Rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động xuất nhập khẩu của Việt Nam

í
HỌC
NGOẠI
THƯƠNG
NGOẠI
THƯƠNG
\
''
Ì
'
Á N»
IĨỄI
Sỉ
mmmn
. mền THI Tì
sọc TIÊN
TRƯỜNG
ĐẠI
HỌC NGOẠI
THƯƠNG
KHOA KINH TẾ NGOẠI THƯƠNG
POREIGN
TRdDE
UNIVERSirr
KHOA
LUẬN TỐT NGHIỆP
ĐỂ TÀI:
RỦI
RO VÀ QUẢN
TRỊ
RỦI

RO
TRONG
HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHAU CỦA
VIỆT
NAM
Sinh viên thực hiện :
NGUYÊN THỊ
THANH
NHÀN
Lớp
:
PHÁP
2
-
K40E
-
KTNT
Giáo viên hướng dẫn:
TH.S ĐÀO
NGỌC
TIẾN
HA
NỒI
-
2005
MỤC LỤC
LỜI
MỞ ĐẦU
1
Chương ì: LÝ LUẬN CHUNG VỀ RỦI RO VÀ QUẦN TRỊ RỦI RO 3

1.
Khái
niệm
VỀ rái ro
1.1.
Khái niệm
rủi
ro
3
Ì
.2. Khái niệm
rủi
ro
trong hoạt động xuất nhập khẩu
5
1.3.
Đặc
điểm
của
rủi
ro
5
1.4. Phân
loại
6
1.4.1.
Căn
cứ vào
tính
chất của

rủi
ro
7
Ì
.4.2.
Căn
cứ vào khả
năng
bảo
hiểm
7
1.4.3.
Căn
cứ vào
môi
trường
phát
sinh
rủi
ro
7
Ì
.5.
Rủi ro
trong hoạt động xuất nhập khẩu
9
1.5.1.
Rủi ro
trong
đàm phán 9

1.5.2.
Rủi ro
trong
soạn
thảo,
ký
kết
hợp
đừng
10
1.5.3.
Rủi ro
trong
quá
trình
vận
chuyển
10
1.5.4.
Rủi ro
trong
quá
trình
giao
nhận
lo
Ì
.5.5.
Rủi ro
trong

quá
trình
mua
bảo
hiểm
11
Ì.5.6.
Rủi ro
trong
thanh
toán 11
2.
Khái
niệm
về
quản
trị
rủi
ro
14
2.1.
Khái niệm quản trị
rủi
ro
14
2.2. Nội
dung quấn trị
rủi
ro
15

2.2.1.
Nhận
dạng
- Phân
tích
-
Đo luông
rủi
ro
15
2.2.2.
Kiểm
soát,
phòng
ngừa
rủi
ro
19
2.2.3.
Tài
trợ
rủi
ro
21
3.
Vai
trò
của
quản
trị

rủi
ro đối với
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
22
3.1. Môi
quan
hệ
giữa
rủi
ro và
hoạt động xuất nhập khẩu
22
3.2. Vai
trò
của quản
trị
rủi
ro
đối với
hoạt
động
kinh
doanh của các
doanh nghiệp xuất nhập khẩu
24
Chương

li:
RỦI
RO THƯỜNG GẶP
TRONG
HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP
KHẨU CỦA
VIỆT
NAM 26
1.
Rủi ro
thường
gập
trong
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
của
Viốt
Nam 26
LI.
Rủi ro
phát sinh
do
sự
thay
đổi
môi
trường kinh doanh

28
1.1.1.
Rủi ro
chính
trị,
pháp
luật
28
Ì.
Ì
.2.
Rủi ro
do
tỷ giá hối
đoái
thay đổi
30
1.1.3.
Rủi ro
do
giá cả
thị
trường
thay đổi
31
1.1.4.
Rủi ro
do chính sách
ngoại
thương

thay đổi
33
1.2.
Rủi ro
phát sinh trong
quá
trình thực hiện
các
nghiệp
vụ
xuất
nhập
khẩu
42
1.2.1.
Rủi ro
trong
đàm
phán,
soạn
thảo,
ký
kết
hợp
đồng
ngoại
thương
42
1.2.2.
Rủi ro

trong
quá
trình
tổ
chức
thực
hiốn
các hợp
đồng
xuất
nhập
khẩu
49
1.3.
Rủi ro
khác
58
1.3.1.
Rủi ro
trong
mua
bảo
hiểm
58
1.3.2.
Rủi ro về
thương
hiốu
59
1.3.3.

Rủi ro
do
cạnh
tranh
không lành
mạnh 60
1.3.4.
Rủi ro
do
trường
hợp
bất khả
kháng
61
2.
Nguyên nhãn
của
rủi
ro
trong
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
của
Viốt
Nam 62
2.1. Nguyên
nhân khách quan

62
2.2. Nguyên
nhân
chủ
quan
64
2.2.
Ì.
Nguyên nhân
từ
phía
Nhà
nước
64
2.2.2.
Nguyên nhân
từ
phía
doanh
nghiốp
66
Chương
ni: MỘT số
GIẢI
PHÁP
QUẢN TRỊ RỦI RO 70
1. Giải
pháp
vĩ
mô 70

1.1.
Ôn
định
và minh bạch hoa
chính sách kinh
tế vĩ mô,
hoàn
thiện
hệ
thống pháp lý, chính sách tài chính
-
tiền
tệ
70
1.2.
Tích
cực, chủ
động tham
gia hội
nhập kinh
tế
quốc
tế
75
Ì
.3. Thiết
lập
trung
tâm thông
tin

phòng ngừa và hạn chế
rủi
ro
76
Ì
.4.
Tăng cường
hỗ
trợ
vốn cho các doanh
nghiệp
xuất khẩu
77
7.5. Tăng cường
các
hoạt động
xúc
tiến
thương mại, thành lập
các văn
phòng đại
diện
thương mại
tại
các khu vực
thị
trường trọng
điểm
79
2.

Giải
pháp
vi
mô 80
2.1.
Tìm
hiểu
kồ môi
trường kinh
doanh
tại
các nước đối
tác
81
2.2.
Xây dựng bộ phận chuyên
trách
về quản
trị
rủi
ro
trong
doanh nghiệp
82
2.3. Hoàn
thiện
và phát
triển
hệ thống thông
tin

của doanh nghiệp
82
2.4.
Đào
tạo,
bồi
dưỡng đội ngũ cán
bộ
làm công
tác
ngoại thương
84
2.5.
Xây
dựng
mối
quan
hệ
tốt
với các doanh nghiệp khác, với
các
ngân
hàng vả
tố
chức
tài
chính
85
2.6. Phòng ngừa và hạn chế
rủi

ro
từ
các
nghiệp
vụ xuất nhập khẩu
86
2.6.
Ì.
Phòng
ngừa
và hạn
chế
rủi
ro
trong
quá trình
đàm
phán,
soạn
thảo,
ký
kết
hợp đồng
86
2.6.2.
Phòng
ngừa
và
hạn
chế

rủi
ro
trong
quá
trình vận
chuyển,
giao
nhận,
mua bảo
hiểm
90
2.6.3.
Phòng
ngừa
và hạn
chế
rủi
ro
trong
quá trình
thanh
toán
91
2.6.4.
Phòng
ngừa
và hạn
chế
một số
rủi

ro
khác
91
KẾT LUẬN 94
DANH MỤC
TÀI
LIỆU
THAM KHẢO 95
í
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
ừong
hoạt
động
xuất
nhập khấu
của
ViêtNam
LỜI
MỞ ĐẦU
Kinh
doanh
trong
cơ chế thị trường thường gập
phải
các rủi ro, đặc
biệt
là
kinh

doanh
xuất
nhập khẩu.
Do tính
chất
phức tạp
của
hoạt
động
kinh
doanh
xuất
nhập khẩu
nên
rủi
ro thường xảy
ra
nhiều
hơn và tính
chất
cũng
nghiêm
trọng
hơn.
Trong
thời
gian
qua,
cùng
vối

những
thành
tựu trong hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
thì
các
rủi
ro
xảy
ra trong
quá trình
kinh
doanh
của các
doanh
nghiệp xuất
nhập khẩu
Việt
Nam tăng lên cả về số
lượng
cũng
như
tổng
giá
trị
tổn
thất.

