Luận văn Thạc sĩ Đánh giá nghèo đa chiều của các hộ gia đình Việt Nam

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH



TRN TH THÁI MINH




ÁNH GIÁ NGHÈO A CHIU CA CÁC H GIA ÌNH
VIT NAM



LUN VN THC S KINH T





TP. H Chí Minh – Nm 2014



B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T TP. H CHÍ MINH

TRN TH THÁI MINH


ÁNH GIÁ NGHÈO A CHIU CA CÁC H GIA ÌNH
VIT NAM

Chuyên ngành : Kinh t Phát trin
Mã s : 60310105


LUN VN THC S KINH T

NGI HNG DN KHOA HC:
TS. NGUYN HU DNG




TP. H Chí Minh – Nm 2014


LI CAM OAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cu ca riêng tôi, không sao chép t
các công trình nghiên cu ca t chc hay cá nhân nào. Các s liu thu thp đm
bo tính khách quan, các ngun trích dn trong lun án đc chú thích ngun gc rõ
ràng, trung thc.
Tôi xin hoàn toàn chu trách nhim trc pháp lut nu có s tranh chp hay
b phát hin có hành vi không trung thc liên quan đn ni dung đ tài nghiên cu
này.

Hc viên thc hin


Trn Th Thái Minh


MC LC
Trang ph bìa
Li cam đoan
Mc lc
Danh mc các t vit tt
Danh mc các bng biu
Danh mc các hình v
M U 1
1. t vn đ 1
2. Mc tiêu nghiên cu 2
3. Câu hi nghiên cu 3
4. i tng và phm vi nghiên cu 3
5. Phng pháp nghiên cu 4
6. Cu trúc đ tài 4
CHNG 1: TNG QUAN LÝ THUYT V O LNG NGHÈO 6
1.1. Chun nghèo 6
1.1.1 Mt s quan đim v nghèo 6
1.1.2 Chun nghèo theo thu nhp/chi tiêu 7
1.2 Phng pháp tip cn nghèo đa chiu 11
1.3 Các phng pháp đo lng nghèo 12
1.3.1. Phng pháp nghèo đm đu 12
1.3.2 Phng pháp tính HPI 14

1.3.3 Phng pháp tính MPI 15


1.4. Các kt qu nghiên cu liên quan đn các chiu và ch s nghèo 18
CHNG 2: PHNG PHÁP THC HIN NGHIÊN CU 25
2.1. nh ngha các chiu & ch tiêu 25
2.1.1. Giáo dc 25
2.1.2. Sc khe 26
2.1.3. iu kin sng 27
2.1.4. iu kin kinh t 29
2.1.5. Vic làm 30
2.2. Trích lc các ch tiêu 32
2.2.1. B d liu
32
2.2.2 Phân b d liu 34
2.3 Tình trng nghèo theo chun nghèo 35
2.3.1 Dân tc 35
2.3.2 Gia các vùng 38
2.3.3 Gia các khu vc 42
CHNG 3: KT QU NGHIÊN CU NGHÈO A CHIU  VIT NAM 47
3.1 Nghèo đa chiu theo tng ch tiêu 47
3.1.1 Ch tiêu 1: Tui t 18 cha hc ht THCS. 47
3.1.2 Ch tiêu 2: tui t 6 đn 18 tui cha tng đi hc 48
3.1.3 Ch tiêu 3: không có bo him y t 49
3.1.4 Ch tiêu 4: không có đ tin chi tr vin phí 49
3.1.5 Ch tiêu 5: có bnh mãn tính 50
3.1.6 Ch tiêu 6: không có đin sinh hot 51


3.1.7 Ch tiêu 7: không có h xí hp v sinh 51

3.1.8 Ch tiêu 8: không có nc ung sch 52
3.1.9 Ch tiêu 9 & ch tiêu 10: không có đin thoi c đnh và thit b gii trí c bn . 52
3.1.10 Ch tiêu 3.11: din tích nh hn 7m2/ngi 53
3.1.11 Ch tiêu 12: Tip cn tín dng u đãi ngi nghèo 53
3.1.12 Ch tiêu 13: thu nhp di chun nghèo 54
3.1.13 Ch tiêu 14, ch tiêu 15: ch h tht nghip hoc không có lng hu 54
3.2 Nghèo đa chiu theo tng chiu 57
3.3 Nghèo đa chiu tng th MPI 63
3.3.1 Ch s nghèo đm đu (H) 63
3.3.2 Cng đ thiu ht trung bình (A) 67
3.3.3 Ch s nghèo tng th MPI 68
CHNG 4: CHNG 4: KT LUN VÀ KIN NGH 73
4.1. Các kt qu chính 73
4.2 Kin ngh 75
4.3 Nhn xét và hng nghiên cu mi ca đ tài 76
4.3.1 im mi và hn ch ca đ tài 76
4.3.2 Hng nghiên cu mi ca đ tài 77
TÀI LIU THAM KHO 78
PH LC


