Hướng dẫn xử lý và kiểm soát số liệu

Hư
ớ
ng d
ẫ
n x
ử
lý v
à
ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u
quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng
Hu
ỳ
nh Trung H
ả
i
Vi
ệ
n Khoa h
ọ

c v
à
Công ngh
ệ
Môi trư
ờ
ng
X
ử
lý s
ố
li
ệ
u v
à
l
ậ
p b
á
o c
á
o quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng
N
ộ
i dung
•

M
ụ
c tiêu
•
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n (IDL, MDL)
•
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
Ki
ể

m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua biên b
ả
n hi
ệ
n
trư
ờ
ng
•
X
ử
lý s
ố
li
ệ
u
•
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li

ệ
u thông qua c
á
c m
ố
i quan h
ệ
gi
ữ
a c
á
c thông s
ố
M
ụ
c tiêu
•
X
ử
lý v
à
ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u quan tr

ắ
c nh
ằ
m:
–
Đ
ả
m b
ả
o m
ụ
c tiêu ch
ấ
t lư
ợ
ng s
ố
li
ệ
u,
–
Ph
ả
n
á
nh đư
ợ
c hi
ệ
n tr

ạ
ng ch
ấ
t lư
ợ
ng môi trư
ờ
ng
xung quanh
/
đ
ặ
c trưng ô nhi
ễ
m c
ủ
a ngu
ồ
n th
ả
i,
–
T
ạ
o ra s
ự
tin tư
ở
ng, s
ự

an tâm r
ằ
ng nh
ữ
ng thông
tin v
ề
môi trư
ờ
ng thu nh
ậ
n đư
ợ
c l
à
đ
á
p
ứ
ng đ
ầ
y
đ
ủ
c
á
c yêu c
ầ
u v
ề

ch
ấ
t lư
ợ
ng m
à
ch
í
nh cơ s
ở
th
ự
c hi
ệ
n vi
ệ
c quan tr
ắ
c đ
ã cam k
ế
t, tuyên b
ố
hay
th
ỏ
a thu
ậ
n v
ớ

i kh
á
ch h
à
ng.
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n
•
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n (
LOD: limit of
detection
):
–
L
à

m
ộ
t đ
ạ
i lư
ợ
ng c
ó
liên quan đ
ế
n t
í
nh
ổ
n
đ
ị
nh c
ủ
a ph
é
p đo
. LOD ph
ụ
thu
ộ
c v
à
o:
•

C
ấ
p đ
ộ
hi
ệ
n đ
ạ
i,
đi
ề
u ki
ệ
n v
ậ
n h
à
nh thi
ế
t b
ị
(dao
đ
ộ
ng nhi
ệ
t đ
ộ
,
á

p su
ấ
t,
đi
ệ
n
á
p )
,
•
Phương ph
á
p phân t
í
ch
(x
ử
lý m
ẫ
u, m
ấ
t m
á
t, nhi
ễ
m
b
ẩ
n m
ẫ

u, nhi
ễ
u n
ề
n)
,
•
Tay ngh
ề
c
ủ
a phân t
í
ch viên.
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n
•
Trong th
ự
c t
ế
thư
ờ

ng g
ặ
p: LOD c
ủ
a thi
ế
t b
ị
(gi
ớ
i h
ạ
n
ph
á
t hi
ệ
n c
ủ
a thi
ế
t b
ị
-
IDL: instrumental detection
limit) v
à
LOD c
ủ
a phương ph

á
p (Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n
c
ủ
a phương ph
á
p
-
MDL: method detection limit):
−
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n c
ủ
a thi
ế

t b
ị
(IDL: instrumental detection
limit) l
à
gi
á
tr
ị
n
ồ
ng đ
ộ
c
ủ
a c
ấ
u t
ử
c
ầ
n phân t
í
ch c
ó
th
ể
t
ạ
o t

í
n
hi
ệ
u 5 l
ầ
n t
í
n hi
ệ
u nhi
ễ
u c
ủ
a thi
ế
t b
ị
ho
ặ
c 3 l
ầ
n đ
ộ
l
ệ
ch chu
ẩ
n
(3


) c
ủ
a m
ứ
c nhi
ễ
u trung b
ì
nh. IDL cho ph
é
p đ
á
nh gi
á
thi
ế
t
b
ị
v
ậ
n h
à
nh c
ó
ổ
n đ
ị
nh hay không, n

ó
bao g
ồ
m c
á
c lo
ạ
i nhi
ễ
u
t
ừ
linh ki
ệ
n cơ
-
đi
ệ
n t
ử
c
ủ
a thi
ế
t b
ị
,
đi
ề
u ki

ệ
n v
ậ
n h
à
nh m
á
y
v
à
đi
ề
u ki
ệ
n môi trư
ờ
ng xung quanh v
à
thư
ờ
ng đư
ợ
c ư
ớ
c
lư
ợ
ng qua c
á
c dung d