Có
nhiều
vụ xảy
ra
rất
nghiêm
trọng
làm
giảm
hiệu
quả của
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu,
ảnh
hưởng
đến sự phát
triển
của nền
kinh tế đất
nưốc. Trong
thời
gian
tối,
song
song
vối
quá trình

hội
nhập
và
chiến
lược phát
triển
kinh tế
đất
nưốc đến
năm
2010,
hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của các
doanh
nghiệp
Việt
Nam sẽ
trở
nên
phong
phú, đa
dạng
hơn,
chịu
sự tác động
nhiều
hơn của các nhân

tố
trong
và
ngoài
nưốc.
Vì vậy
những
rủi
ro
theo
đó
cũng
phát
sinh nhiều
hơn và
phức tạp
hơn.
Để có các
biện
pháp thích hợp ngăn
ngừa,
hạn
chế
các
rủi
ro
có
thể
xảy ra
nhằm đảm bảo

hiệu
quả của
hoạt
động
kinh
doanh
xuất
nhập khẩu
của
doanh
nghiệp,
các nhà
quản
trị phải
nhận
biết
được các
loại
rủi
ro có
thể
xảy ra và
nguyên nhãn của nó.
Vối
mong
muốn
tìm
hiểu
và nâng cao
nhận

thức
của mình về vấn đề này
tôi đã
lựa
chọn
đề
tài: "Rủi
ro và
quản
trị
rủi
ro
trong hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
của
Việt
Nam".
Ngoài
phần
mở đầu, kết
luận
và
danh
mục tài
liệu
tham khảo, khoa
luận

gồm ba chương:
Chương ì là
phần
lý
luận
chung
về
rủi ro,
quản
trị rủi
ro và
vai
trò của
quản
trị rủi
ro
đối vối hoạt
động
xuất
nhập khẩu.
2
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam

Chương
li
trình bày về các
rủi
ro thường gặp
trong
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
của
Việt
Nam
thời
gian
vừa qua và nguyên nhân của
những
rủi
ro
này.
Chương IU đưa
ra
một số
giải
pháp
quản
trị rủi ro.
Với trình độ còn hạn chế, kinh nghiệm nghiên cứu chưa nhiều, chầc chần
bài

khoa
luận
không tránh
khỏi
những
thiếu
sót.
Tôi
rất
mong
nhận
được ý
kiến
đóng góp của
thầy
cô giáo và các bạn để có
thể
hoằn
thiện
thêm vốn
kiến
thức
về
đề tài trên
cũng
như có một nền
tảng
vững chầc
hơn cho
việc

học
tập
và
nghiên cứu sau này.
Tôi
xin
chân thành cảm ơn Th.s Đào Ngọc
Tiến
đã động viên và
nhiệt
tình giúp đỡ
tôi
trong
quá trình
thực
hiện
khoa
luận
này.
3
Rủi ro và quẩn
bị
rủi ro
bong
hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
Viêt

Nam
CHƯƠNG
ì
LÝ
LUẬN
CHUNG
VỀ
RỦI
RO VÀ QUẦN
TEỊ RỦI
RO
VAI
TRÒ CỦA QUẦN
TRỊ RỦI
RO
Đối
VỚI
HOẠT ĐỘNG XUẤT NHẬP KHAU
1. KHÁI NIỆM VÊ RỦI RO
1.1.
Khái
niệm
rủi
ro
Trong
quá trình
hoạt
động,
các
doanh

nghiệp
thường xuyên
phải
đưa
ra
các
quyết
đỉnh
kinh
doanh.
Các
quyết
đỉnh
này,
dù
mang
ý
nghĩa
quyết
đỉnh
đến
sự
sống
còn
của doanh
nghiệp
hay đơn
thuần
chỉ
để

giải
quyết
một số
vấn
đề
trong
ngắn
hạn,
đều
bao
hàm
rủi ro.
Tuy
nhiên,
rủi
ro
và
lợi
nhuận là
hai
mặt
của
một
vấn
đề:
muốn có
lợi
nhuận
phải
chấp nhận

rủi ro,
nếu
không
chấp nhận
rủi
ro
thì
khó có
thể thu
được
lợi
nhuận.
Nhưng sự
đối
mật và
chỉu
ảnh
hưởng
của
rủi
ro sẽ
tác động xấu đến
doanh
nghiệp,
thậm
chí
doanh
nghiệp
có
thể

bỉ
phá
sản,
bỉ
thải loại
ra
khỏi
thỉ
trường.
Do
đó,
một nhà
quản
trỉ giỏi
phải
là
người
vừa
biết
chấp nhận
rủi ro,
vừa nhận
biết
được
nó,
trên cơ
sở
đó phân tích
đánh giá để ngăn
ngừa,

hạn
chế
rủi
ro
và đưa
ra quyết
đỉnh đúng đắn
nhất
cho
doanh
nghiệp.
Đế nhận
biết
được
rủi ro,
đầu tiên chúng
ta
cần
hiểu:
rủi
ro là
gì?
Có
rất
nhiều
khái
niệm
rủi ro,
tuy
nhiên có

thể
chia
làm
hai
trường phái
lớn:
trường
phái
truyền
thống
và
trường
phái
trung
hoa.
•
Theo
truồng
phái
truyền
thống,
rủi
ro
được
coi
là sự
không may,
sự
tổn
thất,

mất
mát, nguy
hiểm
Thuộc
trường phái
này,
ta
có
thể
thấy
các
đỉnh
nghĩa:
-
Theo
từ
điển
Kinh
tế
học
(NXB
Thống
Kê,
năm
2001), rủi
ro
là
tình
thế
có

thể
mất vốn
đầu
tư
của
doanh nghiệp
do
hoạt
động
trong
môi
trường
kinh doanh không chắc chắn.
4
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
-
Theo
từ
điển
Thuật
ngữ
Kinh

tế
học (NXB Từ
điển
Bách Khoa Hà
Nội,
năm
2001),
rủi
ro là khả năng có
thể
xảy ra gây
thiệt
hại cho một hãng
dựa
trên
những
thông
tin
sẵn
có,
có
thể
tính
toán và dự đoán được.
-
Theo
khái
niệm
rủi
ro

trong
bảo
hiểm,
rủi
ro
là
những
tai
nạn,
tai
hoa,
sự
cố xảy ra một cách bất ngờ, ngẫu
nhiên,
hoặc những mối đe doa nguy
hiểm
khi
xảy ra
thì
gây
tổn
thất
cho đối tượng bảo hiểm.
Tóm
lại,
theo
cách
nghĩ
truyền
thống

thì
rủi
ro là
những
tai
hoa,
tai
nạn,
sự cố bất ngờ,
ngẫu
nhiên xảy
ra,
gây
thiệt
hại
về
người
và tài sản
trong
cuộc
sống
hàng ngày và
trong
hoạt
động
kinh
tê của con
người.
Xã
hội

loài
người
càng phát
triển,
hoạt
động của con
người
ngày càng đa
dạng,
phong
phú và
phức
tạp
thì
rủi
ro
cũng
ngày càng
nhiều
và đa
dạng
hơn,
mởi
ngày qua
lại
xuất hiện
những
loại
rủi
ro mới chưa

từng
có
trong
quá khứ.
Con
người
quan
tâm
nhiều
hơn đến
việc
nghiên
cứu,
nhận
dạng
rủi
ro
và tìm các
biện
pháp phòng
chống
rủi ro.
Trong
quá trình nghiên cứu
đó,
nhận
thức
về
rủi
ro

của con
người
cũng
thay
đổi, trở
nên
trung
hoa hơn.
•
Theo
trường phái
trung
hoa:
- Rủi ro là sự
bất
trởc
có thể
liên
quan đến
việc
xuất hiện những biến cố
không mong
đợi
(Allan
VVillet)'.
- Rủi ro
là
một tổng hợp những ngẫu nhiên có
thể
đo lường được bằng xác

suất
(Irving
Preffer)
2
.
-
Diễn
giải
một cách đầy đủ hơn về
rủi
ro và
nguy
cơ
rủi
ro,
trong
"Risk
management
and
insurance",
các tác
giả
c.
Arthur
William, Jr.
Michael,
L.
Smith
đã
viết:

"Rủi ro
là
sự
biến
động
tiềm
ẩn ở những
kết
quả. Rủi ro
có
thể
xuất
hiện
trong
hầu
hết
mọi hoạt động của con
người.
Khi có rủi
ro,
người
ta
không
thể
dự đoán được
chính
xác
kết
quả. Sự
hiện

diện của
rủi
ro gây nên sự bất
đinh.
Nguy cơ
rủi
ro phát
sinh
bất cứ
khi
nào một
hành động dẫn đến khả năng được hoặc mất không
thể
đoán
trước".
1
ThS. Ngô Thanh Huyên - ThS. Nguyễn Thị Hổng Thu - Th.s Lè Tân Bửu - ThS. Bùi Thanh Trang Rủi
ro
trong kinh
doanh, NXB Thống Kê.
2002.
2
PGS.TS.
Đoàn Thị
Hổng
Vân, Quán
trị
rủi
ro và khùng hoàng, NXB Thống Kẽ,
2005.

Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
Như
vậy, theo
trường phái
trung
hoa,
rủi
ro là sự không chác chán về
những
gì xảy
ra
trong
tương
lai
nhưng có
thể
đo
lường
được,
xác định được
ở một mức độ nào đó.
Rủi ro

vừa mang tính tích
cực,
vừa mang tính tiêu cực.
Rủi
ro có
thể
mang đến
những tổn
thất,
mất mát,
nguy
hiểm
cho con
người
nhưng
cũng
có
thể
mang đến các cơ
hội.
Nếu tích cực nghiên
cứu, nhận dạng,
đo
lường
rủi
ro,
người
ta
có
thể

tìm
ra
các
biẩn
pháp phòng
ngừa,
hạn
chế những
rủi
ro
tiêu
cực,
đón
nhận
được cơ
hội
mang
lại
kết
quả
tốt
đẹp cho tương
lai.
1.2. Khái
niẩm
rủi ro
trong
hoạt
động
xuất

nhập khẩu
Qua xem xét một số
quan niẩm
về
rủi
ro
cũng
như
xuất
phát
từ
thực
tế
khách
quan
trong
hoạt
động
xuất
nhập khẩu
thì có
thể
hiểu: rủi
ro
trong
hoạt
động
xuất
nhập khẩu
là sự

bất
trác có
thể
đo luông
được;
nó có
thể
tạo
ra
những tổn
thất,
mất mát,
thiẩt
hại hoặc
làm mất đi
những
cơ
hội
sinh lời
nhưng
cũng
có
thể
đưa đến
những
lợi
ích,
những
cơ
hội

trong
hoạt
động
kinh
doanh
xuất
nhập khẩu.
Tuy
nhiên,
khi
nhắc
đến
rủi ro,
người
ta
thường
nghĩ
đến
những
yếu
tố
tiêu cực gây ảnh
hưởng
không
tốt
đến con
người;
đối
tượng
của

quản
trị rủi
ro
là
những
rủi
ro
có tác động
xấu.
Vì
vậy,
trong
phạm
vi
khoa
luận
này sẽ
chỉ
đề cập đến khía
cạnh
bất
lợi
của
rủi
ro.
Trong
điều
kiẩn
cạnh
tranh

gay
gắt
hiẩn
nay,
các nhà
xuất
nhập khẩu
phải
đối
mặt
với
rủi
ro
ngày một tăng
từ
phía môi trường
tự
nhiên,
môi trường
pháp
lý,
môi trường
kinh
tế-Chính
trị
Điều
này đòi
hỏi
các
doanh

nghiẩp
cần
phải
thận
trọng
suy
xét,
tìm
ra
những
giải
pháp để ngăn
ngừa
rủi
ro
xảy
ra cũng
như
khắc phục những
tổn
thất
phát
sinh.
1.3.
Đặc
điểm
của
rủi
ro
Từ

những
khái
niẩm
nêu
trên,
ta thấy
rủi
ro
nói
chung
và
rủi
ro
trong
hoạt
động
xuất
nhập khẩu
nói riêng đều có
những
đặc
điểm
sau:
- Tính khách
quan:
rủi
ro
tổn
tại
khách

quan,
chúng có
thể
xảy ra
bất
cứ
lúc nào và không phụ
thuộc
vào ý chí
của
con
người.
- Tính tương
lai:
rủi
ro
có tính tương
lai
vì
khi
tính đến
rủi
ro thì nó chưa
xảy
ra,
chúng
ta
chỉ
dự
đoán,

đo
lường
trước
rủi
ro.
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
- Tính
bất định:
rủi
ro
mang tính
bất định, người
ta
chỉ có
thể
lường
trước
được
rủi
ro
chứ không
thể

đánh giá một cách chính xác về mức độ của
rủi
ro
cũng
như
khi
nào
rủi
ro
xảy
ra.
- Tính khả
năng:
rủi
ro
có
thể
trở
thành
hiện
thực
nhưng
cũng
có
thể
không
xảy
ra,
không
ai

có
thể
khẳng
định
chắc chắn
sẽ có
hoỗc
không có
rủi
ro
mà
chỉ
có
thể
tính được xác
suất
xảy
ra
rủi
ro
lớn
hay nhỏ.
- Tính
lịch
sử:
mỗi
thời
kỳ,
mỗi
giai

đoạn
khác
nhau
có
những
rủi
ro
khác
nhau.
Ví dụ như
khi
khoa
học kỹ
thuật
và công
nghệ
phát
triển,
kỹ
thuật
đóng tàu
hiện
đại
hơn đã
khấc phục
được
nhiều
yếu
tố
rủi

ro thiên
tai
trong
vận
tải biển,
nhưng
cũng
đổng
thời
mỡ
ra
nhiều
hình
thức
thương
mại
mới,
thanh
toán mới và nảy
sinh
những
rủi
ro
mới.
Ngoài
những
đỗc
điểm
chung
nói

trên,
rủi
ro
trong
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
còn có
những
điếm
khác như:
-
Hoạt
động
xuất
nhập khẩu vượt
ra ngoài biên
giới
quốc
gia.
các
doanh
nghiệp
chịu nguy
cơ
rủi
ro cả
trong

và ngoài
nước,
do cả nhân tố chủ
quan
và khách
quan
nên
rủi
ro
trong
xuất
nhập khẩu
có
tần suất lớn
hơn.
-
Rủi ro
trong
hoạt
động
xuất
nhập khẩu
gắn
liền
với
sự
biến
động của các
nhân
tố

toàn cầu như
khủng hoảng,
suy thoái
kinh
tế
khu vực và
thế
giới,
phạm
vi,
mức độ
cạnh
tranh
quốc
tế
-
Kinh
doanh
xuất
nhập khẩu
là
hoạt
động liên
quan
đến
nhiều
yếu
tố
như:
chủ thể

kinh
doanh,
ngôn
ngữ.
luật
áp
dụng,
tập
quán thương
mại,
sự
dịch
chuyển
hàng
hoa, chứng
từ,
tiền tệ,
thanh
toán
quốc
tế
Do
đó,
các
rủi
ro
trong
hoạt
động này vô cùng đa
dạng

và
phức
tạp.
1.4. Phàn
loại
Trên
thực tế tồn
tại
rất
nhiều
loại
rủi ro.
ơ mỗi
lĩnh
vực khác
nhau.
ngoài
những
rủi
ro do tác động
chung
còn gỗp
phải
những
rủi
ro
riêng.
Trong
hoạt
động

kinh
doanh cũng
như
trong
đời
sống
kinh
tế
xã
hội. việc
phán
loại
rủi
ro
là
hết
sức cần
thiết
đế
hiểu
và nắm
bắt
được
rủi ro,
từ
đó đưa
ra
phương pháp
quản
7

Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
trị
rủi
ro
tốt
nhất.
Có
nhiều
tiêu
thức
để phân
loại
rủi
ro. Dưới
đây là một số
cách phân
loại
chủ
yếu:
Ì
.4.1.
Căn cứ

vào
tính chất
của
rủi
ro
Theo
căn cứ
này,
có
hai
loại
rủi ro: rủi
ro
thuần
tuy
và
rủi
ro
suy đoán.
- Rủi ro
thuần tuy:
là
rủi
ro chỉ
mang
lại
những
thiệt
hại,
mất mát,

nguy
hiểm
như: hoa
hoạn,
mất
cắp,
tai
nạn
giao
thông , làm phát
sinh
một
khoản
chi
phí để bù đắp
thiệt
hại
nên cần
phải
phòng tránh
hoặc
hạn
chế.
-
Rủi ro
suy đoán: là
rủi
ro
mà
trong