PHN PH LC
Ph lc 3.1: Kt qu phân tích phng sai v thu nhp bình quân đu ngi gia
các vùng trên c nc
Ph lc 3.2: S h nghèo theo các ch tiêu khi thiu ht 20% tng s các ch tiêu
Ph lc 3.3: Kt qu phân tích giá tr trung bình ca quy mô h theo hai nhóm sc
tc
Ph lc 3.4: S chênh lch v t l h nghèo đm đu theo phng pháp tin t và
ch tiêu thu nhp trong phng pháp nghèo đa chiu
Ph lc 3.5: Kt qu phân tích giá tr trung bình ca thu nhp bình quân theo hai

nhóm sc tc
Ph lc 3.6: S thay đi cng đ thiu ht trung bình  các nhóm đi tng theo
s gia tng gii hn thiu ht
Ph lc 3.7: So sánh ch s nghèo đa chiu các tnh












DANH MC CÁC T VIT TT
TING VIT
TCTK-NHTG Tng cc Thng kê – Ngân hàng Th gii
VHLSS B d liu Kho sát mc sng dân c
LTBXH B Lao đng, Thng binh và Xã hi
CTMTQG-GN Chng trình mc tiêu quc gia – gim nghèo
Q-TTg Quyt đnh Th tng
THCS Trung hc c s
TD&MN Trung du và min núi
BTB&DH Bc Trung B và duyên hi
B ng bng
BHYT Bo him y t
TING ANH Ý NGHA TING VIT
MPI Multidimensional Poverty Index Ch s nghèo đa chiu

ESCAP
United Nations Economic and
Social Commission for Asia and
the Pacific
y ban Kinh t và Xã hi
châu Á-Thái Bình Dng
ASEAN
Association of Southeast Asian
Nations
Hip hi các Quc gia ông
Nam Á
HDR Human Development Report Báo cáo phát trin con ngi
OPHI
Oxford Poverty and Human
Development Initiative
Vin nghiên cu vn đ
nghèo đói và sáng kin phát
trin con ngi ca đi hc
Oxford


UNDP
United Nations Development
Programme
Chng trình Phát trin Liên
Hip Quc
HPI Human poverty index Ch s nghèo kh tng hp
cutoff Mc gii hn thiu ht
UPS Urban Poverty Survey iu tra nghèo đô th
UNICEF United Nations Children's Fund Qu nhi đng liên hp quc

UNPFA
United Nations Fund for
Population Activities
Qu Dân s Liên Hp Quc




DANH MC CÁC BNG BIU
Bng 1.1: Chun nghèo phân theo lng calo tiêu dùng hàng ngày ti thiu 10
Bng 1.2: Chun nghèo ca Chính ph qua các giai đon 11
Bng 1.3: Tng hp các nghiên cu v nghèo đa chiu 22
Bng 2.1: Bng tng hp các chiu, ch s, cutoff và trng s ca MPI 31
Bng 2.2: Bng tng hp quá trình trích lc bin t b d liu VHLSS 2010 33
Bng 2.3: Bng phân b mu theo khu vc và 6 vùng đa lý 34
Bng 2.4: Tng hp các mc thiu ht theo các ch tiêu 45
Bng 3.1: T l nghèo theo các ch tiêu khi thiu ht 20% tng s các ch tiêu 56
Bng 3.2: Tng hp nghèo theo các chiu  các mc thiu ht 20% và 33,3% 61
Bng 3.3: Tng hp nghèo đa chiu  các mc thiu ht 20% và 33,3% 66
Bng 3.4: S thay đi ca ch s nghèo tng th và cng đ thiu ht trung bình 
các nhóm đi tng theo s gia tng gii hn thiu ht 70

DANH MC CÁC HÌNH V
Hình 1.1: T l nghèo tính theo chun nghèo ca TCTK-NHTG và B LTBXH 9
Hình 1.2: Biu đ các chiu ca nghèo theoAlkire and Santos 17
Hình 3.1: Thiu ht 20% các ch tiêu 58
Hình 3.2: Thiu ht 33,3% các ch tiêu 58
Hình 3.3: T l h nghèo thiu ht các ch tiêu  mc gii hn 20% 62
Hình 3.4: T l h nghèo theo chun nghèo và nghèo MPI  khu vc nông thôn –
thành th (mc gii hn 20%) 63
Hình 3.5: T l h nghèo theo chun nghèo và nghèo MPI  nhóm dân tc
Kinh/Hoa – dân tc khác (mc gii hn 20%) 64
Hình 3.6: T l h nghèo theo chun nghèo và nghèo MPI  6 vùng (mc gii hn
20%) 65


