Tải bản đầy đủ (.pdf) (15 trang)

Báo cáo "Hệ thống vector Adenovirus: Công cụ hữu hiệu dẫn truyền gen kháng nguyên tạo Vaccine thế hệ mới " pptx

Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (496.17 KB, 15 trang )

Tgp chi Cong nghe Sinh hoc 7(3): 269- 283, 2009
BAITONGQUAN '^^vw •;•.;,:. 'w
rii ,;
:.•., ;.

HE THONG VECTOR ADENOVIRUS: CONG CU
HlTU
HIEU DAN TRUYEN GEN
KHANG NGUYEN TAO VACCINE THE HE
MOfI
Le
Thanh Hoa
Viin Cong nghe sinh hoc
' ''"; ••'• '•••-••'
.
'
TOMTAT
_ V '-^ '•'• •'•'
'
Vaccine virus
tai 16
hop bang cong nghe gen co kha nang tan dung 3 loai dap
iing
mien dich: mien dich
<
dich the (humoral immune response), mien dich trung gian te bao (cell-mediated immune response) va mien

dich niem mac (mucosal immune response). Phuong thiic dua vaccine vector virus rat tien
lgi,
bang tat ca moi
duong, trong do lgi the


Ion
nhat la tinh don gian va hieu qua cua viec dua vaccine vao quan the qua duong tieu
hoa (an/u6ng) va duong ho hap
(khi
dung). He thong adenovirus la mpt trong nhung nguon cung cap vector
virus thong dung nhat dugc
iing
dung trong cac
ITnh
vuc, bao gom dan tmyen gen vaccine the he moi gay mien
dich, dan truyen va bieu hien gen cytokine kich img mien dich, dan tmyen RNAi pha bo gen doi img gay benh
va dac biet, dugc
sir
dung rgng rai trong lieu phap gen chong ung thu va benh hiem ngheo. Co nhieu loai
adenoviras nguoi va dgng vat da dugc thiet ke lam he thong vector dan truyen gen khang nguyen.
Ve
nguyen
lieu, can co 3 loai: plasmid DNA vector tir nguon DNA he gen adenovims; plasmid DNA vector con thoi de
nap gen khang nguyen va he thong te bao vi khuan cung nhu te bao dong vat dac thu de kien tao adenovims tai
to hgp. Ve nguyen tac, adenovirus tai to hgp lam vaccine phai nhan len tot cung cap nguyen lieu san xuat
vaccine va co kha nang gay mien dich tot cho doi tugng. Trong bai bao nay, chiing toi gioi thieu nhung net dac
trung nhat cua cac loai adenovirus trong hg Adenoviridae, nguyen ly va nhung phuong phap ca ban tao
adenovims tai to hgp mang gen khang nguyen va nhung
iing
dung thanh cong he thong adenovims de tao nen
mgt so vaccine tai to hgp the he mai a nguai va dgng vat.
Tifldida:
Adenovirus,
mien dich dich
the,

mien dich niem
mac,
mien dich trung gian te
bdo,
tdi to hap, vaccine
thi
he
mai
DATVANDE ; '
Vims la phan tir vi sinh vat nhd be va linh hoat
frong mdi quan he tuong tac vdi te bao va co the. Cd
day du he gen, vira hoat dpng dgc lap lai vita hoat
dgng phu thupc, vims dugc coi la ket qua cua qua
trinh tien hda thdai bg tien tien nhat (Vignuzzi et al,
2006;
Manmbia, Lazaro, 2006). Do cd kha nang
chuyen giao gen
tfong
gidi sinh vat, nen vims dugc
nghien
ciin
triet de d mpi khia canh frong do cd viec
tan dung chiing de lam vector (Marques, Carthew,
2007;
Bran et al., 2008). Vector vims dugc coi la
ngudn cdng cu de dan truyen gen khang nguyen linh
hoat nhat, hieu qua nhat, trudc het vi virus vector la
viras sdng dugc
nhuge
dgc hda bang cdng nghe gen,

nen kha nang san sinh va gidi thieu khang nguyen
trong
CO
the dugc coi la hdan thien, hon niia, chiing
la loai nhan len thieu nang trong mot ddi sit dung
nen vaccine tren nen viras vector ciing rat an toan
(Souza et al, 2005; Liniger et al, 2007; Hartman et
ai, 2008). Chinh vi nhiing
lgi
the do, vector viras la
ngudn cdng cu de dan truyen gen khang nguyen
dugc coi la dap
iing
day
dii
cac dieu kien nhat cho
den nay (Ferreira et al, 2005; Le Thanh Hda, 2006;
Brave et al, 2007; Bran et al., 2008).
Trong cac he thdng vector dan trayen gen khang
nguyen lam vaccine the he mdi, hi thong vector
adenovirus dugc dac biet
chii
trgng
nghien,ciiu
va
sii
dung (Seth, 2000; Tatsis,
Ertl,
2004), do adenoviras
cd dac

tinh
thich
iing
te bao da vat chu thdng qua he
thdng thu
tha
Toll (Zhu et al, 2007), vd hai vdi
nhieu loai, nhan len manh khi nudi cay fren
tS
bao td
chiic cho ham lugng viras nhieu de san xuat vaccine
{in vitro) (Danthinne, Imperiale, 2000; Seth, 2000),
khi vao ddi tugng hudng vaccine (in vivo) van cd
kha nang dn dinh nhan len duy fri khang nguyen
nhung khdng gay hai vat
chii
(Impler, 1995; Bangari,
Mittal,
2006; Amberg, 2009).
CAU TRLJC VA DAC TINH SINH HOC CUA
ADENOVIRUS
Adenoviras trong
tir
nhien la loai viras cd kich
269
.'00£,t«£-C&!::(f
Le Thanh Hda
thudc be, hinh thai don gian, cd cau tnic hinh khdi
ddi xiing, dudng kinh 80 -
110

nm, khdng cd vd
hoc ngoai ciing, capsid bao gdm 252 capsomer
phan chia thanh 12 penton, 240 hexon, cd 6 sgi
protein (fiber) ggi la angten (mdt sd adenoviras loai
chim cd 12 angten). Capsid cd
ciu
tnic 1 ldp, trgng
lugng phan tir khoang
150-180
trieu Da; ca hexon,
penton va angten deu la khang nguyen be mat noi,
trong do penton cd
diSm miit
(knob) lam vi tri tiep
xuc vdi thu
thg
t%
bao trong qua trinh gay nhiem
(Bunchen-Osmond,
2003;
Benko et al., 2005)
(Hinh I). Adenoviras cd he gen khdng phan doan,
chiia mgt phan tu DNA 2 sgi, kich thudc 34 - 36 kb
ddi vdi dgng vat, ma tai hai dau cudi
cila
he gen cd
bd tri hai chudi lap ngugc
ITR
(inverted terminal
repetitions), mdi chudi cd dp dai 103 bp ddi vdi

adenoviras cua ngudi, 50 - 200 bp ddi vdi
adenoviras dpng vat khac, cd vai frd quan frgng
trong qua trinh khep vdng he gen DNA cua viras.
He gen bao gdm 2 sgi: 1 sgi DNA hudng trai L
(left),
1 sgi DNA
hudng
phai R (right), chiia cac td
hgp gen sdm (E, early region) dd la cac gen
IA,
IB,
2A-B, 4; va mgt khung gen chung sao chep
mugn (L, late region), ma hda cho 5 protein hgp
nhit
(Ll-5)
(Impler, 1995) (Hinh 1).
,,.
.
j,,
Tdng sd, adenoviras cd tit ca 13 loai protein,
trong do cd cac protein khdng cau tnic mang hoat
tinh enzyme la DNA - polymerase, replicase va
protease. Protein cau tnic chinh cua adenovirus bao
gdm: II (hexon), III (penton),
Ilia,
IV (fiber), V
(protein ldi), VI, VII (protein loi), VIII va IX. Hexon
(II) la thanh phln vd virus; penton (III) la protein
capsid gdc, vdi trg giiip
ciia

protein
Illa
lam tru cho
cSn
angten (fiber (IV)) cam vao; ben trong la cac
protein dem bao bgc DNA cua he gen, gdm protein
V (dem be) va VII (dem ldn). Ngoai ra, cdn cd 3 loai
protein chen mang dugc lien ket chat che vdi hexon
la protein VI, VIII va DC;
cQng
nhu mgt sd loai
protein phu tra khac, bao gdm TP (protein ket thiic
he gen), protein Mu va protein X (Curiel, Douglas,
2002) (Hinh 1).
^'-—
angten
Protein capsid
Protein loi
@
' A
3
\^
V
Mil
X
TP
DHA
B
Hinh 1.
IV16

