Đánh giá tác động của đặc điểm hộ gia đình đến chi tiêu cho giáo dục hộ gia đình việt nam

Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TÉ TP. HỒ CHÍ MINH

PHAN KA LUỐT

ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG ĐẶC ĐIỂM HỘ GIA ĐÌNH
ĐÉN CHI TIÊU CHO GIÁO DỤC Hộ GIA ĐÌNH VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC sĩ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017


Bộ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH

PHAN KA LUỐT

ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA ĐẶC ĐIỂM HỘ GIA ĐÌNH
ĐÉN CHI TIÊU CHO GIÁO DỤC HỘ GIA ĐÌNH VIỆT NAM

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60340410

LUẬN VĂN THẠC sĩ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS. TS. NGUYỄN VẦN sĩ

TP. Hồ Chí Minh - Năm 2017

LỜI CAM ĐOAN
Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu thu thập đảm
bảo tính khách quan, các nguồn trích dẫn đuợc chú thích nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Tôi
xin chịu trách nhiệm với lời cam đoan này.
TP. Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 5 năm 2017
Học viên thực hiện

Phan Ka Luốt

MỤC LỤC
TRANG PHỤ BÌA
LỜI CAM ĐOAN
MỤC LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT
DAH MỤC BÀNG BIẾU
DANH MỤC Sơ ĐỒ, HÌNH VẼ, BIỂU ĐÒ
TÓM TẮT LUẬN VĂN
CHUƠNG 1.......................................................................................................................... 1
GIÓI THIỆU NGHIÊN cứu ............................................................................................ 1
1.1. VẤN ĐỀ NGHIÊN cứu .............................................................................................. 1
1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN cứu..........................................................................................2
1.2.1.

Mục tiêu chung ................................................................................................... 2

1.2.2.

Mục tiêu cụ thể ................................................................................................... 2

1.3. CÂU HỞI NGHIÊN cúu ............................................................................................2

1.4. ĐỐI TUỢNG VÀ PHạM VI NGHIÊN cứu ....................................................................2
1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 2
1.4.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................2


1.5. CẤU TRÚC LUẬN VĂN .......................................................................................... 3
CHUÔNG 2.......................................................................................................................... 4
Cơ SỞ LÝ THUYẾT............................................................................................................ 4
2.1.

MỘT SỐ KHÁI NIỆM............................................................................................... 4

2.1.1.

Hộ gia đình......................................................................................................... 4

2.1.2.

Khái niệm chủ hộ ............................................................................................... 4

2.1.3.

Chi tiêu cho giáo dục.......................................................................................... 5

2.2.

CÁC LÝ THUYẾT LIÊN QUAN .............................................................................. 6

2.2.1. ...................................................................................................................
Lý thuyết về lựa chọn tiêu dùng ......................................................................................6

2.2.2. ...................................................................................................................
Lý thuyết về tác động của thu nhập đến chi tiêu..............................................................6
2.2.3.

Lý thuyết về đầu tư cho giáo dục........................................................................6

2.2.4.

Hành vi ra quyết định cùa hộ gia dinh................................................................7

2.2.5.

Mô hình Lý thuyết về lựa chọn số năm đến trường của trẻ ................................8

2.3.

CÁC NGHIỀN cứu LIÊN QUAN ............................................................................ 10

2.3.1.

Các nghiên cứu nước ngoài .............................................................................. 10

2.3.2.

Các nghiên cứu trong nước............................................................................... 12

KÉT LUẬN CHUƠNG 2 ................................................................................................... 14
CHUƠNG3......................................................................................................................... 15
MÔ HÌNH VÀ PHUƠNG PHÁP NGHIÊN CứU ....................................................................... 15
3.1.

KHUNG PHÂN TÍCH ............................................................................................. 15

3.2. ........................................................................................................................
MÔ HÌNH NGHIÊN cứu.................................................................................................... 15
3.2.1. .................................................................................................................
Mô hình lý thuyết .......................................................................................................... 15
3.2.2.

Mô hình nghiên cứu đề xuất ............................................................................. 17

3.2.3. .................................................................................................................
Giải thích ý nghĩa các biến và kỳ vọng.......................................................................... 19
3.2.3.
3.2.3.2.

ỉ. Chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình........................................................ 19
Giới tỉnh chủ hộ ......................................................................................... 19

3.2.3.3.............................................................................................................


Dân tộc chủ hộ ........................................................................................................... 19
3.2.3.4.

Tuổi chủ hộ ................................................................................................ 20

3.2.3.5.

Học vấn chủ hộ .......................................................................................... 20

3.2.3.6.

Tình trạng hôn nhân................................................................................... 20

3.2.3.7.

Khu vực sinh sống...................................................................................... 20

3.2.3.8.

Qui mô hộ gia đình .................................................................................... 21

3.2.3.9.

Chi tiêu bình quân hộ gia đình................................................................... 21

3.2.3.10.

Chi tiêu cho y tế ....................................................................................... 21

3.2.3.11...........................................................................................................
Chi tiêu cho thực phàm .............................................................................................. 22
3.2.3.12.
3.3.

Vùng sinh sống......................................................................................... 22

Dữ LIỆU NGHIÊN cứu............................................................................................ 22

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................... 24
CHƯƠNG 4........................................................................................................................ 25
KÉT QUẢ NGHIÊN cứu VÀ THẢO LUẬN ..................................................................... 25
4.1.

MÒ TẢ CÁC BIÉN TRONG MÔ HÌNH................................................................. 25

4.1.1.

Đặc điểm chủ hộ............................................................................................... 25

4.1.2.

Qui mô hộ gia đình........................................................................................... 27

4.1.3.

Đặc điếm chi tiêu của hộ .................................................................................. 27

4.1.4.

Vùng sinh sống................................................................................................. 28

4.2.

MÒ TẢ CHI TIÊU CHO GIÁO DỤC THEO CÁC BIÉN CỦA MÒ HÌNH ...........29

4.2.1...................................................................................................................
Mô tả chi tiêu bình quân cho giáo dục theo đặc điểm chủ hộ.........................................29
4.2.2...................................................................................................................

Mô tả chi tiêu cho giáo dục bình quân theo đặc điểm vùng sinh sống ...........................31
4.3.

PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHI TIÊU CHO GIÁO DỤC

CỦA Hộ GIA ĐÌNH........................................................................................................... 32
4.3.1.

Hệ số tương quan.............................................................................................. 32

4.3.2.

