Quan niệm của một số nhà tâm lý học trên thế giới về trí tuệ xúc cảm

QUAN NIEM CUA MOT SO NHA TAM LY HOC
TREN THE G l d l VE TRI TUE XUC CAM
DINH Dtrc Hor
Tim tdt: Tri tuf xuc cdm ti mit loai tri tue co d tdt cd mpi ngudi vi ddng vai tri rdt quan trpng
trin budc dudng thinh dng cia mdi con ngudi. Tri tuf xuc cdm thiidng dUdc hiiu ti ndng l^tc Atgu ri
xuc cdm cia bdn thdn, hiiu dupc xuc cdm cia ngudi khac, phdn biit diidc nhiing kiiu xuc cdm dd vd
BUdl^ngnhOng thing tin do di hudng ddn suy nghi vi hdnh dpng cia minh. Bdi viit dd dicdp tdi cdc
hiidng nghifn cUu chinh cia cdc nha tim It hpe trin the gidi vi tri tuf xuc cdm.
Ttt khia: Tri tuf; xdc cdm; tri tuf cdm xuc; ndng i i a .

Muc tigu eua n i n giio due Vijt Nam l i ngfl n i y da thu hut dUde nhilu su chfl J cua
giio due v i p h i t triln n h i n cich toan dign cac nha nghien cflu T i m IJ hgc, Giio due
cho con ngfldi Vijt Nam. Mat trong nhflng hgc, X i faai hoe, L u i t hoc.
dilu kijn cin thilt de faoin t h i n h muc tieu
Trong linh vUc Tam IJ hoc, bing efaflng
dd l i fall dudng dugc ning lflc tu duy cho v l ly thuyg't "Tri tue xuc cam" da d tfl khi
t»n ngfldi, trong dd d tri tuJ xflc cam. Tren ngudi ta b i t d i u do ludng tri thdng minh
the gidi, tri tuJ xflc cam dugc pfaat faijn v i eua con ngudi. Tfl n i m 20 cua t h i ki XX
nghiJn Cflu tfl nhflng t h i p nien cu8i t h i k i E.L. Thomdike da l i ngfldi khdi nguIn
XX. Ke tfl day, tri tuJ xuc cam duge n h i n khai nijm "Tri tuJ xuc cim" vi cho d6 l i
diJn nhu mJt loai tri tuJ djc bigt cila con "ning lflc h i l u v i k i l m soat m i mdt ngudi
ngUdi i^p phin quan trgng trong chiln d i n dng, d i n bi, eon trai, eon gii, hinh
luge phat toin eon ngufli mdi - eon ngudi dgng m8t cich kh8n ngoan trong cac ml,
tajn ip-^Trong pham vi bii vilt n i y chung quan hJ ctia con ngudi" v i n i n g life niy
t6i xin de cJP Wi cic hUflng nghien cflu n i m trong ci'u triic cua "Tri tuJ xa hji" chhih cua cae n h i t i m H hgc trgn t h i gidi m8t khai nijm mdi dUfle Thomdike dua
mliToW^-.
^ ^ ' i , ^
Tiy tiuge g ^

V.

..•

.-

d?ng sfl,ton tai md, quan hJ
ri^

tu hfln 2500 n i m trudc

ring, mJt nhijm vu quan trgng cila d e n h i
S v tilti ^ t i l t f " ^ i r ' ^ • ? ' * " "

lim ngn tang, phai J tfaflc dflgc cam xuc ctia
minh khi chting vfla xuit hijn"'.
_ Tuy nhign, pfaai vio cu6i' nhflng n i m 80
cua the ki 20 ngfldi ta mdi biJt d i n t h u j t
ngfl T r i tuJ xuc cam" (Emotional hiteffigeneeEa), v i nhflng d n g bo nghign cflu d i u tign
ve tri tuJ xuc cam xuit hign vio diu nfaflng
nim 90 cflng t h i ki XX. Ngay sau dd, thujt
Q

MdNiw: KHOA HOC I i HOI

" - T h e o eng, d d i i mgt tigng n i n g Ivlc, mi
cJng vijc c i a ngudi y t i , nguM gac c l n ^
hing..., song nd cung d nhflng t l l u kijn
phong thi nghijm™
^ * ' ' - ^ ^ - B n i m 80 cfla t h i ki 20, sau