hinh cau tao adenovirus. A. Cau
true I<h6ng
gian cua hat virion adenovirus; B. Cau tao hat virion (cat phang) voi
DNA he gen va cac loai protein
du'gc
biet hien nay. Tit ca protein
cCia
adenovirus
dirge l<y
hieu danh so,
trir
protein TP
(protein
l<et
thuc he gen). Ngu6n: Fields ef
al.,
Fundamental Virology
(1996).
Adenoviras hap phu len te bao thich
iing
bang
each
dimg mit angten (fiber knob) bam dinh vao thu
the te bao dich (Hinh 2). Thu the te bao
dich
cd ten
ggi la CAR (coxsackie/adenoviras receptor),
xuSt
phat tu ban chat
ciia

thu the adenoviras gidng hdan
toan thu the
ciia
viras Coxsackie B, do vay, thu the
nay dugc sir dung chung cho ca hai loai viras
(Nemerow, 2002; Zhang, Bergelson, 2005; Rittner et
al, 2007). Sau khi bam dinh, penton cua adenoviras
can cd su tuong tac vdi
a-integrin
cua
he
mat
t6
bao
d6 k6t
dinh va xuyen mang thdng qua qua trinh am
bao (endocytosis) (Nemerow, Stewart, 1999).
KSt
thiic
am
bao,
liic
do viras da nam trong endosome va
nhd penton giiip do, viras thoat khdi endosome de
hudng ve mang nhan te bao. Tai dd, viras giai phdng
DNA he gen,
dk
DNA xuyen mang vao ben trong
nhan thuc hien qua trinh sao chep som (early
ti-anscription). Trong khi DNA nhan len

dg
cd vat
lieu he gen, viras tiep tuc
thuc
hien qua trinh sao
chip muon (late transcription)
dg
cd protein ciu tnic
270
Tgp chi Cong nghi Sinh hoc
7(3):
269-
283,
2009
tao nen capsid bao gdi san phim DNA cua he gen
cua
cac
hat
vfrion
mdi (Evans, Hearing, 2002). Sao
chep,
tong hgp protein, tdng hgp DNA va bao gdi
viras dgu xay ra trong nhan tg bao nhiim (Hinh 2).
Gen
El
A dugc higu hien sdm nhit, cho san phim cd
tac dung digu khign cac gen khac tdng hgp cac san
pham can thiet cho qua trinh nhan len
cila
viras. Do

vay, xda bd gen nay dg gai gen khang nguygn ngoai
lai vao vi tri dd, la cd tinh luong dung, vi nhu vay, se
tao ra dugc viras vector nhan lgn thigu nang. Mat
khac,
do dugc bigu hien sdm, nen khang nguyen
nhanh chdng kich thich dap img mien dich sdm so
vdi cac loai virus vector vaccine khac (Santosuosso
et al, 2005; Hartman et al, 2008). Ddi vdi
adenoviras tu nhign, ket thiic qua trinh la hang loat
virion dugc giai phdng ra. Ddi vdi adenoviras tai td
hgp thieu nang mang gen khang nguyen, viras thdng
thudng chi ton tai mgt ddi, bigu hien khang nguygn
kich thich mign dich; va, do khdng cd cac protein
cin thigt dg bao gdi, nen khdng tao dugc thg he
virion mdi (Curiel, Douglas, 2002).
Tat ca adenoviras dgu cd he gen la DNA hai sgi
(double-stranded DNA), dgu thudc hg
Adenoviridae, tdn tai trong nhigu loai dgng vat, gia
siic,
gia cam, chim ca, gch nhai, bd sat va ngudi.
Cho den nay, da cd nhieu adenovirus dugc phan lap
tir rit nhieu loai ddng vat va chim dugc sir dung
lam vector (Zhang, Bergelson, 2005). Hau hgt
adenoviras dgu vd hai, mgt sd chi gay nhigm nhe
tren cac loai thich
iing
ma khdng gay chet. Trgn co
sd phan tich dac tinh he gen, dac tinh huyet thanh
hgc va dac tinh nudi cay tren mdi trudng te bao,
adenoviras dugc phan lam 4 nhdm chinh nam trong

hg Adenoviridae (Bunchen-Osmond, 2003), do la
Mastadenovirus, Aviadenovirus, Atadenovirus va
Siadenovirus (Benko et al., 2005). Phan ldn
adenoviras
ciia
dgng vat cd
vii
dgu thuoc ve nhdm
Mastadenovirus, kg ca nhiing serotype cua
adenoviras cua ngudi (human adenoviras, HAd).
Tat ca mgi loai adenoviras phan lap tu chim dugc
phan loai thudc vg nhdm Aviadenovirus. Nhdm
Atadenovirus bao gdm nhiing viras don nhat phan
lap tit cira, bd, huou, thu cd
till
va mgt vai loai
chim, khac biet vdi nhiing adenoviras thudc nhdm
Mastadenovirus a chd la chung khdng cd vimg gen
sdm ky hieu la El va he gen
cila
chiing chira mgt sd
lugng nucleotide Adenine (A) va Thymine (T) vdi
ty le rat cao. Nhdm thu tu mdi dugc phan loai gan
day la Siadenovirus dugc tam quy dinh bao gdm tat
ca cac adenoviras phan lap tit ech, ca, mdt sd loai
khdng xuang sdng va loai viras gay benh vigm ragt
xuat huygt d ga tay (Curiel, Douglas, 2002; Benko
et al., 2005).
CAU
TRI

E1B
E1A
~—^
JC HE GEN
Sao chep
1 2 ,
i
1
mudn (L)
fc.
W-
^•5*
H^
1 1
1 1
0 10
IVa
4—
1
20 :
E2B
1 1
0 40 50
1 1
60 70
E2A
-
1 1 1
80 90
100

E4
'
E2
Hinh 2. Mo ta qua trinh hap phu, xam nhap va thuc hien chu trinh nhan len (ben trai); va
c§u true
he gen cua adenovirus
(ben phai). Ghi
chii:
Adenovirus
tir
nhien hay tai to hgp
deu cin
phai tilp
xiic
voi thu the CAR
ciia
te bao niem mac, co sy
trg giup cua integrin, de xuyen mang vao endosome, giai phong virion
tran,
chuyen DNA vao nhan, sao chep sang mRNA,
ra nguyen sinh chat bieu hien khang nguyen be mat. D6i vol adenovirus trong tu nhien, qua trinh nhan len du-gc thuc hien
binh thuang
tao^nen
the he virion moi. He gen chia lam hai nhom gen: nhom gen som (E1A, E1B, E2A,
E2B,
E3, va E4),
tong hgp san pham trong khi virus nhan len; va nhom gen muon (L1 den L5) ma hoa protein ciu
true,
thu&ng duo-c
san xuit

sau khi
kit
thuc tong hgp DNA cua virus. Nguon: Baron ef
a/.,
Medical Microbiology
(1996).
271
,e8£-(>d':.:{!.
Lg Thanh Hda
CAC HE THONG ADENOVIRUS THIET KE LAM
KHUNG VECTOR CHO VACCINE
He thong vector adenovirus phan lap tir dong vat
va ngu'di
Adenoviras dugc chia lam 4 nhdm chinh nam
trong hp Adenoviridae dd la Mastadenovirus,
Aviadenovirus, Atadenovirus va Siadenovirus
(Bunchen-Osmond, 2003). He gen adenoviras
cila
dpng vat bac cao cd kich thudc 35.800 - 36.200
nucleotide, he gen adenoviras cua chim khoang
42.000 - 43.000 nucleotide, ciu tnic bao gdm cac
gen sdm (E, early region) la
ElA,
ElB,
E2A-B, E3,
E4 va mpt gen chung gdm 5 doan gen hgp nhit
(Ll-
5).
Theo nguygn tic thigt kg, ngu lam vector ngn,
vimg gen EI hoac E3 phdi duac cdt bo dg dam bao

an toan sinh hpc, nhu vay, dp dai he gen
ciia
adenoviras lam vector giam
5.000
- 6.000 nucleotide,
chi cdn khoang 30.000 (dpng vat), 35.000 - 36.000
nucleotide (chim). Ddi vdi muc dich thigt kg vector,
tiiy
ddi tugng can dugc sit dung ma chgn loai
adenoviras thich hgp da cit bd vimg gen thich hgp,
de dua gen khang nguygn vao vi tri thich hgp
(Impler, 1995; Curiel, Douglas, 2002) (Hinh 3).
CAU TRUC HE GEN CUA ADENOVIRUS
Gen muon (gen cau true) (L1-5)
E2
CAC VUNG
Bl
XOA TRONG HE GEN CUA CAC VECTOR ADENOVIRUS
BAd3
CAd2
SAd25
OAd7
PAd3
FAd1
"ST"
VungEIA
VCing E3
VunflE1A\aE1E
VungE1A\aE1B
Vung E3

