Nhu cầu tham vấn tâm lý của trẻ em gái bị ảnh hưởng bởi HIV AIDS khi gặp khó khăn trong quan hệ với bạn

NHU CAU THAM VAN TAM LY
CUA TRE EM G A I Bj ANH HaONG
BOI HIV/AIDS KHI GAP KHO KHAN
TRONG QUAN HE VOI BAN
ThS, Trinh Ha My

Hoc vien Phu nQViet Nam.
TS. Pham Van Tu

Trifdng Dai hoc Siiphqm Hd Ngi.

TOM TAT
Nhu cdu tham vdn tdm ly cua tre em gdi bi dnh huang bai HIV/AIDS khi gap
kho khan trong quan he vai ban duac tim hieu thong qua nhirng mong mudn duac
tham vdn tdm ly khi co kho khan vd hinh thuc tham vdn tdm ly khi co nhu cdu tham
vdn. Bdi viet sic dung ket qua phdn tich so lieu khdo sdt dinh luang (166 mdu) vd dinh
tinh (JO phong vdn sau) tren 176 tre em gdi bi dnh huang bai HlV/AlDS tai 4
tinh/thdnh Id: Hd Noi, Qudng Ninh, Hdi Phong vd Phii Tho. Nghien ciru su dung
phuang phdp dieu tra bdng bdng hoi vd phuang phap phong vdn sau, trong do diiu
tra bdng bdng hoi Id phuang phdp chu yeu. Ket qua khdo sdt thuc tien dd chi ra rang,
da so tre em gdi bi dnh huang bdi HIV/AIDS gap kho khan trong quan he vai ban.
Tuy nhien, kho khan trong quan he vdi ban cua nhieng tre em ndy chi a mice do trung
binh vd cdc em co xu huang gidi quyet nhiing kho khan ndy bdng cdch tdm su vdi
ban, vdi nguai than trong gia dinh. Da phdn tre em gdi bi dnh huang bai HIV/AIDS
CO mong mudn duac tham vdn tdm ly khi gap kho khan trong quan he vdi ban vd hinh
thuc tham vdn tdm ly true tiep thong qua cdc budi sinh hoqt, hoc tap, vui chai.
Tu- khoa; Nhu cdu tham vdn tdm ly; Tre em gdi bi dnh huang bdi HIV/AIDS;
Kho khan trong quan he vdi ban.
Ngdy nhdn bdi: 8/10/2018; Ngdy duyet dang bdi: 25/11/2018.
1. Mo- dau
Nhu clu tham vSn tam ly cua tre em bi anh hirong boi HIV/AIDS la

mong mu6n, doi hoi diroc trg giiip tam ly cua tre em co HIV/AIDS va tre em
CO nguy CO cao c6 HIV (tre em m6 coi ca b6 va me hoac m6 coi bd hoac m6
coi me vi ly do lien quan ddn HIV/AIDS, tre em song voi b6, me hoac ngircd

TAP CHI TAM LY HOC, S6' 12 (237), 12 - 2018


nuoi duong bi nhilm HIV). Khi gap phai nhiing kho khan tam ly trong cu6c
song, cac em thay can phai chia se voi nha tham van de dugc trg giiip, tir do co
the nhan thirc dugc chinh xac van de, khai thac dugc tiem nang, nguon luc cua
ban than nham tim kiem va thuc thi giai phap tot nhat trong viec giai quyet
nhirng kho khan tam ly ma minh gap phai.
Nhu cau tham van tam ly da dugc cac nha khoa hgc nghien ciru tir
nhiing nam 80 ciia the ky truoc tr6n ca hai mat: ly luan va thuc tien. Nhu cau
tham van tam ly ciia cac nhom yeu the (bao gom nhom tre em bi anh huong
boi HIV/AIDS) la van de dugc cac nha khoa hgc Viet Nam va nuoc ngoai
quan tam nghien cuu trong nhirng nam gan day. Cac nghien ciiu ve nhu cau
tham van tam ly cua tre em bi anh huong boi HIV/AIDS thuong tap trung vao
thuc trang nhu cau tham van ciia nhom tre em nay.
Nghien cuu tren tre em mo coi do HIV/AIDS, Boakye K. va Wilson K.N.
(2007) da kham pha nhirng nhu ciu dac biet ciia nhirng tre em nay va dac biet
nhan manh vao nhu cau tinh cam va nhu cau tham van cua cac em. Lau J.T.,
Tsui H.Y., Li C.K., Chung R.W., Chan M.W., Molassiotis A. (2003) xem xet
cac nhu cau va cam nhan ve moi truong xa hoi ciia nhiing nguoi dang song
chung voi HIV/AIDS tai Hong Kong va thay rang, ben canh nhiing nhu eSu ve
dieu tri y te, cung cdp thong tin lien quan din HIV, h i trg tai chinh, nhiing ngu6i
tham gia nghien ciru da thi hien nhu ciu tham van tam ly kha cao. Mpeli M.R.
va Fichardt A. (2007) da tiln hanh nghign cim va xac dinh ben canh cac nhu cau
ve thi chat, ve kiem soat, nhiing tre em bi anh huong boi HIV/AIDS tir 11 - 18
tuoi con CO cac nhu cau khach quan, trong do nhu cau dugc tham van tam ly la

cap thiet hon ca.
Nhiing nghien ciiu 6 trong nude ve thuc trang nhu can tham van tam ly
ciia tre em bi anh huong boi HIV/AIDS khong nhieu, c6 the ke den mot so
cong trinh nghien ciiu tieu bilu cua Nguyin Thi Phuong Trang (2010), Nguyin
Van Cu, Pham Van Tu (2012), Phan Van Tuong, Pham Thi Hong, Nguyin
Nguyen Ngge (2012)... Nghien ciiu cua Nguyen Thi Phuong Trang (2010) tren
nhom tre em bi anh huong boi HIV/AIDS (nhom tre mo coi) song tai Trung
tam Nuoi day tre em co hoan cdnh kho khan tai thanh pho Da Nang da chi ra
rang, nhu cau tham van tam ly cua tre em song tai Trung tam nay la rat cao.
Ngi dung va hinh thirc tham van tam ly ma cac em mong dgi rat phong phu va
da dang, nhung vi co nhieu tro ngai khac nhau nen cac em vin chua dugc tiep
can vdfi boat dong tham van tam ly. Nghien ciiu kho khan t^m ly va nhu cau
dugc tham vin cua tre bj anh huong boi HIV/AIDS, Nguyen Van Cu va Pham
Van Tu (2012) da chi ra rang, khi gap kho khan tam ly, a cac em nay sinh nhu
ciu tham van tam ly de giai quyet nhiing kho khan do. Ciing theo huong

