Quan điểm C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin về tính chính trị trong tuyên truyền báo chí cách mạng

Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

QUAN ĐIỂM C.MÁC, PH.ĂNGGHEN, V.I.LÊNIN VỀ TÍNH
CHÍNH TRỊ TRONG TUYÊN TRUYỀN BÁO CHÍ CÁCH MẠNG
Đào Thu Hiền
Khoa Lý luận chính trị - Trường Đại học Thủy lợi

1. GIỚI THIỆU CHUNG

3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

3.1. Khát quát về tính chính trị trong
tuyên truyền tư tưởng
Công tác tuyên truyền tư tưởng ln gắn
liền với hoạt động chính trị với mục đích làm
thay đổi nhận thức, hình thành thái độ, tình
cảm, niềm tin và thói quen hành vi ở đối tượng
được tác động theo định hướng chính trị nhất
định. Thơng thường, khái niệm tuyên truyền
theo nghĩa hẹp nhấn mạnh vào tuyên truyền tư
tưởng, tuyên truyền chính trị là chủ yếu. Trong
cuộc đấu tranh giai cấp, khơng chỉ có lực
lượng tiến bộ cách mạng chú trọng thực hiện
hoạt động tuyên truyền mà cả lực lượng phản
động cũng rất quan tâm tới hoạt động này.
Tuyên truyền qua báo chí ngày càng trở
thành phương thức quan trọng trong quá trình
giành và giữ quyền lực nhà nước của các lực
lượng chính trị. Do đó, hầu hết các tờ báo xã
hội đều chịu sự chi phối của chính trị, mang
nội dung chính trị. “Tuyệt đối từ bỏ chính trị

là khơng thể được; tất cả các tờ báo chủ
trương từ bỏ chính trị cũng đều làm chính trị.
Vấn đề chỉ là làm chính trị như thế nào và
làm loại chính trị gì”[3, tr.551].
Tính chính trị trong hoạt động tuyên
truyền báo chí cách mạng biểu hiện rõ nét ở
các khía cạnh: Chức năng thơng tin thời sự;
Tính luận chiến; Tính đảng; Khả năng thức
tỉnh, giác ngộ, cổ vũ quần chúng; Khả năng
củng cố, bảo vệ thành quả cách mạng.
3.2. Biểu hiện tính chính trị trong tuyên
2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
truyền báo chí cách mạng theo quan điểm
Nghiên cứu dựa trên cơ sở nguyên tắc C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin
phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện
Thứ nhất, các nhà kinh điển của chủ nghĩa
chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Đồng thời, Mác–Lênin khẳng định về tính thời sự của
tác giả cũng vận dụng phương pháp nghiên cứu báo chí cách mạng. Những bài báo của
của chun ngành cơng tác tư tưởng để làm nổi C.Mác, Ph.Ăngghen vừa có tính thời sự vừa
bật nội dung như: phương pháp hệ thống hóa giàu nội dung khoa học. C.Mác từng là biên
thông tin, phương pháp so sánh đối chiếu, tập viên những vấn đề chính trị Châu Âu của
tờ New York Tribune - một tờ báo Anh - Mỹ
phương pháp phân tích và tổng hợp.
Báo chí ra đời và phát triển gắn liền với
quan điểm triết học chính trị của giai cấp và
của những nhà hoạt động tư tưởng. Báo chí
cách mạng là phương tiện tuyên truyền hiệu
quả mang đậm tính chính trị. Theo V.I.Lênin,
“Trong thời đại ngày nay, khơng có tờ báo
chính trị thì khơng thể có phong trào gọi là

chính trị”, “chúng ta cần trước hết là tờ báo,
khơng có nó thì khơng thể tiến hành một cách
có hệ thống cuộc tuyên truyền, cổ động hết
sức có nguyên tắc và tồn diện”[1, tr.46].
C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin khơng
những là các nhà lý luận thiên tài, lãnh tụ vĩ
đại của phong trào cộng sản, mà còn là những
nhà báo xuất sắc. Nhận thức rõ về vai trị của
báo chí với cơng tác tuyên truyền cách mạng,
các nhà kinh điển luôn coi báo chí là vũ khí
sắc bén mà giai cấp vơ sản cần phải nắm giữ
và khai thác sử dụng có hiệu quả trên mặt
trận đấu tranh tư tưởng để giác ngộ quần
chúng, liên kết lực lượng, phát triển phong
trào cách mạng, đồng thời vạch trần bản chất
xuyên tạc và đập tan những luận điệu sai trái
của kẻ thù. Chính cuộc đời cống hiến cho
cách mạng của các ông gắn liền với hoạt
động báo chí đã hình thành quan điểm sâu
sắc về bản chất và đặc trưng của báo chí, đặc
biệt là sự luận giải cho tính chính trị trong
tuyên truyền báo chí cách mạng.