AAA
Vitril Vilrill Vilrilll
VungE1A\aE1B
~t
A:
Vung E3 Vung
E4-I
Vitn
6.12
Vi tri giCfa
92-99
Hinh 3. Cau
triJc
he gen cua adenovirus va cac vung cin xoa trong he gen de thiit ke vector dam bao an toan sinh hoc va
gin gen khang nguyen. Ghi
chii:
ITR: chu5i lap
a
hai diu he gen, co vai tro trong khep vong DNA; He thing adenovirus
vector dai
dien:
BAd3:
a
bo; CAd2:
o
cho; SAd25:
6-
khi; 0Ad7:
a
de

ciru;
PAd3:
a
Ign; FAd1:
a
chim. Vung gen
El A, E1B
va E3, deu dygc xoa
a
tit ca cac he thing vector theo thiit ke (vong elip co gach cheo va mui ten chi dan), dam bao
miic
do
nhuge
dgc va an toan cua vector adenovirus.
Co the kg dgn mdt sd adenoviras hien tai dai
dien cho cac nhdm viras adenoviras d ngudi, dpng
vat va chim, dang sit dung lam vector din
traygn
gen
lam vaccine la:
He thdng vector adenoviras tit ngudi (HAd5):
Human adenoviras serotype 5.
He thdng vector adenoviras frt bd (BAd3):
Bovine adenoviras serotype 3.
He thdng vector adenoviras fri lgn (PAd3, 5):
Porcine adenoviras serotype 3 va 5.
He thdng vector adenovirus tir chd (CAd2):
Canine adenoviras serotype 2.
272
Tgp chi Cong nghi Sinh hoc

7(3):
269-
283,
2009
He thdng vector adenoviras tir khi (SAd25):
Chimpanzee adenoviras serotype
1.
He thdng vector adenoviras tit cim (0Ad7):
Ovine adenoviras serotype 7.
He thdng vector adenoviras tit chim
(FAdl,
8, 9,
10):
Fowl adenoviras serotype I, 8, 9, 10. Chiing tdi
trich gidi thieu hi thdng adenovirus nguai (HAd5)
va hi thong adenovirus lodi chim (FAdl, 8, 9,
10)
la
nhiing he thdng adenoviras vector dang dugc
sil
dung cho nghien
ciiii iing
dung vaccine tai td hgp
hiennay.
,:,,i.,|
,.,, ,,,, ,,,, ^
Phan ldn nhiing nghign cim vg vaccine sit dung
adenoviras lam vector
chii
yeu tap trang vao loai

hinh HAd serotype 5 (HAd5) nhu mgt he thdng bigu
hien va dan fruyen gen khang nguygn hiiu hieu frong
rat nhigu thuc nghiem ve gay mign dich, vg lieu phap
gen chong ung thu va nhieu img dung khac
(Danthinne, Imperiale, 2000; Hutchins, 2002). HAd5
vector la mgt loai vector lam vaccine thg he mdi vdi
kha nang
iing
dung cua chiing rat rgng (Barouch,
Nabel,
2005) va linh boat thigt kg frong cdng cugc
phdng chdng khung bd sinh hpc (Boyer et al, 2005).
He thong vector adenovirus phan lap tir loai chim
(FAd) :;, ,, ,^., .
,,
Adenoviras phan lap tit chim
(FAd,
Fowl
adenoviras), bao gdm serotype 1, 2 va 3, nam trong
nhdm
Aviadenovirus
(Meulemans et al., 2004). Mpt
sd adenoviras khac cua gia cam (vi du nhu viras
EDS (egg drop syndrome) chiing 76 lai thudc vg mgt
nhdm mdi la Atadenovirus dua tren ca sd phan tich
djnh tinh vg gen va cau tnic he gen (Bunchen-
Osmond, 2003).
'-'
Phan nhdm 1
ciia

Aviadenovirus bao gdm cac
adenoviras gia cam (FAd) tit serotype
1
dgn serotype
12
(FAdl - 12) va thdng thudng khdng gay benh
hoac gay nen nhiing trieu chiing benh rit nhe, mpt sd
FAd hdan toan vd dgc (Ferreira et al., 2005). FAdl
(cdn ggi la virus mo coi gdy chit phoi gd, CELO
(chicken embryo lethal orphan)) dugc phan lap tit
gia cam nhung lai khdng lign quan dgn bit ky mgt
loai benh cu thg nao d ga sau nd. FAdl,
cQng
nhu
cac adenoviras d loai chim, cd do dai he gen ldn hon
adenoviras dpng vat (den 43.804 bp) va viras cd 2
protein fiber
(pFV)
trgn bg mat, hay ndi
each
khac cd
2 protein angten frgn mpt diem so vdi 1 angten don
doc d cac adenoviras khac (Le Goff et al., 2005).
Toan bg chudi gen cua he gen FAdl da dugc giai ma
va phan tich cho
thay
khdng cd nhung viing gen cd
cau tnic va thanh phan tuong
iing
vdi nhihig viing

gen
El
a,
Elb,
E3 hoac E4 cua HAd5 d ngudi. Nhu
vay, chiic nang vimg
El
cua FAdl khdng dugc hdan
toan trg giiip bd sung bang san pham
El
cua HAd5
(Danthinne, Imperiale, 2000).
Vector FAdl dugc thigt kg bang
each
sit dung
cac phuang phap cd trayen tai td hgp ddng chimg
{dong nhiim) trong vi khuan de kign tao ngn he gen
adenoviras vector tai td hgp. Sau dd, gay nhigm he
thdng te bao Hepatoma (LMH)
cila
ga trdng Leghom
de giai phdng ra adenoviras cd kha nang nhan lgn
toan nang (Michou et al,
1999).
Chign
luge
sit dung
cosmid ciing dugc img dung de tao nen viras FAdl
tai td hgp. Viec xda bd den 1,3 kb cua he gen FAdl
d viing ban do sd 91 dgn 99 cho phep cd the cai vao

do gen ngoai lai cd dp dai dgn 4 kb (Hinh 4). FAdl
cd kha nang bien nap hdan toan tg bao fibroblast
bigu bi
ciia
ngudi ddng tign phat (ddng HepG2 va
A549) vdi hieu suat gidng nhu HAd5 vector va
FAdl cd thg gay nhigm nhung khdng cd kha nang
nhan lgn d nhigu ddng te bao cua ngudi, lgn, ngua va
khi (Michou et al, 1999). Do vay, FAdl vector cd
thg dugc Sll dung nhu mdt vector vaccine tigm nang
ddi vdi mign dich cua cac loai gia cam va khdng phai
gia cam (Francois et al, 2004; Bangari, Mittal,
2006).
Ciing vdi vector FAdl, cac loai vector FAd8,
FAd9 va
FAdIO
cUng dugc kham pha va nghign ciiu
phat trien dg lam vaccine cho ga vai ngay tudi bang
phuang phap cho udng hoac nhd mit. Ddi vdi FAd9
vector, viec xda di cau tnic lap sd 2 (TR2) khdng gay
ngn anh hudng xau ddi vdi he gen
ciia
viras, va do
vay, khi dua vao do gen ngoai lai (vi du, gen chi thi,
gen khang nguygn) thi viras van chip nhan va nhan
len binh thudng. FAd9 la loai adenoviras khdng dgc
lam, hien nay dugc nhdm nghien
cilu
tai Trudng Dai
hgc Guelph (Ontario, Canada) thuc hien chign

luge
thigt kg FAd9 tao thanh mdt loai vector tdi uu (Ojkic,
Nagy, 2001;
2003;
Conedor et ai, 2006; 2008).
FAd9 tai td hgp (FAd9vec) sau cac thao tac bien ddi
h^
gen nhu thg nay, he gen da khdng bi anh hudng
ddi vdi viras ve cac phuang dien phan bd trong tg
bao,
nhan len frong tg bao va dap
iing
miin dich khi
so sanh vdi viras bd me (Ojkic, Nagy,
2003;
Con-edor et al, 2006; 2008).
GIClI
THIEU NGUYEN
TAC
THIET KE VECTOR
ADENOVIRUS TAI TO HOP
Nguon nguyen Heu gen va

bao
Trong chign
luge
tao ra he thdng adenoviras tai
273
•'Oos,f:8S-^dS:(p.)'r
Lg Thanh Hda

td hgp nhan tao mang cac gen ngoai lai di loai (gen
khang nguyen, gen cytokine, RNAi), can cd 3 ngudn
nguygn vat lieu:
i) DNA he gen
eUa adenovirus
tdi thiet ke, do la
DNA adenoviras chgn lgc da dugc cat bd vung gen
chu dinh (vi du gen El hay E3) de tao ngn plasmid
mang he gen adenoviras
nhuge
dgc lam khung
(vectoral DNA). Hien nay, cd rit nhigu ddng DNA he
gen cua adenoviras phan lap tit cac loai da dugc thigt
kg va cd san do cac hang sinh pham san xuat, vi du
HAd5 (ngudi), SAd25 (khi gin ngudi) FAdl, 8, 9,
10
(chim),
CAd2 (chd), BAd3 (bd), OAd7 (cim), PAd3
va PAd5 (lgn) (Bangari, Mittal, 2006) (Hinh 4).
ii) Plasmid con thoi (shuttle plasmid) da dugc
gai hop gen khdng nguyin va loai plasmid nay phai
cd kha nang ddng nhigm ttong te bao thich
iing
(cell
co-ttansinfection) hay cdn gpi la tai td hgp ddng
nhigm (homologous recombination) vdi DNA
adenoviras chu, dg tao ra plasmid chiia he gen
adenoviras vector tai td hgp
nhuge
dgc mdi.

