HỌC tập và làm THEO tư TƯỞNG, tấm GƯƠNG hồ CHÍ MINH

Học tập và làm theo t tởng, tấm gơng Hồ Chí Minh
về tự phê bình và phê bình trong Đảng hiện nay

Gần bốn thập kỷ qua, Chủ tịch Hồ Chí Minh - vị lÃnh tụ thiên
tài của cách mạng Việt Nam, Ngời tổ chức, sáng lập và lÃnh đạo
Đảng ta ®· ®i xa, song nh÷ng t tëng cđa Ngêi vỊ tự phê bình và
phê bình đến nay vẫn giữ nguyên giá trị, vẫn luôn toả chiếu,
soi sáng con đờng cách mạng mà Đảng và nhân dân ta đà lựa
chọn. Sinh thời, Ngời rất quan tâm đến vấn đề tự phê bình và
phê bình trong Đảng. Trong di sản t tởng để lại cho muôn đời
sau, Chủ tịch Hồ Chí Minh đà dành khá nhiều trang để bàn về
vấn đề này
Về vị trí, ý nghĩa và sự cần thiết phải tiến hành tự phê
bình và phê bình trong Đảng.
Theo Hồ Chí Minh, tự phê bình và phê bình là tìm ra những
u điểm để phát huy, những khuyết điểm, nhợc điểm để khắc
phục, tăng cờng đoàn kết thống nhất trong nội bộ, không ngừng
nâng cao chất lợng công tác, giúp cho cán bộ, đảng viên và tổ
chức đảng ngày một tiến bộ, trởng thành. Tự phê bình và phê
bình là thứ vũ khí sắc bén nhất, nó giúp cho Đảng ta mạnh và
ngày càng mạnh thêm. Nhờ nó mà chúng ta sửa chữa khuyết
điểm, phát triển u điểm, tiến bộ không ngừng. Cho nên đảng
viên và cán bộ cần phải nâng cao giác ngộ t tởng, ngăn ngừa tự đại
tự cao, mạnh dạn công khai tự phê bình, vui vẻ tiếp thụ sự phê bình
của ngời khác1. Tự phê bình và phê bình không phải chỉ để
riêng bản thân một tổ chức hoặc cá nhân cán bộ, đảng viên tiến
bộ, mà còn giúp cho các tổ chức khác, đồng chí khác häc tËp, rót
kinh nghiƯm ®Ĩ cïng tiÕn bé. Hå ChÝ Minh còn chỉ ra rằng, đảng
viên cũng là con ngời và Đảng cũng từ xà hội mà ra, do đó kh«ng

2
nên thần thánh hoá Đảng và đảng viên: Đảng ta không phải trên
trời sa xuống. Nó ở trong xà hội mà ra. Vì vậy, tuy nói chung, thì
đảng viên phần nhiều là những phần tử tốt, nhng vẫn có một số
cha bỏ hết thói xấu tự t tự lợi, kiêu ngạo, xa hoa, v.v.. Những thói
xấu đó có đà lâu, nhất là trong 80 năm nô lệ. Những thói xấu đó,
họ mang từ xà hội vào Đảng2. Và cách tốt nhất để gột rửa, lọc bỏ
những thói xấu đó theo Ngời, là phải thờng xuyên tự phê bình và
phê bình ráo riết.
Theo Hồ Chí Minh: Ngời đời không phải thánh thần, không ai
tránh khỏi khuyết điểm3; Đảng viên và cán bé cịng lµ con ngêi.
Ai cịng cã tÝnh tèt vµ tính xấu. Song đà hiểu biết, đà tình
nguyện vào một Đảng vì dân, vì nớc, đà là một ngời cách mạng
thì phải cố gắng phát triển những tính tốt và sửa bỏ những tính
xấu4. Vì vậy phải đẩy mạnh tự phê bình và phê bình để thông
qua đó, mỗi ngời, cũng nh mỗi cán bộ, đảng viên nhìn nhận ra
khuyết điểm, tính xấu của mình và có biện pháp kiên quyết
khắc phục nó. Ngời còn chỉ ra rằng, những tính xấu của mỗi
cán bộ, đảng viên không những có hại cho bản thân họ, mà còn
có hại đến Đảng, đến nhân dân. Bằng ví dụ hết sức mộc mạc,
dễ hiểu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đà chỉ rõ những tác hại của thái
độ lẩn tránh trách nhiệm trong đấu tranh tự phê bình và phê
bình: nể nang không phê bình, để cho đồng chí mính cứ sa
vào lầm lỗi, đến nỗi hỏng việc. Thế thì khác nào thấy đồng chí
mình ốm, mà không chữa cho họ. Nể nang mình, không dám tự
phê bình, để cho khuyết điểm của mình chứa chất lại. Thế thì
khác nào mình tự bỏ thuốc độc cho mình5.
Đối với tổ chức Đảng, theo Hồ Chí Minh, tự phê bình và phê
bình là phơng tiện quan trọng nhất để xây dựng, củng cố sự