TAPCHl'TAMLyHOC, Sa'12(237), 12-2018

19


nghien citu nay, nhom tac gia Phan Van Tuong, Pham Thj Hong, Nguyen
Nguyen Ngoc (2012) bing phuong phap nghien citu mo ta cat ngang ket hgp
dinh tinh (phong vin sau va thao luan nhom) va djnh lugng (52 tre em bi anh
huong boi HIV/AIDS tir 8 - 17 tuli va 90 nguoi cham soc chinh cac em) tat
huyen Soc Son, Ha Ngi nam 2011 da cho thay, tre em bj anh huong boi
HIV/AIDS cin su giup do vl tam ly tir nhiing noi cung cap dich vu tham van
tam ly.
Tuy nhien, nhu ciu tham vin tam ly cua tre em bj anh huong boi HIV/
AIDS chi la mot phin, mot mang nho trong loan bg cac nghien ciru ke tren.

Nhirng nghien cuu chuyen sau vl nhu ciu tham van tam ly ciia tre em bi anh
huong boi HIV/AIDS con it, tan man, dac biet la 6 nuoc ta.
Trong bai vilt nay, chiing toi tim hilu nhung kho khan trong quan hi
voi ban cua tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS, til do phan tich nhiing
mong muln, doi hoi dugc trg giup tam ly cua cac em khi co kho khan. Tre em
gai hi anh huong boi HIV/AIDS dugc dl cap trong nghien citu co do tuli tir 10
din 16. 6 do tuli nay, nhu ciu giao tilp voi ban ciia cac em phat trien m^nh,
tinh ban dong vai tro quan trgng, la mot phin khong thi thilu trong cugc song.
Them vao do, da phin khach thi nghien ciiu dIu khong dugc sing ciing bo/me
hoac ca bl va me nen mli quan he ban be dli voi cac em cang tro nen quan
trgng. Chinh vi vay, vin dl bai vilt dl cap khong chi co y nghia vl mat ly lu$n,
ma con co y nghTa thuc tiln khi gap kho khan trong quan he voi ban gop phan
dap img nhu ciu tham vin tam ly ciia tre em gai bi anh hucmg boi HIV/AIDS,
giup cac em giam thieu kho khan, nang cao chat lugng cugc song.
2. Mau va phuong phap nghien ciru
2.1. Mau nghien ciru
Mlu nghien cuu bao gom 166 mau dinh lugng va 10 miu dinh tinh
(phong vin sau) tre em gai bi anh huong boi HIV/AIDS. Dac diim nhan khau xa hoi cua mau dinh lugng dugc trinh bay o bang 1.
Bdng 1: Dac diem ciia mdu nghien cim dinh luang
Cac tieu ciii

Dia ban khao sat

20

So liro-ng

Ty le %

Phii Tho

40

24,1

QuangNinh

34

20,5

Hai Phong

50

30,1

HaNoi

42

25,3

TAP CHf TAM Lt HOC, So' 12 (237), 12-2018


Noi sinh sing hien tai
Nhom tre bi anh- huang boi
HIV/AIDS

43,4

Cong dong

72

Trung tam

94

56,6

Tre CO HIV

82

49,4

Tre CO nguy co cao

84

50,6

2.2. Phicangphdp nghien citu
Nghien curu sii dung phuong phap dieu tra bing bang hoi va phuong
phap phong van sau, trong do dieu tra bang bang hoi la phuong phap chii yeu.
Bang hoi dugc xay dung nham muc dich tim hieu nhu cau tham van tam ly cua
tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS khi gap kho khan trong quan he voi
ban va co 3 ngi dung chinh. Ngi dung thii nhat bao gom 9 menh de tim hieu

nhiing bilu Men kho khan tam ly cua tre em gai bi anh huong boi HIV/AIDS
trong quan he voi ban. Mli menh co 4 phuong an tra loi theo cac miic do kho
khan tang dan tir "khong kho khan", "doi khi kho khan", "kho khan" den "rit
kho khan". Ngi dung thii hai bao gom 9 menh de dugc thiet ke nham danh gia
nhu cau tham van tam ly ciia tre em gai bi anh huong boi HIV/AIDS khi gap
kho khan trong quan he voi ban. Ngi dung thir ba bao gom 8 menh de tim hieu
nhu cau ve hinh thiic tham van tam ly cua tre em gai bi anh huong boi
HIV/AIDS khi co mong muon dugc tham van ve nhirng kho khan gap phai
trong quan he voi ban. Moi menh de hoi trong hai ngi dung nay deu co 4
phuong an tra loi theo cac mire do mong muon tang dan tir "Khong mong
muon", "Doi khi mong muln", "Mong muln" den "Rat mong muln".
Diem tuong iing ciia cac phuong an tra loi trong moi menh de dugc quy
gan nhu sau: Khong kho khan/khong mong muon: 1 diem; doi khi kho khan/doi
khi mong muon: 2 diem; kho khan/mong muon: 3 diem va rat kho khan/rit
mong muon: 4 diim. Diim trung binh (DTB) ciia tirng menh de cang cao thi tre
em gai bi anh huong bcri HIV/AIDS cang gap nhieu kho khan trong quan he vol
ban, cang co nhu cau tham van tam ly khi gap kho khan. DTB cua moi menh dl
dugc chia thanh 3 nhom diem khac nhau: thap, trung binh va cao. Cach tinh
diim chenh lech ciia moi menh de nhu sau: lay DTB cao nhat la 4 trir di diim
thap nhat la 1 va chia cho 3 miic do. Diim chenh lech ciia moi miic do la 1. Nhu
vay, diem a cac mire do cu the nhu sau: mite thap: DTB nho hon 2 diem, miic
trung binh: DTB tir 2 din 3 diim, miic cao: DTB tir tren 3 din 4 diim. Viec
phan ba miic do va quy uoc tinh diim nhu vay chi co y nghia tuong doi.
Thong tin thu dugc tir khao sat dinh lugng dugc xu ly bang phan mim
thing ke SPSS phien ban 22.0 danh cho nghien ciru khoa hgc xa hoi. Trong

