Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp để dạy tốt môn âm nhạc ở trường THCS Sơn Hà

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HỐ

PHỊNG GD & ĐT HUYỆN QUAN SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ BIỆN PHÁP ĐỂ DẠY TỐT MÔN ÂM NHẠC
Ở TRƯỜNG THCS SƠN HÀ

Người thực hiện: Đỗ Xuân Ngọc
Chức vụ: Giáo viên
Đơn vị công tác:Trường THCS Sơn Hà
SKKN thuộc mơn: Âm nhạc

THANH HĨA NĂM 2017

SangKienKinhNghiem.net


MỤC LỤC
NỘI DUNG
1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài
1.2. Mục đích nghiên cứu
1.3. Đối tượng nghiên cứu
1.4. Phương pháp nghiên cứu
1.5. Những điểm mới của SKKN
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của SKKN
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng SKKN

- Thuận lợi
- Khó khăn
+ Đặc điểm địa phương
+ Đặc điểm nhà trường
+ Về phía giáo viên
+ Về phía học sinh
2.3. Những giải pháp để giải quyết vấn đề
* Đối với việc dạy học nhạc lí
* Đối với việc dạy hát
* Đối với việc dạy tập đọc nhạc
* Đối với việc dạy ÂNTT
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
3. KẾT LUẬN, KIẾN NGHỊ
3.1. Kết luận
3.2. Kiến nghị

SangKienKinhNghiem.net

TRANG
1
2

3

4

5
5- 7
7- 11

11- 17
17- 20
20- 21
21


SangKienKinhNghiem.net


SangKienKinhNghiem.net


SangKienKinhNghiem.net


SangKienKinhNghiem.net

1


SangKienKinhNghiem.net

1


SangKienKinhNghiem.net

1

SangKienKinhNghiem.net


1. MỞ ĐẦU

1.1. Lí do chọn đề tài
Âm nhạc là một bộ mơn nghệ thuật mà ở đó những ấn tượng của cuộc
sống, tâm tư, tình cảm của con người được thể hiện bằng âm thanh. Các phương
tiện để diễn tả của âm nhạc bao gồm các yếu tố âm nhạc. Như vậy, mỗi loại hình
nghệ thuật đều dựa vào trước hết là những vật liệu riêng của nó, những phương
tiện vật chất đặc thù để xây dựng nên hình tượng trong tác phẩm. Văn học dựa
vào ngôn ngữ, điêu khắc đất, đá, thạch cao, hội họa màu sắc; múa, điệu bộ của
con người và Âm nhạc là nghệ thuật âm thanh – nó thuộc loại văn hóa phi vật
thể, có tác động mạnh mẽ đến tình cảm, cảm xúc của con người. Dạy âm nhạc
trong trường phổ thông không nhằm đào tạo nghề mà thông qua phương tiện âm
nhạc để tác động vào thế giới tinh thần của học sinh, có tác dụng làm cân bằng,
hài hịa các hoạt động giáo dục trong nhà trường.
Âm nhạc gắn liền với con người từ lúc chào đời và tiếng hát là một “nhạc
cụ” bẩm sinh ở mỗi người mà ai cũng có thể bộc lộ được. Âm nhạc giúp con
người nâng cao thẩm mỹ, thêm tươi trẻ và yêu cuộc sống, yêu lao động hơn. Có
thể nói âm nhạc là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống hằng ngày
của mỗi chúng ta, nó ảnh hưởng trực tiếp đến con người bằng tác động của giai
điệu và lời ca.
Trong nhà trường THCS, giáo dục âm nhạc đã được đưa vào là mơn học
chính khóa. Bằng ngơn ngữ và đặc thù riêng, âm nhạc không chỉ mang lại những
xúc động, niềm vui sướng trong cuộc sống tinh thần mà còn giúp các em học
sinh mở rộng tầm hiểu biết về thế giới xung quanh. Thông qua âm nhạc giúp các
em có thêm nghị lực vươn tới những ước mơ cao đẹp, biết ghét bỏ và loại trừ
những thói hư tật xấu, biết yêu cuộc sống và yêu lao động, yêu trường lớp, u
thầy cơ, có tình thân ái với bạn bè.