đó
những
cơ
hội tạo ra
thuựn
lợi
gắn
với
những
nguy
cơ gây
ra tổn
thất.
Loại
rủi
ro này là động
lực
thúc đẩy
hoạt
động
kinh
doanh
và có tính hấp dẫn của nó.
1.4.2. Căn cứ vào khả năng bảo hiểm
Cách phân
loại
này đứng trên góc độ
người
kinh
doanh

bảo
hiểm.
Theo
đó,
rủi
ro
được
chia
thành
rủi
ro
được bảo
hiểm
và
rủi
ro
không được bảo
hiểm.
- Rủi
ro
được bảo
hiểm:
là
rủi
ro
có tính
chất
bất ngờ,
ngẫu
nhiên, xảy ra

ngoài ý
muốn
của
người
được bảo
hiểm.
- Rủi ro không được bảo
hiểm:
là
những
rủi
ro đương nhiên xảy
ra,
chắc
chắn
xảy
ra,
hoặc
các
thiệt
hại
do
lỗi
của
người
được bảo
hiểm,
những
rủi
ro

có tính
chất
thảm
hoa mà con
người
không lường trước được quy mô,
mức độ và
hựu quả của nó
1.4.3.
Căn cứ
vào
môi
trường phát sinh
rủi
ro
Đây là
những
rủi
ro
do các yếu
tố
thuộc
môi trường
tự
nhiên,
môi trường
văn
hoa,
môi trường
kinh

tế,
môi trường tác
nghiệp
gây
ra.
Sự
thiếu
ổn định
của
các yếu
tố
này có
thể
dẫn đến
rủi
ro cho
doanh
nghiệp
xuất
nhựp
khẩu
vì
các
quốc
gia
trên
thế
giới
có
điều

kiện
tự nhiên,
kinh tế,
văn
hoa,
luựt
pháp,
chính
trị
khác
nhau
nên
nguy
cơ
rủi
ro
phát
sinh
lớn
hơn
rất
nhiều.
ạ.
Rủi ro
do môi trường thiên nhiên
Là
rủi
ro do các
hiện
tượng thiên nhiên như: bão,

lũ
lụt,
hạn hán, sóng
thần,
sét
đánh,
đất
lở
gây
ra.
Những
rủi
ro
này thường dẫn đến
những
thiệt
hại
to
lớn
về
người
và
của,
làm cho các
doanh
nghiệp bị tổn
thất
nặng
nề.
Rủi ro và quản

trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
b. Rủi ro
do mồi trường văn hoa
-
xã
hồi
Là
những
rủi ro
do sự
thiếu
hiểu
biết
về
phong
tục, tập
quán,
tín ngưỡng,
lối
sống,
nghệ
thuật,
đạo

đức
của dân
tộc
khác
cũng
như
việc
không nắm được
sự thay đấi
các
chuẩn
mực giá
trị,
hành
vi
của con nguôi, cấu trúc xã
hội,
các
định
chế ,
từ
đó dẫn đến cách hành xử không phù
hợp,
gây
thiệt
hại,
mất mát,
mất
cơ
hội kinh

doanh.
c. Rủi ro
do môi trường chính
tri
- pháp
luật
Môi trường chính
trị
- pháp
luật
có ảnh hưởng
rất lớn tới
hoạt
động
kinh
doanh.
Môi trường này ấn định sẽ
giảm
thiểu
rất nhiều rủi ro
cho
doanh
nghiệp.
Trong
kinh
doanh
quốc
tế,
ảnh hưởng của môi trường chính
trị

- pháp
luật
lại
càng
lớn.
Chỉ có
ai
biết
nghiên cứu
kỹ,
nắm
vững
và có
những
chiến
lược,
sách
lược
thích hợp
với
môi trường chính
trị
- pháp
luật
không chỉ ở nước mình mà
còn ở nước đến
kinh
doanh
thì
mới có cơ

hội
thành công.
d. Rủi ro
do mối trường
kinh tế
Trong
điều
kiện hội
nhập
và toàn cầu hoa nền
kinh tế thế
giới,
ảnh hưởng
của
môi trường
kinh tế
chung
của
thế
giới
đến
từng
nước là
rất lớn.
Mặc dù
hoạt
động
của một chính phủ (đặc
biệt
là chính phủ của các siêu cường

quốc)
có
thể
ảnh
hưởng đến
thị
trường
thế
giới
nhưng họ
cũng
không
thể
kiểm
soát
nấi
toàn
bộ thị
trường
thế
giới
rộng
lớn,
do đó có
rất nhiều rủi ro,
bất ấn
trong
môi
trường
kinh tế.

Mọi hiện
tượng
diễn
ra
trong
môi trường
kinh tế
như:
tốc
độ
phất
triển
kinh
tế,
khủng
hoảng,
suy thoái
kinh
tế,
lạm
phát
đều ảnh hưởng
trực tiếp
đến
hoạt
động của các
doanh
nghiệp,
gây
ra

những
rủi ro, bất ấn.
Đặc
biệt,
các
hiện
tượng
như: tỷ giá
hối
đoái
thay đấi,
giá cả hàng hoa
biến
động
sẽ có ảnh
hưởng
rất lớn
đến
hoạt
động
kinh
doanh
của các
doanh
nghiệp
xuất
nhập
khẩu
nói riêng và
hoạt

động
kinh
doanh
quốc
tế
nói
chung.
e. Rủi ro
do mồi trường
hoạt
dồng
của
doanh
nghiệp
Trong
quá trình
hoạt
động của mỗi
doanh
nghiệp,
rủi
ro có
thể
phát
sinh
là
rất nhiều. Rủi ro
có
thể
phát

sinh
ở cả môi trường
hoạt
động bên
trong
như
tấ
chức
bộ máy, văn hoa
doanh
nghiệp,
tuyển
dụng,
đãi ngộ nhân
viên,
tâm lý của
9
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
người
lãnh
đạo
hay bên ngoài

doanh
nghiệp
như
quan
hệ
với
khách hàng (cả
nhà
cung
cấp
-
đầu vào
lẫn
người
tiêu
thụ
-
đầu
ra),
đối thủ
cạnh
tranh
Rủi ro
này có
thể xuất hiện dưới nhiều
dạng
như:
-
Thiếu
thông

tin
hoặc
thông
tin
không chính xác dẫn đến bị
lừa
đảo.
- Máy móc
thiết
bị
bị sự
cố.
- Xảy
ra
tai
nạn
lao
đợng (đặc
biệt
nghiêm
trọng khi
xảy
ra tử vong).
-
Hoạt
đợng
quảng cáo, khuyến
mãi
bị
sai

sót.
- Chính sách
tuyển
dụng,
đãi
ngợ,
sa
thải
nhân viên không phù hợp.
- Xảy
ra
đình
công,
bãi
công,
nổi loạn
- Công
nghệ
kỹ
thuật lạc hậu,
sản phẩm sản
xuất
ra
không
cạnh
tranh
được
trên
thị
trường.

1.5. Rủi ro
trong hoạt
đợng
xuất
nhập khẩu
Do phạm
vi rợng lớn
và tính
chất
phức
tạp
của
hoạt
đợng
xuất
nhập khẩu
nên
rủi
ro
trong hoạt
đợng này
cũng
rất
đa
dạng
và
phức
tạp.
Rủi
ro

có
thể xuất
hiện
ngay
từ
khâu đàm
phán,
soạn
thảo,
ký
kết
hợp đồng
rồi
có
thể
tiếp
tục xuất
hiện
trong
toàn bợ quá trình
thực hiện
hợp
đổng.
Ị.5.1.
Rủi vo
trong
đàm phán
Trong
thương mại
quốc

tế,
việc
đàm phán thường được
tiến
hành qua thư
tín,
qua
điện
thoại
hoặc
đàm phán
giao
dịch
trực
tiếp.
Tuy
thuợc
vào hình
thức
đàm
phán,
các
doanh
nghiệp
có
thể
gập các
rủi
ro
khác

nhau:
-
Giao dịch
gián
tiếp
(đàm phán qua thư
từ): rủi
ro
có
thể
xảy
ra khi
không
có sự chú ý cần
thiết
về hình
thức, nợi
dung
thư tín
hoặc
sự không chính
xác của ngôn từ làm
đối
tác
hiểu
nhầm,
hiểu sai
nợi dung
mà chúng ta
muốn

chuyển
tải.
-
Giao dịch
qua
điện
thoại:
rủi
ro
có
thể
xảy
ra
nếu không thông
thạo
ngôn
ngữ
giao
dịch.
sử
dụng
ngôn ngữ không thông
thạo,
tinh tế, linh
hoạt
sẽ
dễ
làm cho
đối
tác

hiểu
nhầm,
từ chối
hợp
tác ,
khiến
doanh
nghiệp
mất
đi
những
hợp đồng có giá
trị.
-
Giao dịch
đàm phán
trực
tiếp:
rủi
ro có
thể
xảy
ra
nếu trước
khi
gặp gỡ
đối
tác,
doanh
nghiệp

không
chuẩn
bị cẩn
thận
những
tài
liệu
có liên
10
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
quan
hoặc
không
hiếu
biết
cặn ke về
đối tác,
không đủ kỹ năng và
nghệ
thuật
đàm phán
Ị.5.2. Rủi ro trong soạn thảo, kỷ kết hợp đồng

