Xu hướng biến đổi chức năng sản xuất của hộ gia đình việt nam

KINH TE VI MO

Xu hadng bien ddi chCfc nang san xudt cua
ho gia dinh Viet NamNGUYEN CHIEN THANG
TA PHUC DUdNG
? d i viet sii dung so'lieu Bieu tra mdc song hp gia dinh Viet Nam vd so lieu dieu tra
' khdo sdt chiic ndng kinh tehg gia dinh do Vien Kinh teViet Nam thiic hien nam 2017
tai 8 tinh/thanh pho de phan tich xu hUdng hoat dpng sdn xuat kinh doanh, dong gop vi gid
tri, thUc trang vd xu hitdng thu nhap cua hp gia dinh, tren cd sd do di xudt mpt so dinh hildng
chinh sdch nham toi Uu hoa chUc ndng sdn xudt cho muc tieu ndng cao phuc ldi cua hg gia dinh
trong giai doan tdi.
TiX khoa: chiic ndng sdn xudt, thu nhap, hp gia dinh, ndng nghiep, phi ndng nghiep.
1. Mcf d a u
Chiic nang san xuat la mot trong bon
chiic nang kinh te cd b a n cua gia dinh ben
canh. chiic nang tieu dung, chfic nang cung
tfng lao dong va chiLc nang t a i chinh. Trong
thdi dai cong nghiep, san xuat khong phai la
chiic nang dac triing cua ho gia dinh ma
thUcJng dUOc coi la chiic nang cua doanh
nghiep. Kinh te hoc cung coi trong chiic
nang tieu dung cua hg gia dinh hdn chiic
nang san xuat. Tinh t r a n g nay ton tai cho
den thap nien 1970 cua t h e ky tritdc vdi sil
ra ddi cua "kinh te hoc hg gia dinh mdi"
(Becker, 1978; Ironmonger D., 2000), trong
do, ho gia dinh diidc eoi nhiT mgt ddn vi san
xuat, ket hdp von va siic lao dgng trong hg
gia dinh de san xuli't hang hoa dich vu phuc
vu cac nhu c^u khac n h a u . Kinh te hg gia
dinh la cac hoat dgng kinh te tap the cua hg

gia dinh. Kinh tS' ho gia dinh diidc diing de
phan biet v6i cac khu vuc kinh te khac trong
nen kinh quoc dan nhU: doanh nghiep,
chinh phu hay ngoai thifdng. San xuat hp
gia dinh co the nham phuc vu muc dich tii
cung tii cap (phi thi tracing) hoac b a n ra thi
tru6ng; co the san xuat nong nghiep hay cac
hoat dgng phi nong nghiep.
San xu^'t mang tinh ch^it phi thi trUcing
cua hg gia dinh la sU s a n xuat h a n g hoa va
dich vu thong qua viec srf dung vo'n va lao
Nghief} ciiu Kmh tes67(482}

- Thing 7/2018

dong tii CO trong mot gia dinh nhSm dap iing
n h u cau tieu dung cua b a n t h a n gia dinh
nhu viec xay dung, t r a n g tri nha cLta, n a u
an, giat quan ao hay cham soc con cai
(Ironmonger 1995). Tong gia tri gia tang ciia
san xuft't tii cap cua hg gia dinh dUdc goi la
tong san ph^m hg gia dinh (Gross
Household Product-GHP). GHP thiicing
khong dUdc ghi n h a n trong cac thong ke
chinh thong ve kinh te ciing nhu trong he
tho'ng tai khoan quoc dan (SNA). Tuy nhien
cac cugc dieu t r a khao sat cl cac nii6c phat
trien va dang p h a t trien chi ra ra.ng so' thdi
gian ngUdi lao dgng danh cho cong viec gia
dinh eiing g^n tUdng diidng nhU thdi gian di

lam cong sd (Goldschmidt-clermont, 2000;
Ironmonger, 1995). Neu xet ve mat dau r a d i u vao thi nen kinh te gia dinh cung tUdng
diidng nhu quy mo cua nen kinh te quoc dan
(Chadeau, 1992; Ironmonger, 2000). BSi
vay, viec thieu vdng kinh te ho gia dinh
trong he tho'ng tho'ng ke kinh te' c6 the danh
gia thap t h u n h ^ p va miic song thiic sii cua
ngUcJi dan va dong gop thiic te cua phu nU
trong phat trien.

Nguyen Chien Tiling, PGS.TS.; Ta Phiic DitcJng,
ThS., Vien Kinh te' Viet Nam.
* Nghien cihi nay la san ph^m cua d^ tai "Chiic nang
kinh t^ cua gia dinh Viet Nam trong boi canh c6ng
nghiep hoa, hien dai hoa", ma s6' KHXH-GD/16-19/07.