-1-

PHN M U
1. t vn đ
Nghèo đói đc xem là vn nn không ch  phm vi mt quc gia mà còn là
vn nn ca cng đng quc t. Nghèo đói không ch là s thiu thn v tin bc,
các dch v y t, giáo dc, sc khe, nhà , nc/ v sinh môi trng, bo tr xã
hi,… Nghèo còn ám ch đn s nghèo nàn v tinh thn, làm cho con ngi mt dn
nim tin cuc sng, th hin thái đ buông xuôi, th , tuyt vng. Do đó, trong
nhiu nm qua xóa đói và gim nghèo đói là mt trong nhng mc tiêu quan trng
ca ng và Nhà nc song song vi công cuc phát trin kinh t.
Trong nhng nm qua, Vit Nam đã đt đc nhng thành tu rõ rt trong
công tác xóa đói gim nghèo, xóa đói giáp ht. T l đói nghèo trên tng s dân
gim liên tc trên c

nc và tng đa bàn, c th nh ch tính riêng t nm 2008
đn nm 2012 t l bình quân c nc v gim nghèo đt mc 2%/nm và Vit
Nam đc công nhn là hoàn thành mc tiêu thiên niên k v xóa nghèo cùng cc -
sm 2 nm so vi d kin. T l h nghèo theo chun nghèo quc gia đã gim t
gn 60% xung còn 10%. Tuy đt đc nhng thách tích đáng k nhng Vi
t Nam
vn đang đi mt nhiu thách thc đ duy trì và ci thin kt qu gim nghèo đã đt
đc, đm bo tính bn vng ca gim nghèo. (Ngun: B Lao đng và Thng
Binh Xã hi, 2013).
Khi đánh giá hiu qu thc hin ca Vit Nam trong nhng nm gn đây,
thc t cho thy c chun nghèo chính thc ca Vit Nam và chun nghèo ban đu
c
a TCTK-NHTG đu thp so vi chun mc quc t, do xut phát t đo lng
nghèo đói ch yu da vào thu nhp mà cha tính đn các đi tng khác tuy thu
nhp trên chun nghèo nhng vn không tip cn đc mt s nhu cu thit yu v
y t, giáo dc, nc sch ; Mc đ nghèo phn ánh cha chính xác nu ch da
vào đo lng nghèo đói da vào thu nh
p; Thiu công bng trong thc hin các
chính sách gim nghèo và an sinh xã hi, còn mt b phn ngi dân cha đc
hng các chính sách tr giúp ca Nhà nc do không phi là "h nghèo"; Thách
-2-

thc v tính bn vng trong thc hin mc tiêu gim nghèo, tình trng tái nghèo còn
cao; mt b phn nghèo kinh niên vn tn ti; mc đ trm trng v t l nghèo dân
tc thiu s.
 đánh giá đúng tình hình nghèo ca ngi dân cn phi da trên mt
phng pháp đo lng thích hp. Có hai phng pháp đo lng nghèo, đó là
phng pháp đn chiu (tip cn ti
n t) và phng pháp đa chiu. Phng pháp
đn chiu đc xem là phng pháp truyn thng trong đánh giá tình hình nghèo

da trên c s mc thu nhp hoc chi tiêu ca h gia đình. Phng pháp này đã cho
thy nhiu bt cp trong vic đánh giá tình hình nghèo ca ngi dân. Ví d nh
nhng ngi trên ngng nghèo nhng vn thiu ht nhng chiu khác nh s tip
cn các dch v
v nhà , y t, môi trng sng…
Phng pháp tip cn đa chiu trình bày trong báo cáo này đc xây dng
trên c s nhìn nhn tm quan trng ca vic cn có mt phng pháp đa chiu
riêng cho Vit Nam đ đo lng nghèo ca ngi dân Vit Nam.
Vì vy, vic nghiên cu, chuyn đi phng pháp tip cn đo lng nghèo
đói t đn chiu da vào thu nhp sang đ
a chiu đ đáp ng các nhu cu c bn ti
thiu ca ngi dân là mt đòi hi mang tính khách quan đ thc hin mc tiêu
gim nghèo bn vng trong giai đon ti.
Vi ý ngha đó, đ tài “ánh giá nghèo đa chiu ca các h gia đình Vit
Nam” cng nhm mc đích ng dng mt phng pháp đo lng nghèo, đánh giá
tng th
 v tình hình nghèo ca các h gia đình Vit Nam ti thi đim nm 2010,
t đó đ xut mt s kin ngh.
2. Mc tiêu nghiên cu
Ni dung ca đ tài tp trung vào bn mc tiêu c th sau đây:
 Nghiên cu nghèo theo hai phng pháp tip cn: tin t và đa chiu.
 Xác đnh đc nhóm các ch tiêu, các chiu mà các h nghèo trên c
nc (khu vc, vùng, các nhóm dân tc) thiu ht nhiu nht.
-3-