Muốn cho học sinh, nhất là học sinh THCS có những tính tích cực, tự
giác, chủ động, tư duy sáng tạo có năng lực tự học, khả năng thực hành, lịng say
mê học tập và ý chí vươn lên thì địi hỏi người giáo viên phải có một phương
pháp dạy học đạt hiệu quả cao trong từng bài và từng tiết dạy đối với các mơn
học nói chung và mơn Âm nhạc nói riêng.
Ở mơn âm nhạc THCS, có các phân môn được lồng ghép với nhau để tạo
cho học sinh những kĩ năng âm nhạc ban đầu. Đó là phân môn học hát; phân
môn Tập đọc nhạc; phân môn Âm nhạc thường thức. Thông qua các phân môn
này, học sinh được giáo dục về âm nhạc để nâng cao năng lực cảm thụ và thẩm
mĩ âm nhạc ở mức độ cần thiết theo mục tiêu chung của môn học. Tính tích cực
trong âm nhạc cần được xác định cụ thể thơng qua các hoạt động của thầy và trị,

SangKienKinhNghiem.net

1


đó là điều mà người giáo viên âm nhạc cần biết để có thể vận dụng ngay vào các
tiết dạy của mình.
Vì vậy qua một thời gian học tập và giảng dạy môn âm nhạc ở trường
THCS Sơn Hà, với sự tích lũy kinh nghiệm qua những bài dạy tập đọc nhạc; dạy
bài hát; âm nhạc thường thức; nhạc lí ... đối với những đối tượng học sinh khác
nhau, tôi mạnh dạn đưa ra “Một số giải pháp để học tốt mơn Âm nhạc ở
trường THCS Sơn Hà” nhằm góp thêm những ý kiến, kinh nghiệm của bản
thân vào việc đổi mới phương pháp dạy học môn âm nhạc trong trường THCS.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Giáo dục phổ thơng nhằm giáo dục học sinh phát triển tồn diện, khơng
những nâng cao hiểu biết về kiến thức văn hố mà cịn phát huy năng lực cảm
thụ âm nhạc, làm cho đời sống tinh thần thêm phong phú, lành mạnh tạo điều
kiện để các em bộc lộ và phát triển năng khiếu, góp phần phát triển tồn diện và

hài hịa về tính cách cho các em.
Đặc biệt giáo dục thẩm mỹ trong nhà trường phổ thông là một trong bốn
mặt giáo dục quan trọng nhất: Đức - Trí- Thể -Mĩ. Cái đẹp trong nghệ thuật âm
nhạc xuất phát từ tác phẩm, từ nghệ thuật trình diễn tạo nên những hình tượng
âm nhạc có tác dụng truyền cảm mạnh mẽ làm rung động lòng người, hướng con
người tới Chân- Thiện -Mĩ…
Xuất phát từ đặc trưng bộ mơn thuộc phạm trù nghệ thuật địi hỏi sự
hứng thú cao, từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp là phát huy tính tích cực
chủ động sáng tạo của học sinh. Có như vậy các em mới có điều kiện khắc phục
khó khăn tiếp nhận kiến thức mới.
Xuất phát từ tâm lý lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi nhạy cảm, hiếu
động ham thích ca hát. Nếu giáo viên gây được hứng thú trong bài dạy sẽ tạo
cho học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiếp thu bài học một cách có hiệu quả.
1.3. Đối tượng nghiên cứu
Học sinh khối 6,7,8,9 trường THCS Sơn Hà- Quan Sơn- Thanh Hóa.
1.4. Phương pháp nghiên cứu
- Phương pháp phân tích
- Phương pháp minh hoạ
- Phương pháp tổng hợp
- Phương pháp quan sát sư phạm
- Thực tế giảng dạy
- Phương pháp kiểm nghiệm so sánh
- Qua sách báo, băng hình, dự giờ thăm lớp, trao đổi kinh nghiệm với
đồng nghiệp….

