GIÁ TRỊ LỊCH sử và bài học KINH NGHIỆM “vừa KHÁNG CHIẾN, vừa KIẾN QUỐC;VỪA CHIẾN đấu,vừa xây DỰNG và PHÁT TRIỂN lực LƯỢNG” được TỔNG kết QUA HAI CUỘC KHÁNG CHIẾN CHỐNG THỰC dân PHÁP và đế QUỐC

1
Giá trị lịch sử và bài học kinh nghiệm vừa kháng
chiến, vừa kiến quốc;vừa chiến đấu,vừa xây dựng và
phát triển lực lợng đợc tổng kết qua hai cuộc kháng
chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ
==================================

Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp và đế quốc Mỹ giải phãng d©n téc cđa nh©n d©n
ViƯt Nam, díi sù l·nh đạo của Đảng cộng sản Việt Nam
trong thế kỷ xx, đà để lại cho chúng ta nhiều bài học
kinh nghiêm có giá trị lịch sử và hiện thực Bài học vừa
kháng chiến, vừa kiến quốc: vừa chiến dấu, vừa xây
dựng và phát triển lực lợnglà bài học phản ánh đặc
điểm lớn của chiến tranh cách mạng, vừa là đòi hỏi của
cách mạng tiếp tục tiến hánh chiến tranh ; vừa là đòi hỏi
của chiến tranh. Xây dựng hậu phơng, căn cứ địa cách
mạng là nhân tố thờng xuyên quyết định thắng lợi của
chiến tranh; cũng là đòi hỏi của lấy nhỏ thắng lớn để
càng đánh càng mạnh. Thể hiện rõ nghệ thuật lÃnh đạo
và chỉ đạo chiến tranh cách mạng của Đảng ta trong hai
cuộc kháng chiến chống Pháp và đế quốc Mỹ. Đảng ta đÃ
quán triệt sâu sắc và vận dụng sáng tạo lý luận Chủ
nghĩa Mác - Lê nin về chiến tranh cách mạng, t tởng
quân sự Hồ Chí Minh, kế thừa truyền thống đánh giặc
giữ nớc của dân tộc ta qua các giai đoạn lịch sử , phù hợp
với thực tiễn của đất nớc. Những chủ trơng đúng đắn,
sáng tạo đó của Đảng và bài học lịch sö trong hai cuéc


2

kháng chiến chống Pháp và đế quốc Mỹ không những có
giá trị lịch sử mà còn có giá trị hiện thứ sâu sắc.
Nớc ta nằm ở vị trí chiến lợc quan trọng ,do đó trải
qua hàng ngàn năm lịch sử là hàng năm đáu tranh chống
giặc ngoại xâm. trong khi đó, dân tộc ta là một dân
tộc kinh tế chậm phát triển ,vũ khí trang bị thô sơ,lạc
hậu ,chống lại kẻ thù có quân đông,vũ khí trang bị hiện
đại, có tiềm lực kinh tế, quân sự gấp ta nhiều lần. Nhng
cho dù gan khổ,ác liệt đến mấy nhan dân Việt nam
khắc phục khó khăn,vợt qua gian khổ, đoan kết một
lòng chiến đấu quật cờng bảo vệ và xây dựng phát
triển đất nớc. Tinh thần đó ngày càng hun đúc thành
truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam là nhân tố
cơ bản tạo nên sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc để
đánh thắng mọi kẻ thù xâm lợc qua các thời kỳ của lịch
sử.
Nhân dân Việt nam tiến hành cuộc chiến tranh yêu
nớc chống chiến tranh xâm lợc của thực dân Pháp và đÃ
giành đợc độc lập dân tộc (năm 1945). đất nớc ta bị kiệt
quệ về kinh tế do bị thực dân Pháp và phát xít Nhật bóc
lột tàn nhẫn, chiến tranh tàn phá,nạn đói hoành hành, Nhà
nớc mới ra đời còn non trẻ, quân đội mới đợc thành lập với
vũ khí trang bị còn thô sơ, phải đối đầu với thực dân,
đế quốc Pháp một nớc công nghiệp phát triển có tiềm lực
kinh tế, quốc phòng; có bộ máy chiến tranh hiện đại, số lợng quân đông, có kinh nghiệm chiến tranh xâm lợc.


3

Từ những đặc điểm trên Đảng ta đà lÃnh đạo toàn
dân tập trung cao độ đánh thực dân Pháp xâm lợc, vừa
xây dựng chính quyền, vừa phát triển kinh tế, văn
hoá,cứu tế, tuyên truyền, giáo dục, ngoại giao, xây dựng
mặt trận. Quân và dân ta vừa thi đua giết giặc lập
công, vừa thi đua sản xuất.Nhân dân ta vừa đấu tranh
phá hoại kinh tế của địch, vừa ra sức bảo vệ chính
quyền cách mạng, phát triển nền tảng kinh tế kháng
chiến. Đặc biệt nhân dân ta vừa tích cực, chủ động
đánh phá thủ tiêu chính quyền địch , vừa củng cố, phát
triển kinh tế, xây dựng lực lợng và bảo vệ thành quả
cách mạng ,giữ vững nền độc, lập tự do vừa mới giành
đợc. Kiến quốc, xây dựng chế độ mới về mọi mặt thực
sự đa lại mọi quyền lợi cho nhân dân là phát huy thánh
quả cách mạng, đồng thời cũng là tạo dựng căn cứ địa,
hậu phơng vững chắc làm sở để giành thắng lợi trong
kháng chiến. Vừa kháng chiến ,vừa kiến quốc; vừa đấu
tranh, vừa xây dựng và phát triển lực lợng là một tất yếu
khách quan,phù hợp với thực tiễn của đất nớc, thể hiện sự
vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác- Lê nin vào
điều kiện cụ thể của cách mạng Việt Nam. Lý luận chủ
nghĩa Mác- Lê nin chỉ rõ: Trong chiến chanh ai có nhiều
lực lợng hơn thì ngời đó nhất định thắng lợi, Ai có
hậu phơng vững chắc thì ngời đó sẽ thắng. Nh vậy, từ
cơ sở lý luận chủ nghĩa Mác- Lê nin và từ đặc điểm
nổi bật của tình hình so sánh lực lợng giữa ta và địch,