 Xác đnh s b nh hng ca mc gii hn thiu ht lên đi tng
nghèo trong phng pháp nghèo đa chiu.
 Xác đnh đc nhóm đi tng h nghèo cn đc s quan tâm, h tr
ca Nhà nc.
3. Câu hi nghiên cu

 hoàn thành mc tiêu đ ra, đ tài s tp trung làm sáng t các câu hi
nghiên cu sau:
 Ngi nghèo (c nc, theo khu vc, các vùng và nhóm dân t
c) thiu
ht ch tiêu và chiu nào nhiu nht?
 i tng h nghèo nào (khu vc, vùng, nhóm dân tc) là đi tng cn
tp trung quan tâm xóa đói gim nghèo?
 S thay đi ca t l nghèo đa chiu (MPI) và cng đ thiu ht trung
bình theo các mc gii hn thiu ht nh th nào?
4. i tng và phm vi nghiên cu
i tng nghiên cu ca đ tài: là m
c chi tiêu và s tip cn các nhu cu xã hi
c bn ca các h gia đình Vit Nam.
Phm vi nghiên cu:  tài đc thc hin trong phm vi thi gian, không gian, và
ni dung nh sau: (i) V thi gian: nghiên cu mc chi tiêu và s tip cn các nhu
cu xã hi c bn ca các h gia đình Vit Nam trong nm 2009 theo b d liu
kho sát mc sng dân c nm 2010. (ii) V không gian: thc hi
n nghiên cu kho
sát trên phm vi c nc, t khu vc nông thôn đn thành th, 6 vùng đa lý t đng
bng sông Hng đn đng bng sông Cu Long. (iii) V ni dung: nghiên cu tp
trung vào vic đo lng mc đ nghèo theo các yu t v chi tiêu và s tip cn các
nhu cu xã hi c bn ca h gia đình trong điu kin các yu t khác không thay
đi.
5. Phng pháp nghiên c
u
-4-

C s d liu: đ tài s dng hai ngun d liu chính là (i) d liu th cp t cuc
kho sát mc sng dân c Vit Nam nm 2010 ca Tng cc Thng kê và (ii)
ngun d liu th cp đc thu thp t Tng cc Thng kê, B Lao đng – Thng

binh Xã hi.
Phng pháp phân tích: đ tài s dng phng pháp chính là phng pháp tính
toán thng kê nhm tính toán các ch tiêu v nghèo và đánh giá mi quan h gia
ch s đo lng nghèo theo các yu t v đc đim ca h. Kt qu tính toán ch s
đo lng nghèo đc so sánh gia hai phng pháp tip cn tin t và đa chiu.
6. Cu trúc đ tài
Nhm đt đc tính cht ch trong vic trình bày, kt ni các ni dung giúp
cho ngi
đc có th tham kho các vn đ và kt qu ca quá trình nghiên cu,
tip theo phn m đu, ni dung ca đ tài đc trình bày trong bn chng nh
sau:
Phn m đu: Gii thiu các ni dung tng quát ca đ tài, đt vn đ
nghiên cu, mc tiêu và câu hi nghiên cu cng nh gii thiu s lc v phng
pháp, và phm vi nghiên cu ca đ
tài.
Chng 1: Tng quan lý thuyt đo lng nghèo. a ra các đnh ngha v
nghèo, t đó h thng hóa khung lý thuyt phân tích nghèo làm c s nn tng lý
thuyt cho nghiên cu.
Chng 2: Phng pháp thc hin nghiên cu. Ni dung ca chng này
nêu ra các khái nim, phng pháp tính toán các ch s đo lng nghèo đa chiu
theo các nhóm ch tiêu. ng thi, trình bày quy trình x lý, tinh lc d liu t b
d
liu kho sát mc mc sng dân c Vit Nam nm 2010 và đa ra quy trình
phân tích ca đ tài.
Chng 3: Thc trng nghèo ca h gia đình Vit Nam. Chng này s
tp trung vào mô t tng quát thc trng nghèo ca h gia đình Vit Nam. Ni dung
bao gm: (i) Thc trng nghèo ca h gia đình Vit Nam tính theo hai phng pháp
-5-

