Báo cáo " Ước tính trữ lượng tiềm năng và khả năng khai thác nguồn lợi cá nổi nhỏ vùng biển vịnh Bắc Bộ " pptx

Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28, Số 3S (2012) 9-15

9
ề
nguồn lợi cá nổ ể
Đoàn Bộ
1,
*,
1
, Bùi Thanh Hùng
2

1
Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN, 334 Nguyễn Trãi, Hà Nội, Việt Nam
2
Viện Nghiên cứu Hải Sản
Nhận ngày 15 tháng 7 năm 2012
Tóm tắt. Phương pháp chuyển hóa năng lượng qua các bậc dinh dưỡng trong hệ sinh thái biển đã
được sử dụng trong nghiên cứu này. Kết quả cho thấy:
1) Trên toàn vùng biển nghiên cứu (phía bắc vĩ tuyến 16,5
o
N và phía tây kinh tuyến 110
o
E),
nguồn lợi cá nổi nhỏ có trữ lượng tiềm năng 1055 nghìn tấn/năm, khả năng khai thác 573 nghìn
tấn/năm. Các giá trị tương ứng cho riêng vùng biển phía tây vịnh Bắc Bộ (phần chủ quyền của
Việt Nam) là trữ lượng 410 nghìn tấn/năm và khả năng khai thác 222 nghìn tấn/năm.
2) Mứ ở vùng biển phía tây vịnh Bắc Bộ trong những năm gần đây
( 2010) đã tiệm cận và vượt giới hạn cho phép.
Từ khóa: , , Vịnh .
1. Mở đầu



Cá nổi nhỏ (CNN) là một trong những
nguồn lợ ọng trong tổng nguồn
lợi hải sản ở ển nướ
ế như cá nụ
, cá bạc má
(VBB), CNN
(chủ yếu ở
_______

Tác giả liên hệ. ĐT: 84-4-35586898.
E-mail:
nhậ
.
H
giả thiế ồng nhất sinh khố
ần thể
- , ở
(2006) về nguồn lợi
này: trữ lượng 433100 tấn, khả năng khai thác
216500 tấn/năm [1].
ở
. B v nnk. / Tp chớ Khoa hc HQGHN, Khoa hc T nhiờn v Cụng ngh 28, S 3S (2012) 9-15

10
.
2. , phng phỏp v ti
liu s dng
2.1.

i
ng b 16,5
o
N phớa nam, kinh
tuyn 110
o
E
nh trong
Hip nh phõn nh VBB v Hip nh Hp
tỏc ngh cỏ Vit Nam - Trung Quc trong VBB,
- -
[7].
105 106 107 108 109 110
105 106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
Trung Quốc
Lào
Hà Nội
Quảng Ninh

Tp.Hải Phòng
Thái Bình
Nam Định
Thanh Hóa
Nghệ An
Hà Tĩnh
Quảng Binh
Quảng Trị
Thừa Thiên Huế
Đảo Hải Nam
Đ.Bạch Long Vĩ
Đ-ờng phân định VBB
Vùng đánh cá chung
Việt Nam-Trung Quốc
Ranh giới cửa vịnh

1. V .
2.2.
2.2.1 Gii thiu s b mụ hỡnh c

t :
nhiờn] ] ]
)].
, cỏc mi
tng tỏc (cnh tranh) gia sinh vt vi nhau v
vi mụi trng l nguyờn nhõn bin
i cỏc qun th. Mi
tng tỏc ny xy ra hai cp : th nht,
ng vt ni (VN) s dng thc vt ni
(TVN) lm th u vt d-vt mi).

õy l quan h cnh tranh gia hai qun th
i VN tng lờn do
s dng thc n, sinh khi TVN gim i do b
tiờu th; th hai, do sc ộp ca s gia tng dõn
s, cỏc cỏ th buc phi cnh tranh duy trỡ
s lng mc cõn b t phn s
lng cỏ th i khi qun th (di c hoc
ch i suy gim. õy l kiu
quan h cnh tranh cựng loi. Ngoi hai quỏ
trỡnh trờn, nhiu quỏ trỡnh t nhiờn khỏc cng
gõy nờn bin ng sinh khi qun th nh
quang hp, dinh dng, hụ hp, cht t nhiờn
(hỡnh 2).