4

Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trơng vừa kháng
chiến,vừa kiến quốc; vừa chiến đấu, vừa xây dựng và
phát triển lực lợng là tất yếu khách quan thể hiện t duy
sắc sảo của Đảng và Chủ tịch Hồ ChÝ Minh trong t×nh
h×nh míi. Hå ChÝ Minh chØ râ: Nay muốn giữ nền độc
lập thì chúng ta phải đêm hết lòng hăng hái đó vào con
đờng kiến quốc, kháng chiến phải đi đôi với cứu quốc,
kháng chiến có thắng lợi, kiến quốc mới tháng công, kiến
quốc có chắc thành công, kháng chiến mới mau thắng
lợi1. Thực hiện t tởng Hồ Chí Minh, Ban Thờng vụ Trung ơng Đảng ra chỉ thị phát động thi đua thi đua ái
quốc nhằm động viên toàn dân,toàn dân nâng cao
nhiệt tình cách mạng và trí sáng tạo, ra sức thi đua
kháng chiến và kiến quốc. Hởng ứng chỉ thị của Trung ơng Đảng, phong trào thi đua yêu nớc đà phát triển sôi
nổi, rộng khắp cả nớc, cuốn hút tất cả mọi ngời đang
chiến đấu, lao động, công tác trên mọi mặt trận, mọi
lĩnh vực tham gia, hởng ứng và thu đợc kết quả to lớn
bảo đảm đáp ứng đợc yêu cầu của chiến tranh.
Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc là con đờng đấu
tranh giữ vững chính quyền, từng bớc xây dựng chế độ
dân chủ nhân dân, tạo nên sức mạnh vợt qua mọi khó
khăn thử thách đánh bại âm mu và hành động xâm lợc
của kẻ thù, nó phản ánh đúng quy luật:Xây dựng chế độ
mới phải gắn liền với bảo vệ chế độ mới và ngợc lại. Có
1

.Hồ Chí Minh,Toàn tập,tập 4, Nxb CTQG, H. 2000, tr.99.


5

xây dựng chế độ mới ngày càng phát triển là điều kiện
bảo đảm cho bảo vệ vững chắc chính quyến cách
mạng và ngợc lại, có bảo vệ tốt mới xây dựng thành công
chế độ mới. Những nội dung xây dựng chế độ mới đợc
Đảng ta đề ra cụ thể là: Về xây dựng chính quyền cách
mạng, xây dựng Đảng, phát triển kinh tế văn hoá, giáo
dục, kinh tế - xà hội. Vấn đề chính quyền là vấn đề cơ
bản của mọi cuộc cách mạng, xoá bỏ tận gốc chính
quyền thực dân phong kiến, thiết lập chính quyền cách
mạng trên cả nớc là vấn đề cơ bản nhất, cấp bách nhất
để điều hành đất nớc theo đờng lối đà vạch ra. Các uỷ
ban từ xÃ, huyện, tỉnh đợc tuyên bố thi hành các chính
sách của cách mạng . Sau khi thiết lập chính quyền cách
mạng từ Trung ơng đến xà trong cả nớc, ta đà khẩn trơng tạo thế hợp hiến, hợp pháp trong cả nớc ở tất cả các
cấp. Tổ chức kháng chiến với t cách một quốc gia độc
lập, có chủ quyền, có quân đội. Tổ chức kiến quốc dới
sự quản lý, điều hành tập trung, thống nhất của Chính
phủ từ Trung ơng đến cơ sở. Chính quyền đó ngày
càng lớn mạnh đợc nhân dân tín nhiệm, không chỉ ở
vùng tự do, vùng căn cứ và hậu phơng kháng chiến, mà cả
những vùng còn lại địch tạm chiếm.Uy tín của Nhà nớc
Việt Nam trên trờng quốc tế ngày càng tăng, vị thế của
cuộc kháng chiến của cách mạng Việt Nam ngày càng đợc khảng định, làm cho cuộc kháng chiÕn mau chãng


6

biến thành sức mạnh của dân tộc đến thắng lợi hoàn
toàn.
Đi đôi với bảo vệ chính quyền cách mạng, xây dựng

chính quyền mới là ra sức giữ vững quyền lÃnh đạo của
Đảng, xây dựng lực lợng chính trị và đẩy mạnh công tác
tuyên truyền, giáo dục, vận động quần chúng làm hậu
thuẫn cho chính quyền Nhà nớc xây dựng và phát triển
lực lợng, triển khai cuộc kháng chiến toàn dân, toàn
diện, trờng kỳ. Kháng chiến kiến quốc cần nhân tài, do
đó Đảng và Chính phủ đặt lên nhiệm vụ hàng đầu là
phải gấp rút đào tạo, bồi dỡng cán bộ để đáp ứng kịp
yêu cầu của đất nớc về các mặt: Chính trị, quân sự,
kinh tế, ngoại giao, văn hoá, giáo dục...Việc đào tạo, huấn
luyện cán bộ đợc tiến hành có hệ thống phơng hớng tri
thức hoá công nông và công nông hoá tri thức nhằm trau
dồi đạo đức, tác phong, nâng cao trình độ giác ngộ
chính trị và nghiệp vụ chuyên môn. Từ chính sách cán
bộ đúng đắn của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh mà
việc xây dựng và phát triển lực lợng cách mạng, lực lợng
chiến tranh đà đáp ứng đợc yêu cầu của cuộc kháng
chiến, kiến quốc.
Vừa kháng chiến, vừa kiến quốc là con đờng đấu
tranh giữ vững chính quyền, từng bớc xây dựng chế độ
dân chủ nhân dân, tạo nên sức mạnh vợt qua mọi khó
khăn thử thách đánh bại âm mu và hành động xâm lợc
của kẻ thù, nó phản ánh đúng quy luật:Xây dùng chÕ ®é