tip cn. (ii) Hn ch tip cn các nhu cu xã hi c bn ca h gia đình Vit Nam

theo các nhóm ch tiêu trong phng pháp tip cn nghèo đa chiu. (iii) S chênh
lch nghèo theo phng pháp đa chiu ca h gia đình Vit Nam  2 khu vc và 6
vùng đa lý.
Chng 4: Kt lun và kin ngh. Chng này s tóm lc li nhng kt
qu quan trng ca đ
tài và đc bit là phng pháp tip cn nghèo đa chiu. ng
thi, vn dng nhng kt qu này vào các tình hình thc t. T đó, đ xut mt s
kin ngh chính sách v chng trình xóa đói gim nghèo. Ngoài ra, chng này
còn đánh giá li nhng đim mi cng nh nhng hn ch ca đ tài đ t đó m ra
nhng hng nghiên c
u tip theo.
Sau cùng, lun vn cng đính kèm phn ph lc đ chng minh chi tit hn
cho nhng kt qu phân tích đã đc trình bày trong các chng.
-6-

CHNG 1: TNG QUAN V LÝ THUYT O LNG NGHÈO
Mc đích ca chng này nhm trình bày h thng các khái nim, lý thuyt
v nghèo, các phng pháp tip cn nghèo. Theo đó, ni dung ca phng pháp
tip cn nghèo tin t và nghèo đa chiu đc trình bày mt cách h thng. Ngoài
ra, chng 1 s kho lc mt s các nghiên cu thc nghim gn đây trong vic
đánh giá nghèo đa chiu ti Vit Nam và mt s nc trên th gi
i nhm làm nn
tng cho vic phân tích trong các chng tip theo.
1.1 Chun nghèo
1.1.1 Mt s quan đim v nghèo
Vào thp niên 1970 và nhng nm 1980: nghèo kh đc hiu là s “thiu
ht” so vi mt mc sng nht đnh
. Nghèo kh ch đc tip cn theo nhu cu c
bn gm: tiêu dùng, dch v xã hi và ngun lc.
“Nghèo là tình trng b thiu thn  nhiu phng din nh: thu nhp hn

ch hoc thiu c hi to thu nhp, thiu tài sn đ đm bo tiêu dùng nhng lúc
khó khn và d b tn thng trc nhng đt bin, ít đc tham gia vào quá trình
ra quyt đnh.” (V Th Ngc Phùng, 2005 trang 152). Theo khái nim này, nghèo
còn đc chia thành hai nhóm, bao gm: nghèo tuyt đi và nghèo tng đi
 Nghèo tuyt đi: Mt ngi hoc mt h gia đình đc xem là nghèo tuyt
đi khi mc thu nhp ca h hoc h gia đình thp hn tiêu chun ti thiu
(mc thu nhp ti thiu) đc quy đnh bi mt quc gia hoc mt t chc
quc t trong mt thi gian nht đnh.
 Nghèo tng đi: Là tình trng mà mt ngi hoc mt h gia đình thuc v
nhóm ngi có thu nhp thp nht trong xã hi theo nhng đa đim c th
và thi gian nht đnh.
Ti hi ngh bàn v xoá đói gim nghèo do ESCAP t chc ti Bng Cc
Thái Lan tháng 9 nm 1993 đã đa ra khái nim v nghèo đói nh sau: “ói nghèo
là tình trng mt b phn dân c không đc hng và tho mãn nhng nhu cu c
-7-

bn ca con ngi đã đc xã hi tha nhn tu theo trình đ phát trin kinh t xã
hi và phong tc tp quán ca các đa phng”. Theo đnh ngha này thì mc đ
nghèo đói  các nc khác nhau là khác nhau. Hin nay, đnh ngha này đc Vit
Nam cùng nhiu quc gia khác s dng.
T l nghèo (hay ch s đm đu ngi) đc xác đnh bng t l dân s có
mc sinh hot (mc tiêu dùng bình quân đu ngi) nm di chun nghèo trong
mt giai đon c th.
1.1.2 Chun nghèo theo thu nhp/chi tiêu
Nhìn chung mi quc gia đu s dng mt khái nim đ xác đnh mc đ
nghèo kh và đa ra các ch s nghèo kh đ xác đnh gii hn nghèo kh. Gii hn
nghèo kh ca các quc gia hay còn gi là chun nghèo.
Theo cách tip cn nghèo theo thu nhp/chi tiêu (phng pháp tip cn
nghèo đn chiu) thì chun nghèo đc xác đnh bng mc thu nhp ti thiu đ
ngi dân có th tn ti đc, đó là mc thu nhp mà mt h gia đình có th mua