Hỡnh 2. Cỏc quỏ trỡnh nh hng ti s phỏt trin
t nhiờn ca qun xó sinh vt ni bin.
Theo nguyờn lý bo ton, ng lc n
ng sinh kh
c mụ t nh sau:
dF/dt = (K
1
K
0
K
4
Fb
1
K

2
Z)F (1)
dZ/dt = (b
1
b
2
K
2
FK
3
K
5
Z)Z (2)
trong ú F, Z l sinh khi ca qun th TVN v
Đ. Bộ và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28, Số 3S (2012) 9-15
11
ĐVN; K
0
, K
1
, K
4
- tốc độ riêng hô hấp, quang hợp
và chết tự nhiên của quần thể TVN; K
2
, K
3
, K
5
– tốc

độ riêng lọc nước lấy thức ăn, hô hấp và chết tự
nhiên của quần thể ĐVN; b
1
- hệ số chọn lọc thức
ăn tự nhiên của ĐVN đối với TVN; b
2
- hệ số
đồng hóa; α, β - hệ số suy giảm sinh khối do
cạnh tranh cùng loài của các quần thể TVN,
ĐVN. Tốc độ riêng các quá trình sinh học (là
tốc độ biến đổi của một đơn vị ) phụ
thuộc vào các điều kiện sinh thái – môi trườ
[8-11].
Mô hình này cho kết quả là giá trị sinh khối
F, Z của các quần thể TVN và ĐVN tương ứng
với các điều kiện môi trường của vùng biể
ấ :

P
t
= γ
C
.K
1
.F
Hô hấp của TVN
R
F
= γ
C

.K
0
.F
Năng suất sơ cấp tinh
P
n
= P
t
- R
F

ĐVN
A
Z
= γ
C
.b
1
.F.b
2
.K
2
.Z
Hô hấp của ĐVN
R
Z
= γ
C
.K
3

.Z
Năng suất thứ cấp (của ĐVN)
P
Z
= A
Z
- R
Z

Hệ số P/B ngày của TVN
H
1
= P
n
* / (γ
C
.F*)
Hiệu suất chuyển hóa năng
lượng tự nhiên
H
2
= 9,375.P
n
*/
(I
SURF
.10
4
.60.G)
Hệ số P/B ngày của ĐVN

H
3
= P
Z
* /( γ
C
.Z*)
Hiệu suất chuyển hóa năng
lượng qua 2 bậc TVN-ĐVN
H
4
= P
Z
*/ P
t
*
:
/m
3
; , Z - mg-khô/m
3
;
các tốc độ riêng K
i
- 1/ngày, K
2
- m
3
/mg/ngày; γ
C

- C khô; I
SURF

(cal/cm
2
/ )- bức xạ ặt biển; G-
. Các đại lượng có chỉ số
(*) là giá trị chúng trong cột nước
thiết diện 1m
2
từ mặt tới đáy; 9,375 là
(calo) của 1 mgC trong sản phẩm.
ề

5 6
-
: H
5
/H
3
= H
3
/H
1
6
/H
4
= H
4
/H

2
, suy ra các đặc trưng sinh thái
củ :
CNN
P
CNN
= H
6
.P
Z


B
CNN
= P
CNN
/H
5

ềm năng CNN
TL
CNN
=B
CNN
+P
CNN

ố
ộ
đó, nghĩa là bằ ủa

quần xã CNN (P
CNN
).
ặc từng
khu vực riêng biệ .
Thông thường, khả năng khai thác được tính
cho 1 năm, song cũng có thể tính cho mùa vụ,
thậ .

ở dữ liệu hải dương
học, lưu trữ tại bộ môn Hải dương học, trườ
c tham số
ở trong và ngoài nước [8-11].


, vào tháng 1 (đại
diệ
. B v nnk. / Tp chớ Khoa hc HQGHN, Khoa hc T nhiờn v Cụng ngh 28, S 3S (2012) 9-15

12
(cal/cm
2
) trờn mt bi
dao ng trong khong 0,388-
0,407, xu th phõn b tng dn v phớa nam.
Cỏc giỏ tr tng ng trong thỏng 7 (i di
- 0,546, xu
th phõn b ngc v
c x

1).
Mc chuyn húa nng lng nh trờn ó to
ra cho ton b n 5,84
triu t 0,65 triu t
VN trong thỏng 1 (tớnh theo cht ti), giỏ tr
tng ng trong thỏng 7 l 6,30 v 0,69 triu
t
,
3, 4).
1. C
trờn t