7

mới phải gắn liền với bảo vệ chế độ mới và ngợc lại. Có
xây dựng chế độ mới ngày càng phát triển là điều kiện
bảo đảm cho bảo vệ vững chắc chính quyền cách

mạng và ngợc lại, có bảo vệ tốt mới xây dựng thành công
chế độ mới. Những nội dung xây dựng chế độ mới đợc
Đảng ta đề ra cụ thể là: Về xây dựng chính quyền cách
mạng, xây dựng Đảng, phát triển kinh tế văn hoá, giáo
dục, kinh tế - xà hội. Vấn đề chính quyền là vấn đề cơ
bản của mọi cuộc cách mạng, xoá bỏ tận gèc chÝnh
qun thùc d©n phong kiÕn, thiÕt lËp chÝnh qun cách
mạng trên cả nớc là vấn đề cơ bản nhất, cấp bách nhất
để điều hành đất nớc theo đờng lối đà vạch ra. Các uỷ
ban từ xÃ, huyện, tỉnh đợc tuyên bố thi hành các chính
sách của cách mạng . Sau khi thiết lập chính quyền cách
mạng từ Trung ơng đến xà trong cả nớc, ta đà khẩn trơng tạo thế hợp hiến, hợp pháp trong cả nớc ở tất cả các
cấp. Tổ chức kháng chiến với t cách một quốc gia độc
lập, có chủ quyền, có quân đội. Tổ chức kiến quốc dới
sự quản lý, điều hành tập trung, thống nhất của Chính
phủ từ Trung ơng đến cơ sở. Chính quyền đó ngày
càng lớn mạnh đợc nhân dân tín nhiệm, không chỉ ở
vùng tự do, vùng căn cứ và hậu phơng kháng chiến, mà cả
những vùng còn lại địch tạm chiếm.Uy tín của Nhà nớc
Việt Nam trên trờng quốc tế ngày càng tăng, vị thế của
cuộc kháng chiến của cách mạng Việt Nam ngày càng đợc khảng định, làm cho cuéc kh¸ng chiÕn mau chãng


8

biến thành sức mạnh của dân tộc đến thắng lợi hoàn
toàn.
Xây dựng và phát triển kinh tế là một nội dung cốt
lõi của công cuộc xây dựng chế độ mới và phục vụ cho
mọi kháng chiến đến thắng lợi. Vấn đề này các nhà lý

luận chủ nghĩa Mác - Lênin chỉ ra rằng: Thắng lợi hay
thất bại của mọi cuộc chiến tranh đều phụ thuộc vào
điều kiện kinh tế. Chúng biết rằng, bớc vào mọi kháng
chiến chống thực dân Pháp xâm lợc, nớc Việt Nam vốn
đà nghèo nàn, lạc hậu lại bị Pháp, Nhật vơ vét của cải, bị
chiến tranh, thiên tai tàn phá nặng nề, nạn đói hoành
hành năm 1945 đà cớp đi sinh mạng 2 triệu ngời, sản
xuất nông nghiệp tiêu điều, sản xuất công nghiệp đình
đốn, ngoại thơng bế tắc, kho bạc trống rỗng...Mà để xây
dựng lực lợng cách mạng để chiến đấu chống ngoại xâm
phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện kinh tế. Do đó vấn
đề đặt ra cấp kíp lúc này là phát triển kinh tế. Vì theo
Ăngghen: Không có gì lại phụ thuộc vào kinh tế tiên quyết
hơn là quân đội và hạn đội. Trớc mắt là phải khôi phục
nạn đói. Từ yêu cầu khách quan đó, Đảng ta và Chủ tịch
Hồ Chí Minh đà chủ trơng mở ngay một chiến dịch tăng
gia, sản xuất cứu đói và ra sức kêu gọi toàn dân, toàn
quân từ nông dân đến thành thị, thực hiện khẩn trơng:
Tấc đất, tấc vàng, tăng gia sản xuất ngay, tăng gia
sản xuất nữa, kịp thời trồng các cây lơng thực ngắn
ngày, kêu gọi đồng bào nhờng cơm sẻ áo đùm bäc lÉn


9

nhau. Với những biện pháp thiết thực đó, nhân dân ta
đà thấy đợc giặc đói. Để bảo đảm nhu cầu tri tiểu của
Nhà nớc, Chính phủ ra sắc lệnh xây dựng quỹ độc lập
và phát động tuần lễ vàng đợc đồng bào cả nớc nhiệt
liệt hởng ứng, nhờ đó mà khó khăn về tài chính của