TAP CHI TAM L"? HOC, S(J 12 (237), 12 - 2018

21

nghien ciru nay, nhom tac gia Phan Van Tuong, Pham Thj Hing, Nguyin
Nguyen Nggc (2012) bing phuong phap nghien ciiu mo ta cit ngang kit hgp
dinh tinh (phong vin sau va thao luan nhom) va djnh lugng (52 tre em bi anh
huong boi HIV/AIDS tir 8 - 17 tuli va 90 nguoi cham soc chinh cac em) tai
huyen Soc Son, Ha Ngi nam 2011 da cho thiy, tre em bj anh huong boi
HIV/AIDS cin su giup do vl tam ly tir nhirng noi cung eip djch vu tham vin
tam ly.
Tuy nhien, nhu ciu tham vin tam ly ciia tre em bj anh huong boi HIV/
AIDS chi la mot phin, mot mang nho trong toan bg cac nghien ciiu kl tren.
Nhiing nghien ciiu chuyen sau ve nhu can tham van tam ly ciia tre em bj anh
huong boi HIV/AIDS con it, tan man, dac biet la o nuoc ta.
Trong bai vilt nay, chung toi tim hilu nhiing kho khan trong quan he
voi ban cua tre em gai bj anh hucmg boi HIV/AIDS, tir do phan tich nhiing
mong muln, doi hoi dugc trg giiip tam ly ciia cac em khi co kho khan. Tre em
gai bj anh huong boi HIV/AIDS dugc dl cap trong nghien ciiu co do tuli tir 10
din 16. d do tuoi nay, nhu ciu giao tiep voi ban ciia cac em phat trien m^nh,
tinh ban dong vai tro quan trgng, la mot phan khong the thilu trong cugc song.
Them vao do, da phin khach thi nghien ciru dIu khong dugc song ciing bo/me
hoac ca bo va me nen moi quan he ban be doi voi cac em cang tr& nen quan
trgng. Chinh vi vay, van dl bai viet de cap khong chi co y nghia ve mat ly luan,
ma con co y nghia thuc tien khi gap kho khan trong quan he voi ban gop phan
dap img nhu cau tham van tam ly cua tre em gai bi anh huong boi HIV/AIDS,
giup cac em giam thieu kho khan, nang cao chat lugng cugc song.
2. Mau va phircng phap nghien ciru
2.1. Mau nghien cit'u
Mau nghien ciru bao gom 166 miu djnh lugng va 10 miu djnh tinh
(phong van sau) tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS. Dac diim nhan khiu xa hoi cua mSu dinh lugng dugc trinh bay 6 bang 1.
Bang 1: Dac diem ciia mdu nghien cim dinh lupng
Cae tieu chi

Dia ban khao sat

20

So Iirffng

TY

le %

Phii Tho

40

24,1

QuangNinh

34

20,5

Hai Phong

50

30,1

HaNoi

42

25,3

TAP CHI TAM L? HOC, So 12 (237), 12 - 2018


Nai sinh song hien tai
Nhom tre bi anh- huong boi
HIV/AIDS

43,4

Cong d6ng

72

Trung tam

94

56,6

Tre CO HIV

82

49,4

Tre CO nguy ca cao

84

50,6

2.2. Phifffngphdp nghien citu
Nghien ciiu su dung phuong phap dieu tra bang bang hoi va phuong
phap phong van sau, trong do dieu tra bang bang hoi la phuong phap chu yeu.
Bang hoi dugc xay dung nham muc dich tim hieu nhu cau tham vein tam ly ciia
tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS khi gap kho khan trong quan he voi
ban va co 3 ngi dung chinh. Ngi dung thir nhat bao gom 9 menh de tim hieu
nhiing bieu hien kho khan tam ly cua tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS
trong quan he vol ban. Moi menh co 4 phuong an tra loi theo cac mile do kho
khan tang dan tir "khong kho khan", "doi khi kho khan", "kho khan" din "rat
kho khan". Ngi dung thir hai bao gim 9 menh dl dugc thiet ke nham danh gia
nhu cau tham van tam ly ciia tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS khi gap
kho khan trong quan he voi ban. Ngi dung thii ba bao gIm 8 menh de tim hilu
nhu ciu vl hinh tbiie tham vin tam ly ciia tre em gai bj anh hucmg boi
HIV/AIDS khi co mong muon dugc tham vin vl nhilng kho khan gap phai
trong quan he voi ban. Moi menh de hoi trong hai ngi dung nay deu co 4
phuong an tra loi theo cac miic do mong muln tang dan tir "Khong mong
muln", "Doi khi mong muon", "Mong muon" den "Rat mong muon".
Diim tuong ling cua cac phuong an tra loi trong moi menh de dugc quy
gan nhu sau: Khong kho khan/khong mong muon: 1 diem; doi khi kho khan/doi
khi mong muln: 2 diim; kho khan/mong muon: 3 diem va rat kho khan/rit
mong muln: 4 diim. Diim trung binh (DTB) ciia tirng menh dl cang cao thi tre
em gai bj anh huong bdi HIV/AIDS cang gap nhieu kho khan trong quan he voi
ban, cang co nhu ciu tham vin tam ly khi gap kho khan. DTB cua moi menh dl
dugc chia thanh 3 nhom diem khac nhau: thip, trung binh va cao. Cach tinh

diim chenh lech ciia mli menh de nhu sau: lay DTB cao nhat la 4 trir di diim
thip nhit la 1 va chia cho 3 miic do. Diem chenh lech ciia moi miic do la 1. Nhu
vay, diim o cac miic do cu the nhu sau: miic thap: DTB nho hon 2 diim, miic
ttung binh: DTB tir 2 din 3 diim, mire cao: DTB tit tren 3 din 4 diim. Viec
phan ba miic do va quy uoc tinh diem nhu vay chi co y nghia tuong doi.
Thong tin thu dugc tir khao sat dinh lugng dugc xii ly bing phin mIm
thing ke SPSS phien ban 22.0 danh cho nghien ciru khoa hgc xa hoi. Trong

TAP C H ( T A M LY HOC, S6' 12 (237), 12 - 2 0 1 !