SangKienKinhNghiem.net


1.5. Những điểm mới của Sáng kiến kinh nghiệm
Học sinh tiếp thu bài một cách chủ động trong mọi tình huống sư phạm.

Thực hiện yêu cầu bài học sáng tạo, khoa học khơng bị gị bó nhồi nhét.
Học sinh tự tin khi trình bày các tác phẩm trước đám đơng, phát huy các
khả năng thiên bẩm mà không cần sự áp đặt của giáo viên.
Học sinh thực sự cảm nhận được sự khác biệt giữa việc học môn Âm nhạc
với các mơn khoa học khác. Thêm u thích mơn học hơn, tích cực hoạt động
trong các phong trào văn hóa văn nghệ của trường trong các đột hoạt động chào
mừng các ngày lễ lớn trong năm.
2. NỘI DUNG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
2.1. Cơ sở lí luận của sáng kiến kinh nghiệm
Chương trình giáo dục phổ thơng ban hành kèm theo quyết định số
16/2006/QĐ-BGDĐT ngày 05/05/2006 của Bộ trưởng Bộ Giáo Dục và Đào Tạo
cũng đã nêu: “Phải phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng học sinh; điều kiện của từng lớp
học; bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện
kĩ năng vận dụng kiên thức vào thực tiễn;tác động đến tình cảm, đem lại niềm
vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học sinh”.
Trong những năm qua, từ khi nước ta bước sang thế kỷ XXI, sự nghiệp
giáo dục đào tạo âm nhạc có điều kiện phát triển những bước cao hơn. Cho đến
ngày nay việc đưa âm nhạc vào học đường đã được chú trọng vì những lợi ích
quan trọng của nó trong việc giáo dục hình thành nhân cách cho học sinh trở
thành những con người tồn diện. Bởi vậy việc dạy bộ mơn âm nhạc ở trường
học nói chung và ở trường THCS Sơn Hà- huyện Quan Sơn nói riêng, mặc dù
khơng nhằm đào tạo các em thành những con người hoạt động nghệ thuật
chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo dục văn hoá âm nhạc, làm cho các em yêu
thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành ở học sinh một tâm hồn trong sáng, một thị
hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy sắc sảo, lịng khát khao sáng tạo, giàu tình
cảm, nhanh nhẹn hoạt bát và sống vui tươi.
Đây là một môn học cịn rất mới mẻ và khơng giống những mơn học khác,
mơn học mang tính nghệ thuật cao, học sinh học theo phương châm “học để mà
vui - vui để mà học”. Vì vậy tạo cho các em sự say mê hứng thú học tập là rất

cần thiết.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
- Thuận lợi:

SangKienKinhNghiem.net


Trường THCS Sơn Hà luôn được sự quan tâm của các cấp chính quyền
địa phương trong cơng tác hoạt động giáo dục. Đội ngũ giáo viên đồng đều,
được đào tạo chuẩn và trên chuẩn có lịng nhiệt tình u nghề mến trẻ, tận tụy
với cơng việc, đồn kết giúp đỡ lẫn nhau để hồn thành nhiệm vụ.
- Khó khăn:
+ Đặc điểm tình hình địa phương
Sơn Hà là xã vùng cao, đặc biệt khó khăn của huyện Quan Sơn. Phía Bắc
giáp xã Sơn Lư và thị trấn Quan Sơn; phía Nam giáp Lào (Với 3,9 km đường
biên); phía Tây giáp xã Tam Lư và xã Sơn Lư; phía Đơng giáp xã Trung
Thượng và xã Yên Khương của huyện Lang Chánh. Diện tích tự nhiên của xã
Sơn Hà hơn 8.974,24 ha; dân số có hơn 2024 khẩu. Tồn xã có 6 thơn bản;
thuộc chương trình 135 của chính phủ. Địa hình xã Sơn Hà rất phức tạp, núi non
hiểm trở, các thôn bản đóng rải rác xa trung tâm xã đường giao thơng tới nhiều
thơn bản đi lại hết sức khó khăn, sông suối chằng chịt, mùa mưa lũ đi lại rất khó
khăn và nguy hiểm. Các thơn bản lại cách xa nhau và cách xa trung tâm xã, có
bản xa đến 13 km do vậy ảnh hưởng lớn đến việc đi học của con em trong xã.
Tình hình chính trị ổn định, đời sống kinh tế, văn hoá của Sơn Hà đã có
bước phát triển. Tuy nhiên, trình độ dân trí không đồng đều, trên 95% là dân tộc
Thái, đời sống kinh tế cịn ở mức thấp thuộc diện khó khăn. 100% dân số sống
bằng nghề trồng lúa nước, lúa rẫy và các cây ngắn ngày nên tỉ lệ hộ đói nghèo
còn ở mức cao.
+ Đặc điểm nhà trường
Những năm trở lại đây, nhà trường gặp khơng ít những khó khăn về cơ sở