Xu hudng bien doi chufc nang
San xuat mang t i n h chat thi trUcJng la
qua trinh san xu^'t, trong do ^ia dinh co the
la ddn vi san xu^'t, triic tiep tao ra san pham
hang hoa va dich vu phuc vu nhu cau thi
trUcing thong qua trao doi, buon ban. Hg gia
dinh vdi tU each la mgt ddn vi san xuat ket
hdp cac yeu to' san xuat nhU nguon liic tii
nhien va lao d6ng va k h a nang kinh doanh
de tao r a gia tri gia t a n g cho n§'n kinh t§'.
Lao dgng trong kinh te hg gia dinh c6 the
la lao dpng tii co trong gia dinh hoac di
t h u e mU6n. Day la chiic n a n g gop p h a n tao

t h u n h a p cho hp gia dinh. Khu viic kinh te
hg gia dinh co dong gop q u a n trgng do'i vdi
nen kinh te quoc dan. To chiic European
Federation for Services to Individuals (2013)
udc tinh r i n g khu viic kinh te nay tao ra tdi
5,5 trieu viec lam mdi toan thdi gian va 7,5
trieu tong viec lam cho nen kinh te Cgng
dong chung Chau Au. 6 Anh, khu vUc kinh
te hp gia dinh dong gop tdi 36% tong so' viec
lam, trong do phan Idn la viec lam toan thdi
gian va c6 khoang 1/10 cac doanh nghiep hg
gia dinh c6 quy mo nho va vita, {tren 10 lao
dgng) (Mason va cong sii, 2010). M^t cupc
khao sat 6 Scotland cung chi ra kinh te hp
gia dinh dong gop 17% so'viec lam va 10%
doanh thu cua khu viic kinh te tU n h a n
(Mason, 2015). Mac du co dong gop quan
trpng cho nen kinh te, p h a n Idn gia tri san
xu^Lt kinh doanh trong khu viic kinh te hp
gia dinh thudng khong dUdc cong bo' va
khong dudc tinh trong he tho'ng tai khoan
quoc gia (SNA). Cac hoat dpng kinh doanh
cua khu viic nay thudng diidc liet vao dang
kinh te phi chinh thiic.
Vdi vai tro quan trpng cua chiic nang san
xua't hp gia dinh tren the gidi cung nhu tai
Viet Nam, nghien ciiu nay danh gia tong
quan thuc trang va phan tich xu hudng bien
doi chUc nang san xuat cua hg gia dinh Viet
Nam trong giai doan vUa qua, dinh vi cac xu

hudng chinh, tii do dua ra mot so' ham y
chinh sach nham toi Uu hoa chiic nang san
xuat cho muc tieu nang cao phuc ldi cua hp
gia dinh.

2. Thtfc t r a n g v a x u h i f d n g b i ^ n doi
chijfc n a n g s a n x u a t v a t a o t h u
n h a p c u a h o g i a d i n h Viet N a m
2.1. Hoat dpng sdn xuat kinh doanh cua
hp gia dinh
Hp tii s a n xu&'t kinh doanh co the chia
t h a n h hai loai theo n g a n h nghe san xua't,
gom san xua't trong nong nghiep va san xua't
phi nong nghiep. Nam 2014, ty le scT hp co
boat dpng san xua't k i n h doanh phi nong
nghiep 5 Viet Nam la 32,8%. Dilu khong
ngac nhien la ty 1$ nay cao hdn ct khu vUc
t h a n h thi so vdi k h u viic nong thon do cac
hoat dpng kinh t§' 3 khu viic thanh thi chu
yeu la cac boat dgng phi nong nghiep.
Ve xu hudng bien dpng, tinh tit nam 2006
den n a m 2014, ty le so' hg gia dinh c6 hoat
dgng tii san xua't k i n h doanh phi nong
nghiep co xu hudng giam dan ct ca khu vUc
t h a n h thi va khu viic nong thon. O khu vUc
t h a n h thi, ty 1& so' hg co hoat dgng san xua't
kinh doanh da giam tii 52,4% xuong con
43,2%, trong khi k h u viic nong thon giam tU
34,3% xuong 28,1%. Xu hUdng giam dan ty
le so' hg tU san xua't k i n h doanh co the giai

thich la do xu hudng lam cong an lUdng
ngay cang pho bien hdn. Mgt nguyen nhan
niia la thi trUdng h a n g hoa Viet Nam ngay
cang canh t r a n h trong boi canh hpi nhap, do
dd nhiing cd s3 san xua't kinh doanh nho le
cua cac hp gia dinh ngay cang kho ton tai.
Thuc t r a n g nay co t h e quan sat kha ro trong
linh viic ban le khi cac ciia hang nho le dan
nhudng cho cho cac chuoi sieu thi Idn xua't
hi§n ngay cang n h i l u t r e n thi trUctng.
BANG 1: T;y le h o CO b o a t d o n g s a n xuat kinh
d o a n h p h i n o n g n g h i e p t h e o k h u v\ic (%)
Ca nude

Thanh thi

Nong thon

2006
2008

39,3
36,7

52,4

34.3

2010
2012

34,4
32,3

50,1
45,6
43,1

31,5
29,5
27,6

32,8

43,2

28,1

2014

Nguon • VHLSS, Tdng cue Tho'ng kS.
Nghien ciiu Kinh tes^ 7(482) • Thing 7/2018


Xu hirdng bien doi chufc nang
Ben canh so lieu cua Tong cue Tho'ng ke,
nghien ciiu n a y ciing sii dung so' lieu dieu
t r a khao sat hp gia dinh cua Vien Kinh te
Viet Nam thiic Men n a m 2017 t a i 8 tinh,
t h a n h pho' (Ha Ngi, Thai Binh, Ha Giang,

Nghe An, Binh T h u a n , Dak Lak, Binh
Dudng, Soc Trang) bao gom dieu t r a dinh
tinh (thao l u a n nhom, phong v a n sau can
bp cac cd q u a n q u a n ly n h a nU6c co lien
quan va dai dien hp gia dinh) va dieu t r a

dinh lUdng v6i quy mo mSu la 1.600 hg gia
(Enh (8 tinh, t h a n h pho* x 200 hp gia
dinh/tinh, t h a n h pho) dam bao tinh dai
dien t h a n h thi, nong thon, n g a n h nghe,
miic so'ng. Ket qua cupc khao sat nay ciing
cho tha'y k i n h doanh hg gia dinh cd xu
hudng chuyen dich sang cac hoat dpng phi
nong nghiep. Xu hudng nay dien r a h h a u
h e t cac dia phUdng dieu tra, ke ca nhiing
t i n h vung cao n h u H a Giang.