P/B
ca
TVN
T.nhiờn
ca
VN
TVN-
VN
ca
CNN
VN-
CNN
H
1

H
2

H
3

H
4

H
5

H
6

1
2,0120
0,0118
0,0745
0,0114
0,0864
0,0230
2
1,9772
0,0098
0,0679
0,0106
0,0736
0,0241
3
1,9526
0,0089
0,0680

0,0106
0,0744
0,0264
4
1,9433
0,0091
0,0738
0,0113
0,0872
0,0295
5
1,9365
0,0096
0,0794
0,0118
0,1010
0,0292
6
1,9266
0,0098
0,0808
0,0119
0,1052
0,0283
7
1,9186
0,0097
0,0804
0,0118
0,1047

0,0276
8
1,9273
0,0097
0,0807
0,0118
0,1050
0,0276
9
1,9678
0,0105
0,0829
0,0121
0,1084
0,0272
10
2,0154
0,0121
0,0858
0,0125
0,1131
0,0263
11
2,0336
0,0135
0,0866
0,0127
0,1145
0,0248
12

2,0280
0,0136
0,0828
0,0124
0,1053
0,0234
TB
1,9699
0,0107
0,0786
0,0117
0,0982
0,0264
105 105.5 106 106.5 107 107.5 108 108.5 109 109.5 110
105 106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
Trung Quốc
Lào
Hà Nội

Quảng Ninh
Tp.Hải Phòng
Thái Bình
Nam Định
Thanh Hóa
Nghệ An
Hà Tĩnh
Quảng Binh
Quảng Trị
Thừa Thiên Huế
Đảo Hải Nam
Đ.Bạch Long Vĩ

105 105.5 106 106.5 107 107.5 108 108.5 109 109.5 110
105 106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
Trung Quốc
Lào
Hà Nội

Quảng Ninh
Tp.Hải Phòng
Thái Bình
Nam Định
Thanh Hóa
Nghệ An
Hà Tĩnh
Quảng Binh
Quảng Trị
Thừa Thiên Huế
Đảo Hải Nam
Đ.Bạch Long Vĩ

3. (mgC/m
3
)
trong 1 ).
Đ. Bộ và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28, Số 3S (2012) 9-15
13
105 105.5 106 106.5 107 107.5 108 108.5 109 109.5 110
105 106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19

20
21
22
Trung Quèc
Lµo
Hµ Néi
Qu¶ng Ninh
Tp.H¶i Phßng
Th¸i B×nh
Nam §Þnh
Thanh Hãa
NghÖ An
Hµ TÜnh
Qu¶ng Binh
Qu¶ng TrÞ
Thõa Thiªn HuÕ
§¶o H¶i Nam
§.B¹ch Long VÜ

105 105.5 106 106.5 107 107.5 108 108.5 109 109.5 110
105 106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19

20
21
22
Trung Quèc
Lµo
Hµ Néi
Qu¶ng Ninh
Tp.H¶i Phßng
Th¸i B×nh
Nam §Þnh
Thanh Hãa
NghÖ An
Hµ TÜnh
Qu¶ng Binh
Qu¶ng TrÞ
Thõa Thiªn HuÕ
§¶o H¶i Nam
§.B¹ch Long VÜ

4. (mgC/m
3
)
trong 1 ).


ợ
củ ) trong từng
cột nước thiết diện 1 ô lướ ề
(năng suất) đã đượ
.

/năm.
Nguồn lợi cá CNN vùng biển nhiệt đới
thuộc loại tài nguyên có sức tái tạo nhanh nên
không chỉ ối
lớn (54-55% trữ lượng) mà còn có thể
ự khác biệt không nhiều về
khả năng khai thác (hình 5), song thấy
ụ cá nam
từ tháng 5 đế
).
2: T tiềm năng


Các đặc trưng

Vùng biển

(10
3
tấn)

(10
3
tấn/năm)

(10
3
tấn/năm)
(%
TL)

Vịnh Bắc Bộ
348
410
758
54
Phía Việt Nam
189
222
410
54
Phía Trung Quốc
159
188
348
54
ửa vịnh
135
163
297
55

483
573
1055
54
đánh cá chung
105
126
232
55

Riêng vùng biển phía tây VBB thuộc chủ
quyền Việt Nam, trữ lượng tiềm năng nguồn lợi
CNN có 410 nghìn tấn/năm với khả năng khai
thác cho phép 222 nghìn tấn/năm. So sánh với
Đ. Bộ và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28, Số 3S (2012) 9-15

14
nguồn số liệu của Tổng cục Thống kê như đã
nêu ở phần mở đầu [2], hiện trạng khai thác
CNN ở vùng biển này đã đạt và vượt giới hạ
.



Hình 5. Phân phối mức khai thác nguồn lợi (nghìn tấn/tháng)
trên toàn vùng biển (bên trái) và từng khu vực (bên phải).

4. Kết luận
1.
ể ớ
ề
.
ề
năng k
.
ể .
Tài liệu tham khảo
[1] , Nghiên cứu trữ
lượng và khả năng khai thác cá nổi nhỏ (chủ
yếu là cá nục, cá trích, cá cơm, cá bạc má ) ở

biển Việt Nam, Báo cáo tổng kết đề tài
KC.CB.01-14, Tài liệu lưu trữ tại
, Hải Phòng (2007).
[2] Tổng cục Thống kê Việt Nam, Số liệu thống kê
ngành thủy sản 2000-2010, .
gov.vn.
[3] Sparre, P. and S.C. Venema, Introduction to
tropical fish stock assessment, Vol. Rome, Italy,
(1998), 407p.
[4] Gullad J.A, Fish stock assessment. A mannual
of basic method, FAO/Wiley Series on Food
and Agriculture. Vol. I. Jonh Wiley & Sons
(1983).
[5] Nguyễn Tiến Cảnh, Xác định năng suất sinh
học và khối lượng cá biển Việt Nam, Tuyển tập
Hội nghị khoa học công nghệ biển toàn quốc
lần thứ 3, Tập 2: Sinh học và công nghệ sinh
học biển, Hà Nội (1991) 10.
Đ. Bộ và nnk. / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Khoa học Tự nhiên và Công nghệ 28, Số 3S (2012) 9-15
15
[6]
, Tuyển tập Hội nghị
khoa học công nghệ biển toàn quốc lần thứ 3,
Tập 1: Sinh học và công nghệ sinh học biển, Hà
Nội (1991), 33.
[7] (Bộ Ngoại giao), Hiệp định
phân định vịnh Bắc Bộ và Hiệp định hợp tác
nghề cá Việt Nam-Trung Quốc trong vịnh Bắc
Bộ, .
[8] Nguyen Tac An, Energy flow in the tropical

(Marine shelf ecosystem of Vietnam), Marine
Biol., No2 (1989), 9.
[9] Doan Bo, A model for nitrogen transformation
cycle in marine ecosystem, Proceedings of 6Th
IOC/WESTPAC International Scientific Sympo-
sium, April 2004, Hangzhou, China, Published
by Marine and Atmospheric Laboratory, School
of Environmental Earth Science, Hokkaido
University, Japan (2005), 54.
[10] Đoàn Bộ, Đặc điểm phân bố và biến động năng
suất sinh học sơ cấp ở vùng biển phía tây vịnh
Bắc Bộ, Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, T25(1S)
(2009) 21.
[11] Đoàn Bộ, Nguyễn Đức Cự, Nguyễn Minh
Huấn, Ảnh hưởng của đập thủy điện Hòa Bình
tới hệ sinh thái biển ven bờ đồng bằng Bắc Bộ,
Tuyển tập Hội nghị Khoa học và Công nghệ
Biển toàn quốc lần thứ 5, Quyển 5: Sinh thái
Môi trường và Quản lý biển, Hà Nội (2011),
211.

Assessment for stock biomass and exploitation capacity of
small pelagic fish resources in Bacbo gulf
Doan Bo
1
, Nguyen Huong Thao
1
, Bui Thanh Hung
2

1
VNU University of Science, 334 Nguyen Trai, Hanoi, Vietnam
2
Research Institute for Marine Fisheries, 224 Lelai, Haiphong

The energy transformation method has been used in this study. The results showed that there are
1,055 thousand tonnes/year of stock biomass and 573 thousand tonnes/year of exploitation capacity for
small pelagic fish resources in entire Bacbo gulf. The respective values in the west area of the gulf are
410 thousand tonnes/year and 222 thousand tonnes/year.
In recent years, the exploitation yields for the resources in the west Tonkin Gulf has increased
from 191,7 to 253,3 thousand tonnes/year in 2005 and 2010, respectively, was near to and beyond
limit allow.
Keywords: Assessment for stock biomass, Exploitation capacity, Small pelagic fish, Bacbo gulf.