Một số vấn đề về công tác hòa giải ở cơ sở và giải pháp góp phần đảm bảo trật tự, an toàn xã hội

CHÍNH QUYÊN ĐỊA PHƯƠNG

MỘT SỐ VẤN DỂ VẾ CỐNG TÁC HỊA GIẢI ở cơ sở
VÀ GIẢI PHÁP GĨP PHẦN ĐẢM BẢO TRẬT Tự,
AN TOÀN XÃ HỘI

Vũ Thị Phương Thảo*

Nguyễn Ngọc Kim Cương**
*,** ThS. Khoa luật - Học viện Cánh sát nhân dân.

Thơng tin bài viết:

Tóm tắt:

Từ khóa: Hịa giải ở cơ sở; bảo
đảm trật tự, an toàn xã hội.

Những năm qua, cơng tác hịa giải ở cơ sở đã và đang chứng minh được vai
ưị của mình trong việc giúp các bên tranh chấp tự nguyện giải quyết với
nhau trên cơ sở phù hợp với pháp luật và đạo đức xã hội, đặc biệt có ý nghĩa
quan trọng góp phần đảm bảo an ninh, trật tự (ANTT) ở địa bàn cơ sở. Trong
phạm vi bài viết này, các tác giả khái quát những nội dung cơ bản của pháp
luật và thực tiễn cơng tác hịa giải ở sở sở, chỉ ra một số hạn chế, bất cập, và
đưa ra các kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả của công tác hịa giải ở cơ sở
góp phần bảo đảm ANTT.

Lịch sử bài viết:

Nhận bài
Biên tập

Duyệt bài

: 20/9/2021
: 06/11/2021
: 09/11/2021

Article Infomation:

Abstract:

Keywords:
Conciliation
at
grassroots level; assurance of
social order; social security.

In recent years, conciliation at grassroots level has been proving its role in
helping the disputing parties to voluntarily settle with each other on the basis
of conformity with law and social ethics, especially it plays an important role
in ensuring social security and orders at the grassroots level. Within the scope
of this article, the authors provide presentation in brief of the key contents of
the law and practice of conciliation in grassroots level, give out inadequacies,
and also recommendations to improve the effectiveness of conciliation at the
grassroots level, for stable social security and orders.

Article History:
Received
Edited
Approved

: 20 Sep. 2021
: 06 Nov. 2021
: 09 Nov. 2021

1. Khái quát về pháp luật và thực tiễn công

giúp các bên tranh chấp tự nguyện giải quyết

tác hòa giải ở cơ sở ở nước ta

với nhau trên cơ sở phù hợp với pháp luật và
đạo đức xã hội gỏp phần ngăn ngừa nhừng
tranh chấp phức tạp; qua đó nhằm tiết kiệm

Trong những nãm qua, cơng tác hòa giải
ở cơ sở trên cả nước đã mang lại nhiều hiệu
quả tích cực, với ý nghĩa là một biện pháp
truyền thống để giải quyết các tranh chấp
trong đời sống xã hội, hòa giải đã và đang

chứng minh được vai trị của mình trong việc

M

NGHIÊN CỬU

!---------------------------------

LẬP PHÁPSố 04 (452) - T2/2022

được thời gian, giảm bớt các vụ việc phải
chuyển đến Tịa án, chi phí của Nhà nước và
của nhân dân, từ đó góp phần thúc đẩy kinh
tế - xã hội phát triển.


CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
Từ thực tiễn kết quả cơng tác phịng ngừa