ị
ch chu
ẩ
n.
IDL đư
ợ
c x
á
c đ
ị
nh b
ằ
ng
th
ự
c nghi
ệ
m.
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n
−
Gi
ớ

i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n c
ủ
a phương ph
á
p
(MDL: method
detection limit) l
à
gi
á
tr
ị
n
ồ
ng đ
ộ
c
ủ
a th
à
nh ph
ầ
n c
ầ

n phân
t
í
ch đư
ợ
c ti
ế
n h
à
nh phân t
í
ch theo m
ộ
t phương ph
á
p, t
ạ
o ra
m
ộ
t t
í
n hi
ệ
u v
ớ
i x
á
c su
ấ

t 99% kh
á
c bi
ệ
t v
ớ
i m
ẫ
u tr
ắ
ng.
Quan h
ệ
gi
ữ
a IDL:MDL x
ấ
p x
ỉ
1:4
•
X
á
c đ
ị
nh theo
“
quy t
ắ
c 3


”
:
y = y
b
+ 3

b
hay y = y
b
+ 3S
b
y
-
t
í
n hi
ệ
u tương
ứ
ng v
ớ
i LOD
y
b
–
t
í
n hi
ệ

u m
ẫ
u tr
ắ
ng

b
, S
b
–
đ
ộ
l
ệ
ch chu
ẩ
n c
ủ
a t
í
n hi
ệ
u m
ẫ
u tr
ắ
ng
C
ó
2 c

á
ch đ
ể
x
á
c đ
ị
nh
y
b
v
à
S
b
:
C
á
ch 1:
Ti
ế
n h
à
nh n (n
tương đ
ố
i l
ớ
n) th
í
nghi

ệ
m đ
ể
x
á
c đ
ị
nh n
ồ
ng đ
ộ
m
ẫ
u tr
ắ
ng, t
hu đư
ợ
c c
á
c gi
á
tr
ị
y
bi
(i = 1

n). T
ừ

đ
ó
, t
í
nh y
b
v
à
S
b
theo c
á
c công
th
ứ
c:
y
b
=

y
bi
/ n v
à
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á

t hi
ệ
n
1
)
(
2



n
y
S
bi
b
•
X
á
c đ
ị
nh theo
“
quy t
ắ
c 3

”
:
C
á

ch 2:
Thi
ế
t l
ậ
p phương tr
ì
nh đư
ờ
ng chu
ẩ
n:
y = a + b*C
Ch
ấ
p nh
ậ
n g
ầ
n đ
ú
ng: y
b
= a
Trong đ
ó
: y
i
-
l

à
c
á
c gi
á
tr
ị
th
ự
c nghi
ệ
m c
ủ
a y
Y
i
-
l
à
c
á
c gi
á
tr
ị
t
í
nh t
ừ
phương tr

ì
nh đư
ờ
ng
chu
ẩ
n
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ
n
1
)
(
2




n
Y
y
S
i
i

b
•
X
á
c đ
ị
nh theo
“
quy t
ắ
c 3

”
–
V
í
d
ụ
: Xây d
ự
ng đư
ợ
c đư
ờ
ng chu
ẩ
n:
y = 0,0489*C
-
0,0004

y
b
=
-
0,0004; t
í
nh S
b
= 0,0052; => y= y
b
+ 3 S
b
= 0,0152
Thay v
à
o:
y =
0,0489*C
-
0,0004
=>
LOD = C = 0,3190 mM
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ

n
C(mM)
y
i
Y
i
0
0,0005
-
0,0004
5
0,2483
0,2444
10
0,4800
0,4891
15
0,7368
0,7339
20
0,9801
0,9786
Gi
ớ
i h
ạ
n ph
á
t hi
ệ

n
•
Theo dõi LOD
“
h
ằ
ng ng
à
y
”
:
–
LOD bi
ế
n thiên v
à
i ch
ụ
c %: ch
ấ
p nh
ậ
n đư
ợ
c
–
LOD bi
ế
n thiên v
à

i trăm
%: c
ầ
n xem x
é
t t
ổ
ng
th
ể
thi
ế
t b
ị
,
đi
ề
u ki
ệ
n l
à
m vi
ệ
c, tay ngh
ề
nhân
viên,
…
Ki
ể

m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
Ho
ạ
t đ
ộ
ng quan tr
ắ
c (manual):
Đo
, th
ử
t
ạ
i
hi
ệ
n trư
ờ
ng

L
ấ
y m
ẫ
u
X
ử
lý m
ẫ
u
B
ả
o qu
ả
n
m
ẫ
u
V
ậ
n chuy
ể
n
m
ẫ
u
Phân t
í
ch
m

ẫ
u trong
PTN
Môi trư
ờ
ng
S
ố
li
ệ
u
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á
c lo
ạ
i m

ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng đo
, th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư
ờ
ng
:

M
ẫ
u QC thi
ế
t b
ị
đo

, th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư
ờ
ng:

M
ẫ
u tr
ắ
ng thi
ế
t b
ị
: l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ
t li
ệ
u s
ạ

ch,
đư
ợ
c cho tr
ự
c ti
ế
p v
à
o
thi
ế
t b
ị
đ
ể
đo s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n do thi
ế
t b
ị
gây ra. M
ẫ
u n
à

y thư
ờ
ng d
ù
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
đ
ộ
ổ
n đ
ị
nh v
à
đ
ộ
nhi
ễ
u c
ủ
a thi
ế
t b
ị
.