3
đoàn kết thống nhất trong Đảng. Trong Di chúc của Ngời đà chỉ
rõ: thờng xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là
cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống
nhất của Đảng6. Đoàn kết trong Đảng là đoàn kết thống nhất rất
cao, là đoàn kết thống nhất từ trong t duy, nhận thức, từ trong lý
tởng đến hành động hàng ngày. Tự phê bình và phê bình sẽ
giúp gột rửa, lọc bỏ những sai lệch, những bất đồng và trên cơ
sở đó tạo nên sự kết dính, gắn bó hữu cơ trong nội bộ Đảng. Ngời viết: muốn đoàn kết chặt chẽ trong Đảng, ắt phải thống nhất
t tởng, mở rộng dân chủ nội bộ, mở rộng tự phê bình và phê
bình7.
Theo Hồ Chí Minh, tự phê bình và phê bình còn là thang
thuốc hay nhất để chữa nhiều thứ chứng bệnh, để bồi bổ cho
cơ thể của Đảng ngày càng thêm cờng tráng; đồng thời, là vũ khí
sắc bén giúp Đảng vợt qua mọi hiểm nguy, thách thức: "Trong bao
nhiêu năm hoạt động bí mật, dù bị bọn thực dân khủng bố gắt
gao và Đảng ta gặp rất nhiều khó khăn, nguy hiểm, nhng Đảng ta
ngày càng phát triển, càng mạnh mẽ và đà lÃnh đạo nhân dân
làm cách mạng thành công, kháng chiến thắng lợi. Đó là vì Đảng
ta khéo dùng cái vũ khí sắc bén phê bình và tự phê bình" 8.
Về cách thức và phơng pháp tiến hành tự phê bình và
phê bình.
Hồ Chí Minh không những chỉ rõ vị trí, ý nghĩa và sự cần
thiết phải tiến hành tự phê bình và phê bình, mà Ngời còn chỉ
rõ cách thức và phơng pháp tiến hành để bảo đảm cho các hoạt
động đó mang lại hiệu quả thiết thực, tránh phô trơng hình
thức. Theo Hồ Chí Minh, trớc hết, tự phê bình và phê bình phải
tiến hành thờng xuyên. Bởi vì con ngời ta hôm nay tốt, không cã

4
nghĩa ngày mai vẫn cứ tốt; ngời hôm nay mắc sai lầm, sửa chữa
rồi, không có nghĩa ngày mai không thể mắc sai lầm nữa. Vì
vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh yêu cầu cán bộ, đảng viên: mỗi ngời
mỗi ngày phải thiết thực tự kiểm điểm và kiểm điểm đồng chí
mình. Hễ thấy khuyết điểm phải kiên quyết tự sửa chữa, và
giúp đồng chí mình sửa chữa"9. Phải nh thế Đảng mới chóng phát
triển, công việc mới chóng thành công. Nếu không làm thờng
xuyên thì khuyết điểm sẽ ngày càng tích tụ nhiều lên, lấn át u
điểm. Những cán bộ, đảng viên thoái hóa biến chất, tham ô,
tham nhũng, vi phạm t cách đảng viên, nguyên nhân suy cho cùng
là do không thờng xuyên tự phê bình và tiếp thu phê bình.
Trong quan hệ giữa tự phê bình và phê bình thì tiến hành tự
phê bình mình trớc, tự phê là chính, phê bình ngời sau, phê
bình là phụ. Ngời cách mạng là ngời tiến hành cải tạo xà hội và cải
tạo chính bản thân mình, song: Tự mình, không đánh thắng
đợc khuyết điểm của mình, mà muốn đánh thắng kẻ địch, tự
mình không cải tạo đợc mình, mà muốn cải tạo xà hội thì thật là
vô lý. Vì vậy, ngời cách mạng nhất định phải thật thà tự phê
bình và kiên quyết sửa chữa khuyết điểm10.
Hồ Chí Minh yêu cầu: phê bình mình cũng nh phê bình ngời, phải ráo riết, triệt để, thật thà không nể nang, không thêm
bớt. Phải vạch rõ cả u điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng
những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc. Phê bình việc làm,
chứ không phải phê bình ngời11. Con ngời ta, có làm việc thì có
sai lầm, mỗi sai lầm đều gắn với con ngời cụ thể, nhng khi phê
bình, Hồ Chí Minh lại đặt vấn đề phê bình việc chứ không phê
bình ngời, bởi lẽ: cán bộ, đảng viên ta là những ngời u tú, trong
quá trình thực hiện những nhiệm vụ mà cách mạng giao cho,