iii) He thong te bdo
trff giiip
thich
hffp
la loai tg
bao bao dam tao nen adenoviras mdi tai td hgp tu he
gen vector mang gen ngoai lai lay tir plasmid con
thoi.
Ddng te bao bao gdi dugc dimg thdng dung
nhat la ddng te bao than bao thai ngudi HEK293
(human embryonic kidney cell) (Xu et al., 2006) va
ddng tg bao giac mac tte sa sinh PER.C6 (Lewis et
al, 2006: Nichols et al, 2002). Ngoai ra cdn rit
nhigu ddng te bao khac, vi du ddng
Hepatoma,
ddng
Caco-2,
tiiy
thupc dac tinh cua viras vector va gen
khang nguygn tai td hgp. Cac ddng tg bao nay dgu cd
d Td chiic tg bao qudc te ATCC (American Type
Culture Collection, A va dg dang
dat mua dugc dg sit dung (Hutchins, 2002).
DNA he gen ciia adenovirus vector
Trong chign
luge
chgn lpc vung gen
ciia
vector
de thigt ke gai gen khang nguyen cd cac vung sau

day (Hinh 4):
i) Vitng gen El la vi tri tigp nhan gen ngoai lai
thdng dung nhat d he thdng adenoviras vector, do
cac san phim tit vung gen
El
la hgt
siic
quan ttpng
dg dam bao su khdi phat nhan lgn cua viras, dam bao
cudng dp nhan len cua viras. Do
vz.y,
viec xda bd cd
chii
dinh vung gen El nay se dan dgn tao ra cac hat
virion nhdn len thiiu ndng tao lgi thg an toan khi
dung ttgn dgng vat va ngudi {in vivo) (Zhang et ai,
1995).
ii) Viing gen E3 la vimg gen thit hai ttong he
gen
ciia
adenoviras thich hgp dg chuyen giao gen
ngoai lai. E3 thdng thudng khdng cho san pham can
thigt cho su nhan len cua viras, do vay, khi thay thg
vung gen nay, viras vector dugc tao ra van la viras
nhdn lin todn ndng.
iii) Viing gen E4 la mot viing gen khac ciing
thich hgp cho gai lap cac gen ngoai lai, nam d vi tri
phia phai cua he gen viras. Khi xda hgt tat ca cac
vimg
gen El, E2, E3 va E4, chiing ta cd thg cd 3 vi

tti tigp nhan gen ngoai lai va cd thg mgt
liic
cai vao
do nhiiu gen khdng nguyin khac nhau hoac nhigu
gen cytokine, hoac hdn hgp gen khang nguygn va
cytokine. Tuy nhign, d he thdng adenoviras vector,
tac dgng
ciia
da gen gai vao can phai xem xet can
than, bdi vi, viec kgt hgp cac gen khac nhau nay de
dan den viec bign ddi dap ung mign dich va ca che
mign dich. Cac phuong phap kien tao he thdng
adenoviras vector tai td hgp dugc gidi thieu nhigu va
hien nay cac hang sinh pham da tao ra cac nguon
nguygn lieu kign tao vector tai td hgp, ngn chiing ta
cd thg dg dang thao tac thigt kg cac vector mong
mudn (Danthinne, Imperiale, 2000).
iv) Cdc viing dac
Met
khac ciing dugc khai
thae,
bao gdm cac vung gen ky hieu Vi tri
I,
Vi tri II va Vi
tri III ttong he gen cua adenoviras
serotj^e
7 cua
cim (OAd7) hoac cac viing gen tai vi tri d vimg ban
do gen sd 91 dgn 99 cd do dai 1,3 kb
cila

he gen
adenoviras serotype 1
cila
chim (FAdl) (Francois et
al, 2004) hay vimg cau tnic lap sd 2 (TR2)'cua
FAd9 (Ojkic, Nagy, 2001; Conedor et al. 2006;
2008).
Thiet ke hop gen va plasmid con thoi
Trong chign
luge
thigt kg he thdng adenoviras
vector tai td hgp, van de tao ngn hop gen khdng
nguyin (antigenic cassette) va lip vao he thdng
plasmid con thoi (shuttle
plasmid)
la nhirng budc
quan ttpng dau tign. Hop gen khdng nguyen la khung
DNA thigt kg dac biet, dugc chen gen khang nguygn
vao,
rdi hop gen nay phai dugc dua vao ttong
plasmid con thoi thich hgp vdi adenoviras. Tigp theo,
plasmid con thoi tdi td hap chua hop gen khdng
nguyin
nay phai dugc
gdy
ddng nhiim ttong tg bao
vi khuin E.
coU
thuin (ddng
BJ5183)

vai DNA
ciia
hi thong vector adenovirus (da xda viing El, E3
hoac vung khac) de chiing tai td hgp tao ngn plasmid
mang he gen adenoviras vector
nhuge
dgc. Hop gen
khang
nguyen
dugc gai
vdo
yi tri viing gen El trong
he thdng tai td hgp dong nhit la dugc sit dung nhigu
nhit (Anderson et al, 2000; Danthinne, Imperiale
2000) (Hinh 3). .
_ ,'
274
Tgp chi Cong nghe Sinh hoc
7(3):
269-
283,
2009
m
•b IK
dii':
.>hf;
'.•.^\
WAa
RtcomlsiruM
"*"'»

viral
PlajiiUif"'":;i7\
Plasmid
adenoiin[rus
tai to hgp
gert-^ja^
khang nguyen
'"~-^
Ddng rthiem trong
vi
khiiran
E. coll
Gen
khang
nguyen
•'T^lPr*
Adenovirus tai to hgp
tao ra trong

bao
HEK293
Hinh 4. Nguyen lieu va nguyen ly cac
bLroc
kiin tao vector adenovirus tai to hgp lam vaccine (mang gen khang nguyen),
chi pham kich
irng
mien djch (mang gen interleukin/cytokine), hoai tu khii u (mang gen TNF, tumor necrosis factor), sinh
trirdng
(mang gen sinh truang), khang the (mang gen don chuii), hoac pha bo gen doi
ijng

(mang doan oligo RNAi).
He thdng tl bao trg giup thich hop
ii ^ .
,
Dong tg bao cd vai ttd tao digu kien bao gdi san
phim viras tai td hgp
tit
plasmid DNA adenoviras
vector, dugc dimg thong
dimg
nhit la ddng ti bdo
than bdo thai ngudi HEK293 va dong ti bdo gidc
mac
tre sasinh
PER.C6 (Lewis et al, 2006).
HEK293 la loai tg bao xo than bao thai ngudi
dugc phat trign thanh ddng te bao thuan
each
day vai
chuc nam va chinh thiic dugc dung san xuat vector
tai td hgp ttong 20 nam gan day, hien nay dugc
thuang mai hda thdng qua Td chiic te bao qudc tg
(ATCC) vdi ma sd thuang
mp
[Cat. No. CRC-
1573])
(Xu et al, 2006). Ddng tg bao nay cd thg tigp
traygn dgn 20 ddi ttong mdi tracmg thich
iing
dg

thuc hien nghign
ciiu
va san xuit vaccine (Shaw,
2002,
tai

PER.C6 la ddng tg bao giac mac tte so sinh
ngudi da dugc tao ra ttong nhimg nam gan day nham
giai quygt ngudn tg bao ddng thuan an toan dg san
xuat cac che pham tai td hgp dung cho ngudi, frong
dd cd vaccine vector adenoviras. Day la tg bao ddng
thuan dap
iing
san xuat vaccine, khang thg dan ddng,
cytokine, protein tai td hgp va protein hoat chat sit
dung frong digu tri lieu phap gen (gene therapy)
(Nichols et al, 2002). Ddi vdi vector adenoviras, do
ddng tg bao nay thigu ngudn bo sung gen va san
pham gen EI, ngn vector nhan len frong ddng tg bao
nay thuoc loai thiiu ndng, hay ndi
each
khac rat an
toan cho ngudi va dgng vat khi sit dung lam vaccine
(Lewis
e?
a/.,
2006).
911 hay cdn ggi la HER ky hieu
911,
do la ddng

tg bao cd ngudn gdc tir nguygn bao giac mac bao thai
ngudi (HER, Human Embryonic Retinoblast) va la
ddng te bao cd nhigu dac tinh tuang ddng vdi
HEK293,
dl gay nhiem, tigp nhan nhanh chdng
plasmid adenoviras tai td hgp dg hinh thanh viras
275
:(t)
Lg Thanh Hda
(Fallaux
et al,
1996).
Tuy nhien, HER
(911)
cd dac
digm ndi ttgi han HEK293 dd la su hinh thanh
plaque nhanh (sau 3-4 ngay) va ro de phat hien, do
do,
tiet kiem thdi gian dinh lugng viras sau khi tao ra.
Sit dung ddng
911,
sd lugng adenoviras thieu nang
(nhuge
dgc) dugc tao ra gap 3 lan so vdi ddng
HEK293 (Fallaux et al,
1996).
GH329 la ddng tg bao ngudi xuat phat
tit
ddng
thuan HeLa (Gao et al, 2000), bigu hien san pham