21


nghien ciiu, cac thong si thing ke mo ta (diim trung binh, do lech chuin, so
lugng, ty le phin tram) dugc sir dung nhim mo ta thuc trang kho khan trong
quan he voi ban va nhu ciu tham vin tam ly khi gap nhiing kho khan nay cua
tre em gai bj anh hucmg boi HIV/AIDS.
3. Ket qua nghien ciru
3.1. Kho khan trong quan he v&i ban cua ire em gdi bi dnh hu&ng bdi
HIV/AIDS va phuong thiic giai quyit kho khan
Bang 2: Nhung kho khan trong quan he vai ban
ciia tre em gal bl dnh huang bat HIV/AIDS
Tv le phan tram
Nhirng kho khan trong
quan he vol ban

Diem
trung
binh

So
lech
ehuan

1. Thiet lap quan he vai ban (ket ban
mai)

1,89

2. Duy tri, tiep tue choi vai ban
3. Hieu va dap img mong muon ciia
ban
4. TIT tin, manh dan noi chuyen, trao
doi
5. Hieu va giup da ban khi ban co kho
khan

Khong
kho
khan

Doi khi
kho
khan

Kho
khan

RSt
kho

khan

0,94

42,7

32,9

17,1

7,3

1,78

0,74

39,0

45,1

14,6

1,2

2,01

0,85

31,7

39,0

25,6

3,7

1,77

0,99

52,4

29,3

7,3

11,0

1,66

0,93

57,3

28,0

6,1

8,5

6. Tao an tuong tot dep khi quan he
vai ban

1,88

1,02

48,8

24,4

17,1

9,8

7. Hop tac vai ban khi thuc hien cong
viec

1,77

0,94

49,4

32,5

9,6

8,4

8. Hung thu khi noi chuyen, trao doi
voi ban

1,69

0,76

47,0

39,8

10,8

2.4

9. Lang nghe va phan hIi tich cue khi
noi chuyen, trao doi vai ban

1,93

0,99

43,4

30,1

16,9

9,6

Ket qua tu danh gia cua tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS cho
thiy, da so cac em co kho khan trong quan he voi ban be (152/166 em, chilm
91,6%). Tuy nhien, nhiing kho khan ma cae em gap phai trong quan he voi ban
22

TAP CHITAM Lf HOC, S6 12 (237), 12 - 2018


deu nim a miic do trung binh (DTB cua tit ca menh dl o bang 2 deu 6 miic
trung binh). Ty le so em co kho khan va rit kho khan trong quan he vol ban chi
chilm tir 13,2% din 29,3% (xem bang 2).
Khach thi nghien citu la tre em gai hi anh huong bcti HIV/AIDS tuoi til
10 den 16. Trong do tuli nay, quan he voi ban la mot trong nhiing boat dong chu
dao cua cac em. Them vao do, 6 giai doan nay, tre em noi chung va tre em gai
noi rieng co xu huong muon mo rgng cac quan he xa hoi, dong thoi rat xem
trgng tinh ban. Do do, quan he voi ban vira la hoat d6ng chu dao vira la mot ITnh
vuc quan trgng trong doi song tinh than cua tre. Thuc te cho thay, cac em gap
khong it kho khan trong quan he vol ban. Cu the, tre gap kho khan nhieu nhat
trong viec "Hieu va dap img mong muln cua ban" (DTB = 2,01 va la diem so
cao nhat). Nhiing kho khan tiep theo cua cac em la "Lang nghe va phan hoi tich
cue khi noi chuyen, trao dli viii ban", "Thiet lap quan he voi ban (ket ban moi)",
"Tao an tugng tot dep khi quan he voi ban" (DTB lin lugt la 1,93; 1,89; 1,88 ).
Bdng 3: Phuang thuc gldl quyet kho khan ciia tre em gdi
bl dnh huang bai HIV/AIDS
So
luffng

Ty le % theo tii-ng
phirffng thirc giiii quyet

1. Am tham chiu dung, khong chia se vai ai

54

32,5

2. Buong xuoi, bo mac vi khong biet giai quyet nhu
the nao

22

13,3

3. Viet nhat ky

68

41,0

4. Tir suy nghT dua ra quyet djnh giai quyet van de,
khong can su giup da ciia nguai khac

20

12,0

5. Tam su, chia se vai nguoi Ian tuoi hon

54

32,5

6. Tam su, chia se vai ban

94

56,6

7. Tam su, chia se vai nguai than trong gia dinh

88

53,0

8. Tim moi each de quen di vSn de (uong rugu, hut
thuoc, dua xe, chai dien tir...)

8

4,8

9. Tim d8n cac chuyen gia tham van tam ly de dugc
tra giup

34

20,5

10. Tim den thay co giao

26

15,7

Cae phuo-ng thu'e giai quyet

Cac em co nhieu phuong thirc khac nhau dS giai quyet kho khan gap
phai trong quan he vol ban. Ket qua khao sat thuc tien chi ra ring, phin 1cm cac