Chính trị nêu rõ quan điểm,- “Cải cách tư pháp

tội phạm nói chung và cơng tác hịa giải ở cơ
sở nói riêng cho thấy, ở những địa phương làm
tốt cơng tác hịa giải cơ sở thì tình hình an ninh,
trật tự được giữ vững, số vụ phạm pháp hình sự

phải kế thừa truyền thống pháp lý dân tộc,
những thành tựu đã đạt được của nền tư pháp
xã hội chủ nghĩa Việt Nam ”, đồng thời cũng đề

hằng năm thấp. Đây là cơ sở tạo đà cho phát
triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống người

số tranh chấp thông qua thương lượng, hòa

dân. Ngược lại, ở những nơi còn coi nhẹ cơng
tác hịa giải, tình hình mâu thuẫn, tranh chấp có
chiều hướng tăng. Đối với lĩnh vực ANTT, việc
thực hiện tốt cơng tác hịa giải ở cơ sở góp phần
giải quyết những tranh chấp mâu thuẫn trong

nhân dân, làm tốt cơng tác phịng ngừa, hạn chế
vi phạm pháp luật, giữ gìn trật tự, an tồn xã
hội ở cơ sở. Trong cuộc sống thường ngày, do
khác nhau về quan niệm sống, nhận thức, tình
cảm, lợi ích kinh tế... nên việc nảy sinh mâu
thuẫn tranh chấp giữa các thành viên trong gia
đình, giữa các hộ gia đình, giữa các cá nhân
với nhau trong cộng đồng dân cư là điều khó

tránh khỏi. Những mâu thuẫn, va chạm trong
cuộc sống, lúc đầu đơn giản, nhưng do không
được quan tâm giải quyết kịp thời nên đã nhanh
chóng trở thành những mâu thuẫn căng thẳng,
phức tạp, thậm chí là nguyên nhân và điều kiện
để phát sinh các loại tội phạm như: Giết người,
cố ý gây thương tích, trộm cắp tài sản... hay là
nguyên nhân phát sinh những “điểm nóng” về
khiếu kiện. Vì vậy, thực hiện tốt pháp luật về
hịa giải ở cơ sở khơng những góp phần giải
quyết kịp thời các vi phạm pháp luật và mâu
thuẫn, tranh chấp trong cộng đồng dân cư mà
còn có tác dụng triệt tiêu mầm mống dẫn đến
tội phạm và những bất ổn xã hội, góp phần

phịng ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật, bảo

ra nhiệm vụ: “Khuyến khích việc giải quyết một

giải, trọng tài,...”. Đặc biệt, ngày 20/6/2013,
Quốc hội đã thơng qua Luật Hịa giải ở cơ sở,

có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2014, bao
gồm 5 chương, 33 Điều quy định nguyên tắc,
chính sách của Nhà nước về hòa giải ở cơ sở,
hòa giải viên, tổ hòa giải; hoạt động hòa giải ở
cơ sở; trách nhiệm của cơ quan, tổ chức trong
hoạt động hòa giải ở cơ sở; để thi hành luật,
Chính phủ đã ban hành Nghị định số 15/2014/
NĐ-CP ngày 27/02/2014 quy định chi tiết một
số điều và biện pháp thi hành Luật Hòa giải ở
cơ sở; ngày 18/11/2014, Chính phủ và ủy ban

Trung ương MTTQ Việt Nam cũng ban hành
Nghị quyết liên tịch số 01/2014/NQLT/CPUBTWMTTQVN hướng dẫn phối hợp thực
hiện một số quy định của pháp luật về hòa giải
ở cơ sở. Để nâng cao trình độ pháp luật cho
các hịa giải viên, Bộ Tư pháp cũng ban hành
nghị quyết số 4077/QĐ-BTP ngày 31/12/2014
về Chương trinh khung bồi dưỡng kiến thức
pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở cho hòa
giải viên và Quyết định số 4080/QĐ-BTP ngày
31/12/2014 ban hành Ke hoạch công tác phổ

biến, giáo dục pháp luật, hòa giải ở cơ sở. Đây
là cơ sở pháp lý quan trọng góp phần làm cho
cơng tác hòa giải ở cơ sở phát huy được hiệu
quả trong giải quyết các tranh chấp ở cơ sở.