M

ẫ
u
c
hu
ẩ
n ki
ể
m so
á
t
: l
à
dung d
ị
ch chu
ẩ
n c
ủ
a đ
ạ
i lư
ợ
ng c
ầ
n đo
, th
ử
c
ó
gi

á
tr
ị
c
ủ
a đ
ạ
i lư
ợ
ng đ
ó
n
ằ
m trong kho
ả
ng đo
(
đư
ờ
ng chu
ẩ
n) c
ủ
a thi
ế
t
b
ị
. M
ẫ

u chu
ẩ
n ki
ể
m so
á
t đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng sau khi hi
ệ
u chu
ẩ
n thi
ế
t b
ị
,
d
ù
ng đ
ể
ki
ể
m tra qu
á
tr

ì
nh hi
ệ
u chu
ẩ
n c
ủ
a thi
ế
t b
ị
.

Chu
ẩ
n th
ẩ
m tra
: l
à
dung d
ị
ch chu
ẩ
n c
ủ
a đ
ạ
i lư
ợ

ng c
ầ
n đo
, th
ử
c
ó
gi
á
tr
ị
c
ủ
a đ
ạ
i lư
ợ
ng đ
ó
n
ằ
m trong kho
ả
ng đo
(
đư
ờ
ng chu
ẩ
n) c

ủ
a thi
ế
t b
ị
.
M
ẫ
u chu
ẩ
n th
ẩ
m tra đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng c
ù
ng v
ớ
i qu
á
tr
ì
nh đo m
ẫ
u theo m
ộ

t
kho
ả
ng th
ờ
i gian đo m
ẫ
u nh
ấ
t đ
ị
nh, ch
ẳ
ng h
ạ
n, sau 10 l
ầ
n đo th
ì
đo l
ạ
i
m
ẫ
u chu
ẩ
n th
ẩ
m tra đ
ể

theo dõi đ
ộ
ổ
n đ
ị
nh c
ủ
a thi
ế
t b
ị
trong qu
á
tr
ì
nh
đo
.
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ

u QC
•
C
á
c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng đo
, th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư
ờ
ng
:
•

M
ẫ
u QC phương ph
á
p đo
, th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư
ờ
ng:
-
M
ẫ
u tr
ắ
ng phương ph
á
p:
l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ

t li
ệ
u s
ạ
ch,
đư
ợ
c tr
ả
i qua c
á
c bư
ớ
c x
ử
lý gi
ố
ng như v
ớ
i m
ẫ
u đo
, th
ử
. M
ẫ
u n
à
y đư
ợ

c d
ù
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n
t
ạ
o ra trong to
à
n b
ộ
m
ộ
t th
ủ
t
ụ
c đo
, th
ử

.
-
M
ẫ
u l
ặ
p
: hai ho
ặ
c nhi
ề
u hơn c
á
c ph
ầ
n c
ủ
a c
ù
ng m
ộ
t m
ẫ
u đư
ợ
c chu
ẩ
n b
ị
v

à
đo
,
th
ử
đ
ộ
c l
ậ
p v
ớ
i c
ù
ng m
ộ
t phương ph
á
p. M
ẫ
u n
à
y d
ù
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
đ

ộ
t
ậ
p
trung c
ủ
a k
ế
t qu
ả
phân t
í
ch,
đo th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư
ờ
ng.
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ

u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á
c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng đo
, th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư

ờ
ng
:

M
ẫ
u QC phương ph
á
p đo
, th
ử
t
ạ
i hi
ệ
n trư
ờ
ng:
-
M
ẫ
u v
ậ
t li
ệ
u tham kh
ả
o đ
ã
đư

ợ
c ch
ứ
ng nh
ậ
n:
l
à
v
ậ
t li
ệ
u ho
ặ
c ch
ấ
t c
ó
m
ộ
t hay
nhi
ề
u gi
á
tr
ị
v
ề
t