Soạn
thảo,
ký
kết
hợp đổng là công
việc
vô cùng
quan
trọng.
Thực
hiện
tốt
khâu
này,
doanh
nghiệp
có
thể
phòng
ngừa
và hạn
chế nhiều
rủi
ro trong
quá
trình
thực hiện
hợp
đồng.
Rủi

ro khi
soạn
thảo,
ký
kết
hợp đồng thường là hậu
quả
của
việc
thiếu
dộn
chiếu
các văn bản pháp
lý,
luật
pháp
quốc
tế
liên
quan
hoặc
thiếu
những
điều
khoản
cẩn
thiết
của một hợp đồng,
nhất
là các điều

khoản
bảo vệ
doanh
nghiệp khi
xảy ra
tranh
chấp
thương mại nên hợp đồng
chứa
đựng
nhiều
sơ hở, gây bất
lợi, thiệt
hại,
thậm
chí không
thể thực hiện
được
Do đó,
khi
soạn
thảo
hợp đồng
doanh
nghiệp
cần chú ý đến mọi điều
kiện,
điều
khoản
của hợp

đồng,
đặc
biệt
là
thời
gian thực hiện
hợp
đồng,
điều
khoản
giao
-
nhận
hằng,
thanh
toán,
trọng tài.
Trước
khi
ký
kết,
doanh
nghiệp
cần
kiểm
tra
lại
các điểu
khoản
của hợp đồng và

đối chiếu
các điều
khoản
ghi
trong
hợp đồng
với
sự
thoa thuận
qua hình
thức
khác đã
đạt
được trước đó.
1.5.3.
Rủi ro
trong
quá
trình
vân chuyển
Quá trình vận
chuyển
hàng hoa từ
tay
nguôi
xuất
khẩu
đến tay nguôi
nhập
khẩu

là một
khoảng
thời
gian
tương
đối
dài nên hàng hoa
xuất
nhập
khẩu
chủ
yếu được chuyên chở
bằng
đường
biển
mà vận
tải
đường
biển
phụ
thuộc
nhiều
vào thiên nhiên và điều
kiện
hàng
hải.
Các tàu
biển
thường gặp
rất nhiều

rủi
ro
như: mắc
cạn,
đắm, cháy, đâm va
nhau,
đâm va
phải
đá ngầm mất tích
Hơn
nữa,
dù sử
dụng
phương
thức
vận
tải
nào, chúng
ta
vộn có
thể
gặp
rủi
ro.
Tuy
nhiên,
theo từng
loại
hợp đồng,
với

mỗi điều
kiện
cơ sở
giao
hàng khác
nhau
thì mức độ
rủi
ro
và
thiệt
hại
cũng
khác
nhau.
Ị
.5.4.
Rủi ro
trong
quá
trình
giao nhân
Rủi ro
này thường xảy
ra
do một số nguyên nhân chính
sau:
-
Thiếu
thông

tin
về hãng
tàu, lịch
trình,
địa
điểm,
chi
nhánh,
chuyển
tải;
không chủ động
trong
việc
chuẩn
bị
giao
hoặc
nhận
hàng.
- Không sử
dụng
điều
kiện
dung
sai.
li
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt

động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
- Không nắm
vững
các khái
niệm
về
thời
gian
xếp
dỡ,
thời
gian
tàu đến
cảng
xếp,
dỡ
hàng,
do đó không chủ động
giao
nhận.
- Không nắm
vững
các kỹ
thuật
bố
trí

giao
nhận
hàng trên phương
tiện
vận
tải
để đảm bảo số
lượng
và
chất
lượng
hàng hoa.
- Chưa thông
thạo
các
thủ tục
hải
quan,
không
chuứn
bị đầy đủ
chứng
từ
cần
thiết
để
tiến
hành
kiểm
hoa,

thông
quan.
- Không thông báo đã
giao
hàng cho bạn hàng
biết
theo
quy định của hợp
đồng.
Rủi
ro
trong
quá trình
giao
nhận
ảnh
hưởng
lớn
đến
việc
thực
hiện
hoàn
chỉnh
hợp đổng
xuất
nhập khứu. Giao nhận
là một
trong
những

điều
kiện
giúp
doanh
nghiệp
có
những chứng từ
cần
thiết
để được
thanh
toán
tiền
hàng,
trong
đó vận đơn là một
chứng
từ
chứng minh
việc
giao
hàng của
doanh
nghiệp.
Ị
.5.5.
Rủi ro
trong
quả
trình

mua báo hiểm
Rủi
ro
trong
quá trình mua bảo
hiểm
thường xảy
ra
khi:
-
Hiệu
lực
hợp đồng bảo
hiểm
không
bắt
đầu vào đúng ngày
ghi
trên
chứng
từ
vận
tải
hoặc
trước ngày
ghi
trên
chứng
từ
vận

tải.
-
Đồng
tiền
bảo
hiểm
không đúng
với
quy định
trong
L/C
(trừ
trường hợp
có
điều
khoản
liên
quan
quy định
trong
L/C).
- Chứng
từ
tín
dụng
được
xuất
trình không đúng như yêu cầu của thư tín
dụng
(L/C),

ví
dụ:
trong
L/C yêu cầu
xuất
trình đơn bảo
hiểm
nhưng
lại
xuất
trình
giấy
chứng nhận
bảo
hiểm.
- Các
rủi
ro
bảo
hiểm
không
phải
là
loại
quy ước
trong
L/C.
- Số
tiền
bảo

hiểm
thấp
hơn yêu cầu
trong
L/C.
- Không đánh giá đúng mức độ của
rủi
ro
đối
với
hàng hoa dẫn đến
việc
mua không đúng
loại
bảo
hiểm
cần
thiết.
1.5.6.
Rủi ro
trong
thanh toán
Rủi
ro
trong
thanh
toán là
những
mất
mát,

thiệt
hại
xảy
ra
do không
thu
hổi
được vốn một cách đầy đủ và đúng hạn
hoặc
phải
chịu
các
chi
phí phát
sinh
không đáng có. Ngày
nay,
bên
cạnh
sự phát
triển
của thương mại
quốc
tế,
sự
12
Rủi ro và quản
trị
rủi
ro

trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
phát
triển
của hệ
thống
ngân hàng với sự hỗ trợ tích cực của các thành tựu
khoa
học
kỹ
thuật
và cách
mạng
tin
học,
các phương
tiện
thanh
toán
quốc tế
ngày
càng đa
dạng
và
phong
phú. Tuy nhiên, dù

lựa chọn
phương
thức
nào,
doanh
nghiệp
cũng
có
thể
gặp
rủi
ro.
ạ.
Rủi ro
thường gặp
trong
phương
thức
chuyển
tiền
(TÍT,
MÍT)
Có
hai
phương
thức
chuyển
tiền
là
trả

trước và
trả
ngay hoặc
trả
sau.
- Phương
thức
chuyển
tiền
trả
trước là phương
thức thanh
toán
trong
đó
người
nhập khầu
trả
tiền
trước cho
người
xuất
khấu
rồi
sau đó
người
xuất
khầu
mới
giao

hàng.
Vì
thế đối với
người
xuất
khầu
rủi
ro
gần như không
có nhưng
lại
rất
mạo
hiểm đối
với
người nhập khầu. Người nhập khầu
có
thể
không
nhận
được hàng (do
người
xuất
khầu
không
gửi
hàng,
người
xuất
khầu

sẵn sàng
giao
hàng nhưng nước
xuất
hoặc nhập khầu
không
cho
phép)
hoặc nhận
được nhưng hàng bị
thiếu
hoặc
kém phầm
chất.
- Phương
thức
chuyển
tiền
trả
ngay hoặc
trả
sau:
phương
thức
này đòi
hỏi
người
xuất
khầu
phải giao

hàng cho
người nhập khầu
trước
rồi
người
nhập khầu
mới
chuyển
tiền
để
thanh
toán. Do
vậy,
rủi
ro đối với
các nhà
xuất
khầu
là
rất lớn,
thường là các
rủi
ro
như: hàng đã được
giao
nhưng
không
nhận
được
tiền

thanh
toán
khi
người nhập khầu
mất khả năng
chi
trả
hoặc
cố tình không
thanh
toán; được
thanh
toán nhưng không đúng
thời
hạn quy định
trong
hợp đồng do
người nhập khầu
trì hoãn
hoặc
gặp
khó khăn về tài chính;
người nhập khầu từ
chối
nhận
hàng
khi
giá cả
thị
trường