sm đc nhng vt dng c bn phc v cho vic n, mc,  và các nhu cu thit
yu khác theo mc giá hin hành.
T trc đn nay Vit Nam vn s
 dng hai phng pháp tip cn khác nhau
đ đo lng nghèo đói và theo dõi tin đ gim nghèo. C hai phng pháp này đu
đc khi xng t đu thp k 90 và đã thay đi qua thi gian. Phng pháp tip
cn th nht đc xây dng di s ch trì ca B Lao đng, Thng binh và Xã
hi (B LTBXH), vi t cách là c quan đu mi ca Chính ph ch
u trách nhim
v các chng trình và chính sách gim nghèo. B LTBXH đc giao nhim v
đ xut chun nghèo đô th và chun nghèo nông thôn chính thc vào đu mi k
K hoch Phát trin Kinh t - xã hi 5 nm và xác đnh t l nghèo vào đu k.
Trên c s s dng các chun nghèo chính thc và t l nghèo đu k k
hoch, B LTBXH chu trách nhim đánh giá nhng thay
đi v tình hình nghèo
đói và cp nht danh sách h nghèo hàng nm, s dng kt hp các phng pháp
“t di lên” gm điu tra ti đa phng và hp thôn nhm ghi nhn s ngi
-8-

nghèo  cp đa phng (cp xã), sau đó tng hp và tính toán ra t l nghèo ca
tnh và ca toàn quc. Tin đ đc đánh giá theo các ch tiêu v gim nghèo đc
đ ra trong k hoch phát trin kinh t - xã hi. Các chun nghèo ca B LTBXH
ban đu đc tính trên c s quy đi ra go, nhng k t nm 2005 thì đã đc tính
toán theo phng pháp chi phí cho nhu cu c b
n
1
. Các chun nghèo chính thc
không đc điu chnh theo lm phát thng xuyên, mà ch đc chnh sa theo giá
thc t vi tn sut 5 nm mt ln. Mc tiêu chính ca B LTBXH trong vic s
dng phng thc tip cn này là nhm xác đnh các khon phân b ngân sách và

xác đnh điu kin tham gia th hng t các chng trình mc tiêu v gim nghèo
(ví d ch
ng trình mc tiêu quc gia v gim nghèo CTMTQG-GN, Chng trình
30a).
Phng pháp tip cn th hai là ca TCTK và đc dùng đ đo lng nghèo
đói và theo dõi tin đ trên c s s dng các cuc điu tra mc sng h gia đình
mang tính đi din cho toàn quc. TCTK s dng hai phng pháp khác nhau đ đo
lng nghèo đói: mt là da trên các chun nghèo chính thc (có điu chnh theo
lm phát) đc áp d
ng đ tính mc thu nhp bình quân đu ngi, và phng pháp
th hai là theo phng thc tip cn do mt nhóm phi hp gia TCTK – NHTG
xây dng vào cui thp k 90 và ln đu tiên đc trình bày trong đánh giá nghèo
nm 2000.

1
Nhu cu c bn là nhu cu thit yu đm bo các thành viên trong h có đ lng thc, thc phm
đ duy trì sc khe và sn xut cng nh có phng tin đ tham gia đy đ vào xã hi (NHTG, 2012).
-9-


Hình 1.1: T l nghèo tính theo chun nghèo ca TCTK-NHTG và B
LTBXH
Ngun: NHTG (2012)
Chun nghèo ca TCTK – NHTG đc xây dng theo phng pháp chun
chi phí ca nhng nhu cu c bn, da trên mt r lng thc tham kho cho các h
nghèo tính theo lng calo mà mi ngi dân tiêu tn mt ngày cng vi mt
khon b sung cho nhng nhu cu phi lng thc thit yu da trên mô hình tiêu
dùng ca ngi nghèo. Theo NHTG, chi phí lng th
c, thc phm cn thit đ duy
trì cuc sng ca ngi dân các nc đang phát trin và khu vc ASEAN tng

ng vi mc tiêu dùng nhit lng t 2100 - 2300 calo/ngày/ngi hoc mc thu
nhp bình quân tính ra tin là 370USD/ngi/nm.