í
nh ch
ấ
t c
ủ
a n
ó
đư
ợ
c x
á
c đ
ị
nh đ
ủ
đ
ồ
ng nh
ấ
t v
à
t
ố
t đ
ể
hi
ệ
u
chu
ẩ

n m
ộ
t thi
ế
t b
ị
,
đ
á
nh gi
á
m
ộ
t phương ph
á
p phân t
í
ch. V
ậ
t li
ệ
u tham kh
ả
o
đư
ợ
c ch
ứ
ng nh
ậ

n l
à
nh
ữ
ng v
ậ
t li
ệ
u c
ó
k
è
m theo gi
ấ
y ch
ứ
ng nh
ậ
n do t
ổ
ch
ứ
c
c
ó
th
ẩ
m quy
ề
n cung c

ấ
p,
trong đ
ó
m
ộ
t hay nhi
ề
u gi
á
tr
ị
v
ề
t
í
nh ch
ấ
t c
ủ
a n
ó
đư
ợ
c x
á
c đ
ị
nh theo m
ộ

t th
ủ
t
ụ
c nh
ằ
m đ
ả
m b
ả
o s
ự
liên k
ế
t v
ớ
i vi
ệ
c th
ể
hi
ệ
n
ch
í
nh x
á
c đơn v
ị
m

à
theo đ
ó
t
í
nh ch
ấ
t đư
ợ
c bi
ể
u th
ị
v
à
m
ỗ
i gi
á
tr
ị
c
ó
k
è
m
theo đ
ộ
không đ
ả

m b
ả
o tương
ứ
ng
ở
m
ứ
c tin c
ậ
y quy đ
ị
nh (
µ
±
ε
).
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC

•
C
á
c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng l
ấ
y m
ẫ
u, x
ử
lý m
ẫ
u, b
ả
o qu
ả
n m

ẫ
u, v
ậ
n
chuy
ể
n m
ẫ
u:

M
ẫ
u tr
ắ
ng thi
ế
t b
ị
l
ấ
y m
ẫ
u:
l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v

ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch đư
ợ
c l
ấ
y như m
ẫ
u
th
ậ
t t
ừ
thi
ế
t b
ị
l
ấ
y m
ẫ
u,
đư
ợ
c b
ả
o qu

ả
n v
à
phân t
í
ch c
á
c thông s
ố
như
m
ẫ
u th
ậ
t. M
ẫ
u QC lo
ạ
i n
à
y đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng đ
ể
ki
ể

m so
á
t s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n c
ủ
a
thi
ế
t b
ị
l
ấ
y m
ẫ
u.

M
ẫ
u tr
ắ
ng d
ụ
ng c
ụ
ch

ứ
a m
ẫ
u
: l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch đư
ợ
c đ
ự
ng trong
d
ụ
ng c
ụ
ch
ứ
a m
ẫ
u (th

ự
c hi
ệ
n ngay t
ạ
i phòng th
í
nghi
ệ
m trư
ớ
c khi th
ự
c
hi
ệ
n l
ấ
y m
ẫ
u ngo
à
i hi
ệ
n trư
ờ
ng),
đư
ợ
c b

ả
o qu
ả
n v
à
phân t
í
ch c
á
c thông
s
ố
trong phòng th
í
nghi
ệ
m tương t
ự
như m
ẫ
u th
ậ
t. M
ẫ
u QC lo
ạ
i n
à
y đư
ợ

c
s
ử
d
ụ
ng đ
ể
ki
ể
m so
á
t s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n c
ủ
a d
ụ
ng c
ụ
ch
ứ
a m
ẫ
u.

M

ẫ
u tr
ắ
ng thi
ế
t b
ị
x
ử
lý m
ẫ
u:
l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch đư
ợ
c x
ử
lý như m
ẫ

u th
ậ
t
b
ằ
ng thi
ế
t b
ị
x
ử
lý m
ẫ
u (th
ự
c hi
ệ
n ngay t
ạ
i phòng th
í
nghi
ệ
m trư
ớ
c khi th
ự
c hi
ệ
n

l
ấ
y m
ẫ
u ngo
à
i hi
ệ
n trư
ờ
ng),
đư
ợ
c b
ả
o qu
ả
n v
à
phân t
í
ch c
á
c thông s
ố
như m
ẫ
u
th
ậ

t. M
ẫ
u QC lo
ạ
i n
à
y đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng đ
ể
ki
ể
m so
á
t s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n c
ủ
a thi
ế
t b
ị

x
ử
lý m
ẫ
u.
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á
c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:

–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng l
ấ
y m
ẫ
u, x
ử
lý m
ẫ
u, b
ả
o qu
ả
n m
ẫ
u, v
ậ
n
chuy
ể
n m
ẫ
u:

M
ẫ

u tr
ắ
ng hi
ệ
n trư
ờ
ng:
l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch đư
ợ
c x
ử
lý v
à
tr
ả
i
qua t
ấ

t c
ả
c
á
c đi
ề
u ki
ệ
n c
ủ
a vi
ệ
c l
ấ
y m
ẫ
u ngo
à
i hi
ệ
n trư
ờ
ng,
đư
ợ
c
x
ử
lý, b
ả

o qu
ả
n, v
ậ
n chuy
ể
n v
à
phân t
í
ch c
á
c thông s
ố
trong phòng
th
í
nghi
ệ
m tương t
ự
như m
ẫ
u th
ậ
t. M
ẫ
u QC lo
ạ
i n

à
y đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng
đ
ể
ki
ể
m so
á
t s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n trong qu
á
tr
ì
nh l
ấ
y m
ẫ
u.