285


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

hay nhất lúc bấy giờ. Theo dòng thời sự,
nhạy cảm với những vấn đề chính trị quan

trọng, quan tâm đến mối liên hệ giữa tính
thời sự với tính khoa học trước mắt và lâu
dài, các bài viết được tập hợp trong 50 tập
của C.Mác, Ph.Ăngghen chỉ ra nhiều vấn đề
thời sự của nước Đức đương thời bảo thủ,
khắc nghiệt; về tình cảnh giai cấp lao động ở
Anh trong quá trình tích lũy tư bản đầy mồ
hơi và nước mắt (“To the working classes of
Great Britain”). Khơng riêng tình hình ở
Đức – quê hương các ông, ở Anh – nơi Mác
được cư trú lâu dài, C.Mác, Ph.Ăngghen đã
cập nhật và phân tích các vấn đề về Châu Âu,
về thế giới rất chi tiết, sắc sảo: Cuộc chiến
tranh Châu Âu; Tình hình quân đội các nước
tại Thổ Nhĩ Kỳ; Chiến tranh ở vùng Đanuyp;
Cuộc tấn công vào các pháo đài Nga; Chiến
dịch Crưm, Cuộc chiến tranh ở phương Đông;
Sự phá sản của nước Áo; Các kế hoạch quân
sự của Pháp và Anh; Cuộc khởi nghĩa ở Hy
Lạp – Tây Ban Nha – Trung Quốc;…Văn
phong của C.Mác viết có khi kiểu cách, nhưng
đằng sau sự hoa mỹ của ngôn từ vẫn là thơng
tin chính xác của báo chí.
Với phương pháp nghiên cứu thơng tin và
phân tích một cách biện chứng, C.Mác,
Ph.Ăngghen đã không những thể hiện như
các nhà lý luận quân sự đại tài mà cịn thành
cơng khi khám phá và lý giải các vấn đề phức
tạp khác về khoa học, triết học, luật học. Sau
này, V.I.Lênin, một lãnh tụ vĩ đại của giai

cấp vơ sản ở thời kỳ chính quyền đã được
thiết lập cũng hết sức quan tâm đến vai trò
của báo chí, khẳng định: báo chí là tai mắt
của cuộc sống, là món ăn tinh thần khơng thể
thiếu nếu muốn tìm hiểu cuộc sống.
Thứ hai, các nhà kinh điển phân tích về
tính luận chiến của báo chí cách mạng. Chức
năng của báo chí trong một xã hội nhiều bất
cơng, quần chúng lao động nghèo khổ, giai
cấp thống trị tàn bạo, khơng gì khác là chức
năng phê phán, vạch trần âm mưu của các thế
lực đối lập. “Theo ý tôi, chức trách đầu tiên
của báo chí, tức là chức trách vạch trần sự
lừa bịp” [4, tr.891]. Để đến được với chân lý
và khẳng định sự thật, C.Mác đã gặp rất
nhiều khó khăn khi mà các thế thực phản
động, bảo thủ cũng ra sức sử dụng cơng cụ
báo chí để xun tạc, cịn tồ án của nhà
nước tư sản thì khơng tơn trọng công lý.
C.Mác, Ph.Ăngghen là những chiến sĩ dũng
cảm dùng ngịi bút làm vũ khí trên mặt trận
báo chí, tiến công thế lực phản động, chỉ ra