" TS Tam If hoc. Tntting D^i hpc BU pham - Dai hpc

Thfti Nguygn.
»' DSn thfm; Djo Thj Oanh (2010). Nghiin ciiu Irl tut
«uc com vi vifc giio dpc tri tuf xiic cdm cho hfc sinh
IMCS trong gia dinh vi nhd tnidng hiin nav. Di tii
ctfpBa, tr. 8.
"Theo: Duong TliJ Hoing Yen (2010). TH tuf cdm xiic
Oia gido vien Tiiu hpc. tr. 30 Luin i n tiSn » Tim IJ
bpc. Vilfn Tim If hpc - Vifn Kho. hpc l i hfi Yiji
Nam. nay 14 Vi?n H i n l i m Khoa hpc x» hji Vijt Nam.

s03-ait


DINH DTJTC HOI

tri tug (Multiple Intelligent) vdi 8 l o ^
fainh tri tue, trong do co "Tri tui vi bdn
thdn" (Xntrapersonal Intelligent) va "Tri
tuS ve ngubi khdtT (Interpersonal Intelligent)
dUdc xem la nhflng thanh to trong cSii
tnic cua tri tue xuc cam theo each goi hi§n
nay. H. Gardner cho r ^ g , day Ik nhiing
lo^i tri tue quan trong d6i v6i hoat dong
song cua con ngucti v^ co the giao due de
phat trien. 6 n g da xay diing m6t so chuong
trinh rdn luy?n phat t r i l n cac loai tri
thdng minh khac nhau theo quan niem
cua minh d^nh cho ca tre em va ngiidi 16n.
Hi§n nay, mot s6 chKdng trinh diidc ttanh
gia cao, diidc phat triln d nhiiu niidc vi da

the hien ro hi§u qua cua no.

trinh n g h i ^ ctiu thiic tien thuoc cac linh
viic hoat dong khac nhau cua con ngUdi da
k h i i ^ dinh tri thong minh han lam khdng
chuaii bi cho con ngUdi eo du siic dUdng
dau vdi nhiing thfi thach thiic tg" trong
cudc song bien doi k h o i ^ ngCtog. Hay c6
the noi, IQ eao chiia du d l dam bao sU
thSnh cdng va cuoc song thinh vUdng,
hanh phiic neii thieii nhiing xiic cam
thdng minh. Vk r i n g , deli song xiic cam
Cling la mot Enh viic trong do con ngudi c6
the chting to nang liic cua minh vii no
Cling doi hoi mdt tap hdp nhiing sii am
hieu chuyen biet. Cac nghien ciiu thiic
nghidm ciing chi ra m ^ quan h$ gifla chi
so tri tue xiic cam vdi cac dang tri tue
khac (IQ, CQ), v^ vai tro cua nd trong viec
dli doan th^nh cdng cua ca nhfin.

M6t nha tSm ly hoc khac la R. Sternberg
da diia ra khai m§m "Tri tue thanh cong"
(Successful InteUigent), theo do, 1^ kha
Trong Knh viic giao due, v ^ de nky da
nang ca nhan thich nghi, phat trien v^ liia vk dang thu hiit nhieu chUdng trinh nghien
chon cac dieu kien ho^n canh nhSm hoSn ciiu vdi quy md khac nhau, ca tr&i binh
th&nh nhiing muc dich d i a ban than v^ dien ly lufin Ifin trdn binh dien thiic nghidm,
cua xa h6i cung nen v&n h6a ndi ca nh§n thiic hidn tren ca hoc sinh d cac ckp b|ic hpc
d6 sinh song**. Chung ta c6 t h i thSTy rdng, khac nhau (tfl tre mfiu giao den hoc sinh