HOP 1: Chuyen doi cd cau kinh t e
Thanh pho Ha Giang co hdn 5 van dan, 5 phUcIng (chu yeu hoat dpng dich vu du lich, giai tri, an uong),
3 xa ngoai thanh dat chuan nong thon mdi (chu yeu san xuat nong nghiep va dich vu du hch cong dong:
5 lang dUdc cong nhan du lich cgng dong, 37 ho hoat dong kmh doanh); trong do: phUdng Minh Khai
chuyen lam tour khach quoc te don khach tii Ha Noi len, 3 xa trUdc day chi thuan nong nghiep nhung
hien nay ciing dan chuyen doi sang dich vu du lich.
Nguon: Khao sat nam 2017 cda ViSn Kinh t^ Viet Nam tai Ha Giang
Ty le hg tii san xua't kinh doanh phi nong
nghiep ciing co sU khac n h a u giiia cac nhom
thu nhap. Nhom thu n h a p cang cao thi co ty
le hp hoat dgng s a n x u a t kinh doanh phi
ndng nghiep cang cao. Chang han, nhom thu
nhap tha'p (nhom 1) co ty le hp san xua't kinh

doanh phi nong nghiep chi la 20,7%, trong
khi ty le nay la 48% 6 nhom thu nhap cao
nha't (nhom 5). NhU vay, miic thu nhap ciia
hp gia dinh co moi tUdng quan mat thiet vdi
hoat dpng tii san xua't kinh doanh phi nong
nghiep.

BANG 2: Ty l e h o c o h o a t d o n g s a n x u a t k i n h d o a n h phi n o n g n g h i e p t h e o n h o m
t h u n h a p i%)
Nhoml

Nh6in2

Nhom 3

Nhom 4

Nhom 5

2006

20,7

34,1

42,9

47,8

48.0

2008

20,2

31.3

38,2

44,6

46,9

2010

16,9

29,1

37,4

43,6

42,8

2012

15,3

27,9

35,4

39,8

40,9

2014

15,3

27,8

36,6

40,4

41,6

Kinh

Dan tpc khac

2006

41,3

23,4

2008

38,7

20,9

2010

36,9

17,2

2012

34,7

15,6

2014

35,1

17,0

Ngudn: VHLSS, T^ng cue Thdng ke.
Nhin tCf khia canh dan tgc, cac hp thuoc dan
too Kinh co ty le hoat dgng san xulft kinh doanh
phi nong nghiep cao hdn han so vdi cac hp thupc
cac nhom dan tgc khac. Nam 2014, ty le nay d
Ngtiien aiu Kmh tes67(482) - Thing 7^018

dan tpc Kinh la 35,1% so vdi 17% b nhom dan
toe khac. Nhom ngUcfi Hoa ciing co xu hUdng
tap trung vao cac hoat dpng kinh doanh phi
nong nghiep. Ket qua khao sat hp gia dinh nam


Xu baoing hien doi chiirc nang ,
nghiep, chu y§u Hen quan tdi nghi buon ban,
thUdng mai va la nhom dan tpc c6 miic thu
nhap thupc hang cao trong cong dong dan cU.

2017 cua Vien Kinh te Viet Nam tai Soc Trang
va Binh Thuan cho thay rang ngUcii Hoa tap
trung vao hoat dgng kinh doanh phi nong

HOP 2: Taip quan lam an cua ngxfofi Hoa
Ket qua dilu tra tai thanh pho' Phan Thiet, tinh Binh Thuan cho thay ngudi Hoa co tap quan lam
thUdng mai nen ho ngUcli Hoa song kha tap trung cl Khu 1 theo dudng Tran Phii. Thu nhap chinh la
buon ban va tieu thu cong nghiep nhU lam giay, may va bo'c thuoc. NgUdi Hoa la nhom kha gia nhat
ve kinh te. Ho nhanh nhay vdi thi trUdng va chon ndi b thuan ldi cho buon ban.
Nguon: Khao sat nam 2017 cua ViSn Kinh te ViSt Nam tai Phan Thie't, Binh Thuan.
hdn ban cl khu viic nong thon (so vdi thanh
thi). Chang ban, n a m 2006 ty le so' boat dpng
san xuat kinh doanh phi nong nghiep khong
dien ra du 12 thang d khu viic ndng thon len
tdi 48,6% so vdi 21,8% d khu viic thanh thi; ty
le nay nam 2014 la 35,7% va 20,5%. Ty le nay
cao phan anh thiic trang cac hoat dgng san
xua't kinh doanh phi nong nghiep trong cac hp

gia (hnh chUa mang tinh on dinh lau dai.