protein
El
ttgn ca sd hoat dgng
cila
promoter lay tit
promoter cua gen phosphoglycerate kinase
(PGK-1).
Kha nang tigp nhan va
xiic
tien viec tao ngn
adenoviras tai td hgp
cila
ddng GH329 tuang duong
vdi HEK293 (Gao et al, 2000).
Viec nudi cay viras adenoviras vector thiiu
ndng Cling cd the dugc tign hanh tren tg bao HEK293
hoac tuong tu. Tuy nhien, do viras vector va nhiing
san pham gen cua tg bao cd kha nang bd sung de tao
ngn adenoviras todn ndng nen HEK293 cd han chg
sit dung khi kign tao cd chu dinh viras adenoviras
vector lam vaccine sdng
nhuge
dgc. De giai quyet
van dg nay, ngudi ta sit dung ddng tg bao giac mac
ngudi da dugc bien nap gen El (ddng PER.C6)
(Lewis et al, 2006; Nichols et al, 2002). Ddng tg
bao nay khdng cd cac chudi gen cau tnic lap ngugc
tuang ling ngn khdng cd kha nang tai tao lai
adenoviras hoang da ban dau (Fallaux et al, 1998;
2001).

MO TA CONG NGHE VECTOR ADENOVIRUS
TAI TO HOP
Cong nghe vector adenoviras tai td hgp dugc
higu la
linh
vuc img dung mpt loat cac ky thuat sinh
hgc phan tit va phuang phap tg bao hpc, dg tao nen
mgt loai adenoviras
nhuge
dgc cd he gen lam ngn da
dugc tai td hgp mang gen khang nguyen cd chu dinh
lam vaccine. Adenoviras tai td hgp la loai viras sdng
nhuge
dgc, cd kha nang nhan len nhung chi d ttong
tg bao dac
thii
thich img, nai cd day
dil
dieu kien dg
chiing thuc hien cac qua trinh nhan lgn. Khi nudi cay
tg bao cung cap digu kien thuan lgi cho viras nhan
lgn, adenoviras
nhuge
dgc vaccine cd kha nang cho
thu hoach
lO'"'"
viras/ml
nudi cay va mdi ligu
vaccine chi can
10^

viras, nhu vay, 1 ml cd thg cung
cip khoang 1.000 - 10.000 lieu vaccine, rat cd y
nghia kinh tg (Danthinne, Imperiale, 2000; Amberg,
2009).
He gen adenoviras da dugc cat bd cac vimg gen
khdng phu hgp (gen El va E3) de lam
nhuge
ddc
hda, sit
dimg
lam vector chuygn giao gen,
sau
day
ggi la hi gen adenovirus nhuac doc,
cac
vi tri cat bd
nay chinh la nai nhuong
chd
cho vi tri ldp gen khdng
nguyen ngoai lai vao. Ddi vdi HAd5, la
h#
thdng
adenoviras cd ngudn gdc tit ngudi, virng tigp nhan
gen khang nguyen nay cd thg gai vao do doan DNA
ngoai lai dai dgn 7,5 kb. BSng
each
su dung PCR
nhan gen ElA de kigm tta an toan ddi vdi vector tai
td hgp, ngu khdng cd san phim (am tinh) chiing to
khdng cd su ttao ddi cheo hdan nguygn

EI
A vdi
adenoviras tap nhiem tit mdi traang tu nhien (Zhang
etal,
1995).
Dg hdan thien cdng nghe vector HAd5
adenoviras tai td hgp, can cd cac ngudn nguygn lieu
sau: i) DNA plasmid chira he gen adenoviras
nhuge
do HAd5 {plasmid); ii) DNA plasmid chiia hop gen
khang nguyen
{plasmid);
iii) Cac ddng tg bao E.
coU
dan thuan dg chuyen nap luu giii cac plasmid nay
{ddng ti bdo E.
coli);
iv) Ddng tg bao E. coli dac
thii
chimg
BJ5183
de gay
ddng.nhigm
tao plasmid
adenoviras tai td hgp {ddng te bdo E.
coli);
v) Cac
enzyme gidi han dac chung
Pmel
va Pad dg thao tac

{enzyme gidi hgn); vi) Ddng tg bao dgng vat chiing
HEK293 hoac PER.C6 (cho adenoviras dgng vat)
hay Hepatoma (cho adenoviras chim) dg tigp nhan
DNA tai td hgp adenoviras va khang nguygn, tao hat
viras day du {ddng ti bdo ddng
vdt);
vii) Cac nguyen
vat lieu dung mdi phu ttg khac {vgt lieu mdi truang)
(Danthinne, Imperiale, 2000).
Cd thi mo td vdn tdt nhu sau (ddi vdi gen VP2
ciia
virus Gumboro):
Bu-6-c
1. Gen khang nguygn VP2
(1356
bp) cua
viras Gumboro thu nhan bing cap mdi dac hieu (Le
Thanh Hda, 2003), sau khi cit bing enzyme gidi han
dugc gai
vao "hop
gen
ma"
ngay sau chudi promoter
cua CMV; rdi toan bd
'"hop
gen
ma"
dugc gin vao
DNA cua plasmid pShuttle tai vi tri cac digm cit
tuang ling de tao ngn pShuttle-VP2. Gen VP2 dugc

dinh vi tai vimg DNA thuoc "tay trai" (left arm) cua
he gen adenoviras. Plasmid pShuttle-VP2 dugc
chuygn nap vao ddng E.
coU
don thuin (DH5a) va
tach chiet DNA
pShuttle-VP2,
chuin hi cho thao tac
tigp theo.
Huge
2. Plasmid vector adenoviras (HAd5) gdm
33,5 kb gpi
\apAdEasy-l
vector, do hang Stratagene
thigt kg
va
cung cip. Sau khi mua vg, DNA cua
pAdEasy-1
vector dugc chuygn nap vao ddng E.
coU
dan thuan (DH5a) va tach chigt DNA
pAdEasy-1
vector, chuan bi cho cac thao tac rigp theo
1
Bu-6-c
3. DNA plasmid pShuttle-VP2 duac cdt
276
Tgp chi Cdng nghe Sinh hoc
7(3):
269-

283,
2009
bang
ertzyme
Pmel, loai bd phin vector, chi lay doan
DNA gidi han ttong digm cit cua Pme\ cd chira gen
VP2 (gpi
la
DNA-VP2(Pme\)).
Chuin bi tg bao E.
coU
ddng
BJ5183.
Liy DNA plasmid
pAdEasy-1
va
doan DNA-VP2 {Pmel) cho vao dng tg bao E. coh
ddng
BJ5183
rdi thuc hien chuygn nap gay ddng
nhiim (homologous recombination) bang phuang
phap xung dien (electtoporation) dg tao ra plasmid
adenoviras tai td hgp pAdEasy-VP2. Tach chigt
DNA pAdEasy-VP2 chuan hi cho thao tac tigp theo.
ftuij/
'-•••

Plasmid vector
adenovirus
.Cac vung

trao doi
,,
- cheo tai to
hop
Cat
mif
vong bang Pad
LIXR Proffioter
ABC
I fin hieu tao
capsid
gen khang nguyen
D-JHT-C
Adenowral
DNA
(adenovirus vector)
^
©
Y
Gay nhiem te
bdo
HEK293
SAN XUAT
^
VACCINE
^'^
RITR
rati
Hinh 5. Cong nghe tao vector adenovirus tai to hgp chira gen khang nguyen VP2
(tir

virus Gumboro gay suy giam mien dich
gia cam), su dung he thong
AdEasy™
Adenoviral Vector System (Stratagene).
277
'9(>0£,fiS<£-<?d£:(f.)r
Lg Thanh Hda
Bu'O'c 4. DNA plasmid pAdEasy-VP2 dugc cdt
bdng enzyme Pad, loai bd phan vector, chi lay doan
DNA gidi han ttong digm cat cua Pad cd chita gen
VP2 va DNA cua adenoviras, ggi la DNA-VP2-
LITR/RITR(Pad)
mach thing. Chuin hi ti bdo ddng
vdt ddng HEK293. Liy DNA-VP2-
LITR/RITR(PacI))
hdn hgp vdi tg bao HEK293
ttong dung mdi thich hgp, sau do cho mdi tradng
nudi cay tg bao va nudi dudng. Cudi cirng nudi cay
ttong 7-10 ngay va chgn lgc adenoviras tai td hgp
bing phuang phap
ilp
mat thach (plaque forming
method). Sau khi chuan do, adenoviras
nhuge
ddc tai
td hgp chiia gen VP2, ggi la vector adenovirus-VP2,
hdan toan la mgt loai viras sdng nhan len tdt ttgn
mdi tradng tg bao HEK293 hoac tuong duong.
Birgc
5. Gidng vector adenoviras-VP2 dugc bao