đang
giảm
và đương nhiên sẽ không
thực
hiện việc
thanh
toán
b. Rủi ro
thường gặp
trong
phương
thức
nhò
thu
Phương
thức
nhờ
thu
là phương
thức thanh
toán
trong
đó
người
bán, sau
khi
hoàn thành
nghĩa
vụ
giao

hàng
hoặc cung
ứng
dịch
vụ cho khách hàng uy
thác cho ngân hàng
thu
hộ số
tiền
thanh
toán
từ người
mua trên cơ sở
hối phiếu
lập
ra.
Có
hai
loại
nhờ
thu:
nhờ
thu phiếu
trơn và nhờ
thu
kèm
chứng
từ.
- Nhờ
thu

phiếu
trơn là phương
thức
trong
đó
người
bán uy thác cho ngân
hàng
thu
hộ
tiền
người
mua căn cứ vào
hối
phiếu
do mình
lập
ra còn
chứng
từ
gửi
hàng thì
gửi thẳng
cho
người
mua không thông qua ngân
13
Rủi ro và quản
trị
rủi ro

trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
hàng. Phương
thức
nhờ thu
phiếu
trơn rất ít được sử
dụng
trong
thanh
toán
quốc
tế,
nhất
là
đối
vái các
doanh
nghiệp
xuất
khẩu
Việt
Nam vì nó
không đảm bảo
quyền
lợi

cho
người
bán.
- Nhờ
thu
kèm
chứng
từ là phương
thức
trong
đó
người
bán uy thác cho
ngân hàng
thu
hộ
tiền
người
mua không
chỉ
căn cứ vào hôi
phiếu
mà còn
căn cứ vào bộ
chứng từ
gửi
hàng kèm
theo
điều
kiện

là nếu
người
mua
chấp
nhận
trả
tiền
hối
phiếu
thì ngân hàng mới
trao
bộ
chứng
từ cho
người
mua để
nhận
hàng. Nhờ thu kèm
chứng
từ có hai
loủi:
D/P
(Documentary
against
payment),
người
mua
phải trả
tiền
hối

phiếu
thì
ngân hàng mới
trao
bộ
chứng
từ
gửi
hàng cho họ; D/A
(Documentary
against
acceptance), thay
hành động
trả
tiền
bằng
hành động
chấp nhận
trả tiền
của
người
mua. So
với
nhờ
thu phiếu
trơn,
nhờ
thu
bằng chứng
từ

bảo
đảm hơn cho
người
bán
trong
vấn đề
thu
tiền
hàng vì được ngân hàng
khống chế
hộ
chứng
từ.
Tuy
nhiên,
quyền
lợi
của
người
bán vẫn có
thể
bị
đe doa như:
người
mua kéo dài
việc
trả
tiền
bằng
cách chưa

nhận chứng
từ,
người
mua không
muốn
nhận
hàng và
từ
chối
nhận chứng từ
trong
khi
hàng đã được
gửi
đi
rồi
c. Rủi ro
dối
vái phương
thức thanh
toán tín
dung chứng từ
Phương
thức
tín
dụng chứng từ
là sự
thoa thuận
trong
đó một ngân hàng

theo
yêu cầu của khách hàng
(người xin
mở L/C) sẽ
trả
một số
tiền
cho một
người
khác
(người
hưởng
lợi
số
tiền
của L/C)
hoặc chấp nhận hối
phiếu
do
người
này ký phát
trong
phủm
vi
số
tiền
đó
khi
người
này

xuất
trình cho ngân
hàng một bộ
chứng
từ thanh
toán phù hợp
với
những
quy định đề
ra
trong
L/C.
Phương
thức thanh
toán tín
dụng chứng từ
có
nhiều
ưu
điểm
hơn phương
thức
nhờ
thu,
tuy
nhiên đây không
phải
là phương
thức
tuyệt

đối
an toàn cho cả
người
xuất
khẩu
và
người nhập khẩu.
Đối
với
người
xuất
khẩu,
rủi
ro
có
thể
xảy
ra
khi:
- Không
kiểm
tra
L/C cẩn
thận.
- Ngân hàng phát hành L/C không
thực
hiện
đúng cam
kết
trong

thanh
toán
của
mình
đối với
người
bán.
14
Rủi ro và quẩn
trị
rủi
ro
toong
hoạt
động
xuất
nhập khâu
cùa
Viết
Nam
-
Người
mua cố tình mở L/C khác
với nội dung
thoa thuận
hoặc
đưa thêm
vào các
điều
khoản

chưa
thoa thuận
trước như quy định
thời
gian giao
hàng quá
gấp,
không
thể
đáp ứng
được.
- Quy định số cước vận
tải
cao quá mức có
thể
chấp nhận.
-
Loại
L/C không đúng như
thoa thuận.
- Các
chứng từ
quy định
phải xuất
trình quá khó khăn
hoặc
không
thể
thực
hiẩn

được.
-
Thời
hạn
hiẩu
lực
của L/C quá
ngắn,
không đủ cho
người
xuất
khẩu tập
hợp
đủ
chứng từ
để
xuất
trình.
Đối
với
người
nhập
khẩu:
ngân hàng
trả tiền
cho
người
hưởng
lợi
dựa trên

các
chứng từ
xuất
trình mà không dựa vào
viẩc
kiểm
tra
hàng hoa và không
chịu
trách
nhiẩm
về tính xác
thực, hiẩu
lực
pháp lý của
chứng
từ
cũng
như về số
lượng
và
chất
lượng
hàng được
giao.
Do
đó,
nếu có sự
giả
mạo

trong
viẩc
xuất
trình
chứng từ thì người
mua
phải
bồi
hoàn
lại
số
tiền
mà ngân hàng phát hành
L/C đã
trả
cho
người
hưởng
lợi.
Người
nhập
khẩu
có
thể
gặp các
rủi
ro
như:
-
Người

bán
xuất
trình các
chứng từ
phù hợp
với
quy định của L/C và
nhận
được
thanh
toán
từ
ngân hàng nhưng
thực
tế
hàng hoa không được
giao
đúng hợp đồng vì ngân hàng không có trách
nhiẩm kiểm
tra
hàng.
-
Khi
có sự
thay
đổi
về các
điều
khoản
trong

hợp
đồng,
người
mua
phải
sửa
đổi
các
điều
khoản
tương ứng
trong
L/C. Như
vậy,
thời
gian giao
hàng có
thể
bị chậm
trễ,
không đáp ứng kịp
thời
nhu cầu
kinh
doanh
của
người
mua đổng
thời lại
phải

chịu
chi
phí do sửa
đổi
L/C.
-
Trong
một
số
trường
hợp,
hàng đã
giao
tới
nơi nhưng
người
mua vẫn chưa
nhận
được
chứng từ
thanh
toán nên không
thể
nhận
được hàng.
2. KHÁI NIỆM VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO
2.1.
Khái
niẩm quản
trị rủi

ro
Cho đến nay chưa có khái
niẩm thống
nhất
về
quản
trị rủi
ro.
Tuy nhiên,
theo
yêu cầu của công tác
quản
trị
hiẩn
nay,
có
thể
hiểu:
quản
trị
rủi
ro
là
quá
trình tiếp
cận
rủi
ro một cách khoa học, toàn diện và có hệ thống nhằm nhận
15
Rủi

ro
và
quản
trị rủi
ro
trong hoạt
động
xuất nhập khẩu
của
ViêtNam
dạng, kiểm soát, phòng ngừa
và
giảm thiểu những
tổn
thất,
mất
mát,
những
ảnh
hưởng
bất
lợi
của
rủi
ro.
2.2. Nội dung quản trị rủi ro
Quản
trị rủi
ro nói
chung

và
quản
trị
rủi
ro
trong
hoạt
động
xuất
nhập
khẩu
nói riêng bao gồm các
nội
dung:
- Nhận
dạng
- phân tích
-
đo
lường
rủi
ro.
-
Kiểm
soát - phòng
ngừa
rủi
ro.
- Tài
trợ

rủi
ro
khi
nó đã
xuất
hiện.
2.2.1.
Nhận
dạng
- Phân
tích
-
Đo
lường
rủi
ro
ạ. Nhân
dang
rủi
ro
Để quản
trị
được
rủi
ro
trước
hết phải
nhận dạng
được
rủi

ro.
Nhận
dạng
rủi
ro
là quá trình xác định liên
tục
và có hệ
thứng
các
rủi
ro
trong
hoạt
động
kinh
doanh
của
doanh
nghiệp
nhằm phát
triển
các thông
tin
về
nguồn
gức
rủi ro,
các yếu
tứ

mạo
hiểm,
hiểm
hoa, đứi
tượng
rủi
ro và các
loại
tổn
thất.
Nhận
dạng
rủi
ro bao gồm các công
việc:
theo
dõi,
xem xét, nghiên
cứu
môi trường
hoạt
động và toàn bộ mọi
hoạt
động của
doanh
nghiệp,
nhằm
thứng
kê được
tất

cả các
rủi ro,
không chỉ
những
loại
rủi
ro
đã và đang xảy ra
mà còn dự báo được
những dạng
rủi
ro mới có
thể
xuất
hiện
đứi
với doanh
nghiệp,
trên cơ sở đó đề
xuất
các
giải
pháp
kiểm
soát và
tài
trợ
rủi
ro
thích hợp.