Chính phủ bớc đầu đợc khắc phục, Nhà nớc có tiền để
mua sắm vũ khí phục vụ cho lực lợng vũ trang. Để không
phụ thuộc vào ngân hàng Pháp, Chính phủ phát hành
đồng tiền Việt Nam, bảo đảm về tài chính cho công
cuộc kháng chiến kiến quốc.
Sau khi khắc phục nạn đói, Đảng và Nhà nớc ta đÃ
đề ra nhiều biện pháp đẩy mạnh sản xt tù cÊp, tù
tóc, tõng bíc x©y dùng nỊn kinh tế độc lập, u tiên hàng
đầu là sản xuất nông nghiệp nhằm đáp ứng yêu cầu
về lơng thực, thực phẩm cho bộ đội và nhân dân. Nhờ
có chính sách phù hợp mà lơng thực, thực phẩm tạm đủ
để trang trải nhu cầu của nhân dân. Về công nghiệp
ta đà thành lập các xởng quân giới ở các địa phơng,
lúc đầu chỉ là sản xuất thô sơ để phục vụ vũ trang
toàn dân. Về sau trong quá trình chuẩn bị kháng
chiến và trong kháng chiến các cơ sở công nghiệp quốc
phòng quy mô lớn đà ra đời và đi vào sản xuất bảo
đảm đợc một phần vũ khí, đạn dợc phục vụ cho chiến
tranh. Cùng với công nghiệp quốc phòng, các cơ sở công
nghiệp sẵn có trong vùng căn cứ kháng chiến nh khai
thác than, khai thác khoáng sản cũng đợc phục vụ và đ-


10

ợc xây dựng mới phục vụ cho quốc phòng và dân sinh
đáp ứng đợc nhu cầu của nhân dân và bộ đội trong
vùng tự do trong kháng chiến.
Cùng với phát triển kinh tế là xoá bỏ nền văn hoá cũ
của thực dân Pháp, xây dựng nền giáo dục mới, nền giáo

dục dân chủ nhân dân, nạn mù chữ đà đợc thanh toán,
hệ thống giáo dục từ cấp 1 đến cấp 3 đợc hoàn chỉnh,
với phơng châm là: thiết thực và kịp thời phục vụ kháng
chiến, phục vụ nhân dân, phục vụ sản xuất và vừa
học vừa làm. Kết quả đà đạt đợc là: Đà đáp ứng đợc về
cơ bản nhu cầu ngày càng lớn về cán bộ, nhân viên cho
công cc kh¸ng chiÕn, kiÕn qc. NỊn y tÕ kh¸ng chiÕn
cịng đợc Đảng và Nhà nớc ta chú ý xây dựng ngay từ
đầu đáp ứng đợc nhu cầu khách quan chữa bệnh cho bộ
đội và nhân dân trong kháng chiến.
Nh vậy, đi đôi với kháng chiến là kiến quốc, xây
dựng chế độ mới, xây dựng hậu phơng vững mạnh phục
vụ cho kháng chiến là nhân tố thờng xuyên quyết định
thắng lợi của chiến tranh. Lịch sử dựng nớc và giữ nớc; kiến
quốc, xây dựng căn cứ địa, hậu phơng kháng chiến đà trở
thành truyền thống tốt đẹp của quân và dân. Trớc và sau
ngày toàn quốc kháng chiến; Đảng và Chủ tịch Hồ Chí
Minh rất quan tâm xây dựng vừa bảo đảm giữ vững sự
lÃnh đạo của Đảng cho cuộc kháng chiến, vừa xây dựng cơ
sở chính trị, lực lợng của cách mạng. Bớc vào cuộc kháng
chiến toàn quốc, địch muốn đánh nhanh thắng nhanh, ta


11

chủ trơng đánh lâu dài, vừa đánh, vừa xây, càng đánh,
càng mạnh ở tất cả các chiến trờng, ta đều đẩy mạnh
đánh địch ở phía trớc và phía sau, đồng thời tiếp tục xây
dựng chế độ mới về mọi mặt tích cực xây dựng, bảo vệ
căn cứ địa, hậu phơng làm chỗ dựa vững chắc để kháng

chiến lâu dài. Xây dựng chế độ mới và xây dựng căn cứ
địa là hai nội dung khác nhau nhng mục đích là thống
nhất. Kiến quốc, xây dựng chế độ mới là nền tảng, là cơ
sở để xây dựng hậu phơng kháng chiến, đồng thời cũng
là chuẩn bị cơ sở cho xây dựng đất nớc sau chiến tranh.
Chủ trơng của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh là
vừa kháng chiến, vừa kiến quốc, vừa chiến đấu và xây
dựng lực lợng trong kháng chiến chống thực dân Pháp đÃ
trở thành bài học kinh nghiệm quan trọng của một nớc mới
giành đợc độc lập, phải tiến hành ngay chiến tranh để
giữ vững chủ quyền, toàn vẹn lÃnh thổ và hoàn thành
sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Bài học vừa kháng chiến, vừa kiến quốc; vừa đấu
tranh, vừa xây dựng và phát triển lực lợng trong kháng
chiến chống Mỹ, cứu nớc đợc Đảng ta vận dụng và phát
triển lên một tàm cao mới cả chiều rộng, lẫn chiều sâu
qua hai mơi năm kháng chiến lâu dài, ác liệt gian khổ
của quân và dân ta dới sự lÃnh đạo của Đảng Cộng sản
Việt Nam.
Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lợc
có nhiều điểm khác trong chống thực dân Pháp xâm lợc.


12

Đó là miền Bắc đà đợc hoàn toàn giải phóng, miền Nam
còn dới ách thống trị của chủ nghĩa đế qc vµ bÌ lị tay
sai; hƯ thèng x· héi chđ nghĩa đà hình thành và ngày
càng lớn mạnh, phong trào độc lập dân tộc và hoà bình
thế giới phát triển rộng khắp; đế quốc Mỹ đóng vai trò

sen đầm quốc tế và trực tiếp xâm lợc nớc ta.
Xuất phát từ đặc điểm trên, nắm vững quy luật
khách quan, vị trí vai trò của căn cứ địa, hậu phơng
trong kháng chiến, cho nên ngay từ đầu Đảng ta đà chủ
trơng phải xây dựng căn cứ địa, hậu phơng vững chắc
cho cuộc đấu tranh cách mạng giải phóng hoàn toàn
miền Nam thống nhất Tổ quốc, Đảng ta xác định: Xây
dựng miền Bắc vững mạnh không phải chỉ nhằm xây
dựng đời sống tự do, hạnh phúc cho nhân dân miền
Bắc, mà chủ yếu nhằm xây dựng thực lực cách mạng
cho cả nớc, làm hậu thuẫn vững chắc cho cuộc đấu
tranh giải phóng miền Nam, tạo điều kiện để có thể chi
viện lực lợng ngµy cµng to lín cho miỊn Nam vµ cïng
miỊn Nam hoàn thành sự nghiệp giải phóng dân tộc.
Xây dựng miền Bắc tiến lên chủ nghĩa xà hội là xây
dựng căn cứ địa cho cả nớc. Hồ Chủ tịch khẳng định:
miền Bắc giàu mạnh là cơ sở vững của cuộc đấu tranh
thống nhất nớc nhà2. Đây chính là chủ trơng hoàn toàn
đúng đắn và sáng tạo của Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí
Minh đà sớm xác định miền Bắc là nền tảng cho lực lợng
2

Hồ Chí Minh, Toàn tập, Nxb CTQG, H. 2000, tr. 10, tr. 198


13

cách mạng cả nớc. Đây là cơ sở cho việc xây dựng căn cứ
địa cách mạng, xây dựng hậu phơng vững chắc phục
vụ cho cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lợc của

quân và dân ta dới sự lÃnh đạo của Đảng và đi đến
thắng lợi.
Từ chủ trơng đúng đắn, sáng tạo trên của Đảng,
nên ngay sau khi miền Bắc đợc giải phóng, Đảng chỉ
đạo miền Bắc bắt tay ngay vào khắc phục vào hậu quả
của chiến tranh tàn phá, làm ổn định tình hình mọi
mặt mà trớc hết là nhanh chóng ổn định tình hình
chính trị - xà hội, nhất là ở những vùng phức tạp, những
vùng bị địch chiếm đóng phải tuyên truyền, giáo dục
cho nhân dân nắm chắc những âm mu thủ đoạn lừa
bịp, những luận điệu xuyên tạc chống phá của địch,
đồng thời củng cố lại hệ thống chính quyền cách mạng
ngày càng vững chắc. Đi đôi với việc củng cố chính trị,
từng bớc khôi phục lại kinh tế bị thiệt hại trong chiến
tranh, sản xuất nông nghiệp đợc đẩy mạnh, sản xuất
tiểu thủ công đợc khuyến khích...; sau mấy năm khôi
phục, kinh tế, chính trị từng bớc đợc ổn định, đời sống
của nhân dân đợc cải thiện, quân đội từng bớc đợc
xây dựng, củng cố theo hớng chính quy tinh nhuệ, hiện
đại. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ơng lần thứ 12 (khoá
III) đà đánh giá: miền Bắc trở thành căn cứ địa vững
chắc cho cách mạng Việt Nam trong cả nớc, với chế độ
chính trị u việt, với lực lợng kinh tế và qc phßng lín


14

mạnh. Đó là cơ sở để Đảng ta củng cố và nâng cao
quyết tâm lÃnh đạo chỉ đạo quân và dân ta đánh Mỹ,
thắng Mỹ.

Từ mùa hè năm 1965, quân Mỹ và đồng minh của
Mỹ (Nam Triều Tiên, úc, Niu Di Lân...) ồ ạt đổ bộ vào
miền Nam Việt Nam và tiến hành nén bom phá hoại
miền Bắc. Cả nớc có chiến tranh nhng với mức độ khác
nhau. Miền Bắc vừa trực tiếp đấu tranh chống lại chiến
tranh phá hoại của địch, vừa phải chi viện ngày càng lớn
cho chiến trêng miỊn Nam, võa x©y dùng chđ nghÜa x·
héi. Víi phơng châm vừa kháng chiến, vừa kiến quốc,
vừa chiến đấu, vừa xây dựng và phát triển lực lợng. Do
vậy, trong chiÕn tranh ta vÉn tiÕp tơc x©y dùng chđ
nghÜa x· héi, vÉn ph¸t triĨn kinh tÕ tho nỊn kinh tÕ thời
chiến. Sản xuất nông nghiệp vẫn đạt mức kế hoạch và
vẫn giữ đợc mức trớc chiến tranh, sản xuất công nghiệp
đợc duy trì với hình thái thích hợp trong chiến tranh,
đáp ứng đợc nhu cầu hàng công nghiệp cho các địa phơng, đời sống của nhân dân tơng đối ổn định, giáo
dục, y tế phát triển, hoàn thành nhiệm vụ quốc tế đối với
cách mạng Lào và Căm - phu - chia nhân dân cả nớc yên
tâm, phấn khởi, tin tởng vào sự lÃnh đạo của Đảng, tin tởng sẽ thắng Mỹ, quyết tâm đánh Mỹ, thắng Mỹ.
Lịch sử tổng kết, trong kháng chiến chống Mỹ cứu
nớc, miền Bắc vừa là căn cứ địa của cả nớc, vừa là hậu
phơng lớn mạnh của miền Nam, vừa là nơi

trực tiếp


15

chiến đấu ác liệt với tàu chiến và máy bay Mỹ và là nơi
trung tâm lÃnh đạo, chỉ đạo của Đảng, đối với cách mạng
Việt Nam giành thắng lợi trên cả nớc. Báo cáo Chính trị

của Ban Chấp hành Trung ơng Đảng tại Đại hội III Đảng ta
khẳng định: không thể nào có thắng lợi của sự nghiệp
kháng chiến chống Mỹ, cứu nớc nếu không có miền Bắc
xà hội chủ nghĩa, suốt mời sáu năm qua luôn luôn cùng
một lúc phải làm hai nhiệm vụ chiến lợc. Đặc biệt là từ
năm 1965....miền Bắc đà dốc sức vào chiến triến cứu nớc
và giữ nớc toàn bộ sức mạnh của chế độ xà hội chủ
nghĩa và đà làm tròn một cách xuất sắc nghĩa vụ căn
cứ địa cách mạng của cả nớc.
Để đáp ứng đợc yêu cầu vừa chiến đấu, vừa xây
dựng và phát triển lực lợng. Do ở miền Nam, khi đình
chiến các lực lợng vũ trang tập kết ra Bắc, các vùng tự do,
các căn cứ kháng chiến trở thành những vùng bị chính
quyền tay sai Mỹ kiểm soát. Trong những năm đầu, ta
chủ trơng giữ gìn lực lợng, nhng địch ra sức phá hoại
phong trào cách mạng, đáp ứng, khủng bố dà man những
ngời kháng chiến cũ, các cơ sở các mạng bị tổn thất
nghiêm trọng. Trớc tình hình đó, Nghị quyết Bộ Chính
trị (6/1956) đề ra: Cần củng cố lực lợng vũ trang và bán
vũ trang hiện có, xây dựng căn cứ làm chỗ dựa. Thực
hiện chủ tơng đó một số địa phơng đà tổ chức lại lực lợng vũ trang tự vệ, xây dựng căn cứ địa cách mạng, làm
nơi đứng chân của cơ quan lÃnh dạo cách mạng, là cơ sở


16

hậu cần cho các đội vũ trang xây dựng chiến đấu. Từ
thực tế đó, Nghị quyết Ban Chấp hành Trung ơng lần
thứ 15 (1959) đà chủ tơng phát triển lực lợng ở miền Nam
trớc yêu cầu mới. Sau khi Nghị quyết ra đời đà tạo thành

một phong trào đồng khởi thể hiện sự lớn mạnh về lực lợng chính trị và quân sự của Đảng ta ở miền Nam, cả
vùng núi, nông thôn, đồng bằng và thành thị; căn cứ địa
đợc mở rộng và củng cố nối liền với nhau tạo thành vùng
giải phóng với thế đứng chân vững chắc trên chiến trờng.
Để phát triển lực lợng vũ trang trớc hết ta coi trọng
xây dựng phát triển đội ngũ cán bộ, đảng viên. Thực
hiện ở đâu có quần chúng là ở đó có tổ chức đảng
lÃnh đạo. Cùng với xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên là
xây dựng lực lợng vũ trang nhân dân làm nòng cốt cho
toàn dân đánh giặc. ở miền Nam, lực lợng vũ trang đợc
xây dựng, phát triển lúc đầu từ lực lợng cách mạng, lực lợng chính trị của quần chúng, đáp ứng đợc cuộc đấu
tranh chính trị đang diễn ra quyết liệt, chống đế quốc
Mỹ - Diệm. Các lực lợng vũ trang đó phát triển mạnh tại
các địa phơng trong cuộc Đồng khởi (1959 - 1960) và
giữ vai trò quan trọng trong quá trình phát triển đấu
tranh chính trị và khởi nghĩa từng phần thành chiến
tranh cách mạng. Thực tế ở miền Nam theo yêu cầu
chống chiến lợc chiến tranh đặc biệt của đế quốc Mỹ,
lực lợng vũ trang nhân dân phát triển thµnh ba thø


17

quân.: Bộ đội địa phơng, bộ đội chủ lực, lực lợng du
kích. Sự phát triển đó đà đáp ứng yêu cầu phát triển
của cuộc chiến tranh quân sự trong quá trình kết hợp
đấu tranh quân sự và đấu tranh chính trị. Khi đế quốc
Mỹ đa quân ồ ạt vào trực tiếp chiến đấu, thực hiện
chiến lợc Chiến tranh cục bộ ba thứ quân của ta đÃ
hình thành lực lợng tại chỗ và lực lợng cơ động trên từng

chiến trờng rộng khắp toàn miền Nam, cùng với lực lợng
chủ lực từ miền Bắc tạo thành thế trận và lực đủ mạnh
để thực hiện thắng lợi những chiến dịch quân sự. Đặc
biệt là từ khi Mỹ thực hiện chiến lợc Việt Nam hoá chiến
tranh, các lực lợng vũ trang nhân dân miền Nam đÃ
phát triển vợt bậc thành các s đoàn chủ lực, phối hợp với
lực lợng đợc đa từ miền Bắc vào chiến đấu trên các hớng
chiến lợc trọng yếu. Đặc biệt cuộc tiến công chiến lợc
năm 1972 và cuộc tổng tiến công và nổi dạy mùa xuân
năm 1975 giành thắng lợi toàn thắng đà đánh dấu sự trởng thành vợt bậc của lực lợng vũ trang nhân dân, nhất
là bộ ®éi chđ lùc trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, cøu níc. ở
miền Bắc, lực lợng vũ trang nhân dân dợc xây dựng,
phát triển trên cơ sở hạ tầng mới, trên nền kinh tế tập
trung kế hoạch hoá, theo Nghị quyết Trung ơng 12 (khoá
II) và Nghị quyết Đại hội III của Đảng (9/1960), xây dựng
quân đội nhân dân cách mạng, chính quy, hiện đại,
đáp ứng đợc 3 nhiệm vụ: Bảo vệ miền Bắc, chống chiến
tranh phá hoại và đề phòng đế quèc Mü më réng chiÕn


18

tranh; xây dựng lực lợng vũ trang đa lực lợng đó vào
miền Nam chiến đấu theo sự phát triển của chiến
tranh; thực hiện nhiệm vụ quốc tế với cách mạng nhân
dân Lào và Căm - pu - Chia. Ba thứ quân đợc xây dựng
theo hớng phát triển mới gồm bộ đội chủ lực, bộ đội
địa phơng và dân quân tự vệ làm nòng cốt, bảo
đảm đợc yêu cầu của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu
nớc và giành thắng lợi to lớn. Trong kháng chiến Đảng ta

không những quan tâm xây dựng lực lợng vũ trang lớn
mạnh, hùng hậu mà còn xây dựng lực lợng đấu tranh
chính trị của quần chúng nổi dậy chống đế quốc Mỹ
xâm lợc và bọn phản động tay sai ở miền Nam. Đây
chính là bớc phát triển mới, sự sáng tạo của Đảng ta và
cũng là nghệ thuật lÃnh đạo của Đảng trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ cứu nớc của quân và dân ta.
Nh vậy, chủ trơng của Đảng ta vừa kháng chiến,
vừa kiến quốc; vừa đấu tranh vừa xây dựng và phát
triển lực lợng trong cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp và đế quốc Mỹ. Qua tổng kết hai cuộc kháng
chiến đó Đảng rút ra đó chính là bài học kinh nghiệm
quý giá trong chiến tranh cách mạng giải phóng dân tộc.
Đồng thời đây cũng là nghệ thuật lÃnh đạo của Đảng
tính đúng đắn, sáng tạo của Đảng, kiên trì với mục tiêu
độc lập dân téc vµ chđ nghÜa x· héi. Bµi häc kinh
nghiƯm “võa kháng chiến, vừa kiến quốc; vừa chiến
đấu, vừa xây dựng và phát triển lực lợng của Đảng ta


19

trong kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ
đến nay vẫn còn giá trị to lớn đối với sự nghiệp xây
dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình hiện nay.
Bớc vào công cuộc đổi mới (1986) đến nay. Trong
quá trình thực hiện đờng lối đổi mới. Đất nớc ta vốn là
một nớc nông nghiệp lạc hậu, kinh tế chậm phát triển, lại
bị chiến tranh tàn phá, đời sống của nhân dân khó
khăn, kinh tế xà hội khủng hoảng...Trong khi đó chủ

nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đứng đầu là
đế quốc Mỹ từng ngày từng giờ chúng điên cuồng với
mọi âm mu, thủ đoạn chống phá cách mạng Việt Nam
trên tất cả các mặt (kinh tế, chính trị, quân sự, ngoại
giao...). Chúng không từ một thủ đoạn nào nếu đạt đợc
mục đích của chúng. Song Đảng ta đà quán triệt tốt bài
học kinh nghiệm trong kháng chiến chống Pháp và chống
Mỹ và vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo phù hợp với
hoàn cảnh của đất nớc trong giai đoạn cách mạng mới. Với
một đờng lối đúng đắn đà đi vào cuộc sống và giành đợc những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch sử. Đại hội X
khẳng định: Đất nớc ta đà ra khái khđng ho¶ng kinh tÕ x· héi, cã sù thay đổi cơ bản và toàn diện. Kinh tế tăng trởng khá nhanh, sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá,
phát triển kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ nghĩa đợc đẩy mạnh. Đời sống của nhân dân đợc cải thiện rõ rệt.
Hệ thống chính trị và khối đại đoàn kết toàn dân tộc đợc
củng cố và tăng cờng. Chính trị - xà hội ổn định. Quốc


20

phòng và an ninh đợc giữ vững. Vị thế nớc ta trên trờng
quốc tế không ngừng nâng cao sức mạnh tổng hợp của
quốc gia đợc tăng thêm lên nhiều, tạo ra thế và lực mới cho
đất nớc tiếp tục đi lên với triển vọng tốt đẹp3
Hiện nay, nớc ta đang bớc vào thời kỳ đẩy mạnh sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nớc, hội nhập
kinh tế quốc tế trong tình hình thế giới và trong nớc có
nhiều diễn biến phức tạp. Bên cạnh những cơ hội, thuận
lợi, nớc ta đang đứng trớc nhiều thách thức to lớn, đan xen
nhau, tác động tổng hợp và diễn biến phức tạp, chủ
nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch vẫn đang tiếp
tục thực hiện âm mu Diễn biến hoà bình, gây bạo

loạn lật đổ, nhằm xoá bỏ chủ nghĩa xà hội ở nớc ta. Trớc
tình hình đó, Đảng ta lại càng thể hiện bản lĩnh chính
trị của mình, vận dụng sáng tạo lý luận chủ nghĩa Mác Lênin, t tởng Hồ Chí Minh, nắm vững quy luật dựng nớc
đi đôi với giữ nớc Đảng ta xác định: Tiếp tục nắm vững
hai nhiệm vụ chiến lợc cách mạng xây dựng chủ nghĩa xÃ
hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xà hội chủ nghĩa. Với
mục tiêu là: Nâng cao năng lực lÃnh đạo và sức chiến
đấu của Đảng phát huy sức mạnh của toàn dân tộc, đẩy
mạnh toàn diện công cuộc ®ỉi míi, huy ®éng vµ sư dơng
tèi ®a mäi ngn lực cho công nghiệp hoá, hiện đại hoá
đất nớc...Sớm đa nớc ta ra khỏi tình trạng nớc kém phát
triển...phấn đấu đến năm 2010 tổng sản phẩm trong n3

