Quan niệm về bốn phẩm chất : Công, dung, ngôn, hạnh mà người phụ nữ phải có theo quan niệm người xưa.

Trong xã hội phong kiến ngày xưa thì một người phụ nữ hoàn hảo phải có đủ “tứ
đức”, tức là “công”, “dung”, “ngôn”, “hạnh”. “Tứ đức” là khuôn mẫu để người phụ
nữ hoàn thiện nhân cách. Tuy nhiên, ở mỗi hoàn cảnh, mỗi tầng lớp thì thứ tự của
bốn phẩm chất trên có sự sắp xếp khác nhau. “Công” là nữ tắc, nữ công, là sự đảm
đang, tài khéo trong công việc nội trợ, theo đúng thiên chức của người phụ nữ.
“Dung” là vẻ đẹp hình thức khả ái, dễ thương. “Ngôn” là lời ăn tiếng nói dịu dàng, lễ
phép. “Hạnh” là đoan trang, đứng đắn, nết na.
Thông thường, những gia đình giàu có, quyền quý dạy dỗ con cái hoặc chọn con dâu
đều theo tiêu chuẩn này, nhưng thực tế cho thấy ít ai đạt được trọn vẹn cả “tứ đức”
như đã nêu trên bởi “nhân vô thập toàn”. Cho nên, “tứ đức” trở thành khuôn mẫu
của người phụ nữ ngày xưa.
Dần dần, quan niệm này mở rộng phạm vi ra toàn xã hội. Tầng lớp bình dân cũng
coi trọng “tứ đức”, tất nhiên là tùy theo từng hoàn cảnh mà nội dung tiêu chuẩn có
những thay đổi cho thích hợp.
Theo quan nệm của số đông tức tầng lớp bình dân, yêu cầu số một là sức khỏe và
sự đảm đang, cho nên chữ “công” vẫn được đặt lên hàng đầu. Người đàn ông lấy vợ
không đơn thuần chỉ là để nối dõi tông đường mà còn là để thêm người đỡ đần công
việc gia đình.
Tiếp sau đó là chữ “hạnh”, vì đối với phụ nữ thì nết na, đoan chính vô cùng quan
trọng. Có được người vợ đức hạnh là người chồng có được chỗ vững chắc, tin cậy để
yên tâm làm ăn, tạo dựng sự nghiệp và trước hết là có được một gia đình thuận hòa,
yên ấm.
Chữ “ngôn” cũng không thể coi thường vì người xưa hay nhắc nhở đến chuyện học
ăn, học nói. Ca dao có câu : “Người thanh tiếng nói cũng thanh, Chuông kêu khẽ
đánh bên vành cũng kêu”. Hoặc : “Chim khôn kêu tiếng rảnh rang, Người khôn nói
tiếng dịu dàng dễ nghe”. Có thể căn cứ vào cách cư xử, nói năng của một phụ nữ
đối với mọi người trong gia đình và ngoài xã hội để đánh giá phần nào về tính cách.
Thái độ của người bình dân đối với chữ “dung” là không quá coi trọng mà cũng
không xem nhẹ. Hình thức bên ngoài miễn sao khỏe mạnh, sáng sủa là được. Điều
đó thể hiện qua những câu ca dao : “Đừng ham da trắng tóc dài, Tháng ba ngày
tám có mài mà ăn ?!. Hay : “Chớ chê em xấu em đen, Em như nước đục đánh phèn

lại trong”. Hay : “Thân em như củ ấu gai, Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen, Ai ơi
nếm thử mà xem, Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùi”. Tuy nhiên trong bốn phẩm
chất, cái đáng quý nhất đối với người phụ nữ bình dân vẫn là phẩm chất cần cù lao
động, chịu thương chịu khó.
Trong thời đại ngày nay, liệu tiêu chuẩn “tứ đức” dùng để đánh giá người phụ nữ từ
thời phong kiến xa xưa có còn giữ nguyên giá trị ?. Thực ra, mỗi thời đại có một
chuẩn mực khác nhau về giá trị con người. Điều đó còn do nhận xét và yêu cầu của
người đánh giá. Ví dụ anh nông dân, anh bộ đội, anh kĩ sư… mỗi người chắc chắn sẽ
có những tiêu chuẩn chọn vợ khác nhau.
Tuy vậy, những gì là nền tảng thì khó có thể thay đổi. Người phụ nữ hiện đại được


quyền sống và làm việc bình đẳng với nam giới, song không vì thế mà những tố chất
thiên phú bị triệt tiêu. Một phụ nữ có đủ “công”, “dung”, “ngôn”, “hạnh” vẫn là
người vợ trong mơ của nhiều người chồng.
Quanh ta giờ đây không ít phụ nữ thành đạt trong nhiều lĩnh vực, kể cả những lĩnh
vực xưa nay là độc quyền của nam giới. Đó là người phụ nữ giỏi trong kinh doanh,
sản xuất. Thế nhưng rời công việc chuyên môn của nhiệm sở, về nhà họ lại thực
hiện thiên chức của người phụ nữ, trở thành những người con thảo, vợ đảm, mẹ
hiền. Có như vậy họ mới thực sự là người xây dựng và gìn giữ tổ ẩm gia đình. Đây là
mẫu người lí tưởng của xã hội hiện nay.
Đồng thời cũng có nhiều phụ nữ đảm đang việc nhà để chồng lo làm ăn hoặc lo việc
nước, mặc dù họ có đủ điều kiện để thể hiện tài năng của mình trước cuộc đời và xã
hội. Dân gian có câu : “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”. Sau thành công của
mỗi người chồng đều có hình bóng của người vợ hiền.
Thời buổi kinh tế thị trường làm nảy sinh những quan niệm lệch lạc như người phụ
nữ chỉ cần kiếm được nhiều tiền như nam giới là sẽ có tất cả. Người vợ chẳng cần
khéo tay nấu nướng. Chồng con muốn ăn ngon, xin mời ra quán ăn hay nhà hàng !.
Xét về khía cạnh vật chất thì không sai, nhưng xét về khía cạnh tinh thần thì không
chấp nhận được vì nó thiếu hẳn sự chăm chút, yêu thương, thiếu hẳn sự ấm áp của

bàn tay phụ nữ trong gia đình. Vi thế mà tiêu chuẩn “tứ đức” dẫu xuất hiện từ thờ
xa xưa nhưng ý nghĩa của nó vẫn luôn luôn mới, vẫn rất cần thiết cho phụ nữ thời
nay.