TAP CHI TAM LV HOC. So 12 (237), 12 - 2018

23


nghien ciru, cac thong si thing ke mo ta (diem trung binh, do lech chuin, so
lugng, ty le phin tram) dugc sit dung nham mo ta thuc trang kho khan trong
quan he voi ban va nhu ciu tham vin tam ly khi gap nhiing kho khan nay cua
tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS.
3. Kit qua nghien ciru
3.1. Kho khan trong quan he vdi ban cua tre em gdi bi anh hu&ng b&i
HIV/AIDS va phuang thuc gidi quyit kho khan
Bdng 2: Nhiing kho khan trong quan he vai ban
ciia tre em gdi bi dnh huang bdi HIV/AIDS
Ty le phan tram
Nhirng kho khan trong
quan he vol ban

Diem
trung
binh

»6
lech
chuan

I. Thiet lap quan he vai ban (ket ban
mai)

1,89

2. Duy tri, tiep luc choi vol ban
3. Hilu va dap ung mong muon cua
ban
4. TU tin, manh dan noi chuyen, trao
doi
5. Hieu va giup da ban khi ban co kho
khiin
6. Tao an tugng tot dep khi quan he
voi ban

Khong
kho
khan

Doi khi
kho
khan

Kho
khan

Rat
kho
khan

0,94

42,7

32,9

17,1

7,3

178

0,74

39,0

45,1

14,6

1,2

2,01

0,85

31,7

39,0

25,6

37

1,77

0,99

52,4

29,3

7,3

11,0

1,66

0,93

57,3

28,0

6,1

8,5

1,88

1,02

48,8

24,4

17,1

9,8

7. Hop tac vdi ban khi thuc hien cong
viec

177

0.94

49,4

32,5

9,6

8,4

8. Hirng thu khi noi chuyen, trao dli
vai ban

1,69

0,76

47,0

39,8

10,8

2,4

9. L^ng nghe va phan hoi tich cue khi
noi chuyen, trao doi voi ban

1,93

0,99

43,4

30,1

16,9

9,6

Ket qua tu danh gia cua tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS cho
thay, da so cac em co kho khan trong quan he voi ban be (152/166 em, chilm
91,6%). Tuy nhien, nhiing kho khan ma cac em gap phai trong quan U voi ban

22

TAP CHI TAM Lf HOC, SS 12 (237), 12 - 2018


deu nam o miic do trung binh (DTB cua tit ca menh dl o bang 2 dIu o miic
ttung binh). Ty le so em co kho khan va rit kho khan trong quan he voi ban chi
chilm tir 13,2% din 29,3% (xem bang 2).
Khach the nghien cim la tte em gai bj anh huong boi HIV/AIDS tuli tir
10 den 16. Trong do tuoi nay, quan he voi ban la mot trong nhirng hoat d6ng chii
dao cua cac em. Them vao do, o giai doan nay, tre em noi chung va tre em gai
noi rieng co xu huong muon mo rgng cac quan he xa hoi, dong thai rat xem
trgng tinh ban. Do do, quan he vol ban vira la boat dong chu dao vira la mot linh
vuc quan trgng trong doi song tinh than ciia tre. Thuc tl cho thay, cac em gap
khong it kho khan trong quan he voi ban. Cu thi, tre gap kho khan nhieu nhat
trong viec "Hieu va dap ling mong muln cua ban" (DTB = 2,01 va la diim si
cao nhat). Nhiing kho khan tiep theo cua cac em la "Lang nghe va phan hIi tich
cue khi noi chuyen, trao dli voi ban", "Thilt lap quan he vol ban (kit ban moi)",
"Tao in tugng tit dep khi quan he voi ban" (DTB lin lugt la 1,93; 1,89; 1,88 ).
Bdng 3: Phuang thiic gidi quyet kho khan ciia tre em gdi
bi dnh huang bai HIV/AIDS
Cac phuo-ng thuc giai quyet

So
lirong

Ty le % theo tirng
phiro-ng thirc giai quyet

1. Am tham chiu dung, khong chia se vai ai

54

32,5

2. Buong xuoi, bo mac vi khong biet giai quyet nhu
the nao

22

13,3

3. Viet nhat ky

68

41,0

4. Tu suy nghT dua ra quyet djnh giai quyet van de,
khong can su giiip 6a ciia nguai khac

20

12,0

5. Tam su, chia se vai nguoi Ian tuoi hon

54

32,5

6. Tam su, chia se vai ban

94

56,6

7. Tam su, chia se vai nguai than trong gia dinh

88

53,0

8. Tim mgi each de quen di vin dS (uong rugu, hut
thulc, dua xe, choi dien tu...)

8

4,8

9. Tim den cac chuyen gia tham van tam ly de dugc
tra giup

34

20,5

10. Tim den thay co giao

26

15,7

Cae em c6 nhilu phuong thiic khac nhau de giai quyet kho khan gap
phai trong quan he voi ban. Ket qua khao sat thuc tien chi ra rang, phin Idn cac

TAP CHI TAM LV HOC. SO 12 (237), 12 - 2018

23


em da lua chon nhilu phuong an giai quyet cho mot van de kho khan gap phat
(83% cac em lua chon tir hai phuong thirc giai quyet tro len va chi co 27%
chgn mot phuang thiic). "Khi chdu vd ban cai nhau, chdu rdt buon. Cam thdy
ban khong hliu minh, nhiing luc nhu the chdu dlfe",lai chuyen cho ban chau,
tSi vk phong chdu viet lat chuyen do vdo facebook nhung de che dp only me
(chi minh toi)" (Em T.T.L., Quang Ninh).
Phuong thiic giai quylt kho khan dugc nhilu em lira chgn nhat la "Tam
su chia se voi ban" (chilm 56,6%). Ban be dong trang Ilia la nguoi dugc tre
em gai tuli vi thanh nien tin tuong nhit, la cho dua cho cae em khi g?p kho
khan. Cac em co thi tam su, chia se ciing ban mgi dieu ngay ca nhung dieu kho
noi duoc vdi nguoi Ion. Hon nOa, da s i tre tham gia khao sat deu da mat bo
hoac me, hoac ca bl me, hien dang sinh sing ciing voi nhiing nguoi than khac
nhu ong/ba, co/di/ chu/bac nen cac em cang cam thay de dang chia se nhiing
tam su cua minh voi ban hon. Phuong thuc tam su voi ban moi khi co kho
khan trong quan he voi ban lai cang dugc sii dung nhieu hon doi voi tre song