Trong Báo cáo số 265/BC-BTP đánh giá kết

đảm trật tự an toàn xã hội ở cơ sở.

quả 05 năm thi hành Luật Hịa giải cơ sở, tính
đến ngày 31/12/2018, cả nước có 107.074 tổ

Trong những năm qua, Đảng và Nhà nước
ta luôn coi trọng cơng tác hịa giải, coi đây
là một trong những yếu tố bảo đảm cho phát
triển kinh tế, ổn định tình hình xã hội. Tại Nghị
quyết số 49-NQ/TW ngày 02/06/2005 của Bộ

hịa giải được thành lập tại thơn, tổ dân phố với
650.366 hòa giải viên, số lượng thành viên của
mỗi tổ hịa giải trung bình từ 05-07 hịa giải
viên/tổ, thành phần tổ hịa giải đa số có hịa giải
viên nữ, đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu
-------------------------------- ỵ

NGHIÊN CỨU

Số 04 (452) • T2/2Ũ22_LẬP

pháp

£1
0'


CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
số có hịa giải viên là người dân tộc thiểu sổ.
Trong số 650.366 hịa giải viên có 22.746 hịa

giải viên có trình độ chun mơn Luật, chiếm

cịn hạn chế nên đã ảnh hưởng rất nhiều đến
hiệu quả hòa giải; nguồn ngân sách nhà nước
ở cấp huyện, đặc biệt là ở cấp xã cịn khó khăn

tỷ lệ 3,5%. Hịa giải viên là những người có uy
tín, phẩm chất đạo đức tốt, sống gương mẫu,

nên việc bố trí kinh phí cho cơng tác hịa giải
chưa nhiều, việc huy động nguồn kinh phí cho

có khả năng vận động, thuyết phục nhân dân
chấp hành pháp luật, có tinh thần trách nhiệm,

cơng tác hịa giải cũng cịn khó khăn.

nhiệt tình tham gia cơng tác hịa giải. Theo số
liệu tổng họp từ báo cáo của các địa phương,
trong 05 năm (từ năm 2014 đến năm 2018) tổ
hòa giải ở cơ sở trên cả nước đã tiến hành hòa

giải 759.118 vụ, việc; hòa giải thành 611.817
vụ, việc (đạt tỷ lệ 80,6%); hịa giải khơng thành
147.301 vụ, việc. Điều này cho thấy trong

3. Kiến nghị

Trên cơ sở đánh giá vai trị, ý nghĩa của

cơng tác hòa giải ở cơ sở tới nhiệm vụ đảm bảo
ANTT trong tình hình hiện nay và thực trạng
của cơng tác hòa giải ở cơ sở trên cả nước, các
tác giả đưa ra các kiến nghị nhằm nâng cao
hiệu quả công tác hòa giải ở cơ sở như sau:

những năm qua cơng tác hịa giải ở cơ sở ln
được coi trọng và đạt được mục đích đề ra của

Thứ nhất, cần tăng cường sự phối hợp
giữa chính quyền các đồn thể, tổ chức chính

hoạt động hịa giải.

trị và lực lượng Cơng an ở cơ sở trong thực
hiện các vụ việc hòa giải. Hàng năm, tại các
địa phương, Sở Tư pháp, Phòng Tư pháp, công
chức tư pháp - hộ tịch cần tham mun cho ủy
ban nhân dân cùng cấp xây dựng chương trình
phối họp với Uỷ ban mặt trật Tổ quốc và tổ

2. Một số hạn chế, bất cập về công tác hịa

giải ở cơ sở
Cơng tác hịa giải hiện nay vẫn cịn có một
số hạn chế như: ở một số địa phương chưa thực
sự nhận thức sâu sắc tầm quan trọng của cơng

tác hịa giải đối với đời sống xã hội, vì vậy thiếu
sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo, đầu tư kinh phí,

cơ sở vật chất cho cơng tác này; đội ngũ hòa
giải viên còn thiếu phương pháp, kỹ năng và
kiến thức pháp luật chuyên sâu về hòa giải; một
số cán bộ tư pháp - hộ tịch ở cơ sở cịn hạn chế
về năng lực, chun mơn nghiệp vụ; một số tổ
hịa giải chưa thực hiện đúng theo quy trình về
cơng tác hịa giải ở cơ sở, cịn xem việc hòa
giải là đơn giản, chỉ mời các bên tiến hành hịa
giải miệng, khơng vào sổ thống kê hồ sơ, nhất

là đối với những vụ việc hòa giải thành, nên
việc thống kê, báo cáo tỷ lệ hòa giải thành ở cơ
sở thấp hơn so với vụ việc hòa giải trên thực tế.
Mặt khác, các mâu thuẫn, tranh chấp trong
nội bộ nhân dân, nhất là tranh chấp trong lĩnh
vực đất đai ngày càng gia tăng và phức tạp hơn,
ttong khi số lượng và trình độ của hịa giải viên
gọ