M
ẫ
u l
ặ
p hi
ệ
n trư
ờ
ng:
hai (ho
ặ
c nhi
ề
u hơn
) m
ẫ
u đư
ợ
c l
ấ
y t
ạ
i c
ù
ng
m
ộ
t v
ị
tr

í
, s
ử
d
ụ
ng c
ù
ng m
ộ
t thi
ế
t b
ị
l
ấ
y m
ẫ
u v
à
đư
ợ
c c
ù
ng m
ộ
t
ngư
ờ
i ti
ế

n h
à
nh,
đư
ợ
c x
ử
lý, b
ả
o qu
ả
n, v
ậ
n chuy
ể
n v
à
phân t
í
ch c
á
c
thông s
ố
trong phòng th
í
nghi
ệ
m tương t
ự

như m
ẫ
u th
ậ
t. M
ẫ
u QC
lo
ạ
i n
à
y đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng đ
ể
ki
ể
m so
á
t đ
ộ
t
ậ
p trung c
ủ
a vi

ệ
c l
ấ
y m
ẫ
u
ngo
à
i hi
ệ
n trư
ờ
ng.
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á
c lo

ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng l
ấ
y m
ẫ
u, x
ử
lý m
ẫ
u, b
ả
o qu
ả
n m
ẫ
u, v
ậ
n

chuy
ể
n m
ẫ
u:

M
ẫ
u thêm ch
ấ
t phân t
í
ch hi
ệ
n trư
ờ
ng
: m
ẫ
u, v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch ho
ặ
c thu
ố
c th

ử
đư
ợ
c
cho thêm v
à
o m
ẫ
u th
ậ
t v
ớ
i m
ộ
t lư
ợ
ng đ
ã bi
ế
t c
ủ
a m
ộ
t hay nhi
ề
u y
ế
u t
ố
phân

t
í
ch,
đư
ợ
c x
ử
lý, b
ả
o qu
ả
n, v
ậ
n chuy
ể
n v
à
phân t
í
ch c
á
c thông s
ố
như m
ẫ
u th
ậ
t.
M
ẫ

u QC lo
ạ
i n
à
y đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
s
ự
phân hu
ỷ
, m
ấ
t m
á
t ho
ặ
c h
ấ
p th
ụ

c
ủ
a y
ế
u t
ố
phân t
í
ch trong kho
ả
ng th
ờ
i gian t
ừ
l
ú
c l
ấ
y m
ẫ
u đ
ế
n khi phân t
í
ch.
Thông thư
ờ
ng ngư
ờ
i ta s

ử
d
ụ
ng lo
ạ
i m
ẫ
u QC n
à
y nh
ằ
m đ
á
nh gi
á
đ
ộ
thu h
ồ
i c
ủ
a
kim lo
ạ
i n
ặ
ng, c
á
c ch
ấ

t c
ó
đ
ộ
c t
í
nh cao như h
ó
a ch
ấ
t b
ả
o v
ệ
th
ự
c v
ậ
t.

M
ẫ
u tr
ắ
ng v
ậ
n chuy
ể
n
: m

ộ
t m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch c
ủ
a đ
ố
i tư
ợ
ng nghiên
c
ứ
u đư
ợ
c v
ậ
n chuy
ể
n c
ù
ng v
ớ

i m
ẫ
u th
ậ
t trong c
ù
ng m
ộ
t môi trư
ờ
ng,
đư
ợ
c
b
ả
o qu
ả
n, phân t
í
ch c
á
c thông s
ố
trong phòng th
í
nghi
ệ
m như m
ẫ

u th
ậ
t.
M
ẫ
u QC lo
ạ
i n
à
y đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng đ
ể
ki
ể
m so
á
t s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n trong qu
á
tr

ì
nh
v
ậ
n chuy
ể
n m
ẫ
u.
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á
c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr

ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng phân t
í
ch m
ẫ
u trong PTN:

M
ẫ
u QC thi
ế
t b
ị
:

M
ẫ
u tr
ắ
ng thi
ế
t b

ị
: l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch,
đư
ợ
c cho tr
ự
c ti
ế
p v
à
o thi
ế
t b
ị
đ
ể
đo s
ự

nhi
ễ
m b
ẩ
n do thi
ế
t b
ị
gây ra. M
ẫ
u n
à
y thư
ờ
ng d
ù
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
đ
ộ
ổ
n đ
ị
nh v
à
đ

ộ
nhi
ễ
u c
ủ
a thi
ế
t b
ị
.