vật chất. Phòng lớp học xuống cấp trầm trọng và không sử dụng được. Năm học
2015 – 2016 nhà trường phải tổ chức các hoạt động giáo dục nhờ ở trường tiểu
học Sơn Hà; năm học 2016 – 2017 nhà trường tổ chức dạy học ở 04 phòng học
tạm bợ bằng tranh tre, nứa lá. Trang thiết bị dạy học chưa đáp ứng được nhu cầu
dạy và học trong điều kiện mới. Bên cạnh đó, học sinh chủ yếu ở các chịm bản
xa, lại chưa có nhà bán trú nên việc đến trường của các em còn gặp rất nhiều
khó khăn. Điều kiện kinh tế của người dân cịn nghèo, dân trí khơng cao nên
việc đầu tư cho con em học tập cịn hạn chế.
+ Về phía giáo viên
Nhìn chung, đội ngũ cán bộ giáo viên nhà trường tương đối đơng, song
chất lượng khơng đồng đều. Chưa có kinh nghiệm dạy học theo hướng đổi mới
tích hợp liên môn trong những tiết dạy ở các môn học dẫn đến giờ học thường
khơ khan, thiếu sinh động, chưa kích thích hứng thú và sự yêu thích của học
sinh, phần nào ảnh hưởng đến thái độ học tập của học sinh nói chung và đối với

SangKienKinhNghiem.net


mơn âm nhạc nói riêng.
+ Về phía học sinh
Đối với học sinh trường THCS Sơn Hà, nhìn chung các em đều ngoan, lễ
phép nhưng tương đối nhút nhát. Đa phần học sinh bị chi phối, ảnh hưởng về các
mơn chính, lo cho thi, lo đánh giá, phần nào sao nhãng việc học môn âm nhạc.
Một nguyên nhân khách quan khác cũng không kém phần quan trọng liên quan
đến hiệu quả và chất lượng bộ mơn đó là thời gian dành cho bộ mơn âm nhạc q
ít (1tiết/ tuần).
2.3. Những giải pháp để giải quyết vấn đề
* Đối với việc dạy học Nhạc lí:
Nhạc lí là nội dung tương đối khó dạy, vì học sinh khơng được học
thường xun, thời gian dạy ít và các em khơng có điều kiện vận dụng. Bên

cạnh đó, một số kiến thức cịn xa lạ, khó tiếp thu với nhiều em. Khi dạy Nhạc lí,
giáo viên cần dạy chính xác, đầy đủ về kiến thức, ngắn gọn và dễ hiểu, cần tạo
điều kiện cho học sinh được quan sát, lắng nghe, trả lời, nhận xét, so sánh, được
thực hành bằng những bài hát, bài tập đọc nhạc cụ thể. Giáo viên cần tránh một
số lỗi sau:
- GV dạy sai về kiến thức, phân tích, giải thích khơng đúng về bản chất
của kiến thức.
- GV chỉ thuyết trình, diễn giảng mà khơng cho HS được nghe âm thanh,
được quan sát hay làm bài tập.
- GV phân tích sâu, mở rộng về kiến thức nhạc lí, làm nội dung trở nên
rườm rà.
- GV yêu cầu HS làm bài tập không phù hợp với mục tiêu.
Trong những lỗi dạy sai về kiến thức, lỗi dạy sai về phách là khá phổ
biến. Nhiều giáo viên hiểu sai (thực ra là hiểu một cách máy móc) về nhịp và
phách trong âm nhạc. Tuy nhiên, đây lại là kiến thức rất cơ bản, liên quan tới
việc trình bày bài hát và bài Tập đọc nhạc, vì vậy dẫn đến hậu quả là hầu hết học
sinh thể hiện không đúng trường độ các bài thực hành âm nhạc. Ví dụ giáo viên
hướng dẫn học sinh đọc nét nhạc sau kết hợp gõ phách:

Khi đọc đến nốt Đơ cuối bài, có giáo viên yêu cầu học sinh gõ 2 tiếng
(tiếng thứ nhất vang lên khi đọc nốt Đô) rồi ngừng gõ và ngừng ngân, giáo viên
khác lại yêu cầu các em phải gõ đến tiếng thứ 3 mới ngừng gõ và ngừng ngân.
Vậy ai là người đã hiểu đúng và làm đúng? Khái niệm về phách thì mọi giáo
viên chắc chắn đều thuộc: đó là những khoảng thời gian ngắn và bằng nhau, lặp

SangKienKinhNghiem.net


đi lặp lại đều đặn, liên tục. Tuy vậy, bản chất của phách thì nhiều giáo viên cịn
chưa hiểu đúng: phách là đơn vị đo trường độ trong âm nhạc (tức là thời gian,

tương tự giây, phút) và mỗi phách là khoảng thời gian trôi qua giữa hai tiếng gõ
liền kề. Nếu khơng có hai tiếng gõ thì khơng thể có được một phách: tiếng gõ
thứ nhất là điểm khởi đầu của phách, tiếng gõ tiếp theo là điểm kết thúc của
phách, đồng thời nó cũng là điểm khởi đầu của phách sau đó.

Như vậy, để thể hiện đúng trường độ nốt nhạc ngân 2 phách, cần phải gõ
3 tiếng (tiếng thứ nhất vang lên khi bắt đầu đọc nốt nhạc) rồi ngừng gõ và ngừng
ngân là chính xác.

Tương tự, để thể hiện đúng trường độ nốt nhạc ngân 3 phách, cần phải gõ
4 tiếng… Quay lại với ví dụ trên, khi hướng dẫn học sinh đọc nét nhạc dưới đây
kết hợp gõ phách:

Giáo viên yêu cầu học sinh khi đọc nốt Đô cuối bài, phải gõ đến tiếng thứ
3 mới ngừng gõ và ngừng ngân là chính xác.
Để hiểu rõ hơn vấn đề này, chúng ta cần tìm hiểu về sơ đồ phách. Sơ đồ
phách là hình ảnh tượng trưng cho đường nét tay gõ phách, nhằm phân tích và
mô tả để chúng ta thấy rõ về trường độ của các nốt nhạc trong hình tiết tấu nào
đó. Khi gõ phách, thực chất là tay mỗi người vẽ vào không gian một đường
thẳng (gồm nét đi lên và nét đi xuống) lặp đi lặp lại. Nhưng trong sơ đồ, nét đi
lên và nét đi xuống được chuyển dịch đều đặn về phía bên phải tạo nên đường
gấp khúc, làm như vậy để thuận tiện cho việc diễn tả trường độ của từng nốt
nhạc đã ngân lên như thế nào.
Ví dụ khi mô tả trường độ các nốt nhạc (6 nốt) trong hình tiết tấu trên:

Dùng sơ đồ phách để mô tả độ ngân dài của 6 nốt nhạc, chúng ta sẽ thấy:

SangKienKinhNghiem.net

Trong ví dụ này, nốt 1 và nốt 6 đều ngân hai phách, như vậy sơ đồ phách
của chúng phải giống nhau. Điều đó giúp chúng ta nhận thấy, nếu nốt cuối trong
bản nhạc ngân dài 2 phách, cần phải gõ đến tiếng thứ 3 rồi mới ngừng gõ và
ngừng ngân.
Ví dụ khi mơ tả trường độ các nốt nhạc trong một hình tiết tấu phức tạp
hơn:

Dùng sơ đồ phách để mô tả độ ngân dài của 12 nốt nhạc và dấu lặng đen,
chúng ta sẽ thấy:

Như vậy sơ đồ phách giúp ta thấy rõ từng nốt nhạc vang lên chính xác ở
vị trí nào khi gõ phách, dù với hình tiết tấu đơn giản hay phức tạp. Nếu khơng
dùng sơ đồ phách, sẽ rất khó lí giải về trường độ của những nốt cuối bản nhạc,
đặc biệt khi đó là những nốt móc đơn, móc đơn chấm dơi hoặc móc kép.
Bên cạnh đó, khi dạy nhạc lí người giáo viên cần nhớ được các nguyên tắc
cơ bản sau:
+ Nguyên tắc thứ nhất: “ Từ thực tiễn rút ra khái niệm hoặc định nghĩa
về lí thuyết”.
Ví dụ: Muốn định nghĩa về nhịp 2/4 , giáo viên cần hát trích đoạn và đánh
nhịp một số bài hát viết ở nhịp 2/4 và gợi ý để học sinh trả lời về định nghĩa
nhip 2/4. Giáo viên củng cố, bổ sung và đưa ra định nghĩa về nhịp 2/4.
+ Nguyên tắc thứ hai: “ Lấy cái học sinh đã biết để đi đến cái học sinh
chưa biết”.
Ví dụ: Khi dạy về trường độ của âm thanh, giáo viên cho học sinh nghe
trích đoạn một bài hát quen thuộc và gõ phách để học sinh nhân ra trường độ của
âm thanh có độ dài ngắn khác nhau. Từ đó đưa ra khái niệm về trường độ của
âm thanh....
* Đối với việc dạy hát: Ngoài các bước dạy một bài hát theo quy định thì
người giáo viên cần biết áp dụng được một số giải pháp sau:

SangKienKinhNghiem.net


Một là, cải thiện mối quan hệ Dạy - Học giữa thầy và trò
Trong sự nghiệp giáo dục, mối quan hệ giữa thầy và trị ln mật thiết.
Vai trị của người thầy là dạy và nhiệm vụ của trò là học. Cần phải nhận thức
được rằng mối quan hệ giữa thầy và trò là mối quan hệ giữa chủ thể - chủ thể.
Với vị trí quan trọng của phân mơn, tính tích cực của học sinh trong học hát cần
được xác định cụ thể thông qua các hoạt động của thầy và trị, trong đó người
thầy là người trực tiếp quyết định các mối quan hệ này. Người giáo viên vào lớp
với thái độ vui vẻ thân mật đối với học sinh, việc đánh giá công bằng trong việc
kiểm tra miệng...đều là những yếu tố góp phần tạo nên khơng khí hào hứng
chung của cả lớp để chuẩn bị bước vào bài học mới nhưng sự hứng thú học tập
chỉ thực sự bắt đầu với phần giới thiệu đề mục mới tạo sự hấp dẫn đối với học
sinh.
Hai là, đổi mới cách dạy học
Hiện nay, với xu hướng đổi mới giáo dục, vai trị của người giáo viên vơ
cùng quan trọng bởi giáo viên chính là người định hướng, khuyến khích, giúp
học sinh tự khám phá tri thức. Với vai trị đó, trước hết, giáo viên phải giải
phóng cho học sinh trong quan hệ thầy - trò với phương châm “Tất cả vì học
sinh thân yêu” hay “Dạy học lấy học sinh làm trung tâm”. Cần chú ý phát triển ở
người học tính tích cực, sáng tạo, phát huy hứng thú, động cơ và tinh thần của
học sinh. Mặt khác, giáo viên cần phải nâng cao nghiệp vụ sư phạm, biết sử
dụng công nghệ thông tin và đồ dùng dạy học (Nhạc cụ) trong dạy học, làm
phong phú bài giảng, giúp học sinh có động lực phát huy tri giác trong học tập.
Từ đó có thể khuyến khích kĩ năng nghe và tự đánh giá của học sinh bằng cách
thay đổi tiết tấu, tempo hay dịch giọng bản nhạc để học sinh nhận biết và thực
hành.
Ví dụ: Hành khúc tới trường (Âm nhạc 6)

GV thay đổi tốc độ của bài hát: Từ tempo 110 xuống 90 hoặc thay đổi
tiết tấu từ Machl sang Beat ballat..
Em có nhận xét gì nếu thay đổi tốc độ cũng như tiết tấu cho bài hát như
chúng ta vừa trình bày?