Mat khac, quan sat sau bdn ve tinh chSt
cua cac hoat dpng tU san xua't kinh doanh ciia
hp gia dinh c6 the thSy rang, khong phai tat ca
cac boat dpng deu dien ra toan thdi gian trong
nam. So' lieu dieu tra miic song dan cU cua
Tong cue Tho'ng ke ciing chi ra ring, so' cac
hoat dgng tii san xua't kinh doanh phi nong
nghiep boat dgng theo kieu thdi vu chiem tdi
khoang 1/3 so'boat dgng. Dac biet, ty le nay cao

BANG 3: Ty le h o co h o a t d o n g s a n x u a t k i n h d o a n h p h i n o n g n g h i e p t h e o thoii gian
hoat dong
Ca nu6c

Thanh thi

N6ng thon

dil 12 thdng

dual 12 thdng

dij 12 thang

du6i12 thing

dO 12 thang

dirdl 12 thang

2006

61,5

38,5

78,2

21,8

51,4

48.6

2008

79,1

20,9

88,9

11,1

72,8

27,2

2010

67,3

32,7

78,5

21,5

59,3

40,7

2012

69,5

30.5

79,4

20,6

62,7

37,3

1 2014

70,6

29,4

79,5

20,5

64,3

35,7

on: VHLSS, T6iig cue Thong ke.
Khong chi thieu tinh on dinh ma quy mo
boat dgng san xua't kinh doanh cua cac hg
gia dinh d Viet Nam ciing sieu nho. Theo so'
lieu dieu tra nam 2015 cua Trung tam Phan
tich va du bao (Laure Pasquier-Doumer,
Xavier Oudin, Nguyen Thang, 2017) thi so hp
kinh doanh chi co 1-2 lao dgng chiem tdi

82%, trong khi hp kinh doanh co quy mo tren
6 lao dgng chi chiem 2%. Mat khac, ket qua
cupc dieu t r a tren cung chi ra rang quy mo
sieu nho (1-2 lao dpng) cua hp san xua't kinh
doanh cl khu vUc phi chinh thUc tham chi cdn
pho bien hdn khu vuc chinh thiic, 51% so vdi
31%.

BANG 4: Q u y m o l a o d o n g c u a k i n h d o a n h h o g i a d i n h

%

1 lao dong

2 lao dong

3-5 lao dong

6-18 lao dong

Chung

46

38

14

2

Chinh thiic

31

41

24

4

Piii chi'nh thiic

51

37

10

2

Nguon- Laure Pasquier-Doumer, Xavier Oudin, Nguyen Thang (2017)-

Nghien ciiu Kmh tesS7(482)

- Thing 7/201B


Xu hudng bien doi chiic nang
Ket qua khao s a t ciia Vien Kinh t§' Viet
Nam n a m 2017 ciing cho t h ^ y mgt biic
t r a n h tUdng tii ve thiic t r a n g pho bien cua
cac boat dpng k i n h doanh ho gia dinh quy
mo sieu nho va p h i chinh thiic. Nhieu boat

dpng t h a m cbi con ra't t a m bd, thieu on
dinh n h u boat dpng buon b a n via he. Thiic
t r a n g n a y khong chi ton t a i cl cac vung
nong thon, m a 5 ca cac vung do thi va t h u
do Ha Npi.

HOP 3: Hp kinh doanh phi nong nghiep quy mo hoat dong chu yeu nho le va phi chinh thflc
Ket qua dieu tra thao luan nhom tai phuSng Giap Bat cho tha'y r&ng trong tong so 4500 hp cut trii tren
dia ban phUcing thi co khoang 500 ho kinh doanh ca the. Trong do, chu yg'u la cac ho kinh doanh buon
ban nho, cho thue mat bling, cac xUdng siia chiia o to, dich vu an uong, trong giQ phUdng ti|n, do dac
thu cua phUcing co ben xe Giap Bat nen cac dich vu di theo ben xe rat nhieu. Tuy nhien, xu hudng gan
day gia tang so'ho dang ky kinh doanh do thu tuc, thdi gian dang ky giam bdt.
NgHi^H: Khao sat nam 2017 cua Vien Kinh tS Viet Nam tai Ha N6i
2.2. Bdng gop vi gid tri ciia kinh tehg gia
dinh
Kinh te ho gia dhnh la k h u viic quan trong
trong nen kinh te, tuy nhien, cho den gan
day thi chUa c6 nhieu nghien ciiu dinh lUdng
dong gop cu the cua khu viic nay. Nghien ciiu
gan day cua Pasquier-Doumer, Xavier Oudin,
Nguyen Thang (2017) la mgt trong nhiing
nghien ciiu tien phong trong va'n de nay.
Nghien ciiu chi r a rkng, dong gop cua khu
viic kinh doanh hp gia dinh trong GDP dUdc
udc lUdng la 23% cua toan bp nen kinh te va
28% GDP cua khu viic phi nong nghiep.

T i m quan trpng cua k h u viic kinh doanh
hp gia dinh co sii khac n h a u trong cac
n g a n h kinh t e khac n h a u . Kinh doanh hp
gia dinh co ty trpng dong gop Idn trong
nganh thUdng mai, chiem tdi 63%, trong do
kinh doanh hp gia dinh chinh thiic 33% va
phi chinh thUc la 30%. Tiep den la nganh
ch§' bien, che tao, vdi ty trgng dong gop cua

khu viic kinh doanh hp gia dinh la 23%.
Trong khi do, n g a n h dich vu ty p h a n cua
kinh doanh ho gia dinh chi co 18%, gom ca
chinh thUc va phi chinh thiic (PasquierDoumer, Xavier Oudin, Nguyen Thang, 2017).