-10-

Bng 1.1: Chun nghèo phân theo lng calo tiêu dùng hàng ngày ti thiu
Quc gia Lng calo
(calo/ngi/ngày)
Ghi chú
n  2250

Bangladesh 2100

Indonesia 2100 1980s
Trung Quc 2150 1990
Công nghip phát trin 2570

Vit Nam 2100 1993
Ngun: NHTG (2012)
Không ging nh các chun nghèo chính thc ca Vit Nam, các chun
nghèo ca TCTK – NHTG đã đc duy trì tng đi n đnh tính theo sc mua
thc t k t cui thp k 90, và đc áp dng ch yu đc dùng trong nghiên cu
và hoch đnh chính sách v tình hình nghèo đói qua thi gian  cp quc gia, 
thành th/nông thôn, và  cp vùng.
Chun mc đói nghèo là mt khái nim đng, ph
 thuc vào phng pháp
tip cn, điu kin kinh t và thi gian quy đnh. Cùng vi s phát trin kinh t - xã
hi hu ht các nc đu tng chun nghèo ca quc gia. Vào tháng 9 nm 2010,
Vit Nam đã công b t l nghèo chính thc mi là 14,2%. So vi chun nghèo quc
t (tính theo sc mua tng đng nm 2005) cho các nc đang phát trin và

chuyn đi (2,0 USD /ngi/ngày), chun trung v dành cho t
t c các nc không
k 15 nc nghèo nht (2,5 USD/ngi/ngày) và các nc M La Tinh (4
USD/ngi/ngày) thì chun nghèo ca Vit Nam vn thp hn. C th chun nghèo
chính thc cho khu vc đô th đã đc nâng t 260.000 VND/ngi/tháng (bng
1,34 USD/ngi/ngày) lên thành 500.000 VND (bng 1,61 USD/ngi/ngày).
Chun nghèo chính thc cho khu vc nông thôn đc nâng t 200.000
-11-

VND/ngi/ngày (bng 1,03 USD/ngi/ngày) lên 400.000 VND/ngi/ngày (bng
1,29 USD/ngi/ngày).
Bng 1.2 Chun nghèo ca Chính ph qua các giai đon
n v tính: đng/ngi/tháng
Giai đon Thành th Nông thôn
Quyt đnh
ca Th tng
2001-2005 150.000 100.000
143/2001/Q-TTg ngày 27/09/2001
2006-2010 260.000 200.000
170/2005/Q-TTg ngày 08/07/2005
2011-2015 500.000 400.000
09/2011/QTTg ngày 30/01/2011
Ngun: Tng hp t các quyt đnh ca Th tng v chun nghèo
1.2 Phng pháp tip cn nghèo đa chiu
o lng nghèo là mt nhim v đy thách thc và phc tp bi bn thân
khái nim nghèo rt phc tp và bao hàm nhiu khía cnh. Nu ch da vào tiêu chí
thu nhp/chi tiêu đ đánh giá chun nghèo thì cha hp lý. Trên thc t, nhiu
ngi dân tuy đã thoát nghèo theo các tiêu chun trên v
n thiu thn rt nhiu
nhng nhu cu thit yu v công vic, nhà , y t, giáo dc và các điu kin sinh

hot khác so vi mc phát trin chung ca cng đng. T đó, to ra nhng thách
thc v tình trng tái nghèo và tính bn vng trong thc hin mc tiêu gim nghèo.
Ngoài ra, vic ch da vào tiêu chí thu nhp/chi tiêu đ đánh giá là cha hp lý, vô
tình loi rt nhiu nhóm dân c
, b phn ra khi đi tng nghèo, khi mà  nhng
khía cnh khác h vn thuc din nghèo.
Chính vì vy, đ gii quyt vn đ cht lng bn vng trong gim nghèo
cn thit phi có phng pháp tip cn đa chiu. Tình trng nghèo đói phi đc
xem nh mt hin tng đa chiu, có th đo bng tiêu chí thu nhp (hoc chi tiêu)
và các tiêu chí phi thu nhp.
-12-

Báo cáo Phát trin con ngi (HDR) nm 2010 ca Liên hp quc s dng
mt ch s mi đc gi là Ch s nghèo đa chiu (MPI). Ch s này do Vin nghiên
cu vn đ nghèo đói và sáng kin phát trin con ngi ca đi hc Oxford (OPHI)
và C quan báo cáo phát trin con ngi ca Chng trình phát trin Liên hp quc
(UNDP) xây dng da trên phng pháp đo lng nghèo đa chiu ca Alkire và
Foster (2007). Ch s nghèo đa chiu đánh giá đc mt lot các yu t quyt đnh
hay nhng thiu thn, túng qun  cp đ gia đình: t giáo dc đn nhng tác đng
v sc khe, đn tài sn và các dch v. Theo OPHI và UNDP, nhng ch s này
cung cp đy đ hn bc tranh v s nghèo kh sâu sc so vi chun nghèo tin t.
Thang
đo này phn ánh đc quy mô nghèo kh  các cp đ khác nhau t cp đ
gia đình đn cp đ khu vc, cp đ quc gia và cp đ quc t, đng thi có th
chia theo tng nhóm dân c, tng chiu/ch tiêu thiu ht, kh nng so sánh theo
thi gian.
Kt hp nghèo đn chiu và đa chiu s giúp các nhà hoch đnh chính sách
xác đnh đy đ hn
đi tng cn tr giúp và phát trin các chính sách phù hp đ
gim nghèo. iu này đc bit quan trng đi vi nc ta khi bt đu gia nhp các