NGHIÊN CỨU

,---------------------------------

LẬP PHÁPSố 04 (452) - T2/2022

chức thành viên chỉ đạo, hướng dẫn việc củng
cố, kiện toàn tổ chức hoạt động của các Tổ hịa
giải; tạo điều kiện và động viên, khuyến khích

hội viên, thành viên của mình tham gia tích cực

vào các hoạt động hòa giải, ủy ban nhân dân
các cấp chỉ đạo các ngành chuyên môn phối
hợp chặt chẽ với Uỷ ban Mặt trật Tổ quốc cùng
cấp kiện toàn tổ chức, theo dõi, kiểm tra tổ
chức và hoạt động hòa giải, qua đó giới thiệu
những người có đủ tiêu chuẩn để bầu làm hịa

giải viên, động viên nhân dân tích cực tham gia
xây dựng, củng cố tổ chức và hoạt động hòa
giải. Trong q trình hịa giải ở cơ sở cần tiến
hành phối hợp với lực lượng Công an tại địa

bàn như: Cảnh sát khu vực; lực lượng công an
cấp xã, phường; cán bộ phụ trách xã... để nâng
cao hiệu quả chất lượng cơng tác hịa giải, cũng
như giúp lực lượng cơng an chủ động nắm bắt
được tình hình địa bàn.


CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
Thứ hai, phát huy vai trị hịa giải là phương
thức dân chủ phù hợp với pháp luật, đạo đức xã
hội. Để hòa giải đi vào nề nếp, phát huy hiệu

q và vai trị của nó, bản thân hòa giải viên,
tổ hòa giải phải biết vận dụng linh hoạt kết hợp
chặt chẽ giữa lý và tình để giải quyết sự việc
thấu tình đạt lý. Khơng vì thành tích hay kết
quả hòa giải ngày càng cao mà vi phạm đạo
đức trong thực hiện nhiệm vụ. Việc thực hiện

hòa giải cần tránh trường hợp giải quyết qua

loa, chiếu lệ, vụ việc dễ thì làm, khó thì bỏ.
Đặc biệt, nghiêm cấm việc thực hiện hịa giải
để trốn tránh pháp luật, chính những điều này
đã gây ảnh hưởng đến hoạt động hòa giải. Điều
này không những không thể hiện được bản chất

tốt đẹp của hịa giải, khơng làm phát huy được
vai trị, ý nghĩa tích cực của nó mà ngược lại
cịn làm cho hoạt động hòa giải phản tác dụng,
gây tác động xấu đến đời sống xã hội. Chính

vì vậy, mọi sự hịa giải phải đặt con người vào
vị trí trung tâm, phù hợp với đạo đức xã hội.
Hoạt động hòa giải phải gắn liền với việc xây

dựng và thực hiện các cuộc vận động, phong
trào toàn dân đoàn kết và phong trào toàn dân
bảo vệ ANTT ở địa phương.

Thứ ba, nâng cao nhận thức của cán bộ,
nhân dân về vai trò của cơng tác hịa giải, phát
huy vai trị cùa các chủ thể làm cơng tác hịa
giải. Để cơng tác hịa giải ngày một phát triển,
đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra cần phải
nâng cao nhận thức của nhân dân và cán bộ
qua đó thấy được trách nhiệm cùa mình và nhìn
nhận đúng hơn về cơng tác hịa giải, cần phải
tăng cường tuyên truyền, phổ biến sâu rộng

chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách,
pháp luật của Nhà nước về cơng tác hịa giải

nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức của toàn xã
hội, đặc biệt là người dân về vị trí, vai trị và
ý nghĩa quan trọng của cơng tác này, từ đó sử
dụng ngày càng nhiều hơn biện pháp hòa giải
để giải quyết các tranh chấp, mâu thuẫn trong

cộng đồng. Xác định cơng tác hịa giải là một
trong những nhiệm vụ quan trọng góp phần
tích cực vào việc bảo đảm trật tự an toàn xã hội
trong cộng đồng, khu dân cư.
Thứ tư, hoàn thiện về tổ chức bộ máy thực

hiện hòa giải. Xuất phát từ đặc điểm vai trò

là tổ chức tự quản của nhân dân, là hoạt động
động mang tính chất quần chúng trên cơ sở tự
nguyện, do đó để bảo đảm thực hiện pháp luật
hịa giải phải xã hội hóa hoạt động này, huy
động rộng rãi lực lượng quần chúng nhân dân

tham gia phong trào này. Hiện nay, pháp luật
về hòa giải đã xác định các chủ thể và nội dung
quản lý nhà nước đối với tổ hòa giải và vai trò
của các tổ chức - chính trị trong cơng tác hịa
giải. Tuy nhiên, một vấn đề quan trọng là cơ
chế quản lý nhà nước với các tổ chức chính trị
- xã hội trong việc quản lý, chỉ đạo tổ chức và

hoạt động hòa giải như thế nào để đảm bảo tính

khoa học, phát huy được hiệu quả hoạt động
hòa giải trong đời sống xã hội. Để hoàn thiện
hơn nừa bộ máy tổ chức thực hiện pháp luật về
hòa giải cần mở rộng thêm phạm vi điều chỉnh
bao gồm cả Ban hòa giải, đồng thời quy định
cụ thể về cơ cấu tổ chức của Ban hòa giải.
Hàng năm, cần thực hiện rà soát, thống kê

số liệu về tổ chức và hoạt động hòa giải tại
các địa phương để kịp thời có biện pháp củng
cố, kiện tồn, phát triển tổ chức tổ hòa giải và
hòa giải viên. Tăng cường hiệu quả hoạt động
của cơ quan tư pháp trong việc tham mưu ủy
ban nhân dân cùng cấp thực hiện qn lý nhà
nước về cơng tác hịa giải ở cơ sở bằng cách

bổ sung thêm biên chế chuyên trách cán bộ tư
pháp - hộ tịch để có sự phân công trách nhiệm

rõ ràng ưong việc quản lý, theo dõi các vụ việc
hòa giải, tham mưu kịp thời cho cấp ủy, chính

quyền và ngành cấp trên.
Thứ năm, tăng cường bồi dưỡng kiến thức
pháp luật và nghiệp vụ cho những người làm
-------------------------------- ỵ

NGHIÊN CỨU

CQ

Số 04 (452) - T2/2022\

LẬP PHÁP

00


CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG
cơng tác hịa giải. Từ thực tiễn cơng tác hịa
giải cho thấy, thực trạng về trinh độ của những

Thứ sáu, tăng cường hướng dẫn, kiểm tra
đối với cơng tác hịa giải ở cơ sở. Thực tiễn

người làm cơng tác hịa giải hiện nay là một
trong những ngun nhân làm hoạt động hòa
giải thụt lùi. Trinh độ hiểu biết pháp luật còn
hạn chế, kỹ năng hòa giải yếu lại không được
cập nhập, bồi dưỡng kiến thức pháp luật thường
xuyên, nhất là những lĩnh vực pháp luật liên
quan đến cơng tác hịa giải. Vì vậy, hằng năm,
Bộ Tư pháp cần chỉ đạo Sở tư pháp, Phòng tư
pháp các địa phương cần tổ chức tập huấn chủ