quan, nudi cay dg san xuat viras lam vaccine theo
quy trinh cdng nghi ti bdo thudng quy (Hinh 5).
MOT
SO
ITNG
DUNG ADENOVIRUS TAI TO
HOP
LAM
VACCINE
Adenoviras tai td hgp lam vaccine cd kha nang
san sinh dap img mign dich dich thg, mien dich trang
gian te bao va thich
iing
hap phu lgn tg bao nigm mac
he hd hap va he tigu hda san sinh mign dich nigm
mac (Amberg, 2009). He thdng dan traygn
adenoviras da dugc lam vector vaccine ddi vdi nhigu
benh ngudi va gia
sue,
gia cam, trudc hgt phai kg
dgn dich hach Yersinia pestis, nhiet than Bacillus
anthracis, vi khuan lao, sdt xuat huygt Dengue, sdt
xuat huygt Ebola, sdt xuat huygt Dengue da type, hpi
chirng suy giam mign dich HIV/AIDS d ngudi va
khi,
hpi chung hd hap viras cip d ngudi SARS ciing
nhu nhieu tac nhan gay benh khac d ngudi. Ddi vdi
dgng vat, nhigu loai vaccine ttgn nen adenoviras da
dugc nghign cim va dua vao sir dung
iihu

vigm nao
tuy traygn nhigm ngua, cum A/H5N1 (Gao et al,
2006),
viem phg quan
truygn
nhiem
IBV,
Gumboro
viras (Sheppard et al, 1998; Francois et al, 2004),
hgi chiing rdi loan sinh san va hd hip (tai xanh) d
lgn va nhigu
iing
dung vaccine khac cho gia
siic,
gia
cam (Ferreira et al, 2005). He thdng din traygn
adenoviras cflng dugc dinh hudng sit dung lieu phap
gen phdng chdng ung thu (Hartman et al, 2008),
digu tri ung thu tit tg bao gdc, digu tri benh ty thg,
dinh hudng kich
iing
mign dich (Rittner et al, 2007),
san xuat khang thg don chudi scFv (single chain
fragment variable) va bieu hien khang the don chudi
ttong tg bao co thg (Vellinga et al, 2007) cung nhu
dinh hudng pha bd gen thdng qua ca che can thiep
cila
RNAi (Grimm, Kay, 2006).
Cd thg kg dgn mgt sd
iing

dung HAd5 lam
vector cho vaccine nhu sau:
- Vaccine HAd5 vector doi vdi viras Ebola kich
thich sinh miln dich bao hg tdt khi cdng cudng dgc
bang viras Ebola va loai dgng vat thi nghiem gin
ngudi (primates) (Patel et al, 2007).
- Vaccine HAd5 vector ddi vdi viras HIV-1
chita gen khang nguygn env cd kha nang kich thich
mign dich bao hg chdng lai viras HIV khi thu
nghiem ttgn khi rhesus va khi baboon (Gomez-
Roman et al, 2006).
- Vaccine HAd5 vector mang gen khang nguygn
cua vi khuan nhiet than
{Bacillus
anthracis) cho kha
nang bao hd hieu qua ddi vdi vi khuan nhiet than
cudng dgc (Kasuya et al, 2005).
- Vaccine HAd5 vector mang gen viras hpi
chiing hd hap cap tinh (SARS) thuoc loai
Coronaviras cho dap
iing
mign dich dac hieu tdt khi
thil
nghigm ttgn chugt BALB/c va khi Rhesus
macaque (Ma et al, 2006).
- Vaccine HAd5 vector doi vdi viras H5N1
mang gen H5 da cho mign dich va bao hg tdt ttgn ga
va chugt/chdn ferret khi cdng cudng dgc bang chung
A-VN-I203(04)(H5NI) (Gao
etal,

2006).
- He thdng HAd5 vector ciing cd thg cdn dugc
sit dung nhu la mgt cdng cu lieu phap mien dich
(Rittner et al, 2007), chdng ung thu (Hartman et al,
2008;
Ribacka, Hemminki, 2008), dieu tti benh ty
the (Alesci et al, 2007), san xuit khang thg dan
chudi scFv (single chain fragment variable) va bigu
hien khang thg dan chudi ttong tg bao co thg
(Vellinga et al, 2007), dinh hudng pha bd gen thdng
qua
CO
chg can thiep cua RNAi (Grimm, Kay, 2006).
Ddi vdi adenoviras loai chim, do cd nhiing dac
tinh vector thuan lgi, FAdl, FAd8, FAd9 va
FAdlO
la cac he thdng dugc sit dung nhigu nhit lam vaccine
d gia cam. Cu thg:
- Vector tai td
hgp
FAdl mang gen VP2 cua
viras Gumboro cung cip dugc mign dich bao hg
hdan toan khi cdng cudng dgc vdi chiing Gumboro
cudng ddc (Francois et al, 2004).
- Vector
FAdl
cung dugc kigm nghiem ddi vdi
lieu phap gen chdng ung thu tten md hinh chugt
chdng lai khdi u melanoma dudi da chudt
(Shashkova et al, 2005).

278
Tgp chi Cdng nghi Sinh hoc 7(3): 269-
283,
2009
- FAd8 tai td hgp cd hieu qua nhit hien nay la
vaccine vector chiia gen SI cua viras vigm phe quan
traygn nhilm (IBV) (Johnson et al, 2003).
'
- FAd8 vector chiia gen kich
iing
miln dich
(cytokine), mang gen interferon y
(IFN-
y)
cua ga da
dugc sit dung dg dan trayen cytokine cd kha nang
tang cudng miln dich rit cao
qhdng
lai cau triing
(Johnson et al, 2000).
- FAd9 da dugc nghien
ciiu
thigt kg thanh cdng
khung vector va dang tign hanh lap rap cac gen
khang nguyen
chil
dinh (Ojkic, Nagy,
2003;
Conedor et al, 2006; 2008). Nhdm nghign cim tai
Dai hpc Guelph (Ontario, Canada) da hdan thien he

thdng vector va plasmid con thoi ttong nghien
ciiu
phat trign he thdng vector adenoviras cho gia cam.
Chiing tdi (Vien Cdng nghe sinh hgc) da thigt lap
mdi quan he hgp tac vdi Dai hpc Guelph (Ontario,
Canada) ttong dinh hudng sit dung FAd9 lam khung
cho tai td hgp vector lam vaccine vdi gen khang
nguygn VP2
cua
viras Gumboro gay suy giam mign
dich d gia cam va kich
iing
mign dich vdi cac gen
cytokine.
-
FAdlO
vector tai td hgp cung da dugc thigt kg
mang gen VP2 cua viras Gumboro, bang
each
gai
vao he gen d vi tri so 90,8 den 100 mgt bg phan gen
bigu hien VP2 ngay
phia
trudc
ciia
cau tnic lap, cd
hieu luc tdt khi dung qua dudng niem mac (Sheppard
e/a/.,'l998).
,
„,,,

,
. ,,
VAI NET KET LUAN VA DINH
HU6NG
iHSfG
DIING ADENOVIRUS VECTOR
Cimg vdi mgt sd he thdng vector viras khac,
vector dua ttgn adenoviras dang phat huy nhiing thg
manh cua mgt loai hinh vector linh hoat ttong nhigu
ITnh
vuc ling dung khac nhau (Lg Thanh Hda, 2006;
Amberg, 2009; Singh, Kostarelos, 2009). Mgt ttong
nhiing lgi thg ldn nhat cua adenoviras vector la
chiing cd kha nang xam nhap va nhan lgn (ngu cd)
ttong cac loai tg bao nigm mac dudng rapt va ho hap,
khdng gay nguy higm vat chu va lai cd uu digm kich
thich mign dich nigm mac (Santosuosso et al, 2005;
Amberg, 2009). Cflng do tinh dac thu sit dung thu
thg CAR vdi su ttg giiip tin hieu
integrin,
vaccine cd
adenoviras lam khung dugc sit dung vdi lgi thg rit
ldn qua dudng nigm mac (mat, mui, mieng), khdng
cin kim tigm.
Vl
nguygn tic, adenoviras tai td hgp
lam vaccine phai nhan len tdt dg cung cap nguygn
lieu san xuit vaccine va cd kha nang gay miln djch
tdt cho ddi tugng. Mgt lgi thl khac ttong
iing