nc có thu nhp trung bình - là nhng ni mà nghèo đn chiu có th xy ra 
phm vi và mc đ hp hn rt nhiu so vi nghèo đa chiu (Oxfam
Anh/ActionAid, 2011: trang 14).
1.3 Các phng pháp đo lng nghèo
Có nhiu phng pháp đo lng nghèo, mi phng pháp đ
c đi din bi
mt hoc mt b ch s đo lng nghèo. Ba phng pháp gm: phng pháp nghèo
đm đu, phng pháp tính HPI và phng pháp nghèo đa chiu MPI là nhng
phng pháp đnh lng đo lng nghèo ch yu hin nay.
1.3.1 Phng pháp nghèo đm đu
Phng pháp nghèo đm đu cho bit t l h nghèo trong toàn b dân c (P
0
).
Nó đc tính bng cách ly t l s h có thu nhp di chun nghèo ca quc gia
chia cho tng dân s ca quc gia.
-13-

ây là phng pháp thun tin và d s dng, cho thy mt cách nhìn trc
quan v t l nghèo ca mt nc. Thc đo này đc dùng rng rãi đ tính phn
trm dân s có thu nhp hoc chi tiêu thp hn chun nghèo. Tuy nhiên, vi cách
tính toán này thì cha cho thy mc đ nghèo gia các h nghèo vi nhau, cng
nh không th đánh giá đc mc sng thc t ca nh
ng h gia đình vi nhau.



N
i
i
N

zyI
1
0
0
N
)(
N
1
P
(Công thc 1.1)
Trong đó:
P
0
là ch s đm đu
N
0
là tng s ngi nghèo
N là tng s h hoc tng s dân (kho sát)
I(y
i
≤ z) là hàm ch th có giá tr bng 1 khi biu thc trong ngoc là đúng và
ngc li không đúng là 0. Vì vy, nu chi tiêu (y
i
) nh hn chun nghèo (z), thì
I(y
i
≤ z) bng 1 và h gia đình đó đc tính là nghèo.
- Mc cng đ nghèo có th đc đánh giá thông qua ch s khong cách
nghèo (P
1

).Khong cách nghèo chính là khong cách gia mc thu nhp trung bình
ca ngi nghèo vi mc chi tiêu ti thiu (chun nghèo), đc tính theo công thc
1.2 sau:



n
i 1
i
1
Z
)X-(Z
N
1
P
(Công thc 1.2)
Trong đó:
Z: Chun nghèo
X
i
: Thu nhp bình quân hay chi tiêu bình quân.
Khong cách nghèo càng cao cho thy s chênh lch gia các nhóm h gia đình
nghèo càng ln và mc đ nghèo càng trm trng  nhng h nghèo này.
-14-

- Ngoài ra, đ th hin mc đ trm trng và khc nghit ca h nghèo, ch s
khong cách nghèo bình phng (P
2
) đc s dng. Khong cách nghèo bình
phng chính đc tính theo công thc 1.3 nh sau:




n
i 1
2
i
2
Z
)X-(Z
N
1
P
(Công thc 1.3)
1.3.2 Phng pháp tính HPI
Nm 1997, UNDP đa ra khái nim nghèo kh tng hp: đó là s thiu c hi
và s la chn bo đm các điu kin đ phát trin toàn din con ngi: điu kin
vt cht, giáo dc, tip cn y t, chm sóc sc khe.
3
HPI
321
PPP



(Công thc 1.4)
Trong đó:
P
1
: % dân s t vong di 40 tui

P
2
: % ngi ln mù ch
P
3
: % ngi không tip cn dch v y t (P
3.1
); chm sóc sc khe (P
3.2
);t
l không tip cn phng tin v sinh đm bo (P
3.3
).
3
P
3.32.31.3
3
PPP



(Công thc 1.5)
HPI là mt ch s tng hp v nghèo đa chiu đo lng s thiu ht trong tip
cn đn các tính cht phát trin c bn ca con ngi  ba khía cnh tui th, giáo
dc và thu nhp nh HDI nhng cng thêm khía cnh tip cn các dch v thit yu.
HPI là c s nghiên cu hu hiu cho tính toán ch s nghèo đa chiu (MPI).
1.3.3 Phng pháp tính ch s nghèo đa chiu (MPI)
Ch s nghèo đa chiu là mt ch s nghèo tng th, thng đc s dng đ
so sánh t l h nghèo gia các quc gia, vùng lãnh th hoc gia các vùng trong