tai cac trung tam. Khong dugc sing ciing gia dinh, co nhilng em tham chi con
khong bilt mat b l me nen ban be lai cang co y nghia quan trgng hon doi voi
cac em. "Khi chdu cai nhau vol ban, chdu se tim ban khdc di tdm su, tot nhat
Id nguai ban dd chai vd bih cd chdu vd ban md chdu cai rihau, nhu the ban y
se hlSu rdt nhanh vdn di chdu noi vd dua ra cdch gidi quyet tot nhdt cho chdu.
Tdm su vai ban thi di ban nhiiu vi co nhiing viec nguai Ian khong hieu duac,
nguai Ian khong a do, cung ching biet ban ndo vai ban nao sao md hieu duac,
ki lat cho nguai Ian mdi thai gian 1dm, md ki ciing khong ddm thi hien cdm
xiic that. Chdu ki chuyen vai bd dau cd ddm chiri bdi hay vdng tue dau. Nhu
thi lam sao md hit buc duac" (Em N.H.T.Q., thanh pho Viet Tri, Phu Tho).
"Tam su, chia se vdfi nguoi than trong gia dinh" la phuong thirc giai
quylt kho khan trong quan he vol ban dugc cac em lua chgn nhieu thii hai
(53,0%). Thuc vay, gia dinh luon la cho dua tin cay cua tre, viec tren mot niia
s i tre lira chgn phuong thirc giai quyet nay khi gap kho khan trong quan he vdi
ban chimg to rang, cac em van rat tin tuong vao gia dinh, dii nhieu em khong
con bo, me nhung cac thanh vien khac trong gia dinh van la noi cae em co thS
se chia, tam su. "Gap chuyen buon em thuang noi vai anh hp. Bo me em mdi
khi em dupe 2 tuoi, em song vdi bd ngoai dd gid, anh hp han em 3 tuoi em thdy
de noi chuyen han. Cd gi buon, khong biet lam sao em deu noi vdi anh hp"
(Em N.T.L., thanh phi Hai Phong).
Cac phuang thiic lua chgn tiep theo la "Viet nhat ky", "Am thim chju
dimg, khong chia se voi ai" (voi ty le phin tram lin lugt la 41,0%o, 32,5%)).
Day la nhttng phuong thiic giai quyet kho khan dac trung cua giai doan diu

24

TAP CHI TAM LY HOC, S6' 12 (237), 12 - 2018


tuoi vi thanh nien. Nhung phuong thuc nay the hien tinh doc lap ciia cac em

trong giai quyet van de. Mot s6 em a d6 tuoi nay co xu huong ngai chia se kho
khan vai nguoi khac, cac em thuong che gi4u cam xuc va kho khan voi nh&ng
nguoi xung quanh; cam xiic va kho khan duoc luu lai trong cac trang nhat ky
hoac cac em se am tham chiu dung vai hy vong nhiing kho khan roi se qua va
thM gian se chira lanh noi buon. Ket qua khao sat thirc tiin cho thdy chi co
21,5% so khach thi tham gia khao sat tim den cac chuyen gia tham van tam ly
de dugfC trgf giiip giai quyet kho khan trong quan he vai ban. Mot trong nhilng
nguyen nhan khien tre chua lua chpn phuang thiic giai quyet nay la do cac em
van chua biit din djch vu tham van tam ly: "'Chdu khong Met cdc chuyen gia
tham vdn tdm ly Id ai nen khi gap kho khan chdu khong biet di tim den" {Em
T.N.P., Hai Phong) hoac "Chdu khong biet Id cdc chuyen gia tdm ly co the
giiip chdu gidi quyet kho khan vd chdu cung khong biet hp a dau de tim den"
(Em N.T.M., Ha Noi) hoac ''Chdu chua tung nghe noi den dich vu tham vdn
tdm ly bao gia nen lam sao chdu biet duac Id a nai do co cdc chuyen gia tham
vdn tdm ly, ho co the giup chdu gidi quyet kho khan vai ban" (Em H.V.T.,
Quang Ninh).
3.2, Nhu cdu tham vdn tam ly cua tre em gdi bi dnh hu-dng b&i HIV/
AIDS khi CO kho khan trong quan he v&i ban
Da so tre em gai bi anh huang boi HIV/AIDS co kho khan trong quan
he voi ban dupfc hoi deu c6 nhu cau tham van tam ly (142/152 em, chiem
93,4%), tuy nhien nhu cau nay chi of miic dp trung binh.
So lieu dupe hien thj trong bang 4 cho th^y, tre em gai mong mu6n
dupe tham van tam ly nhiiu nhdt khi c6 kho khan trong viec "Hiiu va giiip da
ban khi ban co kho khan" (DTB = 2,19); thii hai la co kho khan trong viec "Tu
tin, manh dan noi chuyen, trao doi" (DTB ^ 2,17). Not chuyen, trao d6i giir mot
vi tri CO '^ nghia doi vai tre. O liia tuoi nay, cac em thuang ke cho nhau ve mpi
mat sinh hoat, dai song va suy nghi cua minh, ke ca nhirng dieu "bi mat" nhieu
khi khong the ki voi bat cu ai. Vi the, cac em yeu cdu rat cao doi vai ban, phai
coi ma, hieu nhau, ti nhi, vi tha, dong cam va giii bi mat cho nhau. Do vay, tre
thdy can dupe tham van di co thi tu tin, manh dan trong noi chuyen va trao d6i

vai ban. '"''Nhieu Ian con khong biet lam the ndo de noi vai ban ve nhung thu
con khong thich. Co nhirng Idn con rdt met, con khong muon deo ban nhung
khong noi duac. The Id con du met vdn phai deo ban. Luc ay, con met vd kho
chiu lam. Con cUng khong muon ve nha ban chai vi bo me ban khong thich con
nhung con khong tic choi dugc, con sg con khong den, ban se gian con. Con
khong biet cdch noi ra dieu con muon" (L.T.H., Ha Ngi). Trong m6i quan he
vai ban, hiiu va giup da khi ban co kho khan la viec rat quan trpng trong thiit