hoạt động công tác hịa giải cho thấy, nơi nào

trương, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà

nước, nghiệp vụ cho những người làm cơng tác
hịa giải. Tổ chức hội thảo, tọa đàm để trao đổi
kinh nghiệm hịa giải hay, kỹ năng hịa giải
có tính giáo dục, thuyết phục cao nhằm nâng
cao trình độ chun mơn nghiệp vụ cho hịa
giải viên. Thực tế cho thấy việc tọa đàm, trao
đổi kinh nghiệm sẽ giúp cho các hịa giải viên
hiểu rõ hơn, có cơ hội học hỏi, trao đổi kinh
nghiệm lẫn nhau, tích lũy kỹ năng hịa giải và
có kiến thức thực tế. Thường xun rà sốt lại
tiêu chuẩn của hịa giải viên một cách chặt chẽ,
nhất là trình độ văn hóa, kiến thức pháp luật và
uy tín trong cộng đồng dân cư. Đây là yếu tố
mang tính quyết định cho việc hịa giải đạt hay
khơng đạt ngay bước đầu tiên. Vì vậy, việc bồi
dưỡng kiến thức pháp luật cho hòa giải viên là
càn thiết và phải được làm thường xuyên, dưới
nhiều hình thức khác nhau.

Cung cấp tài liệu hướng dẫn nghiệp vụ, tài
liệu pháp luật là một trong những giải pháp
quan trọng để nâng cao trình độ pháp luật và
nghiệp vụ hịa giải cho các hòa giải viên. Tài
liệu nghiệp vụ, tài liệu pháp luật có thể bao gồm
các đề cương giới thiệu luật; sổ tay nghiệp vụ

hòa giải; sách hỏi - đáp pháp luật. Vì vậy, các
cơ quan tư pháp ở địa phương cần có kế hoạch
biên soạn các tài liệu để cung cấp đến từng tổ
hòa giải giúp cho hòa giải viên tự nghiên cứu

nâng cao trình độ.
I------------------------

er

NGHIỀN cưu

04

LẬP PHÁPSố 04 (452) - T2/2022

được sự quan tâm theo dõi, chỉ đạo chặt chẽ,
kịp thời của chính quyền các cấp thi cơng tác
hịa giải ở nơi đó ln đạt được hiệu quả cao.
Bên cạnh việc thực hiện việc báo cáo thường
xuyên về tình hình hoạt động cơng tác hịa
giải ở địa phương cần phải kết hợp với việc
báo cáo, sơ kết, tổng kết 6 tháng, hàng năm
để đánh giá toàn diện, khách quan hơn về hoạt
động hòa giải, khắc phục kịp thời những hạn
chế của cơng tác hịa giải. Tăng cường cơng
tác đánh giá, kiểm tra việc thực hiện nhiệm
vụ cùa đội ngũ cán bộ tư pháp trong quản lý,
chi đạo, hướng dẫn công tác hòa giải. Việc
kiểm tra, đánh giá chất lượng hoạt động của
đội ngũ hòa giải phải được tiến hành thường
xuyên hàng năm kết hợp với báo cáo sơ kết,
tổng kết. Hang năm, các cấp chính quyền,
các tổ chức chính trị - xã hội phải đưa cơng
tác hịa giải vào chương trình mục tiêu chung

của hoạt động phát triển kinh tế - xã hội ở địa

phương. Định kỳ báo cáo tình hình hoạt động
hịa giải để cấp trên nắm bắt và kịp thời giải
quyết những khó khăn, vướng mắc trong cơng
tác hòa giải. Trên cơ sở các quy định của pháp
luật về hòa giải ở cơ sở các ngành, các cấp

tăng cường thực hiện nghiêm các nhiệm vụ đề
ra; tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra,
để giải quyết kịp thời.
Hy vọng rằng, cùng với sự quan tâm chi đạo
của các cấp, các ngành và sự phối họp chặt chẽ
của các tổ chức chính trị - xã hội, sự nhiệt tình,
sáng tạo của các hịa giải viên trong thời gian
tới cơng tác hòa giải ở cơ sở trên phạm vi cả
nước sẽ ngày càng phát huy được hiệu quả, góp
phần xây dựng đời sống văn hóa tại địa bàn cơ

sở và nâng cao hiệu quả cơng tác phịng ngừa,
đấu tranh với các loại tội phạm bảo đảm ANTT

ở cơ sở ■