dung
lieu phap gen la adenoviras cd kich thudc be, hat
viras hoan chinh, ngn chung dg dang tigp can tg bao
ung thu hay te bao dich khac vdi nhiem vu dan du
khang thg hay chat dgc lieu phap, hoac thudc digu tri
dg thuc hien kim ham hoac tigu diet, ngoai ra,
adenoviras dugc ling dung nhu la mgt loai vector
nano sinh hgc ttong y hgc va chan doan (Evans,
Hearing, 2002; Thompson, 2008; Singh, Kostarelos,
2009) (Hinh 6).
Hinh 6. Mo hinh adenovirus vector da dung trong y - sinh
hpc. Ghi chu: (a) Tai tao he gen bang
each
cai vao gen
ngoai lai trinh dien san pham la khang nguyen (antigen)
thanh phan capsid bi mat hay cytokine hoa tan; (b) Gan
carbohydrate thanh phin nguon goc ti bao vi khuan
sii
dung lam bo trg (adjuvant); (c) Cong hgp peptide khang
nguyen vao diu mut angten kich thich mien
dich;
(d) Bien
doi ban chit diu mut angten (fiber knob) bang cong nghe
gen,
nham tang
cugng
hap phu adenovirus va hoat hoa
APC kich thich mien djch cua vaccine. (Nguin: Singh,
Kostarelos, 2009).
Adenoviras vector la nhan td tich

cue
tham gia
ttong ba
linh
vuc
iing
dung, han han nhigu loai
vector khac dd la tao vaccine the he mdi, bigu hien
cytokine kich
iing
mign dich va lieu phap gen dieu tri
benh higm ngheo (Johnson et al, 2000; Ferreira et
al, 2005; Hartman et al, 2008). Y ttidng bign ddi
hat adenoviras ttd thanh cdng cu nhu la mgt phan tit
nano sinh hpc da dung (nanoparticle) ngay nay da trd
thatih hien thuc (Singh, Kostarelos, 2009). Chign
luge
tan dung adenoviras dugc thuc hien tao ngn hat
nano sinh hpc
iing
dung, ca vg bign ddi bgn ttong he
gen (tai tao) thdng qua cdng nghe gen tai td hgp va
gan ket protein bg mat thdng qua cdng nghe hda sinh
mien dich.
Cd thg tdm tat kg dgn mdt sd hudng nhu sau:
i) Thiit ki he gen thieu ndng frong dd gen khang
279
i.>(:i
:/-DT
A

v\'
Lg
Thanh Hda
nguygn hoac cytokine dugc cai vao vi tti thich hgp
dg bigu hien protein khang nguygn la thanh phin
capsid bg mat cd tac dung lam vaccine gay mien dich
(Hinh 6-a) (Singh, Kostarelos, 2009);
': .•
ii) Gdn carbohydrate cd thanh phan lysine dinh
kgt lgn capsid, dd la cac phiic hgp dudng hoac
polysaccharide dan xuat tit thanh tg bao vi khuan cd
tac dung nhu la chat bd ttg (adjuvant) de tang cudng
trinh dien khang nguygn cho tg bao APC (antigen-
presenting cells), mat khac ngan can tuang tac bg
mat viras vdi protein huyet thanh (Hinh 6-b) (Singh,
Kostarelos, 2009);
iii) Trlnh dien peptide khdng nguyin bang
each
gan cpng hgp (conjugate) vao dau
miit
ciia
protein
angten (fiber knob), vi tti quygt dinh tinh kich thich
mign dich tdi da cua viras (Hinh 6-c) (Singh,
Kostarelos, 2009);
iv) Biin ddi tdi td hop gen ddu
mitt
angten thay
ddi thanh phan tao digu kien hap phu hudng dich tdt
ddi vdi APC kich thich mien dich hoac tg bao dich

(ung thu) trong lieu phap gen, mat khac cd tac dung
tang cudng mien dich ((Hinh 6-d) (Singh,
Kostarelos, 2009);
v) Thiit ki ddn truyin RNAi pha bd gen ddi
iing
lam cam lang hoac vd hieu gen gay benh hoac gen
"ddc"
cua tac nhan dgc hai (Grimm, Kay, 2006)
Cimg vdi khai
thae
nhigu mat cua adenoviras
trgn thg gidi, tai Viet Nam, nhihig nghign
ciiu
iing
dung adenoviras vector dau tign cflng dang dugc tiep
can mpt
each
cd chgn lgc, nham phat huy lgi thg tao
vaccine va kich thich mign dich, dac biet ddi vdi gia
sue
gia cam.
Loi cam on:
Chiing
tdi cdm on Bd Khoa hoc vd
Cdng nghi hd tra kinh phi cho di tdi cdp nhd nudc
KC04.24/06-10 (2009 - 2010) do PGS. TS. Le Thanh
Hda chit nhiem di hodn thdnh cdng trinh ndy.
TAI
LIEU
THAM

KHAO
Alesci S, Abu-Asab M, Perera SM, Tsokos M, Morris JC,
Pacak K (2007) Mitochondrial localization of human
recombinant adenovims: from evolution to gene therapy.
Neuroimmunomodulat 14(5): 221-223.
Anderson RD, Haskell RE, Xia H, Roessler BJ, Davidson
BL (2000) A simple method for the rapid generation of
recombinant adenovims vectors. Gene Ther 7(12): 1034-
1038.
Amberg N (2009) Adenoviras receptors: implications for
tropism, treatment and targeting. Rev Med Virol 19(3):
165-178.
Review.
Bangari DS, Mittal SK (2006) Development of nonhuman
adenoviruses as vaccine vectors. Vaccine 24(7): 849-882.
Review.
Barouch DH, Nabel GJ (2005) Adenovirus vector-based
vaccines for human immunodeficiency virus type
1.
Hum
Gene Ther 16(2): 149-156.
Benko M, Harrach B, Both GW, Russell WC, Adair BM,
Adam E, de Jong JC, Hess M, Johnson M, Kajon A, Kidd
AH, Lehmkuhl HD, Li QG, Mautner V,
Pring-Akerblom
P,
Wadell G (2005) Family Adenoviridae. In: Virus
Taxonomy. Fauquet CM, Mayo MA, Maniloff J,
Desselberger U, Ball LA (Eds).
Vlllth

Report of the
Intemational Committee on Taxonomy of Vimses.
Elsevier, New York:
213-228.
Boyer JL, Kobinger G, Wilson JM, Crystal RG (2005)
Adenoviras-based genetic vaccines for biodefense. Hum
Gene Ther
16(2);
157-168. Review.
Brave A, Ljungberg K, Wahren B, Liu MA (2007)
Vaccine delivery methods using viral vectors.
Moi
Pharmacol4{l):
18-32. Review.
Bran A, Albina E, Barret T, Chapman DA, Czub M, Dixon
LK,
Keil
GM,
Klonjkowski
B, Lepotier MF, Ortego J,
Richardson J, Takamatsu HH (2008) Antigen delivery
systems for veterinary vaccine development: Viral-vector
based delivery systems.
Vaccine
26:
6508-6528.
Bunchen-Osmond C (Ed.) (2003)
00.001.
Adenoviridae.
In:

ICTVdB
- The Universal Virus Database, version 3.
ICTVdB Management,
Tiie
Earth Institute and Department
of Epidemiology, Mailman School of Public Health,
Columbia
University,
New York,
USA.
•,:,,,•,
Corredor JC, Garceac A,
Krell
PJ, Nagy E (2008)
Sequence comparison of the right end of fowl adenoviras
genomes.
F/n/5
Ge«e5
36(2): 331-344.
, ,:,
«,,,
Corredor JC, Krell PJ, Nagy E (2006) Sequence analysis of
the left end of fowl adenoviras genomes. Vims Genes 33:
3095-3106.
.:
,
.• .• ,
Curiel DT, Douglas JT (Ed.) (2002) Adenoviral vectors for
gene therapy. Academic Press.
Danthinne X, Imperiale MJ (2000) Production of first

generation adenovims vectors: a review. Gene Ther
7-
1707-1714.
Evans JD, Hearing P (2002) Adenoviras replication. In:
Adenoviral vectors for gene therapy. Eds Curiel DT,
Douglas JT. Academic Press: 39-70.
Fallaux FJ, Bout A, van der
Velde
I, van den WoUenberg
DJ, Hehir KM, Keegan J, Auger C, Cramer SJ, van
Ormondt H, van der Eb AJ, Valerio D, Hoeben RC (1998)
New helper cells and matched early region
1-deleted
280
Tgp chi Cdng nghi Sinh hoc 7(3): 269- 283, 2009
adenoviras vectors prevent generation of
rephcation-
competent adenovirases. Hum Gene
Ther9:
1909-1917.
Fallaux FJ, Hoeben RC (2001) Safety of recombinant
adenoviruses produced on
adenovinis-transformed
human cells.
Dev
Biol (Basel)
106:489^96;
discussion
497:
501