Kết quả hồi quy................................................................................................. 33

4.3.3.

Giải thích ý nghĩa hệ số hồi quy .......................................................................35

KÉT LUẬN CHUÔNG 4 ................................................................................................... 38
CHUÔNG 5........................................................................................................................ 39


KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ CHÍNH SÁCH ................................................................... 39

5.1. KÉT LUẬN.............................................................................................................. 39
5.2. HÀM Ý CHÍNH SÁCH ........................................................................................... 40
5.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ HƯỚNG NGHIÊN cứu TIẾP THEO ......................44
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC SỐ LIỆU

DANH MUC VIET TAT
UBND
GD-DT
VHLSS
DBSCL
DBSH
TDMNPB
BTBDHMT
TN
DNB

Uy ban nhan dan Giao due dao tao
Khao sat mire song dan cu cua ho gia dinh
Dong bang song Cuu Long
Dong bang song Hong
Trang Du va mien nui phia Bac
Bac Trung Bo va Duyen Hai Mien Trung
Tay Nguyen
Dong Nam Bo


DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 3.1: Kỳ vọng của các biến trong mô

hình

17

Bảng 3.2: Tóm tắt các biến lấy từ bộ dữ liệu VHLSS 2014

23

Bảng 4.1: Đặc điểm chủ hộ

26

Bảng 4.2: Tuối và học vấn chủ hộ

27

Bảng 4.3: Tổng số người trong hộ

27

Bảng 4.4: Đặc điểm chi tiêu

28

Bảng 4.5: Chi tiêu giáo

dục theo giới tính chủ hộ

29

Bảng 4.6: Chi tiêu giáo

dục theo dân tộc chủ hộ

30

Bảng 4.7: Chi tiêu giáo

dục theo tình trạng hôn nhân

30

Bảng 4.8: Chi tiêu giáo

dục theo khu vực sinh sống

31

Bảng 4.9: Chi tiêu giáo dục theo vùng sinh sống

32

Bảng 4.10: Ma trận tương quan giữa các biến độc lập

32

Bảng 4.11: Kết quả ước lượng mô hình hồi quy ảnh hưởng đến thu nhập

34


DANH MỤC Sơ ĐỒ, HÌNH VẼ, BIỂU ĐÒ

Bảng 4.12: Hệ số VIF

35

Sơ đồ 3.1: Khung phân tích

15

Biểu đồ 4.1: Đặc điểm giới tính chủ hộ

25

Biểu đồ 4.2: Vùng sinh sống

28

Biểu đồ 4.3: Giới tính mẫu khảo sát

29

Biểu đồ 4.4: Dân tộc trong mẫu khảo sát

30

Biểu đồ 4.5: Vùng sinh sống trong mẫu khảo sát

31


TÓM TẮT LUẬN VĂN
Giáo dục đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển nguồn nhân lực, nâng cao chất

lượng và số lượng lao động. Nhà nước sẵn sàng đầu tư thích đáng để phát triển giáo dục,
nhưng vai trò của hộ gia đình trong việc tham gia đầu tư giáo dục cũng rất quan trọng. Sự quan
tâm của hộ gia đình đến giáo dục cho con em mình có thể được xem xét theo mức chi tiêu giáo
dục.
Luận văn nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình
tại Việt Nam được thực hiện dựa trên bộ dữ liệu khảo sát mức sống dân cư VHLSS năm 2014
của Tổng cục Thống kê Việt Nam. Với cỡ mẫu là 9.339 hộ gia đình được khảo sát bằng
phương pháp phỏng vấn trực tiếp. Sau khi loại bỏ các dữ liệu thiếu thông tin quan sát, cỡ mẫu
của đề tài lựa chọn còn lại là 5.637 hộ gia đình.
Mô hình nghiên cứu đề xuất gồm 11 nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của
hộ gia đình gồm giới tính chủ hộ, dân tộc chủ hộ, tuổi chủ hộ, học vấn chủ hộ, tình trạng hôn
nhân chủ hộ, khu vực sinh sống hộ gia đình, tổng số người trong hộ, chi tiêu y tế, chi tiêu thực
phấm, tống chi tiêu và vùng. Thực hiện thống kê mô tả đặc điểm các biến trong mô hình. Tiến
hành phân tích hồi quy, kiểm định đa cộng tuyển và xử lý phương sai thay đổi. Ket quả phân
tích hồi quy cho thấy, biến giới tính không có ý nghĩa thống kê, các biến còn lại điều có ảnh
hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình. Trong khi biến qui mô hộ (tổng số người
trong hộ) ảnh hưởng ngược chiều với chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình, các biến còn lại
đều có ảnh hưởng cùng chiều với chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình Việt Nam. Từ kết quả
nghiên cứu trên, tác giả đề tài đề xuất các chính sách nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu cho giáo
dục của hộ gia đình Việt Nam.


1

CHƯƠNG 1

GIỚI THIỆU NGHIÊN cứu
1.1. VẤN ĐỀ NGHIÊN cứu
Khi kinh tế Việt Nam ngày càng phát triển, cùng với đó là chất lượng cuộc sống của
người dân ngày càng được cải thiện. Đánh giá mức sống cùa người dân, trước tiên cần đánh

giá các nhu cầu thiết yếu nhất của đời sống như ăn uống, giáo dục, y tế...Trong đó chi tiêu cho
giáo dục là một trong những chỉ tiêu đặc biệt của hộ gia đình vì nó không mang lại lợi ích
trước mắt cho chính bản thân họ nhưng có tác dụng về sau. Khi mức sống của người dân tăng
lên thì hộ gia đình không còn phải lo nhiều đến cái ăn, cái mặc thông thường, họ hướng đến
những lợi ích cao hơn là lo cho con cái. Nhiều kết quả nghiên cứu cho thấy hộ gia đình càng
quan tâm đến chất lượng giáo dục của con em thì họ càng chi tiêu cho nó nhiều hơn và xem đó
như một khoản đầu tu mang lại lợi ích trong tương lai. Với nguồn thu nhập nhất định, hộ gia
đình cũng phải cân nhắc giữa chi tiêu như thế nào cho các nhu cầu cần thiết trong cuộc sống,
bên cạnh việc chi tiêu giáo dục cho con em học tại các bậc học khác nhau sao cho phù họp với
điều kiện và đặc điểm kinh tế- xã hội của từng hộ gia đình.
Việt Nam đã đạt được những tiến bộ trong phổ cập giáo dục tiểu học, Trung học cơ sỡ
cũng như thúc đẩy bình đẳng giới. Tuy nhiên, vẫn có những sự khác biệt trong các chỉ tiêu
giáo dục ở các vùng, các địa phương, giữa thành thị/nông thôn và giũa các dân tộc. Mối quan
hệ giữa các chỉ tiêu giáo dục với mức sống, thu nhập, giàu nghèo cũng đã được phân tích và
các kết quả này đưa ra một số gợi ý chính sách về giáo dục đào tạo để đáp ứng với những biến
đổi về dân số và đảm bảo các đối tượng thiệt thòi nhu phụ nữ nghèo nông thôn, các dân tộc ít
người, người dân sống ở vùng sâu vùng xa được hưởng thụ nền giáo dục một cách bình đẳng.
Mức chi tiêu giáo dục cho con em trong hộ gia đình là một chỉ số có thể đại diện cho
sự quan tâm của hộ về giáo dục cho trẻ. Các yếu tố kinh tế - xã hội của hộ gia đình, đặc điểm
của trẻ ảnh hưởng đến quyết định chi tiêu giáo dục là một vấn đề cần quan tâm xem xét và
đánh giá, từ đó kỳ vọng sẽ cung cấp thông tin hữu ích cho những nhà hoạch định chính sách
giáo dục nhằm cải thiện, nâng cao chất lượng giáo dục. Tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến chi
tiêu cho giáo dục của hộ gia đình nhằm giúp cho hộ nông dân có những giải pháp hiệu quả sử
dụng tài chính đầu tư cho giáo dục.
Từ thực tế đó, tác giả quyết định chọn đề tài: “Đánh giá tác động của đặc điểm hộ gia đình


2

đến chi tiêu cho giáo dục hộ gia đình Việt Nam ” để nghiên cứu.

1.2.

MỤC TIÊU NGHIÊN cứu

1.2.1.

Mục tiêu chung

Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình, trên cơ sở
đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quá chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia đình
Việt Nam.
1.2.2.

Mục tiêu cụ thể

Đe tài nghiên cứu nhằm thực hiện các mục tiêu cụ thế sau:
Thứ nhất, đánh giá thực trạng việc chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia đình Việt Nam.
Thứ hai, đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yểu tố đến chi tiêu cho giáo dục của hộ
gia đình Việt Nam.
Thứ ba, đề xuất một số hàm ý chính sách nhằm nâng cao hiệu quả chi tiêu cho giáo dục
của hộ gia đình Việt Nam.
1.3.

CÂU HỎI NGHIÊN cứu
Thực trạng việc chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia đình Việt Nam hiện nay như thế

nào?
Các yếu tố nào ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình Việt Nam? Những
chính sách nào góp phần nâng cao hiệu quả chi tiêu cho giáo dục cùa hộ gia đình Việt Nam?
1.4.

ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN cứu

1.4.1.

Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là các yếu tố ảnh hưởng chi tiêu cho giáo dục của các
hộ gia đình.
1.4.2 Phạm vi nghiên cứu
Nội dung: Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình
Việt Nam.
Không gian: Không gian nghiên cứu là các hộ gia dinh Việt Nam.
Dữ liệu nghiên cứu: Đề tài sử dụng dữ liệu thứ cấp có được từ cuộc Khảo sát mức
sống hộ dân cư Việt Nam năm 2014 do Tống Cục Thống kê thực hiện.


3

1.5. CÁU TRÚC LUẬN VĂN
Chương 1. Giới thiệu nghiên cứu. Trình bày lý do chọn đề tài, câu hỏi nghiên cứu,
mục tiêu nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu và kết cấu luận văn.
Chương 2. Cơ sở lý thuyết. Chương này trình bày các khái niệm về hộ gia đình và
chi tiêu cho giáo dục, các lý thuyết và nghiên cứu liên quan, các nhân tố ảnh hưởng đến chi
tiêu cho giáo dục của hộ gia đình.
Chương 3. Phương pháp nghiên cứu và mô hình nghiên cứu. Chương này trình bày
nguồn dữ liệu, chọn mẫu nghiên cứu, phương pháp kết hợp hồi quy OLS, mô tả các biến
trong mô hình nghiên cứu.
Chương 4. Kết quả nghiên cứu. Chương này trình bày tổng quan về mẫu nghiên
cứu, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục, thảo luận kết quả nghiên

cứu.
Chưoĩig 5. Kết luận và hàm ỷ chinh sách. Chương này trình bày những kết quả mà
đề tài đạt được, các hàm ý chính sách nhằm giúp hộ gia đình Việt Nam nâng cao hiệu quả
chi tiêu cho giáo dục.


4

CHƯƠNG 2

Cơ SỞ LÝ THUYẾT
2.1. MỘT SỐ KHÁI NIỆM
2.1.1. Hộ gia đình
Hộ gia đình được xem như là một đơn vị thống kê dân số, một tập hợp người có mối
quan hệ gắn kết với nhau có lúc người ta đồng nhất nó với khái niệm gia đình. Xét trên ý
nghĩa thống kê mỗi con người chỉ có thể thuộc về một và chỉ một hộ gia đình nào đó. Theo
báo cáo của ủy ban châu Âu (2010) về điều tra chi tiêu cho giáo dục cho rằng hộ gia đình
cần phải có bốn đặc điếm cơ bản: (1) các thành viên trong hộ có chung địa chỉ thường trú,
(2) các thành viên thống nhất trong chia sẻ các loại chi phí cần thiết để đảm bảo cuộc sống,
(3) có đóng góp chung phần thu nhập cũng như các loại tài sản tạo thành ngân sách chung
của hộ, (4)có sự ràng buộc về mối quan hệ huyết thống hoặc tình cảm giữa các thành viên
trong hộ gia đình.
Theo quy định của Bộ Luật dân sự (2005) của Việt Nam thì hộ gia đình bao gồm các
thành viên có tài sản chung, cùng đóng góp công sức đế hoạt động kinh tế chung trong sản
xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất, kinh doanh khác do pháp luật
quy định.
2.1.2. Khái niệm chủ hộ
Theo nghiên cứu của Đào Thị Yen Nhi (2013) thì chủ hộ được định nghĩa như
sau:
Chủ hộ là người có vai trò điều hành, quản lý gia đình, người hiện giữ vị trí chủ yếu,

quyết định những công việc chính của hộ. Thông thường thì chủ hộ thường là người có thu
nhập cao nhất trong hộ, nắm được toàn bộ các hoạt động kinh tế và nghề nghiệp của các
thành viên khác trong hộ. Trong cuộc khảo sát Mức sống hộ dân cư thì đa số chủ hộ theo
khái niệm này trùng với chủ hộ theo đăng ký hộ khẩu, nhưng cũng có trường hợp chủ hộ
trong cuộc khảo sát này khác với chủ hộ theo đăng ký hộ khấu.
Chủ hộ theo định nghĩa của úy ban Châu Âu (2010) là người mà căn cứ đặc điểm cá
nhân của họ, chúng ta có thể phân loại và phân tích các thông tin đại diện cho hộ gia đình
mà người đó làm chủ hộ. Chủ hộ có thể là người có thu nhập lớn nhất trong hộ, chủ sở hữu
căn nhà hoặc là người đàn ông lớn tuổi nhất trong hộ. Theo quy định của Bộ luật dân sự
Việt Nam (2005) thì chủ hộ là đại diện của hộ gia đình trong các giao dịch dân sự vì lợi ích


5

chung của hộ. Cha, mẹ hoặc một thành viên khác đã thảnh niên có thể là chủ hộ.
Như vậy, xét tổng thể thì chủ hộ là những cá nhân đủ điều kiện cung cấp các thông
tin cần thiết về các đặc điểm nhân khẩu học, thu nhập và các hoạt động của hộ gia đình. Vì
vậy, các thông tin về chủ hộ có thể được sử dụng đại diện trong các nghiên cứu về hộ gia
đình nói chung.
2.1.3. Chi tiêu cho giáo dục
Chi tiêu của hộ gia đình cho giáo dục đây chính là phần ngân sách của hộ gia đình
dùng đế phục vụ cho các thành viên trong hộ được tham gia các hoạt động giáo dục và đào
tạo. Theo Lassibille (1994), chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình gồm các phần cơ bản như
sau:
Các khoản chi được quy ước thành tiền mặt: bao gồm học phí phải đóng cho trường
học, cơ sở đào tạo; chi cho các loại hình bảo hiểm; những khoản đóng góp bắt buộc hoặc tự
nguyện từ phía phụ huynh.
Các khoản chi mua những đồ dùng phục vụ trực tiếp cho học tập như: sách giáo
khoa, sách tham khảo, tập vở, máy tính, dụng cụ vẽ; các dụng cụ hồ trợ khác như: cặp sách,
đồng phục, quần áo thể dục, dụng cụ thể thao.

Các khoản chi mua dịch vụ phụ trợ gồm có: chi phí đưa đón di chuyển là khoản tiền
chi cho việc đi lại của người học hoặc của người đưa đón; chi phí cho các bữa ăn tại lóp và
nơi ở nội trú, bán trú: đây là chi phí cần phải được tính toán nếu người học tham gia các loại
hình nội trú, bán trú hoặc phải đi học xa nhà.
Khoản chi trả lãi vay trong trường họp hộ gia đình phải đi vay tiền để chi cho việc
học của các thành viên trong hộ.
Theo ủy ban châu Âu (2010), chi phí giáo dục của hộ gia đình được chi thành hai
phần: chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp, cụ thể nhu sau:
Chi phí trực tiếp, gồm có: học phí, lệ phí đăng ký các khóa học, phí chăm sóc nhà
trẻ, phí học thêm, phí mua sách vở, đồ dùng học tập, phí mua đồng phục.
Chi phí gián tiếp, gồm có: phí di chuyển trong quá trình đi học, phí mua thức ăn và ở
lại nội trú, bán trú, phí mua các đồ dùng học tập để tụ học, mua sắm máy tính cá nhân, chi
phí quà tặng cho người khác ngoài hộ gia đình vì mục đích học tập.
2.2. CÁC LÝ THUYẾT LIÊN QUAN
2.2.1. Lý thuyết về lựa chọn tiêu dùng
Theo Mas-Colell và cộng sự 1995, lý thuyết tiêu dùng thể hiện những quyết định lựa


6

chọn tiêu dùng mang tính chất duy lý của người tiêu dùng cho các loại hàng hóa. Trong điều
kiện ràng buộc về ngân sách hộ gia đình, người tiêu dùng sẽ lựa chọn rổ hàng hóa đảm bảo
tối đa hóa mức hữu dụng của mình.
Max u ( x ) với điều kiện P * X < I
Trong đó,
x = ( x t , x 2, . . . , x n ) rổ hàng hóa tiêu dùng và x ì , x 2, . . . , x n là các loại hàng hóa.

p = ịp,, p2,..., pn) rổ hàng hóa tiêu dùng và p,, p2,..., pn là giá của từng loại hàng
hóa.
I: là ngân sách của người tiêu dùng.

Với mức giá p của thị trường và ngân sách I cố định, người tiêu dùng lựa chọn sử
dụng hàng hóa sao cho đạt mức thỏa dụng cao nhất, vấn đề này được thực hiện dựa trên một
số giả định cơ bản nhu thông tin thị trường hoàn hảo, người tiêu dùng chấp nhận giá và giá
của hàng hóa có dạng tuyến tính.
2.2.2. Lý thuyết về tác động của thu nhập đến chi tiêu
Vào thế kỷ XIX, một nhà thống kê người Đức, Engel (1821-1896) đã thực hiện một
nghiên cứu thực nghiệm về ngân sách gia đình để đưa ra kết luận về các mô hình chi tiêu
cho tiêu dùng, đó là chi phí cho các hàng hóa và dịch vụ khác nhau của hộ gia đình ở những
mức thu nhập khác nhau.
Theo nghiên cứu của Engel, khi thu nhập tăng lên, tỷ trọng của thu nhập chi cho các
hàng hóa thiết yếu như thực phẩm thì giảm và chi cho các hàng hóa xa xỉ như các hàng hóa
và dịch vụ công nghiệp lại tăng. Hay nói cách khác, các gia đình nghèo thường dành tỷ
trọng tương đối lớn trong thu nhập của họ cho các nhu cầu cần thiết, trong khi các gia đình
giàu lại dành phần lớn thu nhập cho các nhu cầu xa xỉ. Sự thay đổi này trong các mô hình
chi tiêu tiêu dùng với sự gia tăng thu nhập của các hộ gia đình được gọi là quy luận Engel.
2.2.3. Lý thuyết về đầu tư cho giáo dục
Lý thuyết vốn con người liên quan đến giáo dục như là một sự đầu tư để tối đa hóa
chất lượng cuộc sống (Schultz, 1961, Becker, 1993). Việc đầu tư thêm vào cho giáo dục sẽ
tạo ra lợi ích về mặt nâng cao thu nhập trong tương lai đồng thời đòi hỏi chi phí trực tiếp và
chi phí cơ hội vì không làm việc trong thời gian đi học. Mồi người sẽ so sánh những chi phí
trực tiếp và chi phí cơ hội với lợi ích trong tương lai của việc đầu tư cho đi học. Việc đầu tư
sẽ tiếp tục miễn là tỷ lệ biên lợi nhuận cao hơn chi phí bây giờ bỏ ra. Việc đầu tư cho giáo
dục sẽ tăng theo kỳ vọng lợi nhuận đạt được trong tương lai và giảm theo chi phí đi học.


7

Becker (1993) và Schultz (1961) nhận định hai đối tượng có học vấn khác nhau
thường có những thu nhập khác nhau. Từ sự khác biệt trong thu nhập đó, cha mẹ sẽ có
những quyết định cho con cái đi học trong bao nhiêu năm tùy thuộc vào nhận thức của từng

cha mẹ đối với thu nhập của con cái họ trong tương lai.
Các nhu cầu học tập của trẻ em có thể được biểu diễn như là một hàm của tiền lương
của các thành viên hộ gia đình, chi phí cho giáo dục, thu nhập hộ gia đình chưa được hưởng
và một tập hop các đặc điểm của trẻ em, gia đình và thị trường lao động địa phương.
Các giả định về sự quan tâm của cha mẹ và nguồn vốn có giới hạn tạo ra mối quan
hệ giữa trình độ học vấn của cha mẹ và thu nhập của hộ đến việc đầu tư giáo dục cho trẻ.
Cha mẹ có học vấn cao sẽ quan tâm nhiều đến phúc lợi của con cái của họ (Becker và
Tomes, 1993). Giáo dục của cha mẹ có thể đại diện cho hành vi của họ đối với việc học của
trẻ và các yếu tố giáo dục của cha mẹ có thể phản ánh các khoản đầu tư cho trẻ em tiểu học.
Giáo dục của người mẹ cũng có thể đại diện cho thu nhập cố định, chi phí cơ hội của cha mẹ
trong thị trường lao động và sản xuất của hộ gia dinh.
2.2.4. Hành vi ra quyết định của hộ gia đình
Việc ra các quyết định của hộ gia đình phải chăng chỉ là ý chí của người đại diện
hay còn gọi là chủ hộ? Điều này có thể đúng nếu nghiên cứu các hộ gia dinh trong thời kỳ
phong kiến khi mà ý kiến của người chủ gia đình hầu như lấn át toàn bộ ý kiến của các
thành viên khác. Ngày nay, vai trò của người chủ hộ đã có nhiều thay đối, quá trình ra quyết
định của hộ gia đình bị chi phối bởi nhiều nhân tố hơn. Qua các kết luận của Douglas (1983)
trong nghiên cứu về quá trình ra quyết định của gia đình, chúng ta có thể nhận định rằng quá
trình này cần được thực hiện với những cân nhắc cụ thể nhu:
Quá trình ra quyết định chung của gia đình cần phải được cân nhắc trên cơ sở nắm
bắt ý tưởng của các thành viên nhằm mục tiêu tối đa hóa tống hữu dụng của hộ gia đình,
tránh các lựa chọn bất lợi.


8

Nhìn nhận sự ảnh hưởng của các nhân tố khác ngoài gia đình có tác động đến quyết
định của hộ. Điều đó có nghĩa rằng bên cạnh vợ chồng, con cái, người có tên trọng hộ,
người ta có thể phải chú ý đến những người ngoài hộ gia đình nhưng có liên quan như người
tư vấn, người bán hàng...

Xem xét sự tác động của các điều kiện có liên quan đến môi trường sống, môi
trường xã hội, chính sách quy định nghĩa vụ hoặc quyền thụ hưởng mà bản thân hộ gia đình
đó đang bị chi phối.
Như vậy, quá trình ra quyết định của hộ gia đình nói chung và quyết định chi tiêu
cho việc giáo dục nói riêng cần phải được nghiên cứu trong ngữ cảnh đặt giả thiết có nhiều
nhân tố chi phối, từ các đặc điểm của gia đình đến môi trường xã hội.
2.2.5. Mô hình Lý thuyết về lựa chọn số năm đến trường của trẻ
Trong nghiên cứu của Glick và Sahn (2000), hộ gia đình được được giả định là một
thể thống nhất, nghĩa là hộ gia đình đó sẽ ra quyết định vì mục tiêu tối đa hóa hàm hữu dụng
của hộ. Trong đó cha mẹ (hoặc người có vai trò chủ chốt trong hộ gia đình) chính là người
đưa ra quyết định bao gồm cả các quyết định về việc giáo dục của trẻ em trong hộ.
Giả sử một hộ gia đình bao gồm cha, mẹ, m người con gái và n người con trai. Cha
mẹ được giả định là những người sống qua 2 thời kỳ. Họ làm việc và sinh con trong thời kỳ
đầu và nghỉ hưu ở thời kỳ thứ hai. Trong thời kỳ đầu tiên, tiêu dùng của hộ gia đình bằng
tổng thu nhập của hộ trừ đi các khoản đầu tư cho giáo dục của con cái. Chính khoản đầu tư
cho giáo dục ở thời kỳ thứ nhất này sẽ quyết định thu nhập của bố mẹ ở thời kỳ thứ hai
thông qua các khoản chuyển giao trở lại từ chính thu nhập của những đứa trẻ. Do đó, bố mẹ
phải đánh đổi giữa tiêu dùng ở thời kỳ thứ nhất tương ứng với khoản đầu tư giáo dục cho
con cái) với chi tiêu trong thời kỳ thứ hai. Quyết định này của cha mẹ có thể được trình bày
qua hàm hữu dụng sau:

Ư = U(Ci, c2, Ydl, YSJ)

(2.1)

Trong đó, Ci, c2 lần lượt là tiêu dùng của hộ ở thời kỳ thứ nhất và thời kỳ thứ hai;
Ydi, YSj lần lượt là thu nhập của người con gái thứ i và người con trai thứ j.
Thu nhập của những người con ở thời kỳ thứ hai còn tùy thuộc vào số năm đi học
của chúng ở thời kỳ thứ nhất và các yếu tố khác thuộc về bản thân những người con (Z) như
gen di truyền, giới tính, khả năng bản thân...

9

Ydl = Ydl(Sdl,Z0 và Ysj = Ysj(Ssj,Zj)

(2.2)


10

Thu nhập của những người con trong thời kỳ thứ hai được tính như sau:
Ydi=aiSdi và Ysj=bjSsj

(2.3)

Với Sdi, Ssj là trình độ học vấn của người con gái thứ i và người con trai thứ j; a, và
bj lần lượt là suất sinh lợi từ đầu tư cho giáo dục của người con gái thứ i và con trai thứ j.
Giả thiết đặt ra rằng chi tiêu của bố mẹ ở thời kỳ thứ hai phụ thuộc hoàn toàn vào
chuyển giao thu nhập của con cái. Phương trình chi tiêu ở thời kỳ thứ hai như sau:
(2.4)

C2=lZMi+l%iYjYSj
Trong đó:

, Yj lần lượt là tỷ lệ chuyển giao thu nhập từ người con gái thứ i và

người con trai thứ j.
Ta cũng đồng thời giả thiết rằng trong thời kỳ thứ nhất, cha mẹ sẽ dành toàn bộ thời
gian cho việc đi làm để kiếm tiền, những đứa trẻ sẽ sử dụng thời gian cho việc đi học và làm

thêm. Phương trình tổng hợp thu nhập của hộ gia đình được viết lại như sau:
V + Tmwm + TfWf + EỈ=i(Tdi - sdi)wd + Ef=1(Tsj - Ssj)ws = cx + zr=i PSdi + XỊU PSsj

(2.5)
vế trái của phương trình trên, thế hiện tổng thu nhập của hộ gia đình ở thời kỳ thứ
nhất. Trong đó V đại diện cho nguồn thu nhập không từ lao động; Tm, Tf là tổng thời gian
tham gia vào thị trường lao động của cha và mẹ với mức lương lần lượt là wm và wf; Tdi, TSj
là tổng lượng thời gian của người con gái thứ i và người con trai thứ j và (Tdi - Sdi), (Tsj Ssj) lần lượt là thời gian người con gái thứ i và người con trai thứ j làm thêm kiếm thu nhập
với mức lương là wd, ws. p là chi phí trực tiếp cho việc đi học bao gồm học phí, sách giáo
khoa, đồng phục...vế phải của phương trình (2.5) chính là tổng chi tiêu của hộ gia đình ở
thời kỳ thứ nhất bao gồm chi tiêu hộ gia đình và chi tiêu cho giáo dục của con cái. Chúng ta
giả thiết rằng chi phí của việc đi học giống nhau giữa các lớp và không có sự phân biệt nam
nữ.
Đe tối đa hóa hàm hữu dụng của hộ gia đình, cha mẹ sẽ phải cân nhắc chi tiêu ở thời
kỳ thứ nhất cho giáo dục sao cho vẫn đảm bảo được khoản chi tiêu của hộ ở thời kỳ thứ hai.
Vì vậy cha mẹ sẽ phải quyết định số năm đến trường của con gái và con trai. Thay phương
trình (2.2), (2.3), (2.4), (2.5) vào phương trình (2.1). Hàm hữu dụng của hộ gia đình được
viết lại như sau:
u = (V + Tmwm + TfWf + ZgJTdiWd - (P + wd)Sdi] + Sf=1[Tsjws - (p + ws)Ssj],
2” 1 Misdi + Z“=1 YjbjSsj, a,, sdi, bj, Ssj)


11

26

( . )

Rút gọn phương trình (2.6), chúng ta có số năm đi học của trẻ sẽ là một hàm số dựa
vào các yếu tố sau:

sdi = sdi(wm, Wf,V, p, sm, sf,zdi, zsj, H) và Ssj
—

Ssj (wm,Wf, v,p, sm, Sf, zdj, ZSj, H)

I)
Yới phương trình (2.6) cho thấy rằng, số năm đi học của một đứa trẻ là một hàm số
của các yếu tố: mức lương của cha mẹ, thu nhập ngoài lao động, chi phí giáo dục, trình độ
học vấn của cha mẹ, đặc điểm của những đứa trẻ, và các yếu tố khác của hộ gia đình và xã
hội (H).
2.3. CÁC NGHIÊN cứu LIÊN QUAN
2.3.1. Các nghiên cứu nước ngoài
Nghiên cứu của Huston (1995) về tỷ lệ chi tiêu giáo dục của hộ gia đình: khám phá
tầm quan trọng của giáo dục. Sử dụng bộ dữ liệu từ cuộc điều tra chi tiêu tiêu dùng năm
1990 -1991 với 661 hộ gia dinh. Biến giải thích cho nghiên cứu bao gồm: thu nhập của hộ
gia đình; tuổi, giới tính và trình độ học vấn của chủ hộ; quy mô hộ gia đình, khu vực địa lý,
số trẻ trong hộ gia đình, sắc tộc. Tuổi tác và trình độ học vấn của chủ hộ, thu nhập, khu vực
địa lý, sắc tộc và quy mô hộ gia đình là những nhân tố có tác động đến tỷ lệ chi tiêu giáo
dục của hộ gia đình.
Nghiên cứu đầu tiên được thực hiện bởi Glewwe và Partrinos (1999) sử dụng bộ dữ
liệu khảo sát hộ gia đình giai đoạn 1992 - 1993. Họ tìm thấy rằng, thu nhập của hộ gia đình
tăng thì chi tiêu cho giáo dục cùa hộ gia đình sẽ được nâng lên, và xu hướng này được thể
hiện ở hộ gia đình ở thành thị, khi họ bỏ nhiều chi phí cho học tập của con cái họ (trên
79%). Họ cũng chỉ ra rằng, chi tiêu cho giáo dục có xu hướng chuyển từ miền Bắc xuống
miền Nam và hộ gia đình dân tộc Hoa bỏ nhiều tiền chi cho giáo dục hơn so với dân tộc
khác ( hơn 35% so với tổng chi tiêu của toàn quốc). Nghiên cứu cũng tính toán được chi cho
giáo dục theo giới tính thì chi cho nữ giới thấp hơn 5% so với nam giới.
Mauldin và cộng sự (2001) đã thực hiện nghiên cứu chi tiêu của cha mẹ dành cho
giáo dục của con cái họ ở bậc tiểu học và trung học cơ sở trên căn cứ phân tích bộ dữ liệu có
được từ khảo sát chi tiêu năm 1996 của Cục thống kê Lao động Hoa Kỳ. Qua phân tích

nghiên cứu khẳng định thu nhập sau thuế của cha mẹ càng cao thì họ càng sẵn lòng hơn
trong chi tiêu giáo dục của con cái. Các bậc cha mẹ trong nghiên cứu nhận thức được rằng