SangKienKinhNghiem.net


Học sinh trả lời: Bài hát Hành khúc tới trường nếu hát ở tốc độ chậm
cũng như tiết tấu nhẹ nhàng mềm mại sẽ không phù hợp với sắc thái của bài hát
vì bài hát có tính nhịp đi, hùng mạnh.
Giáo viên giải thích: Cơ bản một bài hát có thể sử dụng nhiều tiết tấu và
tempo khác nhau. Tuy nhiên, dựa vào tính chất của bài để lựa chọn tiết tấu và
tempo phù hợp như thế mới truyền tải được sắc thái cũng như ý tưởng của tác
giả.
Với cách trình bày như vậy chắc chắn từng ngày học sinh sẽ có những
cảm nhận mới trong mỗi lần hát và nghe hát.
Ba là, hướng dẫn học sinh nêu cảm nhận về bài hát vừa được học
Trong học tập, hướng dẫn học sinh tìm tịi sáng tạo là hình thức cao nhất
thể hiện tính tích cực học tập của học sinh, hãy bắt đầu khuyến khích các em
mạnh dạn nói lên những cảm nhận của mình về mơn học, về bài hát. Giáo viên
cần tạo điều kiện để HS tự nhận xét, tự đánh giá, tự cảm nhận để có thể điều
chỉnh cách học theo hướng tích cực.
Ví dụ: Sau khi cho HS nghe hát mẫu và đọc lời ca, GV đặt câu hỏi:
Em hãy nêu cảm nhận của mình về bài hát Mái trường mến yêu?
Học sinh sẽ trả lời qua phần gợi mở của giáo viên. VD: Nội dung bài hát
nói lên điều gì? Giai điệu bài hát như thế nào? Qua bài hát này bản thân em học
tập được gì? Em sẽ phải làm gì để xứng với những điều mà nội dung bài hát
muốn chuyển tải tới…? Có thể HS trả lời chưa được trơi chảy hoặc ý tứ chưa
được sâu sắc song qua nhận xét và khắc hoạ của giáo viên (có nhiều cách để

hướng dẫn học sinh nêu cảm nhận, có thể là ngay sau khi nghe hát mẫu về bài
hát như ví dụ, cũng có thể sau khi được trình bày bài hát ; học sinh có thể nêu
theo hình thức cá nhân hoặc theo nhóm, tùy thuộc vào thái độ học tập và đối
tượng học sinh mà người giáo viên có thể yêu cầu và hướng dẫn) thì học sinh từ
chỗ hiểu nội dung bài hát còn mơ hồ sẽ hiểu sâu sắc hơn và đặc biệt là sẽ có
trách nhiệm hơn trong việc học tập cũng như rèn luyện.
Bốn là, hướng dẫn học sinh thể hiện bài hát kết hợp với nhạc đệm và vận
động phụ họa.
Trong khi dạy bài hát, người giáo viên ngồi cơng việc chuẩn bị hát thuần
thục bài hát; đàn chuẩn xác giai điệu, soạn giáo án... thì một việc khơng thể thiếu
để khích lệ và tạo điều kiện cho học sinh được thể hiện, được hoạt động đó là
chuẩn bị tốt các động tác phụ họa cho bài hát hoặc một số động tác vận động
cho phù hợp với các bài hát khác nhau để hướng dẫn học sinh. Ví dụ, với bài hát
Đi cấy, giáo viên hướng dẫn một số động tác múa đèn của Thanh Hóa hoặc bài
hát Vui bước trên đường xa giáo viên hướng dẫn một vài động tác nhẹ nhàng

SangKienKinhNghiem.net


uyển chuyển… Như vậy những điều đó sẽ khơng chỉ giúp cho cách trình bày bài
hát thêm sinh động mà các em cịn được tìm hiểu về những điệu múa mang tính
chất đặc trưng vùng miền hay các động tác vui nhộn của tân nhạc rất cuốn hút và
đặc sắc. Tuy nhiên, phần hướng dẫn của giáo viên chỉ là một trong những cách
để gợi ý cho học sinh thực hiện, cịn để tích cực hơn nữa thì người giáo viên nên
chia nhóm và giao cho các em về chuẩn bị bài hát và các động tác trước một
tuần để giờ học tiếp theo các em được trình bày và biểu diễn theo khả năng tự
biên đạo. Từ đó, giáo viên dễ dàng đánh giá, cho điểm và phân loại được học
sinh.
Năm là, dạy học tích hợp các mơn học với mơn âm nhạc
Đây là phương pháp mà tồn ngành đang được triển khai thực hiện. Ngồi