BANG 5: T y t r o n g g i a t r i g i a t a n g c u a k i n h d o a n h h o g i a d i n h t r o n g c a c n g a n h k i n h
t e p h i n o n g n g h i e p (%)
Che bien

Thirong mai

Dich vu

Khu vuc chinh thiic {trit ho kinh doanh)

77

37

82

H6 Itinh doanh chinh thiic

10

33

7

Ho Icinh doanh phi chinh thiic

13

30

11

Nguon: Laure Pasquier-Doumer, Xavier Oudin, Nguyen Thang (2017).
2.3. Thitc trang vd xu hudng thu nhap
cua hp gia dinh
' Xu hitdng thu nhap
T r o n g giai d o a n 2 0 0 2 - 2 0 1 4 , t h u n h a p
b i n h q u a n n h a n k h ^ u c u a cac h6 gia
d i n h ci Viet N a m t a n g l e n , n a m 2014 so
vdi n a m 2002 t a n g g a p 7,4 l a n . N h i n
c h u n g q u a t r i n h t a n g giiia cac n a m k h a
Nghien ciiu Kinh tes67(482) - Thing 7/2018

deu dan,
18,1%.

trung

binh

moi

nam

tang

So s a n h gifia t h a n h t h i va nong thon,
t h u n h a p d t h a n h thi cao hdn t h u n h a p d
nong thon k h o a n g 2 Ikn. Khoang each
tUdng doi n a y k h a on dinh qua cac n a m ,
mac du k h o a n g each tUdng do'i co t a n g len
k h a deu.


Xu hadng bien floi chiifc nang
HINH 1: T h u n h a p b i n h q u a n n h a n k h a u t r o n g 1 t h a n g (nghin

dong)

• Ca niTOc
^Taaohthi
• Noug Ibcn

2002

20O4

2O06

20DS

201C

2012

Nguon: T6ng cue Thdng ke.
Thu nhap cua hg gia dinh co sii khac biet
giiia cac vung dia ly. Hai cilc tang trUdng cua
ca nUdc, vung Dong Nam Bp va dong bang
song Hong la nhiing vung co thu nhap binh
quan cua hp gia ifinh cao nha't ca nUdc. Thiic
trang nay khong thay doi trong giai doan
2002-2014. Nam 2002, thu nhap binh quan
nhan kh^u cua hg d vung Dong Nam Bp la
619,7 nghin dong/ngudi va cua vung dong
bang song Hong la 353,1 nghin dong/ngUdi.
Miie thu nhap binh quan cua hai vung nay
nam 2014 tUdng iing la 3931,7 nghin
dong/ngUdi va 3277,5 nghin dong/ngUdi.
Tay Bae va Tay Nguyen la nhiing vung co
miic thu nhap thap nha't. Miic thu nhap binh
quan n h a n k h a u cua 2 vung n a y n a m 2002

lan lUdt la 197 nghin dong/ngUdi va 244 nghin
dong/ngUdi. Den n a m 2014, thu nhap cua 2
viing da tang len 1.269,7 nghin dong/ngUdi va
2.008,5 nghin dong/ngUdi, nhUng van la 2 vung
c6 miic thu nhSp binh quan cua cac hp thap
nha't ca nUdc.
MUc dp chenh l$ch giiia cac viing nhU sau:
- Ty le t h u n h a p vung cao nha't/viing tha'p
nhat nam 2002 la 3,14. Nam 2014 ty le nay
giam nhe con 3,09.
Chi so' chenh lech gifla cac vung
(variation) nam 2002 la 0,41, nam 2014 giam

con 0,37.
Nhu vay, mac du van co sii chenh lenh thu
n h a p dang ke giiia cac vung, nhUng miic dp
chenh lenh da giam xuong chiit it.

HINH 2: T h u n h a p b i n h q u a n or 8 viing n a m 2002 v a 2014 (nghin
^MO

dong)

-1

tooo
3 wo
3000
2 wo
2O30 15*30
aCDO
500

• 20O2

t' -~' '• ^^ J 1 J J
^^•^

,^*-

..**

^ #

^'^

^ ^

^-S"

1^2014

rf^

Ngudn: VHLSS, T6ng cue Th6ng ke.
Nghien ciiu Kmh ies6 7(482) - Thing 7/2013


Xu hudng hien doi cbuc nang ,
Khong chi k h a c n h a u ve viing, mien,
miic t h u n h a p cua hp cdn khac biet tiiy theo
gidi t i n h cua chii hp. Nhiing hp co chu hp la
n ^ c6 t h u n h a p cao hdn nhiing hp co chii hp
la nam. Thiic t r a n g n a y dUdc duy t r i qua
cac n a m trong giai doan 2002-2014, mac du

sii chenh lech nay co xu hudng giam dan ve
mat tUdng doi. N a m 2002, miic t h u n h a p
binh q u a n cua cac hp co chu hp la nii gidi
cao hdn nhiing hp co chu ho la n a m tdi
34,2%, con so'ch§nh lech nay cua n a m 2014
la 19,9%.

