mâ mưåt sưë cåc nghiïn cûáu àậ
thiïët lêåp mưëi quan hïå giûäa sûå bêët hoâ ca cha mể vâ thấi àưå khưng
thđch nghi vúái xậ hưåi ca nhûäng àûáa con.
Trong nhûäng trûúâng húåp khấc, chng chổn thấi àưå ca mưåt
ngûúâi lúán trûúãng thânh súám: chng àẫm nhêån nhûng khưng biïët chúi
vúái nhûäng ngûúâi cng thúâi vúái chng. Cẫm giấc trûúãng thânh súám so
vúái tíi thú êëu cố thïí lâ l do xung àưåt úã tíi võ thânh niïn vò àûáa trễ
vûúåt quấ giai àoẩn vâ àậ àẩt àûúåc mưåt sûå tûå ch lúán, trûâ phûúng diïån
tâi chđnh.








CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
24




Th ni

Ni th vêåt trong nhâ cố mưåt vai trô quan trổng trong sûå phất
triïín ca trễ, th ni lâ mưåt phêìn ca mưi trûúâng vâ cố mưåt chûác

nùng gêy sûå ch núi trễ, cho àïën lc àûáa trễ àûúåc 7 tíi. Trễ con
rêët mï nhûäng con th nhỗ nhû ưëc sïn, con rìi hay con cấnh cam mâ
chng trưng thêëy vâ sệ cưë gùỉng bùỉt cho bùçng àûúåc. Sau àố trễ bõ
chinh phc búãi nhûäng con th lúán hún vâ sệ rêët vui mûâng khi àûúåc
cha mể cho ài chúi súã th, hay àûúåc nghe nhûäng cêu chuån vïì cấc
loâi th hoang dậ trong thiïn nhiïn, núi rûâng rêåm hay chưën biïín cẫ
mïnh mưng.
Th ni trong nhâ cng cố mưåt têìm quan trổng nhêët àõnh cho
nhûäng àûáa trễ, nhûng cố thïí th ni phẫi chõu àûång nhûäng cấch cû
cûã thư bẩo àưåc àoấn hóåc cố diïỵm phc àûúåc nhûäng àûáa trễ cû xûã mưåt
cấch dõu hiïìn vâ thên ấi. Th ni cng nhû th nhưìi bưng lâ mưåt
ngìn vui vư têån trong nhûäng trô chúi ca àûáa trễ. Trễ êu ëm nếp
mònh gưëi àêìu lïn con gêëu bưng ng mưåt cấch ngon lânh, sûúãi êëm hay
têm sûå vúái nố cng lâ coi nố nhû mưåt ngûúâi thên. Nhûng trấi lẩi, trễ
cng trûâng phẩt hay àưëi xûã thư bẩo vúái nố khi trễ tûå cho mònh quìn
hẩn ca ngûúâi cha hay ngûúâi mể. Àûáa trễ nhû trt hïët nhûäng cùng
thùèng ca mònh, nhû trt hïët cún giêån cho nhûäng xc phẩm phẫi
chõu àûång. Àưëi vúái mưåt sưë tấc giẫ, trong nhûäng hònh vệ ca mònh àûáa
trễ trònh bây ch ëu nhûäng con th, àiïìu nây lâ mưåt sûå bưåc lưå viïåc
tòm kiïëm mưåt tònh cẫm mâ àûáa trễ àố bõ thiïëu thưën
Th vêåt hûúáng trễ àïën nhûäng thûåc tïë ca cåc sưëng. Qua cấc
con vêåt mâ trễ cố àûúåc nhûäng thưng tin trong nhiïìu lậnh vûåc khấc
nhau, cố liïn quan àïën tònh dc (sûå truìn giưëng ca cấc con chố
ngoâi àûúâng), sûå sinh sẫn (ưí mêo múái àễ), bïånh têåt (bõ ghễ, bõ ưëm l
à), cấi chïët (con chåt bõ con mêo giïët vâ ùn thõt, con chim non rúi
CẤC GIAI ÀOẨN PHẤT TRIÏÍN CA TRỄ
25

xëng àûúâng vâ bõ xe cấn chïët). Cho àïën 6 tíi, àûáa trễ vêỵn tin rùçng
cấc con th àïìu cố mưåt linh hưìn ngûå trõ vâ nố gấn cho con vêåt dấng

dêëp mưåt con ngûúâi. Àûáa trễ cûã hânh nghi thûác chưn cêët mưåt con th
ni bõ chïët. Bổn trễ nhêån thêëy rùçng núi nhûäng con th cố mưåt sưë
thấi àưå cố thïí so sấnh àûúåc vúái con ngûúâi (con gâ con chẩy le te theo
mể nố, con mêo ngưìi rûãa mùåt, nhûäng con chố nhỗ àa giúän vúái
nhau...), mưåt sưë chûác nùng rêët phưí biïën (ùn, ëng, ng, tiïu tiïíu...) vâ
mưåt sưë thấi àưå rêët àấng trấch (con chố dûä dùçn, con ngûåa àấ nguy
hiïím).
Con vêåt cho àûáa trễ cố cẫm giấc ca nhûäng nưỵi ûúác mong: mưåt
bế gấi mong mën cố àûáa em sệ thđch cho con mêo b bònh sûäa, cng
nhû trễ àậ lâm nhû thïë vúái con bp bï.
Con vêåt hiïån diïån thûúâng xun trong giêëc mú, àưì chúi hay
trong quín sấch ca trễ, cho phếp trễ trt lïn nhûäng thûá nây cấc
tònh cẫm, sûå lo êu hay nhûäng nhêån àõnh: Jerry rêët thưng minh, mùåc
d ln bõ mêo Tom to lúán sùn àíi nhûng nố lẩi khưng ngûâng khiïu
khđch con mêo, Milou lâ mưåt ch cn thấm hiïím àêìy tô mô khưng
ngûâng bõ châng phống viïn Tintin cẫnh giúái; con sối ca cư bế Quâng
khùn àỗ rêët lếm lónh nhûng khưng kếm phêìn àấng ghết, ba ch heo
con àưëi àêìu vúái con chố sối lâm rộ nết sûå àoân kïët giûäa cấc anh em
chưëng lẩi sûå nguy hiïím... àố lâ nhêån àõnh ca cấc hổc thuët têm l
vïì cấc mưëi quan hïå ca con ngûúâi – th vêåt theo bònh diïån têm l.