trong quan dilm n^y da co m6t sfTth^nh to trung hoe); tfl cac giao vien dang Ifim vi$c
thu6c tri tue xiic cam theo each hieu chung tai trUdng pho thdr^ ddn giang vidn dtd hoc.
hien nay. Tuy nhien, ciing giong nhii cac Cac chUdng trinh i^hien ctiu bao gom tfl
hoc gia tren, ban chat cua cai goi la "tri tue ngfin han (tfl Infim din 2 nfim); dfii h ^ (tfl
xuc cam" chiia dii^c di sau nghidn ciiu.
5 nfim deh 8 nfim hofie 10 nfim, thfim ehi
Danh gia cua cac nh& tam ly ve cac hdn 20 nfim). Ket qua nghidn cflu da cho
hu6ng nghien ctiu tri tu6 xiic cam n§u tr§n thify quy tfie c h ^ doan ve sU thfinh cdng
Ik r^t khac nhau b trinh d6 hoc thuM, 3 cd trong tfldng lai cua mdt ngUdi dfla trdn cH
B3 khoa hoc cua cl^u tnic diia ra, 3 tinh doc so IQ truyen t h ^ i ^ eo nhieu ngoai le. Mdt so'
l$p cua n&ng liic tri tue xiic cam so vdi cac nha i^hien cflu ve tam ly hoc (Daniel
nftng luc tri tue khac. Song, c6 mot dilm Goleman, Howard Gardner...) cho rfing,
chung de nhAn thSy, d6 la sy. khSng dinh trong nhieu trUdng hdp, vi tri mfi ca nhan c6
vi t i m quan trong cua tri tue xiic cam va dfldc trong xa hdi lfi do nhilu nhan td'khac
cua viec nghien ciiu, ting dung phat trien ngofii IQ quydt dinh. Tri tue xuc cam lfi
nhdn td'dit bdo tdt cho sU thfinh cdng hofie
tri tuS xuc cam 6 con ngiicfi hien dai.
thfi't bai bx)ng pham vi mot cdng vide, mpt
Cho den nay, cac cu6c tranh hikn ve tri
nghe n g h i ^ co tmh xa h§i cu thi. Cfic nhfin
t u i xiic cam v i n dang ti§p tuc nh^m hoito
t^ dfin tdi sii thfinh cong cua mdt ngUdi rfit
thi^n khai niem nhy. Bdi day la mot linh
da dang, bao g6m:
viic m6i me, phiic tap, kh6 tach bsidi khoi
nhiing v£h d l nghien ciiu da c6 truyS'n
- Sii dong cam vdi ngfldi khfic;
thong nhu: Nhlin each, Tri tu§, Xiic cam,
- Kha nfing tu thiic diy;
d l dtStng d6c Iflip vdi tu each lii m6t nSng

life cua Mn ngUdi. G i n day, nhieu c6ng
' Xem: da din nhu tren, tr. 31.
Sli3-2fiU

NIUNLVCKHOAKQCXIHOI


QUAN NIEM CdA MOT SO ffflA TAM LY HOC.
- StJ kien tiri tiong kho k h i n , bi't hanfa,
gian lao;
- Kfaa n i n g ta l i m cfaii nhihig xung
ning ciia ban than;
- Su n h i n nai tii h o i n nhiSng dkp ctng
ham mudn ctia ban t h i n ;
- Kha n i n g luon tiuy tri tiuoc trang t h i i
lac quan hy vong;
- Kha n i n g giii titidc cin bang khi chi't
kh6ng tie cho xtic cam chi pfaoi ban t h i n
tien miic kfaong the suy nghi dUOc gi.
Nghien cflu ctia Walter Mischel tren
nhiing tre em trong cuoc "thti nghiem keo
tleo" b trticfng m i m non Stanfortl vio
nfaflng n&m 60 thS' ki XX da cfao t h i y ro sti
anh hfldng tich ctic cua kha n i n g idem ch^
cic xung n i n g den sil t h i n h cong trong
hoc t i p v i CU9C sd'ng cila c i nhan. Tfaeo
doi tig'p tlic cic tre nay trong sudt 12 n i m
dSn 14 n i m sau d6, khi cic em d6 tib
t h i n h nhQng thieu nidn, r6i tdt nghiep
trung hoc, ngUcS ta thiy, p h i n Ifln nhfliig

dfla tre Sn k?o ngay l i p tflc khi dd, thi nay
dl bi cing t h i n g hon, d l ndng giin v i hay
danh nfaau fadn, ft kha n i n g theo dudi di'n
ciing mijc dicfa ctia minh hdn so vdi nhflng
tre cho dai d l i n hai chide keo"'.

mill ctia cac giio vidn hdn.
Mdt so nghidn ctiu k h i c ciing d i cho
tfaay mdl hen hd c h i t che gifla mflc dg
thieu kha n i n g k i l m soat xtic cam vdi cac
bieu hien rdi loan hanh vi k h i c nhau d hoc
sinh p h i thdng nhfl: khuynh hudng sdiig
thu minh lai; lo h i i v i t r i m cam; thidu
t i p trung v i o nhflng 'viii d l g i n Uln vdi
vide s i diing t u duy; pham tdi v i giy hin.
Trong do, nhflng bieu hidn t r i m cam tMi/c
nghidn cflu iihieu va dfldc p h i n tich sau
sic bdi siJ gia t i n g ciia hign tUdng niy i
nhilu nOi tren t h ^ gidi trong nhiing nim
g i n day. Theo do, nhiing v i n de vl quan
hd thudng l i nguIn gdc cila sil t r i m cam,
m i nguyen n h i n cd ban l i do thilu hut
mdt sdyg'u td'trong tri tud xtic cam. D6 li:
khdng cd kha n i n g ke't nfii, duy tri nhflng
mdi quan hg tich ctic vdi moi ngfldi xung
quanh v i cd each ly giai bi quan v l nhflng
t h i t bai ctia ban than.
Ben canh cic nghidn cflu tien h i n h trdn
hoc sinh, nhilu cdng tnxih danfa gia vi
thflc nghidm n i n g cao n i n g lflc tri tud xuc