5
đặc biệt là những nhiệm vụ khó khăn, phức tạp, mới mẻ, họ
không tránh khỏi những sai lầm khuyết điểm. Theo Bác: Trừ
những ngời cố ý phá hoại, ngoài ra không ai cố ý sai lầm, sai lầm
là vì không hiểu, không biết12. Chính vì vậy khi phê bình là ta
phê việc làm không tốt của họ chứ không nhằm phê phán con ngời
họ.
Trong bài viết Thuốc đắng dà tật, sự thật mất lòng, đăng trong
chuyên mục Sửa đổi lối làm việc của báo Sự thật, Hồ Chí Minh đÃ
nghiêm khắc phê phán những quan điểm nhận thức sai lệch về tự
phê bình và phê bình. Có ngời không muốn tự phê bình và phê
bình nên đà ngụy biện rằng: nếu phê bình khuyết điểm của
mình, của đồng chí mình, của Đảng và Chính phủ thì địch sẽ lợi
dụng mà công kích, phá hoại ta. Đó là một nhận thức sai lầm. Hồ
Chí Minh cho rằng, "Phê bình cho đúng, chẳng những không làm
giảm thể diện và uy tín của cán bộ, của Đảng. Trái lại, còn làm cho
sự lÃnh đạo mạnh mẽ hơn, thiết thực hơn, do đó mà uy tín và thể
diện càng tăng thêm"13.
Quán triệt và thực hiện t tởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và
phê bình, trong quá trình xây dựng và hoạt động, Đảng ta luôn
coi trọng tự phê bình và phê bình. Đảng ta khẳng định tự phê
bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng, là thớc đo trình
độ sinh hoạt dân chủ trong Đảng và là ý thức trách nhiệm của
đảng với nhân dân. Tự phê bình và phê bình là biện pháp quan
trọng để giải quyết mâu thuẫn trong nội bộ Đảng, để giữ vững
và tăng cờng bản chất giai cấp công nhân của Đảng.
Thực tế, trong nhiều năm qua ở những nơi tiến hành tự phê
bình và phê bình nghiêm túc đà giúp các tổ chức đảng nắm đợc điểm mạnh, điểm yếu của tập thể m×nh cịng nh cđa tõng

6
cán bộ, đảng viên. ĐÃ góp phần phát hiện những sơ hở, thiếu sót,
kịp thời khắc phục sửa chữa và làm rõ một số vụ việc tiêu cực,
vi phạm nghiêm trọng để xử lý. ở những nơi này, tình đồng chí
trong nội bộ đoàn kết gắn bó, uy tín của tổ chức đảng đối với
quần chúng đợc nâng cao, nhiều cán bộ, đảng viên, kể cả
những đồng chí có sai lầm, khuyết điểm đà vơn lên tiến bộ.
Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy ở nơi này, nơi khác, lúc này
lúc khác, sinh hoạt tự phê bình và phê bình chỉ còn là hình thức.
Ngời ta vẫn tổ chức sinh hoạt đều đặn, nhng thực chất lại tớc
mất linh hồn của các buổi sinh hoạt, đó là nguyên tắc dân chủ,
cho nên tự phê bình và phê bình bị biến thành công cụ để trục
lợi cá nhân hoặc trở thành thủ đoạn, phơng tiện đấu đá nhau.
Đảng viên, cán bộ cấp dới không những không mạnh dạn, thẳng
thắn phê bình những khuyết điểm, vi phạm của ngời lÃnh đạo,
mà còn biến tấu từ khuyết điểm thành u điểm. Từ đó tạo ra
tâm lý xuê xoa, dễ dÃi, né tránh trong tự phê bình và phê bình,
làm thui chột tinh thần đấu tranh, phê phán những hành vi tiêu
cực trong tổ chức đảng, làm xói mòn lòng tin của nhân dân.
Điều nguy hại hơn nữa ở cách tự phê bình và phê bình này là tạo
ra môi trờng không lành mạnh trong tổ chức đảng, dung dỡng cho
tính không trung thực, tạo điều kiện cho lòng tham, sự ích kỷ
của chủ nghĩa cá nhân phát triển. Điều này cũng lý giải vì sao ở
nhiều địa phơng, đơn vị, cơ quan vừa qua tỷ lệ đảng viên và
tổ chức đảng đợc xếp loại trong sạch vững mạnh khá cao, nhng
các biểu hiện tiêu cực, tham nhũng không giảm, thậm chí có nơi,
có cán bộ, đảng viên vi phạm nghiêm trọng phải đa ra xét xử trớc
pháp luật. Trong Văn kiện Đại hội X của Đảng đà chỉ rõ: tự phê
bình và phê bình trong các cơ quan, tổ chức đảng, đảng viên