Sđd, tr. 66, 67


21

ớc tăng gấp hơn 2,1 lần so với năm 2000 4. Tiếp tục hoàn
thiện thể chế kinh tế thị trờng định hớng xà hội chủ
nghĩa, đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá gắn với
kinh tế tri thức với nhiều giải pháp đồng bộ tạo nền tảng
đến năm 2020 nớc ta cơ bản trở thành một nớc công
nghiệp theo hớng hiện đại. Để đạt đợc mục tiêu kinh tế xÃ
hội mà Đảng ta đề ra. Đảng ta đà tạo điều kiện cho kinh
tế phát triển bằng cách giữ vững môi trờng hoà bình và
ổn định. Quan điểm của Đảng là phát triển kinh tế xÃ
hội là phải kết hợp với kinh tế quốc phòng để làm cho cả
kinh tế lẫn quốc phòng mạnh lên. Phát triển kinh tế mạnh
là điều kiện để phát triển quốc phòng. Quốc phòng

phát triển để bảo vệ cho việc phát triển kinh tế đất nớc. Quan điểm đó phù hợp với quy luật dựng nớc đi đôi với
giữ nớc. Nh vậy, xuất phát từ đặc điểm tình hình của
đất nớc, nhiệm vụ cách mạng Đảng ta trong khi đặt lên
hàng đầu nhiệm vụ xây dựng đất nớc, nhng phải đề
cao cảnh giác, tập trung thích đáng cho nhiệm vụ xây
dựng, củng cố quốc phòng, xây dựng quân đội chính
quy, tinh nhuệ, từng bớc hiện đại, đáp ứng với yêu cầu
trong mọi tình huống, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt
Nam xà hội chủ nghĩa. Coi đó là hai nhiệm vụ chiến lợc
gắn bó chặt chẽ với nhau trong bất kỳ hoàn cảnh nào khi
vẫn còn tồn tại chủ nghĩa đế quốc.

4

ĐCSVN, Văn kiện Đại hội §¶ng X, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 108 - 109


22

Trong tình hình hiện nay, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc
đang đặt ra cho chúng ta những yêu cầu mới rất nặng
nề. Trên cơ sở đẩy mạnh thực hiện hai nhiệm vụ chiến lợc,
hơn lúc nào hết cần nhận rõ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc
hiện nay là: Bảo vệ vững chắc Tổ quốc, độc lập, chủ
quyền, thống nhất, toàn vẹn lÃnh thổ, bảo vệ Đảng, bảo vệ
Nhà nớc, nhân dân và chế độ xà hội chủ nghĩa; bảo vệ an
ninh chính trị, an ninh kinh tế, an ninh văn hoá t tởng và
an ninh xà hội; duy trì trật tự kỷ cơng an toàn xà hội, giữ
vững ổn định chính trị của đất nớc, ngăn ngừa đẩy lùi và
làm thất bại mọi âm mu, hoạt động chống phá thù địch,

không để bị động, bất ngờ5. Đó là mục tiêu, yêu cầu mới
trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay.
Để bảo vệ Tổ quốc xà hội chủ nghĩa, chúng ta cần
có sức mạnh quốc phòng, đó là sức mạnh toàn dân, toạn
diện. Sức mạnh đó tạo ra từ đờng lối lÃnh đạo đúng
đắn, biện pháp phù hợp, phát huy đợc sức mạnh đại đoàn
kết dân tộc. Đồng thời xây dựng cơ sở chính trị tinh thần
chúng ta cần tập trung xây dựng tiềm lực và sức mạnh
kinh tế, khoa học, công nghệ. Trong đó quan trọng hàng
đầu là quán triệt và tổ chức thực hiện có hiệu quả việc
kết hợp phát triển kinh tế với quốc phòng, đặc biệt tập
trung sức cho việc xây dựng các khu vực phòng thủ tỉnh,
thành phố vững chắc, xây dựng quân đội nhân dân và
công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng
5

ĐCSVN, Văn kiện Đại hội Đảng X, Nxb CTQG, H. 2006, tr. 108 - 109


23

bớc hiện đại có chất lợng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu và
sẵn sàng chiến đấu đáp ứng đợc yêu cầu phát triển mới.
Thực hiện mục tiêu dân giàu, nớc mạnh, xà hội công bằng,
dân chủ, văn minh.
Trong giai đoạn hiện nay, phát triển kinh tế xà hội
và củng cố quốc phòng, an ninh là bớc phát triển mới của
bài học kinh nghiệm, vừa kháng chiến, vừa kiến quốc;
vừa xây dựng và phát triển lực lợng trong kháng chiến
chống thực dân Pháp và chống Mỹ, cứu nớc vào sự

nghiệp xây dựng chủ nghĩa xà hội và bảo vệ Tổ quốc xÃ
hội chủ nghĩa hiện nay và từng bớc đà giành đợc thắng
lợi to lớn.
Với sự năng động, sáng tạo vận dụng lý luận chủ
nghĩa Mác - Lênin, t tởng Hồ Chí Minh và những kinh
nghiệm đà đạt đợc tin chắc rằng công cuộc đổi

mới

của đất nớc do Đảng ta khởi xớng và lÃnh đạo nhất định
giành thắng lợi cuối cùng.