cam d i duoc tiln h i n h tren giao vidn d cic
bic hoc k h i c nhau trong n h i trfldng phi
tfadng, trong dd diic bigt quan t i m din cac
giio vidn tre. Kd't qua thu dfldc ri't thfl vi
v i k h i n g djnh rkng cd t h i n i n g cao tri tud
xtic cam vi nd cd tudng quan c h i t cfae vdi
kinh nghigm sd'ng, ho^t dong cua con
ngudi. Cic nghien cflu cung d i dit ra
nhilu vi'n d l cho cdng tac dio t£to bii
dudng giao vidn hign nay, ddng thdi cung
dtia ra nhflng chuong trinh chuydn bigt de
giio due n i n g cao tri tud xflc cam d giio
vien. Tren thilc te, nhilu giao vidn da
tham gia_ vio cac chuang trinh r i n luygn
dd v i kfaing djnh t i c dung ctia chung ddi
vdi higu qua ho^t dong n g h i nghigp cua
ban than.^ G i n diy, cic nghien cflu cdn md
rdng ra ca d cic giang vien dfti hi^. Mdt so
chflong trinh rdn luygn tri tug xuc cam

Ngfaien cilu ctia Stephen Nowicki &
Marshall Duke v l kha n i n g ding cam,
dfldc tien h i n h trdn hoc sinh tieu hoc da
xic n h i n tinh ddc lip cua sU ding cam doi
vdi tri tug h i n l i m thdng qua mdi tuong
quan gifla kdt qua ctia t r i e nghidm PONS
(do R. Rosenthal phic thao) vdi ket qua
thu dU(?c tfl cac t r i e nghidm tri thdng
minfa, faay k i t qua cua cac ki tfai trong
tnidng. Cac faoc sinfa tfai hign n i n g Itlc

hieu cic xuc cam nhd vio nhOng tin hidu
khdng ldi l i nhflng em dfldc ydu thich
nhit trong trudng, d'n dinh iihit v l m«it
tiin Ijt. Dd cung l i nhflng em dat duoc kd't
qua hoc t i p td't nhit, mic dii mtic IQ
trung bmh khong cao hdn so vdi nfaflng em
hidu tfadng didp khdng ldi kdm hon Kdt
qua niy lim ngfldi ta ngfai r i n g vigc l i m
chu ning Itjc ding cam l i m cho vide faoc
Theo: Lewkowicz, Adina Bioom (2007). Teaching
t4p dd ding ban, hoic d l thu htit su ydu Emotional Intelligence (iiecoiid eiiiUon). Corwiii Pre«,
USA, p,5.
B]

NHM LOC KHO* HOC U H O l
S03-2>14


DINH DlJC HQl
d i n h cho giang vidn d ^ hoc da x u i t faidn
v i thu hut dfldc nhilu ngudi tham gia.
Vi t h i , mdt llnh vtle quan trgng khac
trong nghidn ctiu tri tug xuc cam l i x i y
dung, t r i l n khai mdt so' chfldng t i m h giio
diic hiju qua v l nfaflng ki n i n g cua tri tug
xflc cam cho cic ddi tflOng khac nhau.
Trong nhflng n i m cu& the H XX, vili d l
tri tud xflc cam v i n i n g cao tri tug xuc
cam da n g i y c i n g dUOc quan t i m d nhieu
nfldc tren tfad gidi, die bigt ddi vdi cac