-511.
Fallaux FJ, Kranenburg O, Cramer SJ, Houweling A, van
Ormondt H, Hoeben RC, van der Eb AJ (1996)
Characterization of
911:
a new helper cell line for the
tittation
and propagation of early region
1-deleted
adenoviral vectors. Hum Gene
Ther
1(2)'.
215-222.
Ferreira TB,
Alves
PM, Aunins JG, Carrondo MJ (2005)
Use of adenoviral vectors as veterinary vaccines. Gene
Ther 12 Suppl 1:
73-83.
Review.
Francois A, Chevalier C, Delmas B, Eterradossi N, Toquin
D,
Rivallan G, Langlois P (2004) Avian adenoviras CELO
recombinants expressing VP2 of infectious bursal disease
viras induce protection against bursal disease in chickens.
Foccme
22(17-18): 2351-2360.
Gao GP, Engdahl
RK,
Wilson JM (2000) A cell line for

high-yield production of El-deleted adenoviras vectors
without the emergence of replication-competent viras.
Hum Gene Ther
\\:2\'i-2\9.
Gao W,
Soloff
AC, Lu X, Montecalvo A, Nguyen DC,
Matsuoka Y, Robbins PD, Swayne DE, Donis RO, Katz
JM,
Barratt-Boyes SM, Gambotto A (2006) Protection of
mice and poultry from lethal H5N1 avian influenza viras
through adenoviras-based immunization. J Virol 80(4):
1959-64.
Gomez-Roman VR, Grimes GJ Jr, Potti GK, Peng B,
Demberg T, Gravlin L, Treece J, Pal R, Lee EM, Alvord
WG, Markham PD, Robert-Guroff
M
(2006) Oral delivery
of
repUcation-competent
adenoviras vectors is well
tolerated by
SIV-
and
SHFV-infected
rhesus macaques.
Vaccine
24(23):
5064-5072.
Grimm D, Kay MA (2006) Therapeutic short hairpin RNA

expression in the liver: viral targets and vectors. Gene Ther
13(6):
563-575. Review.
Hartman ZC, Appledom DM, Amalfitano A (2008)
Adenoviras vector induced innate immune responses:
Impact upon efficacy and toxicity in gene
therapy
and
vaccine applications.
Virus
Res 132(1-2): 1-14.
Hutchins B (2002) Development of a reference material for
characterizing adenoviras
vectors.
Bioprocess
J1:
25-28.
Impler JL (1995) Adenoviras vectors as recombinant viral
vaccines
Vaccine
13(13):
1143-1151.
Johnson MA, Pooley C, Ignjatovic J, Tyack SG (2003) A
recombinant fowl adenoviras expressing the Sl gene of
infectious bronchitis viras protects against challenge with
infectious bronchitis viras.
Vaccine
21(21-22): 2730-2736.
Johnson MA, Pooley C, Lowenthal JW (2000) Delivery of
avian cytokines by adenoviras vectors. Dev Comp

Immunol
24(2-3):
343-354.
Kasuya K, Boyer JL, Tan Y, Alipui DO, Hackett NR,
Crystal RG (2005) Passive immunotherapy for anthrax
toxin mediated by an adenoviras expressing an anti-
protective antigen single-chain antibody.
Moi
Ther
11(2):
237-244.
Le Goff F, Mederle-Mangeot I, Jestin A, Langlois P
(2005) Deletion of open reading frames 9, 10 and
11
from
the avian adenoviras CELO genome: effect on
biodistribution and humoral responses. J Gen Virol 86(7):
2019-2027.
Le Thanh Hoa (2003) Sinh hoc phdn
tie
Gumboro,
nghien
ciru img dung
tgi
Viet Nam. Nha xuat ban Nong nghiep,
Ha Npi, Viet Nam.
Le
TTianh
Hoa (2006)
ChiSn luge

nghien cim
iing
dung
viras vector tai to hgp trong san xuat vaccine the he moi.
Tgp chi Cong nghe Sinh hoc
4(4):
397-416.
T6ng
quan.
Lewis JA, Brown EL, Duncan PA (2006) Approaches to
the release of a master cell bank of PER.C6 cells; a novel
cell substrate for the manufacture of human vaccines. Dev
Biol (Basel 123: 165-176; discussion 183-197.
,
Liniger M, Zuniga A, Nairn HY (2007) Use of viral
vectors for the development of vaccines. Expert Rev
Faccwei
6(2): 255-266. Review. .,
_,

Ma C, Yao K, Zhou F, Zhu M (2006) Comparative
immunization in BALB/c mice with recombinant
replication-defective adenoviras vector and DNA plasmid
expressing a SARS-CoV nucleocapsid protein gene. Cell
Moi Immunol
3{6):
459-465.
Manrabia SC, Lazaro E (2006) Viral evolution. Phys Life
i?ev
3(2): 65-132.

Marques JT, Carthew RW (2007) A call to arms:
coevolution of animal virases and host innate immune
responses. Trends
Genet
23(J):
359-364.
Meulemans G, Couvreur B, Decaesstecker M, Boschmans
M, Van Den Berg TP (2004) Phylogenetic analysis of fowl
adenovirases.
^vfa«
Pa?/!o/33(2):
164-170.
Michou
Al,
Lehrmann H, Saltik M, Gotten M (1999)
Mutational analysis of the avian adenoviras CELO, which
provides a basis for gene delivery vectors. J Virol 73(2):
1399-1410.
Nemerow GR (2002) Biology of adenoviras cell entry. In:
Adenoviral vectors for gene therapy. (Eds) Curiel DT,
Douglas JT. Academic Press: 19-38.
Nemerow GR, Stewart PL (1999) Role of
alpha-v-
integrins in adenoviras cell entry and gene delivery.
Microbiol
Moi
Biol Rev 63(3): 725-734.
Nichols WW, Lardenoije R, Ledwith
BJ,
Brouwer K,

Manam S, Vogels R, Kaslow D, Zuidgeest D, Belt AJ,
Chen L, van der Kaaden M, Galloway SM, Hill RB,
281
•(f.)t>v>vU\t\u
Lg Thanh Hda
Machotka SV, Anderson CA, Lewis JA, Martinez D,
Lebron J, Russo C, Valerio D, Bout A (2002) Propagation
of adenoviral vectors: use of PER.C6 cells. In: Adenoviral
vectors for gene therapy. (Eds) Curiel DT, Douglas JT.
Acadernic Press: 129-166.
Ojkic D, Nagy E (2001) The long repeat region is
dispensable for fowl adenoviras replication in vitro.
Virology
2%3{2):
197-206.
Ojkic D, Nagy E (2003) Antibody response and viras
tissue distribution in chickens inoculated with wild-type
and recombinant fowl adenovirases.
Vaccine
8(22): 42-48.
Patel A, Zhang Y, Croyle M, Tran K, Gray M, Strong J,
Feldmann H, Wilson JM, Kobinger GP (2007) Mucosal
delivery of adenoviras-based vaccine protects against
Ebola viras infection in mice. J Infect Dis 196 Suppl 2:
S413-420.
Ribacka C, Hemminki A (2008) Virotherapy as an
approach against cancer stem cells. Curr Gene Ther 8(2):
88-96.
Rittner K, Schreiber V, Erbs P, Lusky M (2007) Targeting
of adenoviras vectors carrying a tumor cell-specific

peptide: in vitro and in vivo studies. Cancer Gene Ther 14
(5):
509-518
Santosuosso M, McCormick S, Xing Z (2005) Adenoviral
vectors for mucosal vaccination against infectious
diseases.
Viral
Immunol 18(2):
283-291.
Review.
Seth P (2000) Adenoviral vectors. In: Cancer Gene
Therapy: Past Achievements and Future Challenges,
Habib (Ed.). Kluwer Academic/Plenum Publishers, New
York, 2000.
Shashkova EV, Cherenova LV, Kazansky DB, Doronin K
(2005) Avian adenoviras vector CELO-TK displays
anticancer activity in human cancer cells and suppresses
established murine melanoma tumors. Cancer Gene Ther
12:
617-626.
Shaw G (since 2002) A HEK293 Cell Database:
.html
Sheppard M, Wemer W, Tsatas E, McCoy R, Prowse S,
Johnson M (1998) Fowl adenoviras recombinant
expressing VP2 of infectious bursal disease viras induces
protective immunity against bursal disease. Arch Virol
143(5):
915-930.
Singh R, Kostarelos K (2009) Designer adenovirases for
nanomedicine and nanodiagnostics. Trends Biotechnol

27(4):
220-229.
Souza AP, Haul L,
Reyes-Sandoval
A, Pinto AR (2005)
Recombinant virases as vaccines against viral diseases.
Braz J Med Biol
Res
38(4): 509-522.
Tatsis N, Ertl HC (2004) Adenovirases as vaccine vectors.
Mo/raer
10(4): 616-629.
Thompson DH (2008) Adenoviras in a synthetic
membrane wrapper: an example of hybrid vigor? ACS
iVawo
2(5): 821-826.
Vellinga J, de Vrij J, Myhre S,
Uil
T, Martineau P,
Lindholm L, Hoeben RC (2007) Efficient incorporation of
a functional hyper-stable single-chain antibody fragment
protein-IX
fusion in the adenovirus capsid. Gene Ther
14(8):
664-670.
Vignuzzi M, Stone JK, