Thuyết minh về chiếc Bánh chưng ngày Tết docx

Thuyết minh về chiếc Bánh chưng ngày Tết





Bánh chưng, bánh tét là món ăn truyền thống của dân tộc. Có nhiều truyền
thuyết dân gian cũng như có nhiều học giả, nhà nghiên cứu văn hóa giải thích khác
nhau về ý nghĩa.
Riêng tôi rất thích thú với truyền thuyết từ thời vua Hùng Vương thứ 6, về cuộc
thi tài để chọn người lên làm vua: không thi gì mà thi làm món ăn.
Ngay sau khi phá xong giặc Ân, vua Hùng muốn truyền ngôi cho con.Vào dịp
đầu xuân, vua mở hội các con mà bảo rằng: ”Con nào tìm được thức ăn ngon lành để
bày cỗ và có ý nghĩa hay thì ta truyền ngôi cho”. Các Lang (các người con của vua
Hùng) đã đua nhau làm ra những món lạ từ những vật liệu sơn hào hải vị quý hiếm
khắp nơi.
Riêng người con trai thứ 18 của vua Hùng là Lang Liêu tính tình thuần hậu, chí
hiếu, làm ra bánh chưng, bánh dầy. Kết quả được vua cha chọn nhường ngôi. Cái giỏi
và cái tâm của Lang Liêu là biết sử dụng những nguyên liệu thông thường có sẵn như:
lá, gạo nếp, đậu xanh, thịt heo… để làm thành món ăn, mà trong đó đã gói ghém cả
một nền văn minh nông nghiệp lúa nước, mang ý nghĩa sâu xa để làm vật phẩm cúng
tế tổ tiên, đất trời.
Vào các dịp lễ tết ở miền Bắc phổ biến nhất là bánh chưng, bánh dầy. Có người
quan niệm bánh chưng hình vuông để tượng trưng cho đất, là âm, dành cho mẹ. Bánh
dầy hình tròn để tượng trưng cho trời, là dương dành cho cha.
Ở miền Nam bánh tét được chọn thay thế bánh chưng. Có người giải thích đó là
do sự hội nhập nhiều luồng văn hoá khác nhau, đặc biệt là văn hoá Chăm với tín
ngưỡng "Phồn Thực”, nên bánh tét có hình tượng như chiếc Linga là biểu tượng của
sức sống, sự trường tồn, hùng mạnh… Nhưng có quan niệm khác cho rằng bánh tét
thực ra là cái bánh chưng nguyên thủy của người Việt cổ, được bảo lưu tại miền Nam.
Ở miền Trung thì có cả bánh chưng và bánh tét. Từ năm 1802, sau khi đất nước

được thống nhất dưới thời Gia Long, bắt đầu có sự kết hợp văn hoá cổ truyền của đất
Bắc và văn hoá mới phong phú của vùng đất mới phương Nam. Đặc biệt ở Thừa
Thiên Huế, trong nồi bánh tết luôn luôn có 2 loại, vừa bánh chưng vừa bánh tét.
Về thành phần và hình thức của bánh
Để làm bánh chưng dù miền Bắc hay miền Trung thì nguyên liệu vẫn giống
nhau, như lá, nếp, đậu xanh, thịt lợn… Bánh chưng miền Bắc có nhiều nhân và lớn.
Còn bánh chưng miền Trung thì ít nhân, nhỏ hơn và thường cột một cái xấp một cái
ngửa với nhau thành cặp.
Các thành phần của bánh tét truyền thống căn bản vẫn giống bánh chưng.
Nhưng về sau có nhiều biến đổi, như có thêm bánh tét ngũ sắc, bánh tét nhân chuối,
bánh tét nhân dừa, bánh tét có nhân tôm khô và lạp xưởng… hay có khi là bánh tét
không nhân gì cả
Tập quán và sự kiêng kỵ đối với món bánh ngày tết
Ở miền Bắc, món bánh chưng ngày nay là món hàng quà bán hàng ngày, tuy
nhiên bánh chưng vẫn là món ăn nghi lễ trong các ngày lễ hội, giỗ, tết. Ở miền Nam
bánh tét ngoài việc cúng tế tổ tiên trong dịp tết,còn dùng làm quà tặng biếu bà con
thân hữu, thường thì hai cái cột lại với nhau cho có quai xách.
Người dân vùng quê ngày tết gói nhiều bánh tét nấu chín, có thể vứt tạm xuống
dưới ao, sau vài tháng vớt lên ăn bình thường. Còn ở miền Trung, trong dân gian
người ta dùng cả hai loại bánh chưng và bánh tét để cúng tổ tiên, nhưng không dùng
bánh tét để làm quà biếu trong những ngày đầu năm, vì tên gọi “đòn bánh tét” nghe
như đòn roi là sự trừng phạt.(Trẻ con miền Trung ngày xưa, mỗi khi lỡ ham chơi lêu
lổng, bị cha mẹ la rầy kêu về, nghe câu dọa: ”Đi mau về nhà được ăn bánh tét“ thì hồn
vía lên mây!
Riêng trong chốn cung đình, chỉ được phép dâng cúng bánh chưng, chứ không
được dùng bánh tét làm lễ phẩm dâng cúng trong miếu điện. Do hình dáng và tên gọi
của bánh tét bị cho là không tao nhã.
Cảm nhận của người nước ngoài và người Việt xa quê
Một trong những nước cùng chung nền tảng văn minh lúa nước với chúng ta là
Nhật Bản. Khi tôi đến Tokyo, vào một số nhà hàng Việt Nam, thấy thực khách người

Nhật thích thú thưởng thức những món ăn đặc trưng Việt Nam như phở, chả giò…
Đặc biệt, họ còn rất thích thú với món bánh chưng và bánh tét ăn cùng dưa món.
Rồi có dịp đến Paris vào thời gian cuối năm, tôi thấy các siêu thị bán thực
phẩm Việt Nam ở quận 13, có bán rất nhiều lá dong, lá chuối, dây lạt, gạo nếp… các
thứ để làm bánh tết. Tôi đến thăm một ngôi chùa tại Paris, mới biết các vị sư ở đây có
biệt tài làm bánh chưng, bánh tét chay và dưa món rất ngon. Cứ độ đầu tháng chạp thì
nhà chùa đã chuẩn bị sấy các loại rau củ để làm dưa món, nguyên liệu để làm bánh,
nhưng vẫn không đủ cung cấp cho bà con Việt kiều ở xa quê.
Tiểu bang California ở Mỹ là nơi có nhiều người Việt sinh sống. Vào đầu năm
ngoái, Việt kiều ở đây rất vui khi được Ban Y tế California nhận định: ”Bánh chưng là
một loại văn hoá ẩm thực ngàn xưa của người Việt Nam”, nên Ban này đã thông qua
dự luật AB-2214 về việc cho phép bán bánh chưng.
Khi đến Mỹ, tôi đã gặp nhiều bà mẹ Việt Nam hiện đang sinh sống ở đây. Họ
cảm thấy trống vắng và quay quắt nhớ quê hương vào dịp xuân về. Vì ngày Tết Việt
Nam thường rơi vào những ngày con cháu bận đi làm, không thể đoàn tụ đông vui,
nên hễ có dịp sum họp gia đình như lễ tạ ơn, lễ giáng sinh… thì các bà mẹ xa quê xem
đó là ngày Tết của mình. Vào những dịp như vậy thì các bà chuẩn bị làm bánh tét,
bánh chưng.