M
ẫ
u
c
hu
ẩ
n ki
ể
m so
á
t
: l
à
dung d
ị
ch chu
ẩ
n c
ủ

a ch
ấ
t c
ầ
n phân t
í
ch c
ó
n
ồ
ng
đ
ộ
n
ằ
m trong kho
ả
ng đo c
ủ
a thi
ế
t b
ị
hay kho
ả
ng l
à
m vi
ệ
c c

ủ
a đư
ờ
ng chu
ẩ
n.
M
ẫ
u chu
ẩ
n ki
ể
m so
á
t d
ù
ng đ
ể
ki
ể
m tra c
á
c chu
ẩ
n d
ù
ng đ
ể
chu
ẩ

n h
ó
a thi
ế
t
b
ị
.

Chu
ẩ
n th
ẩ
m tra
: l
à
dung d
ị
ch chu
ẩ
n c
ủ
a ch
ấ
t c
ầ
n phân t
í
ch c
ó

n
ồ
ng đ
ộ
n
ằ
m
trong kho
ả
ng đo c
ủ
a thi
ế
t b
ị
hay kho
ả
ng l
à
m vi
ệ
c c
ủ
a đư
ờ
ng chu
ẩ
n. M
ẫ
u

chu
ẩ
n th
ẩ
m tra đư
ợ
c s
ử
d
ụ
ng c
ù
ng v
ớ
i qu
á
tr
ì
nh đo m
ẫ
u theo m
ộ
t kho
ả
ng
th
ờ
i gian đo m
ẫ
u nh

ấ
t đ
ị
nh, ch
ẳ
ng h
ạ
n, sau t
ố
i đa
10 l
ầ
n đo m
ẫ
u th
ì
đo l
ạ
i
m
ẫ
u chu
ẩ
n th
ẩ
m tra đ
ể
theo dõi đ
ộ
ổ

n đ
ị
nh c
ủ
a thi
ế
t b
ị
trong qu
á
tr
ì
nh đo
.
Ki
ể
m so
á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á

c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng phân t
í
ch m
ẫ
u trong PTN:

M
ẫ
u QC phương ph
á
p:

M
ẫ
u tr
ắ

ng phương ph
á
p:
l
à
m
ẫ
u nh
ỏ
b
ằ
ng v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch, t
hư
ờ
ng l
à
nư
ớ
c c
ấ
t hai
l
ầ
n,

đư
ợ
c tr
ả
i qua c
á
c bư
ớ
c x
ử
lý v
à
đo
, th
ử
gi
ố
ng như v
ớ
i m
ẫ
u phân t
í
ch. M
ẫ
u
n
à
y đư
ợ

c d
ù
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
s
ự
nhi
ễ
m b
ẩ
n t
ạ
o ra trong to
à
n b
ộ
m
ộ
t quy tr
ì
nh
phân t
í
ch.

M

ẫ
u thêm phương ph
á
p:
m
ẫ
u v
ậ
t li
ệ
u s
ạ
ch ho
ặ
c thu
ố
c th
ử
đư
ợ
c cho thêm v
à
o
m
ộ
t lư
ợ
ng đ
ã bi
ế

t c
ủ
a m
ộ
t hay nhi
ề
u y
ế
u t
ố
c
ầ
n phân t
í
ch v
à
đư
ợ
c x
ử
lý gi
ố
ng
như khi phân t
í
ch,
đo
, th
ử
. M

ẫ
u thêm đ
ể
đ
á
nh gi
á
m
ứ
c đ
ộ
sai l
ệ
ch gây ra do
ả
nh hư
ở
ng c
ủ
a n
ề
n v
à
sai s
ố
c
ủ
a phòng th
í
nghi

ệ
m, c
á
c sai s
ố
hi
ệ
u chu
ẩ
n, sai
s
ố
chu
ẩ
n b
ị
m
ẫ
u v.v Lo
ạ
i m
ẫ
u n
à
y thư
ờ
ng đư
ợ
c s
ử

d
ụ
ng khi phân t
í
ch thông
s
ố
dinh dư
ỡ
ng (n
itơ v
à
ph
ố
t pho), kim lo
ạ
i n
ặ
ng hay c
á
c đ
ộ
c t
ố
kh
á
c.
Ki
ể
m so

á
t s
ố
li
ệ
u thông qua c
á
c m
ẫ
u QC
•
C
á
c lo
ạ
i m
ẫ
u QC trong quan tr
ắ
c môi trư
ờ
ng:
–
Ho
ạ
t đ
ộ
ng phân t
í
ch m

ẫ
u trong PTN:

M
ẫ
u QC phương ph
á
p:

M
ẫ
u l
ặ
p phòng th
í
nghi
ệ
m
: hai ho
ặ
c nhi
ề
u hơn c
á
c ph
ầ
n c
ủ
a c
ù

ng m
ộ
t m
ẫ
u
đư
ợ
c chu
ẩ
n b
ị
v
à
phân t
í
ch đ
ộ
c l
ậ
p v
ớ
i c
ù
ng m
ộ
t phương ph
á
p. M
ẫ
u n

à
y
d
ù
ng đ
ể
đ
á
nh gi
á
đ
ộ
t
ậ
p trung c
ủ
a k
ế
t qu
ả
phân t
í
ch,
đo th
ử
trong phòng th
í
nghi
ệ
m.