Để nhận dạng
rủi
ro
-
lập
được
bảng
liệt
kê
tất
cả các
rủi
ro đã,
đang và
sẽ
có
thể xuất
hiện
đứi với
doanh
nghiệp,
có
thể
sử
dụng
các phương pháp
sau:
- Lập
bảng
câu

hỏi
nghiên cứu về
rủi
ro
và
tiến
hành
điều
tra.
Các câu
hỏi
có
thể
được sắp xếp
theo
nguồn
gức của
rủi
ro
hoặc
môi
trường
tác
động,
thường
xoay
quanh những
vấn đề như:
doanh
nghiệp

đã gập
phải
những
loại
rủi
ro
nào? Tổn
thất
là bao nhiêu? Sứ
lần xuất
hiện
của
loại
rủi
ro
đó
trong
một
khoảng
thời
gian
nhất
định (thường là một năm)? Những
biện
pháp phòng
ngừa,
biện
pháp tài
trợ
rủi

ro
đã được sử
dụng?
Kết quả
đạt
được?
Những
rủi
ro
chưa xảy
ra
nhưng có
thể xuất
hiện?
Lý do? Những ý
kiến,
đánh
giá,
đề
xuất
về công tác
quản
trị rủi
ro?
16
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động

xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
- Phân tích các báo cáo
tài
chính.
Đây là phương pháp thông
dụng
mà mọi
doanh
nghiệp
đều
thực
hiện
nhưng ở mức độ và sử
dụng
vào
những
mục đích khác
nhau.
Trong
công tác
quản
trị rủi
ro,
bằng
cách phân tích
bảng
tổng kết

tài
sản,
các báo cáo
hoạt
động
kinh
doanh,
các tài
liệu
bổ
trợ
khác,
ngưối
ta
có
thể
xác định
nguy
cơ
rủi
ro
của
doanh
nghiệp
về
tài sản,
nguồn
nhãn
lực
và trách

nhiệm
pháp
lý.
Ngoài
ra,
bằng
cách
kết
hợp phân tích các số
liệu
trong
kỳ báo cáo có so sánh
với
các số
liệu
dự
báo cho kỳ kế
hoạch
còn có
thể
phát
hiện
được các
rủi
ro có
thể
phát
sinh
trong
tương

lai.
Phương pháp phân tích các báo cáo tài chính không chỉ giúp
thấy
được
rủi
ro thuần tuy
mà còn giúp
nhận
dạng
được
những
rủi
ro
suy đoán.
- Phương pháp lưu đổ.
Đây là một phương pháp
quan
trọng
để
nhận
dạng
rủi
ro.
Để
thực
hiện
phương pháp này trước
hết
cần xây
dựng

lưu đồ trình bày
tất
cả các
hoạt
động
của
doanh
nghiệp.
Ví
dụ:
để
thực
hiện
một thương vụ
xuất,
nhập
khẩu
thì cần
qua nhiều
giai
đoạn,
bắt
đầu
từ
việc
nghiên cứu
thị
trưống,
lựa
chọn

khách hàng
và
kết
thúc
bằng
khâu
thanh
lý hợp
đổng.
Nhìn
chung
quá trình này có
thể
tóm
lược
trong
3 bước chính.
Hình
Ì:
Quá trình đàm
phán,
ký
kết
và
tổ
chức
thực
hiện
hợp đồng
Nghiên cứu

thị
Đàm
phán,
ký
kết
Tổ
chức
thực
hiện
trưống,
lưa
chon
hóp đồng
hợp
đồng
trưống,
lưa
chon
hóp đồng
hợp
đồng
khách hàng
Trong
từng
trưống hợp cụ
thể,
quá trình đàm phán, ký
kết
và
tổ

chức
thực
hiện
hợp đồng
xuất
nhập
khẩu
có
thể
được cụ
thể
hoa ở
những
bước
chi
tiết
khác
nhau.
Trên cơ sở lưu đồ đã
lập,
tiến
hành
liệt
kê các
rủi
ro
về tài
sản,
nhân
lực,

trách
nhiệm
pháp lý
trong
từng
khâu công
việc
được mô
tả
trên lưu đồ để
nhận
dạng
các
rủi
ro
mà
doanh
nghiệp
có
thể
gặp
phải.
-
Thanh
tra
hiện
trưống.
Đối
với
các nhà

quản
trị
rủi
ro, thanh tra
hiện
trưống là công
việc
phải
làm thưống xuyên. Nhố
quan
sát, theo
dõi
trực
tiếp
hoạt
động của các bộ
phận
17
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
trong
doanh
nghiệp

rồi
tiến
hành phân
tích,
đánh
giá,
các nhà
quản
trị
có khả
năng
nhận
dạng
được
những
rủi
ro
doanh
nghiệp
có
thể
gặp.
- Phân tích các hợp
đồng.
Trong
hoạt
động
kinh
doanh
nói

chung
và
trong
hoạt
động
kinh
doanh
xuất
nhập
khẩu
nói
riêng,
hợp đồng đóng
vai
trò
rất
quan
trọng.
Chính vì vậy,
phân tích hợp đồng chính là một phương pháp hữu
hiệu
để
nhận
dạng
rủi ro.
Khi
phân tích hợp đồng
cần
chú ý phân tích
tất

cả các bộ
phận
của hợp
đồng,
tỉ
phần
mở
đẩu,
các bên chủ
thể
cho đến
nội
dung
các
điều
kiện,
điều
khoản
của
hợp
đồng và
phần
ký
kết
hợp
đồng.
b.
Phân tích
rủi
ro

Nhận
dạng
được
rủi ro
và
lập
bảng
liệt
kê
tất
cả các
rủi
ro có
thể
xảy ra
với
doanh
nghiệp
tuy
là công
việc
quan
trọng
không
thể
thiếu,
nhưng mới
chỉ
là
bước

đầu của công tác
quản
trị rủi ro.
Bước
tiếp
theo
là
phải
tiến
hành phân tích
và xác định được nguyên nhân gây
ra
rủi
ro,
trên cơ sở đó mới có
thể
tìm
ra
các
biện
pháp phòng
ngỉa.
Đây là cõng
việc
phức
tạp bởi
mỗi
rủi
ro không chỉ do
một

nguyên nhân đơn
nhất
gây
ra
mà thường do
nhiều
nguyên nhân khác
nhau.
Theo
lý
thuyết
"DOMINO"
của H.w.
Henrich,
để tìm
ra biện
pháp phòng
ngỉa
rủi
ro
một cách hữu
hiệu thì
cần phân tích
rủi
ro,
tìm
ra
các nguyên nhân
rồi
tác

động
đến các nguyên
nhân,
thay đổi
chúng,
tỉ
đó ngăn
ngỉa
được
rủi ro.
Hình
2:
Mô
tả chuỗi
DOMINO
của
Henrich
Phần
lớn
các
hiện
tượng
xảy
ra là kết
quả
của một
trong
những
hình
thức

bình thường sau
Phần
lớn
sự
thanh
tra
được
tập trung
vào các
dạng
sau
Môi
trường
xã
hội
Sai lầm
của con
người
Tai
nạn
rủi
ro
Tổn
thất
Thay
đổi
một thành
phần
(Nguồn:
"Risk

management and
insurance"
.
c.
Arthur WUÌỈfimJr, Michael.
t.
Smith.)
18
Rủi ro và quản
trị
rủi ro
trong hoạt
động
xuất
nhập khẩu
của
ViêtNam
c.
Đo
lường
rủi
ro
Nhận
dạng
được
rủi
ro
là bước
khởi
đầu của

quản
trị
rủi ro.
Nhưng
rủi
ro
có
rất nhiều
loại,
một
doanh
nghiệp
không
thể
cùng một lúc
kiểm
soát,
phòng
ngừa
được mọi
loại
rủi ro.
Vì
thế
cần phân
loại
rủi ro,
biết
được
đữi

với
doanh
nghiệp
loại
rủi
ro
nào
xuất hiện nhiều,
loại
rủi
ro
nào
xuất hiện ít,
loại
nào gây
ra
hậu quả nghiêm
trọng,
loại
nào ít nghiêm
trọng
hơn ,
từ đó có
biện
pháp
quản
trị rủi
ro thích
hợp.
Để làm

việc
này cần
tiến
hành đo
lường
mức độ của
rủi
ro
đữi với
doanh
nghiệp
thông qua
thu thập
sữ
liệu
và phân
tích,
đánh giá:
- Tần
suất
của
rủi
ro
- sữ
lần
xảy
ra
tổn
thất
hay khả năng xảy

ra
biến
cữ
nguy
hiểm
đữi với doanh
nghiệp
trong
một
khoảng
thời
gian
nhất
định
(thường
là năm, quý,
tháng ).
- Mức độ nghiêm
trọng
của
rủi
ro
-
tổn
thất,
mất
mát, nguy
hiểm
Trên cơ sở
kết

quả
thu thập
được,
lập
Ma
trận
đo
lường
rủi
ro:
Hình
3:
Ma
trận
đo
lường
rủi
ro
^^^^ Tần
suất
Mức độ
Cao
Thấp
nghiêm
trọng
Cao
ì
li
Thấp
IU

IV
Trên hình 2
ta thấy:
0
ì
tập trung
những
rủi
ro
có mức độ nghiêm
trọng
và
tần suất
đều
cao.
- 0
li
tập trung
những
rủi
ro
có mức độ nghiêm
trọng cao, tần suất thấp.
- 0 HI gồm
những
rủi
ro
có mức độ nghiêm
trọng thấp, tần suất
cao.