trudng hoc. Cic chuang trinh dd duoc
dinh gia la kha higu qua vi dtla tren
nfaflng CO sd khoa hcic thiJc su, trong do cd
Khoa hpc T h i n kinh.
Nhieu chudng trinh chuydn bigt d i
dfldc xiy dflng n h i m thay dd'i h i n h vi rdi
nhieu d hoc sinh nhfl: tram cam; rdi loan
" " ' ^ I n g ; bi ban bd bd rai; bd hoc; lam d i ^ g
chi't ki'ch thich (ruou, ma tuy...). Theo
Hidp hdi Nghien cflu xuc cam va x i hdi tsti
trUdng Dai htjc Illinois, hidn nay cd faon
150 chuang trinh rdn luydn tri tug xuc
cam dang duac h i n g ngan trudng hoc d Mi
sfl diing. Tuang til, cd nhilu chuong trinfa
rdn luydn trf tug xuc cam dang dUi3c giang
d^y trong cac trudng d k h i p nai tren t h i
gidi. Kit qua cho thiy, nhilu cfauong trinh
td ra ri't kha quan trong vide t i n g cudng
cac xflc cam tich cilc v i faan chd' nfaflng
bidu hidn xflc cam tieu ctic, tfl dd gdp p h i n
lim giam thidu cac h i n h vi sai lech chuin
mtic xa hoi d tre em, trong dd cd hoc sinh
lfla tud'i hoc sinh. Mot nghidn ctiu vi md do
Roger Weissberg tid'n h i n h kfai p h i n tfch
hing t r i m cdng trinh thtic nghidm cac
chfldng trinh ren luydn tri tug xflc cam xa h0i da cho thiy, 5 trfldng hoc, b i u
khdng kfai t i m \$ trong Idp hoc trd ndn
tich cilc han do cic giio vidn n i m viing cic
kl n i n g xuc cam - xa hgi cd t h i tflOng t i c
dl ding hon vdi hoc sinfa ctia minh. Die

bigt, nhiing "giio vien tuang t i c hidu qua"
thudng md rOng vigc n i n g cao tri tug xflc
cam - xa hgi sang ca ph^m vi tuang t i e
cua ban t h i n hoc sinh vdi nhau (quan hg
hoc sinh - hoc smfa) tfaeo nghia l i ho cdn
s03-2ai«

quan tam ca ddii vide xay dilng "vin hda
ban be" tiong hoc sinh. Dilu nay cd y
nghia thflc t i l n r a t ldn vi nd cd tinh lan
tda manh me khdng chi trong pham vi Idp
hoc m i cdn ca tixmg pham vi trudng htjc*^.
KET LUAN
Tri tug xuc cam dfldc thflc sfl quan t i m
nghien cflu khoang g i n nfla the ki (sau
nhiing n i m 1980 cua thd ki XX). Tri tug
ban d i u dfldc cho la dan nhan td' v i mang
tinh sinh hoc, mang tinh xa hoi cho din da
n h i n t^ mang tinh x i hdi, mang tinh sang
tao. Tri tue xflc cam dfldc phat hien v i
nghidn ctiu t h i n h cdng l i mot t h i n h tflu
quan trong cua t i m ly hoc ndi ridng v i cua
n h i n loai ndi chung. Vigc p h i t hidn v i
nghien cflu tfaanh cdng cic m i t cua tri tud
cam xuc d i ggi md v i d i n tdi nhflng hfldng
nghien cflu mdi trong q u i trinh kham p h i
tidm n i n g bi't t i n cua txin ngUdi.

TAI LIEU THAM KHAO
1. Dio Thi Oanh (2010), Nghidn cflu tri

tug xflc cam v i tndc giao due tri tug xuc
cam cho hgc sinh THCS trong gia dinh v i
n h i trudng hign nay, D l t i i ci'p Bd.
2. Goleman _D. (2002). Tri tue cam xuc.
iMm th^ndo de biih nhiing cdm xuc cua mmh
(WnA Wfttc. Nxb. Kfaoa hoc x ifagi.H i Ndi
>' 3. Goleman D. (2007). TH tue xiic cdm: ling
dung trong cdng viic. Nxb. Tri iliflc. H i Ngi
4. Lewkotmcz, Adina Bloom (2007).
Teaching Emotional Intelligence (second
edifion). Corwin Press, USA.
5. Maurice J. Ehas, Harriett Arnold
(2006). Emotional Intelligence and Academic
Achievement. Corwin Press, USA.
6. Paula M. Niedenthal, Silvia KrauthGruber, Francois Ric (2006). Psychology of
Emotion. Interpersonal, Experiential, and
(Cognitive approaches. Psycfaobgy Press. USA.
_ 7. DflOng Thi Hoing Yen (2010). Tri tui
cdm xuc cua gido viin Tiiu hgc. LATS Tim
lyfagc.Vidn TLH - Vign KHXH Vigt Nam.
»> Xem: Golemiui D. (2002). Tri (71^ cdm xic. Lim thf
nio di infn nhing cdm xdc cua minh thinh tri tuf
Nxb Khoa hoc xa h§i, HS Noi.
NHM UlC KHOA HOC XiNOl

Q