12

nếu họ đầu tư nhiều tiền cho việc học của con mình thì chính con của họ sẽ nhận được kết
quả tốt đẹp trong tương lai về tri thức, chất lượng cuộc sống.
Tilak, Jandhyala B.G (2002), nghiên cứu các yếu tố tác động đến chi tiêu cho giáo
dục của các hộ gia đình nông thôn ở Ản Độ. Theo đó, Tilak đã ước lượng chi tiêu cho giáo
dục cho đứa trẻ của các hộ gia đình nông thôn ở Ân Độ phụ thuộc vào các yếu tố như thu
nhập của hộ, trình độ giáo dục và nghề nghiệp của chủ hộ, giới tính của trẻ, quy mô hộ gia
đình, đẳng cấp và tôn giáo của hộ, các chỉ số phát triển của làng xã nơi hộ gia đình sống và
các khoản trợ cấp. Ket quả cho thấy thu nhập của hộ gia đình có tác động tích cực đối với
chi tiêu cho giáo dục của trẻ, quy mô hộ gia đình làm tăng chi tiêu hộ gia đình nhưng mang
tính gánh nặng, tiêu cực. Các yếu tố còn lại không có ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng không
đáng kể đến chi tiêu cho giáo dục của hộ.
Meng Zhao và Paul Glewwe (2007), nghiên cứu các nhân tố tác động đến việc nhập
học của cá nhân trong hộ gia đình ở miền nông thôn ở Trung Quốc. Nghiên cứu này cho
rằng nhu cầu cho số năm đi học của hộ gia đình là một hàm các yếu tố ảnh hưởng đến chi
phí và lợi ích của việc học thêm gồm bốn nhóm: Đặc tính cá nhân của trẻ (giới tính, tuổi,
tình trạng dinh dưỡng), đặc điểm hộ gia đình (trình độ học vấn của cha và mẹ, nhận thức về
giáo dục giới tính của cha và mẹ, mong muốn của cha mẹ về trình độ đạt được của trẻ, chi
tiêu bình quân), đặc điểm công cộng (khoảng cách từ nhả đến trường) và đặc điểm của
trường học, giáo viên (học phí, số phòng thí nghiệm khoa học, thư viện, kinh nghiệm, lương
của giáo viên). Bài nghiên cứu đã sử dụng hồi quy probit đế ước lượng số năm đi học của
trẻ. Ket quả của nghiên cứu này cho thấy tình trạng dinh dưỡng của trẻ và thu nhập của hộ
gia đình có tác động tích cực đến số năm hoàn thành đi học của trẻ em. Trình độ giáo dục và
thái độ đối với giáo dục của trẻ của các bà mẹ cũng có tác động mạnh mẽ. Các phòng thí
nghiệm khoa học và kinh nghiệm của giáo viên cũng tác động tích cực đối với việc học của

trẻ.
Nghiên cứu của Qian và Smyth (2010) về chi tiêu giáo dục ở vùng thành thị Trung
Quốc: tác động của thu nhập, các đặc điểm hộ gia đình và nhu cầu giáo dục trong và ngoài
nước. Dữ liệu được thu thập từ cuộc điều tra của China Mainland trên 32 thành phố thuộc
lãnh thổ Trung Quốc năm 2003. Biển độc lập được sử dụng là biến thu nhập hộ gia đình,
nghề nghiệp- trình độ học vấn cùa bố mẹ, số trẻ trong hộ gia đình, tình trạng hôn nhân của
bố mẹ, đặc điểm khu vực sinh sống. Hộ gia đình có thu nhập càng cao, bố mẹ có trình độ
học vấn càng cao và nghề nghiệp càng chuyên nghiệp thì chi tiêu giáo dục cho trẻ càng


13

nhiều. Ngoài ra, tình trạng hôn nhân của bố mẹ, số trẻ trong hộ gia đình và đặc điểm khu
vực sinh sống cũng có tác động đến chi tiêu giáo dục của hộ.
2.3.2. Các nghiên cứu trong nước
Luận án tiến sỹ kinh tế “Nghiên cứu thống kê tình hình phát triên giáo dục — đào
tạo ở Việt Nam ” (2000) của NCS Hoàng Văn Cường - Trường Đại học Kinh tế quốc dân.
Luận án đã hệ thống hóa các nội dung và các yếu tố cơ bản của công tác GD - ĐT;
hoàn thiện hệ thống chỉ tiêu thống kê phục vụ cho quản lý và phát triển ngành GD - ĐT. Tác
giả đã nghiên cứu các phương pháp thu thập thông tin trong ngành GD - ĐT. Qua đó, phân
tích tình hình phát triển GD - ĐT giai đoạn 1985 - 1998. Đồ xuất một số giải pháp nhằm
phát triển giáo dục - đào tạo ở Việt Nam. Nghiên cứu này đã làm giàu thêm cơ sở lý luận và
thực tiễn cho những ai muốn nghiên cứu về lĩnh vực GD - ĐT ở Việt Nam.
Nghiên cứu của Dương (2004) đã khảo sát 360 hộ gia đình của 6 xã ở huyện Mê
Linh, tỉnh Vĩnh Phúc từ tháng 3 đến tháng 10 năm 2001. Tác giả sử dụng mô hình logit tìm
thấy trình độ học vấn và sự hỗ trợ giữa cha mẹ làm tăng việc lựa chọn trường học của con
cái. Hơn nữa, tác giả cũng chỉ ra vốn xã hội của gia đình, sự kết họp giữa tài chính và nguồn
lực gia đình ảnh hưởng đáng ke đến trình độ học vấn của trẻ.
Nghiên cứu của Đăng (2007) đã xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chi phí học
thêm cho các lớp học tại Việt Nam. Tác giả sử dụng bộ dữ liệu khảo sát mức sống dân cư