M
ẫ
u v
ậ
t li
ệ
u tham kh
ả
o đ
ã
đư
ợ
c ch
ứ
ng nh
ậ
n:
l
à
v
ậ
t li
ệ
u ho
ặ
c ch
ấ
t c
ó

m
ộ
t
hay nhi
ề
u gi
á
tr
ị
v
ề
t
í
nh ch
ấ
t c
ủ
a n
ó
đư
ợ
c x
á
c đ
ị
nh đ
ủ
đ
ồ
ng nh

ấ
t v
à
t
ố
t đ
ể
hi
ệ
u chu
ẩ
n m
ộ
t thi
ế
t b
ị
,
đ
á
nh gi
á
m
ộ
t phương ph
á
p phân t
í
ch. V
ậ

t li
ệ
u tham
kh
ả
o đư
ợ
c ch
ứ
ng nh
ậ
n l
à
nh
ữ
ng v
ậ
t li
ệ
u c
ó
k
è
m theo gi
ấ
y ch
ứ
ng nh
ậ
n do t

ổ
ch
ứ
c c
ó
th
ẩ
m quy
ề
n cung c
ấ
p,
trong đ
ó
m
ộ
t hay nhi
ề
u gi
á
tr
ị
v
ề
t
í
nh ch
ấ
t c
ủ

a
n
ó
đư
ợ
c x
á
c đ
ị
nh theo m
ộ
t th
ủ
t
ụ
c nh
ằ
m đ
ả
m b
ả
o s
ự
liên k
ế
t v
ớ
i vi
ệ
c th

ể
hi
ệ
n ch
í
nh x
á
c đơn v
ị
m
à
theo đ
ó
t
í
nh ch
ấ
t đư
ợ
c bi
ể
u th
ị
v
à
m
ỗ
i gi
á
tr

ị
c
ó
k
è
m theo đ
ộ
không đ
ả
m b
ả
o tương
ứ
ng
ở
m
ứ
c tin c
ậ
y quy đ
ị
nh.
Đ
á
nh gi
á
v
à
ch
ấ

p nh
ậ
n m
ẫ
u QC
•
M
ẫ
u tr
ắ
ng:
–
M
ẫ
u tr
ắ
ng thi
ế
t b
ị
≤
IDL: thi
ế
t b
ị
t
ố
t.
–
C

á
c m
ẫ
u tr
ắ
ng kh
á
c
≤
MDL: K
ế
t qu
ả
quan
tr
ắ
c đ
ả
m b
ả
o tin c
ậ
y
Đ
á
nh gi
á
v
à
ch

ấ
p nh
ậ
n m
ẫ
u QC
•
M
ẫ
u chu
ẩ
n ki
ể
m so
á
t, chu
ẩ
n th
ẩ
m tra, m
ẫ
u v
ậ
t
li
ệ
u tham kh
ả
o đ
ã

đư
ợ
c ch
ứ
ng nh
ậ
n:
−
K
ế
t qu
ả
đư
ợ
c đ
á
nh gi
á
qua sai s
ố
tương đ
ố
i (S) c
ủ
a ch
ú
ng v
ớ
i sai
s

ố
tương đ
ố
i m
à
t
ổ
ch
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n quan tr
ắ
c đưa ra m
ụ
c tiêu v
ề
ch
ấ
t
lư
ợ
ng quan tr
ắ
c (

):
S

-
sai s
ố
tương đ
ố
i
x
–
gi
á
tr
ị
phân t
í
ch,
đo đư
ợ
c c
ủ
a m
ẫ
u
µ
-
gi
á
tr
ị
th
ự

c c
ủ
a m
ẫ
u

-
sai s
ố
tương đ
ố
i m
à
t
ổ
ch
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n quan tr
ắ
c đưa ra trong m
ụ
c
tiêu v
ề
ch
ấ

t lư
ợ
ng




%
100
.


x
S
Đ
á
nh gi
á
v
à
ch
ấ
p nh
ậ
n m
ẫ
u QC
−
M
ẫ

u l
ặ
p:
K
ế
t qu
ả
đư
ợ
c đ
á
nh gi
á
qua hi
ệ
u s
ố
ph
ầ
n trăm tương đ
ố
i c
ủ
a m
ẫ
u l
ặ
p
v
ớ

i hai l
ầ
n sai s
ố
tương đ
ố
i m
à
t
ổ
ch
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n quan tr
ắ
c đưa ra
m
ụ
c tiêu v
ề
ch
ấ
t lư
ợ
ng quan tr
ắ
c (