TAP CHfTAM L V H O C , S6' 12 (237), 12 - 2018

25


lap va giir gin tinh ban; ban be la cin nhau khi kho khan, la si; thiu hilu nhttng
kho khan cua nhau. Vi vay, day la ngi dung ma tre mong muln dugc tham van
nhilu hon khi gap kho khan.
Bdng 4: Nhu cdu tham vdn tdm ly ciia tre em gdi bi dnh huang bai HIV/AIDS
khi gap kho khan trong quan he v&i ban (N = 142)
Ty le %
Nhu can tham vSn tam ly
khi CO kho khan trong
quan he vol ban

Diem
trung
binh

Do
lech
chuan

1. Vn\k lap quan he voi ban (ket ban

2,06

2. Duy tri, tiep tue choi v6i ban
3. HiSu va dap ling mong muon cua
ban

Khong
mong
muon

S5i
khi
mong
muon

Mong
muon

Rat
mong
muon

1,05

40,7

23,5

24,7

11,1

2,12

1,17

45,7

13,6

23,5

17,3

2,11

0,92

28,4

40,7

22,2

8,6

4, Tu tin, manh dan noi chuyen, trao

doi

2,17

1,08

33,3

33,3

16,0

17,3

5. Hieu va giup do ban khi ban c6
kho khan

2,19

1,18

40,7

21,0

17,3

21,0

6. Tao an tugng tot dep khi quan he

vai ban

2,14

1,05

38,3

21,0

29,6

11,1

7. Hop tac voi ban khi thuc hien
cong viec

2,11

1,06

34,6

35,8

13,6

16,0

8. Hirng thii khi noi chuyen, trao doi

voi ban

2,09

1,04

38,3

25,9

24,7

11,1

9. Lang nghe va phan hoi tich cue
khi noi chuyen, trao doi voi ban

2,11

1,06

40,7

17,3

32,1

9,9

Khi CO nhu cau tham van tam ly, tre mong muln dugc tham vin tam ly

true tiep hon la tham vin tam ly gian tilp (DTB 6 tit ca hinh thttc tham vin
tam ly true tilp dIu tir 2,18 tro len, trong khi do cac hinh thiic tham vin tam ly
gian tiep lai co muc DTB thap hon, dao dong tu 1,69 cho din 2,20).
Hinh thirc tham vin tam ly true tilp dugc tre mong muln nhilu nhit khi
gap kho khan trong quan he vol ban la "True tilp qua cac bull sinh boat, hgc
tap, vui choi" (DTB = 2,78). "Chdu mudn dupe tham van qua cdc buSl sinh
hoat, hpc tap, vui chai vi nhu vay no khong cd cdm gidc ndng ni. Viec vui chai

26

TAP CHITAM L? HOC, SI 12 (237), 12 - 2018


va tham vdn lam cho chung chdu bat mac cdm minh co benh ve tdm ly nen mai
can su trg giup cua cdc chuyen gia. Qua vui chai, chiing chdu bay to dirge y
kien ciia minh. CUng qua do khong chi co cdc bo, cdc me nghe chung chdu not
gi, md con cd cdc ban nita - ho se hieu chdu hgn" (Em L.T.T., Ha Noi).
Bdng 5: Nhu cdu ve hinh thitc tham vdn tdm ly cua tre em gdi bi dnh huang
bai HIV/AIDS khi gap kho khan trong quan he vai ban (N = 142)
Di^m trung binh

Do lech chuan

1. Gian tiep qua thu

1,93

0,94

2. Gian tiep qua dien thoai

2,20

0,98

3. Gian tiep qua dai

1,69

0,91

4. Gian tiep qua internet

2,10

1,03

5. True tiep tai nha cho ca nhan

2,39

1,01

6. True tiep cho nhom

2,18

0,95

7. True tiep cho ca nhan tai van phong, trung tam

2,24

1,05

8. True tiep qua cac buoi sinh hoat, hgc tap, vui choi

2,78

0,96

Cac hinh thiic tham van tam ly

Hinh thiic tham van tam ly thii hai ma tre co mong muon dupe dap ling
khi gap kho khan trong quan he vai ban la "True tiep tai nha cho ca nhan" (DTB
= 2,39). Day la hinh thiic ma nhung tre em gai nay cam thay "an toan" nhat, boi
vi khi duac tham van tai nha, cac em khong bi nguoi khac soi moi, danh gia.
Trong khi co khiic mac vai ban khong tu hoa giai dupe ma phai len gap thay/c6
hoac bo/me de giai quyet thi se bi coi la mach leo. Tuy nhien, chinh ban than cac
em cung nhan thay, mac dii day la mot hinh thiic hay, nhung hinh thiic nay kha
kho thuc hien. Nha tham van din nha la van de khong don gian vi con phu thuoc
vao thai gian, sir nhiet tinh cua nha tham van. Hinh thiic tham van tam ly "true
tiep tai nha cho ca nhan" la hinh thiic "kho kha thi" han so voi cac hinh thiic con
lai. "Em mong muon khi em cai nhau vai ban, khi em khong co ai choi, em se
dugc nha tham vdn tdm ly den tan nha em de giup da em, cho em nhirng lai
khuyen bo ich hoac phong tham vdn gan nha em de em co the tien di lai, co thi
di bo hoac di xe dap din dugc" (H.T.T., Quang Ninh).
Hai hinh thuc tham vdn tam ly ma tre em gai bi anh huong boi HIV/
AIDS khi gap kho khan trong quan he vai ban it mong muon duac dap ling
nhdt la "Gian tiip qua thu" (DTB = 1,93) va "Gian tiip qua dai" (DTB = 1,69).