1997-1998 và 1992-1993. Tác giả tìm thấy không có sự khác biệt về giới tính đối với chi phí
cho học thêm. Những sinh viên dân tộc thiểu số chi phí ít nhất cho việc học thêm và ngay cả
chi phí cho các bậc học chính khóa. Nghiên cứu này cũng chỉ ra rằng chi phí cho các bậc
học chính khóa sẽ giảm xuống nếu như chất lượng của trường học được cải thiện.
Luận văn thạc sĩ “Các nhản tố ảnh hưởng đến chi tiêu của hộ gia đình cho giáo dục:
Nghiên cứu ở vùng Đông Nam Bộ” (2012) của tác giả Nguyên Thanh Son, Trường Đại học
Kình tế Tp Hồ Chí Minh.
Trình bày cơ sở lý luận về vai trò của giáo dục ở Việt Nam, hệ thống lý thuyết về hộ
gia đình, vốn con người và hành vi của hộ gia đình. Tác giả lựa chọn và đề xuất mô hình
nghiên cứu của Tilak (các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu hộ gia đình của người dân vùng
nông thôn Ấn Độ, 2002). Giả thiết nghiên cứu của mô hình cũng giả định chi tiêu hộ gia
đình phụ thuộc vào các nhân tố như tổng chi tiêu, quy mô hộ gia đình, nơi sinh sống của hộ,
các khoảng trợ cấp giáo dục, các đặc điểm chủ hộ (dân tộc, giới tính, độ tuổi, trình độ học
vấn).


14

Luận văn thạc sĩ “Các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của các hộ gia
đình Miền Bắc Trung Bộ và Duyên Hải Miền Trung” (2014) của tác giả Nguyên Thị Hồng
Hạnh, Trường Đại học Kinh tế Tp Hồ Chí Minh.
Luận văn hệ thống hóa các cơ sở lý thuyết về lựa chọn tiêu dùng, sự tác động của thu
nhập đến tiêu dùng, lý thuyết về đầu tư giáo dục, hành vi ra quyết định của hộ gia đình. Đe
xuất mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu giáo dục của các hộ gia đình
Miền Bắc Trung Bộ và Duyên Hải Miền Trung cũng dựa vào mô hình nghiên cứu của Tilak
(các yếu tố ảnh huởng đến chi tiêu hộ gia đình của người dân vùng nông thôn Ân Độ, 2002).
Ket quả cho thấy các biến chi tiêu bình quân hộ gia đình, chi tiêu bình quân thực phẩm, chi
tiêu y tế, dân tộc và trình độ học vấn, tuổi và tuối bình phương của chủ hộ, quy mô hộ gia
đình, giới tính của trẻ, nơi sinh sống của hộ gia đình có ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục.
Nghiên cứu về “Các yếu tồ ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của người dân ở

Đồng bang Sông Cửu Long” (2014) của tác già Không Tiến Dũng và Phạm Lê Thông,
Trường Đại học cần Thơ.
Nghiên cứu này nhằm tìm hiểu các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của
người dân ỡ Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL). Bộ số liệu Điều tra mức sống dân cư
2010 (Vietnam Living Households Standard Survey) được sử dụng để phân tích. Ket quả
nghiên cứu cho thấy mức chi tiêu cho giáo dục hiện tại của người dân còn khá thấp so với
các khoản mục chi tiêu thông thường khác. Ngoài ra, có sự khác biệt giữa mức chi tiêu giữa
các hộ dân ở thành thị và nông thôn, tuy nhiên không có sự khác biệt giữa các hộ dân ở các
tỉnh, thành có mức thu nhập trung bình khác nhau ở ĐBSCL. Bên cạnh đó, mô hình hồi quy
kiểm duyệt Tobit chỉ ra rằng, các yếu tố quan trọng tác động đến mức chi tiêu cho giáo dục
của người dân bao gồm: trình độ học vấn của chủ hộ, tuổi của chủ hộ, tổng thu nhập trong
gia đình. Các yếu tố như: học thêm, số người nam và người nữ đi học trong gia đình cũng
góp phần làm tăng khoản chi tiêu này.
Tóm lại, đã có nhiều nghiên cứu đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình ở các
nước cũng như tại Việt Nam. Hầu hết các nghiên cứu đều sử dụng bộ dữ liệu khảo sát mức
sống hộ gia đình của quốc gia đế phân tích, chỉ một số ít nghiên cứu là sử dụng bộ dữ liệu
thông qua khảo sát cá nhân. Các tác giả sử dụng mô hình hồi quy đa biến, mô hình logit hay
tobit đe xác định các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình. Các kết
quả nghiên cứu cho thấy, các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục của hộ gia đình
bao gồm đặc điểm chủ hộ (giới tính, tuổi, trình độ học vấn), yếu tố gia đình (thu nhập, chi


15

tiêu cho y tế, chi cho thực phẩm, truyền thống gia đình, quy mô hộ gia đình,...), yếu tố người
học (cấp học, giới tính người học, học thêm,...) yếu tố xã hội (được trợ cấp giáo dục,...). Qua
đó, ta thấy được vẫn còn nhiều vấn đề mà các tác giả chưa đề cập đến như xác định các nhân
tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục theo từng loại hình trường học, theo khu vực, theo
cấp học,...chưa đánh giá được ổn định của các nhân tố ảnh hưởng đến chi tiêu cho giáo dục.
Đây là những hướng mới có thế nghiên cứu tại Việt Nam.

KÉT LUẬN CHƯƠNG 2
Chương 2 trình bày cơ sở lý thuyết liên quan đến đề tài. Tác giả trình bày các khái
niệm về hộ gia đình, khái niệm chủ hộ, chi tiêu cho giáo dục. Trình bày các lý thuyết liên
quan đến đề tài như lý thuyết về lựa chọn tiêu dùng, lý thuyết về tác động thu nhập đến chi
tiêu, lý thuyết về đầu tư cho giáo dục, hành vi ra quyết định của hộ gia đình, mô hình lý
thuyết về lựa chọn số năm đến trường của trẻ. Tác giả cũng lược khảo các tài liệu nghiên
cứu trong và ngoài nước có liên quan đến đề tài. Mô tả các yếu tố ảnh hưởng đến chi tiêu
cho giáo dục của hộ gia đình. Những lý thuyết liên quan này là cơ sở để tác giả xây dựng
khung phân tích và mô hình nghiên cứu.