7
cha đạt yêu cầu đề ra. Tình trạng suy thoái về t tởng chính trị,
phẩm chất đạo đức, lối sống, bệnh cơ hội, giáo điều, bảo thủ,
chủ nghĩa cá nhân và tệ quan liêu, tham nhũng, lÃng phí trong
một bộ phận không nhỏ cán bộ, công chức còn diễn ra nghiêm
trọng. Nhiều tổ chức cơ sở đảng bị tê liệt, thiếu sức chiến đấu
và không đủ năng lực lÃnh đạo và chỉ đạo để giải quyết những
vấn đề phức tạp nảy sinh14.
Để khắc phục tình trạng trên, điều quan trọng là cán bộ,
đảng viên, trớc hết là cán bộ chủ chốt, phải thấm nhuần sâu sắc
tự phê bình và phê bình theo t tởng Hồ Chí Minh. Coi đó vừa là
một phẩm chất đạo đức của ngời đảng viên, cán bộ, vừa là một
biện pháp cơ bản, có ý nghĩa quyết định, giúp cho họ ngày
càng tiến bộ, trởng thành. Thực hiện tốt tự phê bình và phê
bình theo t tởng của Ngời, còn góp phần giải quyết thấu đáo các
vấn đề nảy sinh về t tởng, đạo đức, lối sống một cách kiên
quyết, ráo riết nhng thiết thực, có lý có tình, không rơi vào tình
trạng đối kháng, đao to búa lớn, do đó mà đạt hiệu quả cao.
Theo đó, để nâng cao chất lợng và hiệu quả của tự phê bình và
phê bình trong Đảng cần tập trung thực hiện tốt những nội dung,
biện pháp chủ yếu sau:
Một là, phải đứng trên lập trờng chủ nghĩa Mác - Lê nin và t tởng Hồ Chí Minh, nắm vững đờng lối của Đảng. Đó chính là căn cứ
để mỗi cán bộ, đảng viên kiểm tra lại công việc của mình, t cách
và năng lực của mình. Phải kết hợp chặt chẽ giữa tự phê bình với
phê bình; kết hợp chặt chẽ giữa phê bình từ trên xuống và phê
bình từ dới lên. Bên cạnh đó, tự phê bình của Đảng phải gắn chặt
với phát huy sự giám sát phê bình của nhân dân. Thực hiện chế
độ cán bộ, đảng viên tự phê bình trớc dân, lấy ý kiến của nh©n

8
dân đóng góp cho công tác xây dựng đảng, cho đảng viên.
Hai là, tăng cờng tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức
cho cán bộ, đảng viên về tự phê bình và phê bình để họ hiểu
rõ vị trí, vai trò, sự cần thiết phải đẩy mạnh hoạt động đó và
nắm vững cách thức, phơng pháp tiến hành tự phê bình và phê
bình theo t tởng Hồ Chí Minh. Kiên quyết duy trì, thực hiện
nghiêm túc nền nếp chế độ tự phê bình và phê bình trong các
cấp ủy, tổ chức Đảng, cơ quan nhà nớc, các tổ chức xà hội. Thực
hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, giữ gìn sự đoàn kết
thống nhất trong Đảng, chống mọi biểu hiện chủ nghĩa cá nhân,
t tởng cơ hội thực dụng, cục bộ bè phái, mất đoàn kết.
Ba là, thờng xuyên làm tốt công tác kiểm tra, kịp thời phát
hiện và xử lý nghiêm những tổ chức đảng, đảng viên không
thực hiện tốt nghị quyết, chỉ thị của Đảng về tự phê bình và
phê bình, nhất là những ngời có thái độ thành kiến, trù dập ngời
phê bình; phải có biện pháp bảo vệ ngời phê bình đà dũng cảm
đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực; đồng thời, phải có biện
pháp buộc ngời có khuyết điểm, bị phê bình phải sửa chữa
khuyết điểm. Tự phê bình và phê bình phải đi đôi với giữ kỷ
luật nghiêm minh, kiên quyết xử lý, loại trừ ra khỏi hàng ngũ của
Đảng những phần tử không còn t cách ngời đảng viên.


1

S®d, tËp 7, tr.575.
S®d, tËp 5, tr.262-263.

3
S®d, tËp 4, tr.166.
4
S®d, tËp 5, tr.254.
5
S®d, tËp 5, tr.261.
6
S®d, tËp 12, tr.510.
7
S®d, tËp 7, tr.492.
8
S®d, tËp 9, tr.289.
9
S®d, tËp 5, tr.233.
10
S®d, tËp 6, tr.211.
11
Sđd, tập 5, tr.232.
12
Sđd, tập 5, tr.283.
13
Sđd, tập 5, tr.284.
14
Đảng Cộng sản Việt Nam (2006), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, Nxb CTQG,
Hà Nội, tr.48.
2