Tren thuc te, vcfi cong nghe phat trien ngay nay thi viec su dung dai da khong

TAP CHfTAM LYHOC. S6' 12 (237), 12 - 2018

27


con phi biln nhu trudc, thay vao do la viec sir dung tiyi va internet trong giai
tri va lien lac. Trong qua trinh khao sat thuc tien, mot so tre eon khong ro dai la
gi vi cac em chua bao gio dugc nhin thay hay tiep xuc. Tuy nhien, nhttng tre co
kho khan trong quan he voi ban ciing da biet den hinh thire tham van tam ly
qua thu, nhung cac em cho rang, su dung hinh thirc tham van nay rat mat thcti
gian, vi phai mat cong ngoi viet ra nhttng tam su cua minh tren trang giay.
Hinh thuc nay so voi nhttng hinh thiic khac to ra kem hieu qua ban ve mat thoi
gian, hon niia cac em ciing cho rang, hien nay tham van bang dien thoai hay
internet nhanh va de dang hon nhieu. "Em chua bao gia viet thu cho ai nen
khdng biet viet, vol cd chU em xdu lam nen so co chu khong dpc duac. Gia cd
Internet, cd facebook, cd dien thoai, diing cdi do tien han, thu cd khi con bi gui
khdng tai nor (Em L.T.H., Phii Thg).
Nhu vay, tre em gai bj anh huong boi HIV/AIDS gap kho khan trong
quan he voi ban co nhu cau dugc tham van tam ly voi nhieu hinh thiic da dang
phong phii, nhung hinh thirc ma cac em mong muln dugc tham vin nhit la
tham van tam ly true tiep thong qua cac buli sinh boat, vui choi. Do do, cac
nha tham van va cac nha giao due cin tang cuong tl chire cac buli sinh boat
tap the, cac hinh thiic vui choi cho cac em dl thong qua do ling ghep ngi dung
tham van tam ly va nang cao hieu qua tham vin tam ly.
4. Ket luan
Ket qua nghien cim cho thiy, da si tre em gai bj anh huong boi HIV/
AIDS dugc hoi gap kho khan Uong quan he voi ban, tuy nhien nhiing kho khan
nay deu o mire do trung binh. Khi gap kho khan trong quan he voi ban, da si

tre lua chgn nhieu phuong thuc dl giai quylt van dl. Kit qua khao sat chi ra
rang, da so tre deu mong muln dugc tham vin tam ly khi co kho khan trong
quan he voi ban, my nhien rnong muln nay chi o mire do trung binh. Mac dii
ty le lira chgn phuong an "rit cin" dugc tham vin tam ly vl nhiing kho khan
trong quan he voi ban khong cao, song nhung nguoi lam e6ng tac giao due
cung bet siic luu y vi giao tiep vcri ban o Itta tuli nay la mot loai hoat dbng dac
biet, ngi dung cua no la xay dung nhttng quan he qua lai va nhung'hanh dong
trong quan h? do. Nho giao tiep, cac em nhan thirc duoc nguoi khac va ban
than minh, dong thoi qua do phat trien mot si ky nang nhu ky nang so sanh
phan tich, khai quat hanh vi cua ban than va ciia ban, lam phong phu them
nhung bteu tugng ve nhan each ciia ban va ciia ban than. Tre mong muln duoc
tham van true tiep nhieu hon la tham vin gian tilp va hinh thuc tham vin true
tiep ma cac em mong muon nhat la tham vin true tilp thong qua cac buli sinh
hoat, hgc tap, vui choi Do do, khi thuc hien cong tac giao due phai tao diiu
kien de to chue them nhieu boat dong sinh hoat, hgc tap, vui choi, trong do cin

28

TAP CHI TAM LVHQC, S « 12 (237), 12 - 2018


chii trgng tiin hanh 16ng ghep tham van tam ly vao cac hoat dong nay nham
giai dap nhung khiic mdc vai ban be cho tre em gai bj anh huang bai
HIV/AIDS.
Chu thich
Bai viet sir dung dvt lieu khao sat cua luan an do Pham Van Tu thuc hien: Nhu cdu
tham vdm tdm ly cua tre em bi dnh huang bdi HIV/AIDS. Luan an tien sy Tam ly hoc.
Hpc vien Khoa hoc xa hoi. 2015.
Tai lieu tham khao
1. Nguyin Van Cu, Pham Van Tu (2012). Kho khan tdm ly vd nhu cdu dugc tham vdn

cua tre bj dnh huong bai HIV/AIDS. Tap chi Giao due. Ky 1. S6 227. Tr. 15 - 16, 65.
2. Nguyen Thi Phuang Trang (2010). Nhu cdu tham vdn tdm ly cua tre mo coi song
tai trung tdm nuoi day tre em kho khan thdnh pho Dd Ndng (Ldng Hy Vong). Tuyen
tap bao cao Hoi nghi Sinh vien nghien cuu khoa hpc Ian thii 7. Dai hpc Da Nang.
3. Phan Van Tuong, Pham Thi Hong, Nguyen Nguyen Ngpc (2012). Ddnh gid nhu
cdu vd su dap ung nhu cdu cham soc sice khoe cho tre nhiem vd bi dnh huang bdi
HIV/AIDS tai huyen Soc San, Hd Noi nam 2011. Tap chi Y hpc thuc hanh. S6 9 (840).
Tr. 38 - 42.
4. Boakye K. & Wilson K.N. (2007). HIV/AIDS Orphans in Homes/Orphanages and
the Community: Are we missing something? A situational/special needs assessment.
Educational Research Network for West And Central Africa. 38 pages.
5. Lau J.T., Tsui H.Y., Li C.K., Chung R.W., Chan M.W., Molassiotis A. (2003).
Needs assessment and social environment of people living with HIV/AIDS in Hong
Kong. Journal AIDS Care: Psychological and Socio-medical Aspects of AIDS/HIV
Vol. 15. Issue 5. P. 699-706.
6. Mpeli M.R., Fichardt A. (2007). Needs of children affected by HIV and AIDS:
Mangaung in the Free State. Curationis. Vol. 30. No 3. P. 82 - 92.

TAP CHI TAM LV HOC, S6' 12 (237), 12 - 2018

29