HINH 3: T h u n h a p b i n h q u a n t h e o gidfi t i n h c u a c h u h o (nghin

dong)

35O0 -,
3000 -

•

2 500
2003
1500 1C03 -

•

5CC
0 -

1
1
1 1 1
111
• -,

2C02

I2C<'4

1

20OS

200S

2010

2012

• Nam
NJ-

2014

Nguon: VHLSS, T6ng cue TTidng ke.

• Cd cdu thu nhap
Thu n h a p tii tien lUdng co xu hUdng t a n g
len, trong khi thu n h a p tii khu viic nong,
lam, ngU nghiep giam xuong. Thu n h a p tii
"nguon khac" (bieii, tang, cho thue) cua hp
cung CO xu hudng giam, dac biet tii nam
2008, giam tU gan 20% xuong con hdn 10%.
Trong khi do, thu nhap tii cong viec kinh
doanh ciia hp gia dhnh tii khu viic phi nong
nghiep dUdc giii on dinh (ve ty trong trong
tong thu nhap).

Cd cau nguon thu nhap co sU khac nhau
giiia khu viic thanh thi va nong thdn. Khong
ngac nhien khi thu nhap tii tien lUdng va tii

cong nghiep/dich vu d thanh thi cao hdn b
nong thon. NgUdc lai, nguon thu nhap tii nong
nghiep van la nguon quan trpng doi vdi cac
gia (hnh b nong thon, mac du miic dp quan
trpng (ty trpng) cua ngu6n nay co xu hudng
giam d^n. Hdn nUa, dong gop thu nhap tii
tien lUdng ngay cang tang len, dieu nay xay
ra b ca khu viic thanh thi va nong thon.

HINH 4: Ctf cau t h u n h a p c u a h o t h e o c a c n g u o n t h u n h a p (%)

BNgu6nkhiic
-JCongnghigp/djchvu
• Nong. lam, ngir
tfiTien li/ong

2032 2004 2O06 2008 2010 2012 2C14

Nghien aiu Kinh tes67(482) • Thing 7/2018


Xu hudng hien doi cbdc nang
HINH 5: Cd cau thu nhap cua ho theo cac nguon thu nhap of thanh thi (%)

t ; C6ng nghigp / djch vu

• N^g, \&m, ngu

iji Tien lirong

20D2 2004 20C6 2M8 2010 2012 2014
HINH 6: Cd cau thu nhap cua ho theo cac nguon thu nhap d nong thon (%)

BCongngbiep/djchvii

STIenlirong

2002 200^ 2003 2003 2010 2012 2014
Nguon: VHLSS, T6ng cue Th6ng ke.
So' lieu khao sat ciia Vien Kinh te Viet
Nam nam 2017 ciing cho ket qua tUdng dong
vdi so' lieu cua Tong cue Tho'ng ke. Theo do,
tien lUdng la nguon thu nhap chinh, chifi'm
khoang mot nvla tong t h u n h a p cua hp gia
dinh, ke den la nguon thu nhap tii san xu^t
kinh doanh cua hp gia dinh. Ngoai ra, thu
nhap eua hp con tii cac khoan co ca'u p h i n
nho hdn nhu tU cac khoan bieu tang, cac
khoan cho thue nha da't hay d i u tU tai chinh
va cac khoan khac.
Cd ca'u t h u n h a p cua cac hp gia dinh b
t h a n h thi va nong thon co su khac n h a u
tUdng doi. Cac hp gia dinh b nong thon co

10

ty trpng t h u n h a p tii tien lUdng tha'p hdn
k h u VUc t h a n h t h i , nhUng co ty trpng san
xua't k i n h doanh cao hdn. M a t khac, ty le
t h u n h a p tii tien cho t h u e da't, d i u tU tai

chinh ciia cac h6 gia d i n h b t h a n h thi cao
hdn k h u vuc n o n g t h o n . Tuy nhien, thu
n h a p iii cac k h o a n bieu, t a n g cua cac hp
gia dinh b nong t h o n thi lai Idn hdn 5
t h a n h t h i , bdi n h i i n g gia dinh k h a gia b
t h a n h pho' thucing h a y bie'u, t a n g hay giiip
dd vat cha't k h a c vdi nhiing ngUcii a n h em,
hp h a n g cua hp b q u e hiidng. Day ciing la
mpt net v a n hoa t r u y e n thong cua ngUcfi

Viet.
Nghien ciiu Kinh te 567(482) - Thing 7/2018


Xu hudng hien doi cbdc nang
HINH 7: Cd ca'u t h u n h a p c u a h o t h e o c a c n g u o n t h u n h a p (%)

San xuat kinh doanh y:^-_-.

- -_- • - ^ . Cho thue nha dat, dau
.-.-_-.-.-.-. . \
tirtal chrnh 1,7%

-/

Xf^
^

TienltfOng49,3%\

^

~ 3

GiM tir nUdc ngoJi/

^

' ' ' ^ " *?"fl ^'^''*

.,

HINH 8; Cd c a u t h u n h a p c u a h o t h e o cac n g u o n t h u n h a p of t h a n h thi (%)
San xuat kinh doanh

^^^^rTTrrr^-^^

" ^ - . - ^ y ^ ^ L Cho thue nha dat, dau
^ ^ ^ \ A
ti/tai chinh 3,3%
f^^^

Tien liTtfng 58,6%

Khac 5,7%%

\ ^

HINH 9: Cd c a u t h u n h a p c u a h o t h e o cac n g u o n t h u n h a p ol n d n g t h o n (%)