mục đích giáo dục học sinh u thích ca hát, cịn phải giáo dục các em biết nhớ
về lịch sử đất nước, biết yêu văn học... và vân dụng được những điều đã học vào
thực tiễn cuộc sống. Ví dụ, khi dạy bài hát: Nổi trống lên các bạn ơi! (Âm nhạc
8), khi giáo viên giới thiệu bài và dạy nội dung bài hát thì lồng ghép truyền
thuyết Lạc Long Quân và Âu cơ trong ngữ văn 6 để học sinh nhớ lại cội nguồn
dân tộc. Từ đó có thêm tinh thần yêu quê hương đất nước, yêu dân tộc, đoàn kết
giúp đỡ nhau trong học tập...
Sáu là, tổ chức cho học sinh chơi trị chơi và quan sát hình ảnh để củng
cố bài học
Sau khi học bài hát đã thuần thục, phần thời gian cuối giờ giáo viên tổ
chức cho học sinh chơi trò chơi “Ai nhanh hơn” bằng cách đàn giai điệu của câu
hát bất kỳ, học sinh đốn và trình bày câu hát. Học sinh nhận xét, giáo viên đánh
giá và cho điểm. Hoặc tổ chức các trị chơi “Ơ chữ bí mật” để đốn tên bài hát,
câu nhạc....
Sử dụng tranh ảnh để củng cố bài hát: giáo viên đưa ra một số bức tranh
(hoặc ảnh) minh họa cho bài hát, học sinh cần phải xếp chúng theo trình tự phù
hợp với nội dung của bài hát. Ví dụ xếp các bức ảnh sau cho phù hợp với trình
tự nội dung của bài Chúng em cần hịa bình (Âm nhạc 7)

SangKienKinhNghiem.net


* Đối với việc dạy tập đọc nhạc (TĐN)
Để dạy tốt phân môn tập đọc nhạc, người giáo viên cần thực hiện và áp
dụng tốt một số phương pháp chủ yếu sau đây:
- Phương pháp nghe - đọc chuẩn xác cao độ
Phương pháp này chủ yế giúp cho HS đọc đúng quan hệ cao độ nối tiếp
giữa các âm trong một giọng nhất định. Qua hoạt động này giúp học sinh nhớ
được hình nốt trên khng.
- Phương pháp quan sát, thể hiện đúng trường độ và tiết tấu

Phương pháp này là dạy cách thể hiện mối quan hệ giữa trường độ và tiết
tấu qua kí hiệu hình nốt. Tiết tấu của bài hát, bản nhạc mỗi bài có một dạng, một
kiểu khác nhau… Trong âm nhạc, tiết tấu có vai trị cực kì quan trọng. Dạy học
sinh thực hành tiết tấu trong TĐN chính là tập cho các giải mã các kí hiệu ghi
trường độ âm thanh bằng hình nốt để cho những âm hình ghi trên giấy vang lên
sống động.
- Phương pháp thực hành ghi nhạc
Ngoài các phương pháp trên, người giáo viên khi dạy nhạc có thể xen kẽ,
bổ sung dạy ghi nhạc, vừa nhằm bổ trợ cho TĐN, vừa luyện tai nghe và tăng
cường sử dụng các kí hiệu âm nhạc.
- Phương pháp kiểm tra đánh giá
Kết thúc một nội dung dạy học hoặc một phần của nội dung, thông thường
người ta tiến hành kiểm tra. Dạy âm nhạc cũng thế, không thể thiếu kiểm trađánh giá. Với âm nhạc có thể kiểm tra như sau:
+ Kiểm tra hát theo nhóm, cách này chỉ mất ít thời gian và có thể kiểm tra
được cả lớp.
+ Đánh giá bằng q trình học tập như: chăm chỉ, có khả năng đạt, chưa

SangKienKinhNghiem.net