đối tượng của sự phê phán, yêu cầu phê phán
triệt để chế độ thống trị. Chính các ơng cũng
là mục tiêu phê phán, loại trừ của kẻ thù.
C.Mác luôn là đối thủ bị vây hãm và bị tiến
cơng. Ph.Ăngghen viết:“Trong suốt bao
nhiêu năm rịng rã, Mác rõ ràng là tác giả
Đức bị vu khống tinh vi nhất; song không ai

chối cãi ông đã đấu tranh dũng cảm và mọi
địn của ơng đều trúng đích” [7, tr.494-495].
Sức mạnh của phê phán bằng lý luận thông
qua báo chí đã được khẳng định: “Vũ khí của
sự phê phán cố nhiên không thể thay thế
được sự phê phán của vũ khí, lực lượng vật
chất chỉ có thể bị đánh đổ bằng lực lượng vật
chất; nhưng lý luận cũng sẽ trở thành lực
lượng vật chất, một khi nó xâm nhập vào
quần chúng” [5, tr.580].
Thứ ba, tính đảng của báo chí cách mạng
được biểu hiện rõ nét. C.Mác, Ph.Ăngghen
ln nhấn mạnh tính đảng trong hoạt động báo
chí. Báo chí là hoạt động chính trị địi hỏi
người viết phải có ý thức về chỗ đứng, thái độ
và hành động gắn với lợi ích và quyền lợi giai
cấp. Báo chí phải được xác định vững chắc
hướng đi góp phần vào sự nghiệp phát triển xã
hội. Nhà báo cũng phải là một nhân cách tốt
đẹp, trung thực, không bị lôi kéo vào những
khuynh hướng phức tạp. Khơng nên xem báo
chí là một hướng tiến thân vội vã.

Trong tình hình phát triển ồ ạt và lẫn lộn
giữa báo chí vơ sản chân chính và báo chí
ngụy trang danh nghĩa cách mạng, tính đảng
trong báo chí cần được khẳng định; phải tiến
hành tranh luận, thuyết minh phát triển và
bảo vệ những lợi ích của Đảng, bác bỏ và
đánh bại các luận điệu huyênh hoang của

đảng đối địch. Kế thừa tư tưởng này,
V.I.Lênin cũng đã đóng góp, phát triển quan
điểm về tính đảng khi mà các lực lượng đối
lập rêu rao rằng: sách báo mà chịu sự lãnh
đạo của Đảng sẽ mất đi tính tự do sáng tạo
nghệ thuật. Ông vạch trần chân tướng của bọn
họ rằng làm sao có thể có tự do được trong xã
hội đồng tiền làm bá chủ, người viết lệ thuộc
vào thị hiếu của một số người với đơn đặt
hàng thấp kém, tầm thường. Mơi trường phức
tạp, hàng ngày xói mịn nhân tính, ngịi bút dễ
bị bẻ cong, trang viết nghèo nàn, thậm chí
bệnh hoạn. “Trong xã hội xây dựng trên quyền
lực của đồng tiền, trong xã hội mà quần chúng
lao động phải ăn xin và một nhúm ít người
giàu có thì ăn bám, quyết khơng thể có “tự do”
thực sự và chân chính” [6, tr.310].

286


Tuyển tập Hội nghị Khoa học thường niên năm 2018. ISBN: 978-604-82-2548-3

Nhà nước tư sản luôn can thiệp thô bạo
vào hoạt động báo chí ở mỗi chặng đường
lịch sử. Các nhà báo cách mạng đã nhiều
phen điêu đứng (bị đẩy vào cảnh nghèo khổ,
túng thiếu, bị treo bút có thời hạn, cấm viết
lâu dài, trục xuất, lưu đày, cầm tù,…). Bản
thân C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin cũng vô

cùng vất vả (nhiều lần bị trục xuất khỏi đất
nước mình hoặc bị lưu đày ở những vùng đất
xa xôi). Tuy nhiên, với các ông, ý chí mạnh
mẽ của nhà báo cộng sản, nhân cách và trí tuệ
sáng ngời đã khơng thể bị khuất phục.
Thứ tư, báo chí cách mạng là cơng cụ hữu
hiệu thức tỉnh, giác ngộ, cổ vũ quần chúng.
Trong cuộc đời hoạt động chính trị của mình,
các nhà kinh điển ln tiến hành phê phán
quan điểm xem thường quần chúng và khẳng
định: báo chí sẽ góp phần quan trọng trong
nhiệm vụ thức tỉnh quần chúng. Đối tượng
của tuyên truyền báo chí là quần chúng lao
động, những con người có lương tâm, tuy cịn
ít được học hành, nhưng là người lương
thiện, ham hiểu biết. Cuộc sống của họ cịn
khổ cực; phải hiểu tính cách của họ, thức tỉnh
và tìm hướng giải quyết; khơng thể chấp
nhận thái độ của báo chí tư sản, những kẻ cậy
quyền thế vừa khinh miệt, vừa che đậy sự
thực. Lênin đã kế thừa và phát triển quan
điểm của Mác, rằng: phải chú ý chủ yếu đến
việc nâng công nhân lên trình độ những
người cách mạng, phải có cách nhìn quần
chúng lao động với tinh thần trân trọng, thân
ái. Công nhân cần được nâng cao nhận thức
chính trị xã hội bằng nhiều tác phẩm có giá
trị của nhân loại, chứ không phải chỉ “bằng
cách trực tiếp giáo dục cho họ thuần túy về
chủ nghĩa Mác mà thôi”.