San xult kinh doanh

y"^-

~ - ^^^"^"^•^^

GLH t£/ nUtic ngoai/ bieu

f'"'-''/^

v^^a.^^

^^H

y ^ ^

*^' ^ ' " ' ^ " • ' *
Khac 9,1%

Tien li/ong 44,7% \ ^ ^

NguSn: Khao sat cua Ai tai (2017).
3. Mot so' d a n h gia v a d i n h hitdng
chinh sach
Tir cac ket qua nghien ciiu neu tren ve xu
hudng bien doi chiic nang san xua't tao thu
n h a p cua ho gia ifinh Viet Nam trong giai
Nghien ciiu Kinti le so 7(482) - Thing 7/2018

doan vxfa qua co the n i t ra mpt so' danh gia

nhu sau:
Nhiing thay doi can ban trong tU duy
va dinh hudng p h a t trien cua Viet Nam tii
khi Doi mdi den nay nhu: phat trien nen
11


Xu hudng bien doi cbdc nang ,
kinh te nhieu t h a n h p h i n , tich ciic cai thien
moi trUcing kinh doanh, chii dong hpi nhap
vdi the gidi da giai phong nguon liic, thiic day
boat dpng san xuat kinh doanh cua hp gia
dinh va nhd do thu nhap cua cac hp gia (hnh
khong ngiing dUdc cai thien.
Xu hudng da dang hoa nguon thu nhap
ciia cac gia (Enh ngay cang tang (tu!: lUdng,
nguon kinh doanh phi nong nghiep, tien d i u
tu, lao dpng nude ngoai) so vdi trUdc day
nguon thu chu yeu tii khu vUc nong nghiep cf
khu VUc nong thdn, tii lao dpng nha nUdc,
kinh te tap the hoac kinh doanh phi chinh
thUc d khu vuc do thi.
Khoang each ve thu nhap binh quan
d i u ngudi giUa cac viing co xu hudng giam
xuong cho thay dau hieu tich ciic trong tiep
can cd hpi tii tang trudng kinh t^. Dieu nay
phan anh dung muc tieu tang trudng toan
dien cua Viet Nam.
Chenh lech ve thu n h a p cua lao dpng
giiia cae khu viic kinh te (nong nghiep, cdng

nghiep va dich vu) v i n cdn kha Idn, tao nen
ba't binh dang thu nhap. Ly do cua chenh
lech thu nhap nay la do cong nghiep va dich
vu dUde Nha nude bao hp va Uu dai nhieu
hdn so vdi nong nghiep. \ ^ vay, cho d§'n nay
ty trpng d i u tu cua Nha nude cho phat trien
ed sd ha t i n g phuc vu phat trien nong nghi§p
con tha'p so vdi tong d i u tU cong. Ben canh
do, chinh sach bao hp cho nong nghiep con
tha'p so vdi cong nghiep va dich vu, d i n den
lUdng vo'n dau tU eua cac doanh nghiep cho
linh viic nong nghiep con ra't han che.
Ty le hp gia dinh boat dpng san xua't
kinh doanh phi chinh thiic v i n kha cao. Dieu
dd cho tha'y v i n cdn mpt lUdng lao dpng kha
Idn phai lam viec trong dilu kien lao dong
han che (ve hdp dong lao dpng, an sinh xa
hpi, dieu kien an toan lao dpng...), bdi dieu
kien lao dpng cila khu viic phi chinh thiie con
yeu kem hdn ra't nhieu so vdi khu vuc chinh
thiic.
Xu hudng da dang hda cay trong, vat
nuoi cua cac hp gia dinh nong thon dUdc tang
cUdng ben canh cac san p h i m nong nghiep

12

truyen thong. Tuy nhien vdi quy mo nhd le,
p h a n tan, k h a nang tiep can thong tin thi
trudng h a n che va thieii su g i n ket theo

chuoi gia tri san pham, dan dS'n hien tUdng
"dUdc miia ma't gia" thudng xuyen xay ra b
nhi§*u ndi tren ca nUdc, phai keu goi mpi
ngUdi chung tay "giai ciiu" nhu cac trUdng
hdp xay ra vdi h a n h tim, dUa ha'u, cu cai
trang, nuoi Idn trong thdi gian g i n day.
- Vdi nhiing dac diem tren ve xu hudng
bien doi chiic nang san xua't cua hp gia dinh,
trong giai doan tdi, Nha nUdc c i n thie't phai
c6 mpt so' dinh hudng chinh sach sau nham
toi Uu hoa chiic n a n g san xua't cho muc tieu
nang cao phiic ldi hp gia dinh:
+ Tiep tuc thiic day cac bien pbap cai each
moi trUdng kinh doanh, tao dieu kien thuan
ldi cho cac boat dpng san xua't kinh doanh
gia ifinh dUdc phat trien m a n h me nham tan
dung nhiing tac dpng tich ciic cua qua trinh
cong nghiep hoa, hien dai hoa va hpi nhap.
+ Qua trinh cong nghiep hoa, hien dai hoa
va hpi nhap dang tao ra nhieu cd hpi cho cac
hp gia dinh boat dpng san xua't kinh doanh
nhu tang cUdng cac boat dpng du lich va
phuc vu du hch (homestay, du lich cong
dong, cac san p h a m h a n g hoa phuc vu khach
du lich...), cac dich vu phuc vu cho cac hoat
dpng san xua't cua k h u cong nghiep (nha trp,
an uong, dich vu giai tri...) va thiic diy gidi
thieu nhieu m a t h a n g dac san cua dia
phUdng ra the gidi thong qua du lich hoac
nhd tien ich cua h e tho'ng internet (thUdng