- Ô IV gồm
những
rủi
ro
có mức độ nghiêm
trọng thấp, tần suất
cũng
thấp.
Để
đánh giá mức độ
quan
trọng
của
rủi
ro,
người
ta
sử
dụng
cả 2 tiêu chí:
mức độ nghiêm
trọng
và
tần
suất, trong
đó mức độ nghiêm
trọng
của
tổn
thất

đóng
vai
trò
quyết
định.
Vì
vậy,
sau
khi
đo
lường,
phân
loại
các
rủi
ro sẽ tập
trung
quản
trị
trước
hết những
rủi
ro
thuộc
nhóm
ì,
sau đó
theo
thứ
tự

mới đến
những
rủi
ro
nhóm
li,
IU và
sau
cùng là nhóm
IV.
19
Rủi
ro
và quản
trị
rủi ro bong
hoai
đông
xuất
nhập khẩu của
Việt
Nam
2.2.2.
Kiểm
soát, phòng ngừa
rủi
ro
Kiểm
soát
rủi

ro
là công
việc trọng
tâm của
quản
trị rủi
ro.
Đây là
việc
sử
dụng
các
biện
pháp,
kỹ
thuật,
công
cụ, chiến
lược,
các chương trình
hoạt
động
để ngăn
ngừa,
né tránh
hoặc giảm
thiểu
những
tớn
thất,

những
ảnh
hưởng
không
mong
đợi
có
thể
đến
với
doanh
nghiệp.
Kiểm
soát
rủi
ro đòi
hỏi phải
sáng
tạo,
linh
hoạt,
mềm
dẻo.
Mỗi
doanh
nghiệp
có
thể
gặp
những

loại
rủi
ro
khác
nhau.
Tuy
thuộc
hoàn
cảnh
cụ
thể
của
mình,
họ có
những
cách khác
nhau
để phòng tránh
rủi
ro.
Các
biện
pháp
kiểm
soát
rủi
ro
được
chia
thành các nhóm

sau:
ạ. Các biên pháp né tránh
rủi
ro
Né tránh
rủi
ro là
việc
né tránh
những
hoạt
động
hoặc những
nguyên
nhân làm phát
sinh
tớn
thất,
mất mát. Để né tránh
rủi
ro có
thể
sử
dụng
một
trong
hai
biện
pháp:
- Chủ động né tránh

từ
trước
khi
rủi
ro
xảy
ra.
Ví
dụ:
trước
khi
ký một hợp
đồng
nhập khẩu
có giá
trị
lớn với
những điều
kiện
và
điều khoản
rất
thuận
lợi
cho nhà
nhập
khẩu,
qua
nguồn
tin

đáng
tin
cậy,
nhà
nhập khấu
biết
được
nhà
xuất
khẩu
có tình
trạng
tài chính không
tốt,
có dấu
hiệu
lừa
đảo
nén nhà
nhập khẩu
quyết
định không ký hợp đớng
với
nhà
xuất
khẩu
này
nữa
mà đi tìm
đối

tác khác.
- Né tránh
bằng
cách
loại
bỏ
những
nguyên nhân gây
ra
rủi
ro.
Ví
dụ:
một
hợp
đồng
xuất
khẩu
được ký
kết với điểu
kiện
giá cả và phương
thức
thanh
toán
rất thuận
lợi
cho nhà
xuất
khẩu

nhưng đòi
hỏi chất
lượng
tốt,
số
lượng
hàng
lớn,
thời
hạn
giao
gấp và
phải giao
đúng
hạn,
nếu
trễ
sẽ bị
phạt
nặng.
Trong
khi
đó,
năng
lực
sản
xuất
của
nhà
xuất

khẩu
có
hạn,
khó
có
thể
thực
hiện
được
điều
kiện
đật
ra. Biện
pháp:
trang
bị thêm máy
móc, tớ chức
làm thêm
giờ,
đặt
hàng cho các cơ sở sản
xuất
khác có khả
năng sản
xuất
được hàng hoa phù hợp yêu cầu
chất
lượng
của hợp
đồng.

b.
Các biên pháp ngăn
ngừa
tớn
thất
Ngăn
ngừa
tớn
thất
là sử
dụng
các
biện
pháp để
giảm
số
lần xuất
hiện
rủi
ro
hoặc giảm
mức độ
thiệt
hại.
Nhóm
biện
pháp ngăn
ngừa
tớn
thất

bao gồm:
20
Sủi
ro
và quẩn ừịrủiro
toong
hoạt
động
xuất
nhập khâu của
Viêt
Nam
- Các
biện
pháp
tập
trung
tác động vào chính
nguy
cơ để ngăn
ngừa tổn
thất.
Ví
dụ: trong
quá trình vận
chuyển
hàng hoa
xuất
nhập
khẩu,

phương
tiện
vận
tải
có
thể
bị mắc
cạn,
chìm,
lật,
đâm va vào các
vật thể
khác
gây
tổn
thất
lớn
cho hàng
hoa.
Biện
pháp phòng
ngừa:
mua bảo
hiểm
cho
hàng hoa.
- Các
biện
pháp
tập

trung
tác động vào môi trường
rủi ro.
Ví
dụ:
khi
vận
chuyển
hàng hoa qua vùng có
chiến
sầ
hoặc
có
nguy
cơ
chiến tranh
thì
cẩn
mua bảo
hiểm
rủi
ro
chiến tranh.
- Các
biện
pháp
tập trung
vào sầ tương tác
giữa
nguy

cơ và môi trường
rủi
ro.
Ví
dụ:
chính sách
quản
lý
xuất
nhập khẩu
của Nhà nước
thay đổi
làm
cho
các nhà
kinh
doanh
trong
lĩnh
vầc này gặp
rủi ro.
Cách phòng
ngừa:
thường
xuyên
theo
dõi,
cập
nhật
đầy đủ, kịp

thời
các thông
tin
về chính
sách
xuất
nhập khẩu.
c.
Các biên pháp
giảm
thiểu
tổn
thất
Đây là các
biện
pháp để
giảm
thiểu
những
thiệt
hại,
mất
mát,
bao gồm:
- Cứu
vớt
những tài
sản còn sử
dụng được.
Ví

dụ: khi
tàu chở hàng bị chìm
người
ta
cố
gắng
vớt
những
hàng hoa còn trên tàu.
- Xây
dầng
và
thầc
hiện
các kế
hoạch
phòng
ngừa
rủi ro.
Ví
dụ:
kế
hoạch
phòng cháy,
chữa
cháy; tuyên
truyền,
huấn
luyện,
đào tạo nhân viên

phòng
chống
rủi ro
- Dầ phòng. Ví
dụ: lập
các hệ
thống
máy móc,
thiết
bị,
thông
tin
dầ
phòng để phòng
bị
trong
những
tình
huống
bất
trắc
có
thể
xảy
ra.
- Phân tán
rủi ro.
Ví
dụ:
một

doanh
nghiệp
xuất
khẩu
gạo nếu
chỉ
tập trung
kinh
doanh
một
loại
gạo duy
nhất
thì có
thể
gặp
rủi
ro
rất lớn.
Nhưng nếu
doanh
nghiệp
đó nghiên cứu kỹ đặc
điểm
thị hiếu
tiêu dùng của các
thị
trường
khác
nhau

thì có
thể
đa
dạng
hoa sản phẩm, phân
đoạn
thị
trường
để định
hướng
kinh
doanh
và phân
chia
rủi
ro.
d.
Chuyển
giao
rủi
ro
Chuyển
giao
rủi
ro
có
thể
thầc
hiện
bằng

cách:
-
Chuyển tài sản hoặc
hoạt
động có
rủi
ro
đến cho
người/
tổ
chức
khác.