):
RPD
–
hi
ệ
u s
ố
ph
ầ
n trăm tương đ
ố
i
x
1
, x
2
–
gi
á
tr
ị
phân t
í
ch,
đo đư
ợ
c c
ủ
a m

ẫ
u l
ặ
p th
ứ
nh
ấ
t, th
ứ
hai

-
gi
á
tr
ị
nh
ỏ
nh
ấ
t gi
ữ
a hai gi
á
tr
ị
x
1
v
à

x
2

-
sai s
ố
tương đ
ố
i m
à
t
ổ
ch
ứ
c th
ự
c hi
ệ
n quan tr
ắ
c đưa ra trong m
ụ
c
tiêu v
ề
ch
ấ
t lư
ợ
ng

−
M
ẫ
u thêm:
Đ
ộ
thu h
ồ
i c
ủ
a ph
é
p th
ử
đư
ợ
c t
í
nh v
à
đư
ợ
c đ
á
nh gi
á
thông qua gi
ớ
i
h

ạ
n ch
ấ
p nh
ậ
n.




2
%
100
.
min
2
1
X
x
x
RPD
min
X
Đ
á
nh gi
á
v
à
ch

ấ
p nh
ậ
n m
ẫ
u QC
•
Bi
ể
u đ
ồ
ki
ể
m so
á
t ch
ấ
t lư
ợ
ng
–
Tiêu ch
í
ch
ấ
p nh
ậ
n c
ủ
a QC v

à
bi
ệ
n ph
á
p kh
ắ
c
ph
ụ
c

QC đư
ợ
c th
ự
c hi
ệ
n thông qua vi
ệ
c phân t
í
ch,
đo ho
ặ
c th
ử
nghi
ệ
m m

ộ
t s
ố
lo
ạ
i m
ẫ
u QC đ
ã nêu trên
đ
ể
nh
ậ
n d
ạ
ng c
á
c
ngu
ồ
n sai s
ố
x
á
c đ
ị
nh.

Tuy nhiên k
ế

t qu
ả
phân t
í
ch,
đo
, th
ử
c
á
c m
ẫ
u QC s
ẽ
ch
ỉ
c
ó
ý
ngh
ĩ
a khi đưa ra đư
ợ
c c
á
c gi
ớ
i h
ạ
n đ

ể
so s
á
nh v
ớ
i ch
ú
ng.

V
í
d
ụ
khi phân t
í
ch m
ẫ
u tr
ắ
ng phương ph
á
p, m
ẫ
u tr
ắ
ng thi
ế
t
b
ị

c
ầ
n c
ó
c
á
c gi
á
tr
ị
đ
ị
nh m
ứ
c th
í
ch h
ợ
p đ
ể
bi
ế
t m
ứ
c đ
ộ
ô
nhi
ễ
m gây ra trong qu

á
tr
ì
nh phân t
í
ch m
ẫ
u trong phòng th
í
nghi
ệ
m, ho
ặ
c do thi
ế
t b
ị
gây ra còn ch
ấ
p nh
ậ
n đư
ợ
c hay đ
ẫ
t
ớ
i m
ứ
c nguy hi

ể
m, c
ầ
n truy t
ì
m nguyên nhân đ
ể
lo
ạ
i b
ỏ
n
ó
.

Ho
ặ
c khi hi
ệ
u chu
ẩ
n thi
ế
t b
ị
b
ằ
ng c
á
ch so s

á
nh v
ớ
i chu
ẩ
n, s
ẽ
x
á
c đ
ị
nh đư
ợ
c sai s
ố
c
ủ
a thi
ế
t b
ị
n
à
y.
Nhưng c
ù
ng v
ớ
i n
ó

ph
ả
i bi
ế
t sai s
ố
cho ph
é
p l
ớ
n nh
ấ
t c
ủ
a thi
ế
t b
ị
l
à
bao nhiêu đ
ể
quy
ế
t đ
ị
nh xem c
ó
c
ầ

n hi
ệ
u ch
ỉ
nh đ
ể
đưa sai s
ố
v
ề
ph
ạ
m vi
cho ph
é
p hay không v.v
Đ
á
nh gi
á
v
à
ch
ấ
p nh
ậ
n m
ẫ
u QC
•

Bi
ể
u đ
ồ
ki
ể
m so
á
t ch
ấ
t lư
ợ
ng:
s
ử
d
ụ
ng c
á
c "gi
ớ
i h
ạ
n
c
ả
nh b
á
o" v
à

"gi
ớ
i h
ạ
n ki
ể
m so
á
t".
UCL
3

UWL
2

N
ề
n
LWL
-
2

LCL
-
3