Thứ năm là khả năng góp phần củng cố,
bảo vệ thành quả cách mạng của báo chí.
Thời kỳ của C.Mác, Ph.Ăngghen, lý luận báo
chí trong q trình hoạt động của các ơng
nhấn mạnh chức năng phê phán xã hội, do
yêu cầu chính trị lúc này cần lật đổ chế độ tư
bản chủ nghĩa. Đến thời kỳ V.I.Lênin, khi
cách mạng vô sản bước đầu thành cơng, thì
nhiệm vụ xây dựng xã hội mới trở nên bức
thiết. Do đó, tun truyền báo chí khơng chỉ
phê phán mà cịn phải góp phần xây dựng xã
hội mới, củng cố và bảo vệ thành quả cách
mạng. Vai trò của báo chí cách mạng khơng
chỉ đóng khung ở việc phổ biến tư tưởng,
giáo dục tư tưởng, cổ động tập thể mà cịn là
người tổ chức tập thể. “Báo chí là người

tuyên truyền, người cổ động, người tổ chức
chung, người lãnh đạo chung”[2, tr.366].
Vào thời điểm chính trị căng thẳng, Lênin
khơng ngừng phát huy vai trị của báo chí
tun truyền một cách hiệu quả để bảo vệ
thành quả cách mạng. Người chỉ rõ: giai cấp
tư sản tuy đã kết thúc nhiệm vụ chính trị và
lịch sử nhưng vẫn tìm cách phản cơng để
giành lại những gì đã mất. Giai cấp vơ sản
đang hăng hái bắt tay xây dựng đời sống mới
chưa từng có trong lịch sử nên khơng tránh
khỏi khó khăn, sai lầm (Bài viết: Cơn điên
loạn của những kẻ bị thất bại, Bàn về tính

chất báo chí của chúng ta,…). Người viết về
trách nhiệm xây dựng cuộc sống mới, chính
quyền nhà nước mới, nền văn hóa - văn nghệ
mới. “Nhiệm vụ văn hóa khơng thể thực hiện
nhanh được như nhiệm vụ chính trị và nhiệm
vụ quân sự….Trong cuộc chiến tranh, trong
vài tháng có thể giành được thắng lợi; nhưng
về văn hóa thì trong thời gian như thế khơng
thể giành được thắng lợi” [6, tr.469-468].
4. KẾT LUẬN

Như vậy, luận bàn về báo chí cách mạng,
quan điểm của C.Mác, Ph.Ăngghen,
V.I.Lênin đã thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về
tính chính trị đậm nét trong tun truyền báo
chí. Các ơng đã khai thác triệt để sức mạnh ở
đó, cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh của
giai cấp vô sản thế giới. Thông qua quá trình
nghiên cứu quan điểm của các nhà kinh điển
chủ nghĩa Mác về vấn đề này, chúng ta hiểu
sâu sắc hơn vai trị của báo chí với cách
mạng, sự đóng góp, hi sinh của các nhà báo
chân chính trên mặt trân tư tưởng. Từ đó,
nghiên cứu làm nền tảng định hướng phát
huy vai trị của báo chí cách mạng Việt Nam
theo đường lối của chủ nghĩa Mác – Lênin
trong thời đại mới.
5. TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1] Lịch sử Báo chí cách mạng Việt Nam (1925 2010), NXB Chính trị Quốc gia. Hà Nội 2013.
[2] Mác, Ăngghen, Lênin, Hồ Chí Minh bàn về

báo chí xuất bản, NXB Chính trị Quốc gia.
Hà Nội 2004.
[3], [4], [5], [7] C.Mác và Ph.Ăngghen: Toàn
tập, T.17, T.14, T.1, T.16, NXB. Chính trị
quốc gia, Hà Nội, 2000.
[6] C.Mác - Ph.Ăngghen - V.I.Lênin, Về văn học
và nghệ thuật, NXB. Sự thật, Hà Nội, 1977.

287