mai dien t^). Moi trudng kinh doanh can
phai thong thoang hdn nfla nham tao dieu
kien cho cac hp gia (Enh t a n dung dUdc cac cd
hoi tren.
+ Doi vdi cac ho kinh doanh ca the, do
p h i n Idn chu cac ho kinh doanh it qua dao
tao chuyen mon nen nang liic quan ly, quan
tri thudng b a n che. Do do, tU duy san xua't
kinh doanh cua cac hp gia dinh chu yeu nho
le, khong muon chinh thUc hoa do ngai cac
quy dinh, t h u tuc lien quan tdi cac cd quan
quan ly. Day la k h u viic chiem ty le GDP kha
Idn cua nen kinh te nen Nha nUdc c i n to
Nghien aiu Kmh tes67(482) • Thing 7/2018


Xu hudng bien doi chdc nang ...
chUc cac khoa dao tao
p h a p l u a t de dan chinh
xua't kinh doanh t h a n h
k h a n a n g canh t r a n h
nhap.

ve q u a n tri, tU va'n
thiic boa cac hp s a n
cac doanh nghiep co
t r o n g bdi canh hpi

+ Trong boi c a n h hpi n h a p , thi t r u d n g
trong nUdc chiu sU canh t r a n h ngay cang gia

t a n g , dac biet la b mot so' n g a n h c6 su h o a t
dpng dong dao ciia k h u viic k i n h doanh hp
gia dinh. Dieu nay m a n g den sii bien dpng
n h a n h chong ve ca nhiing cd hpi mdi va
nhiing nguy cd, t h a c h thiic, riii ro cho mdi
trUdng kinh doanh. Do do cac ho k i n h doanh
c i n dupe ho trd ve m a t thong tin thi trUdng
kip thdi qua cac k e n h khac n h a u . M a t khac,
thi trudng va cac thii tuc lien q u a n nhU tiep
can da't dai, lao dpng, dang ky k i n h doanh
cUng c i n p h a i linh h o a t d6 tao t h u a n trong
trudng hdp chuyen doi k i n h doanh, nghe
nghiep.
+ Ddi vdi cae ho gia dinh san xua't nong
nghiep, N h a nude c i n c6 chinh sach gia t a n g
bao hp va Uu dai hdn doi vdi cac san p h a m
nong nghiep nhU cac nUdc p h a t triSn t r e n the
gidi dang lam de dam bao an n i n h lUdng thiic
va duy t r i nen nong nghiep trong nUdc, do
hien nay nong nghiep Viet N a m dang b vi the
kem bao ho hdn so vdi cong nghiep va dich
vu; ben canh dd ciing tao k h u y e n khich, dpng
luc cho doanh nghiep d i u tU vao linh viic cdn
non yeu nay. N h a nUdc ciing can co cac bien
pbap ho trd cung ca'p thdng tin thi trUdng, ho
trd to chiic san xua't hp gia dinh nong nghiep

TAI LIEU THAM KHAO
1. Becker G.S. (1978), Family economics and macro
behavior, American Economic Review, 1, pp. 1 -13.

2. Chadeau A. (1992), What is households' nonmarket production worth? OECD Economic Studies, (18).
pp.853. European Federation for Services to Individuals
(2013), While book on personal and household services
in ten EU Member States, In 5lh European Conference
on personal and liousehoid services. Bnissels.
4. Goldschmidt-K;lermont, Luisella (2(XK)), Household
production and income: some preliminary issues. ILO,
pp. 1-23.
5. Ironmonger D.S. (2000), Household production
and the household economy. Research Paper University
of Melbourne, pp-1-14- imelb
-edu auAIousehold/Papers/2001/Household
Production
Dept of Eco Research Paper-pdf.
6- Ironmonger D.S. (1995), Modeling the Household
Economy, Emerald Group Publishing Limited.http://www
.emeraldmsightcom/doi/abs/10.1108/50573-8555(1995)
0000226025.
7- Laure Pasquier-Doumer, Xavier Oudin, Nguyen
Thang {2011), The Importance of Household Businesses
and The informal Sector for inclusive growth in Vietnam,
The Gioi Pulishing House, Hanoi.
8 Mason C , Carter S.L. & Tagg S. (2010), Invisible
businesses: the characteristics of home-based businesses
in the United Kingdom Jo»/-/i a/ of Regional Sludies, (July
2010). Mason P C . (2015), Home Truths: The true value
of home-based businesses. Federation of small businesses
in Scotland, (February 2015).

theo hudng t a n g cUdng lien k e t chuoi san

xua't, che bien, tieu t h u . Cac mo h i n h hdp
tac, lien ket trong san xua't kinh doanh ndng
nghiep c i n dUdc h o a n thien, t a n g cUdng hieu
qua n h a m hd trd cac hp nong dan nho le,
p h a n t a n giai quyet cac va'n de ve d i u vao,
d i u r a cho cac san p h a m nong nghiep, giam
thieu cac hien tudng "giai cUu" pho bien
trong thdi gian g i n day./.

Nghien aiu Kinh tesd'7(482) - Thing 7/2018

Ngaynhanbai:
15-5-2018
Ngay duydt dang: 20-6-2018

13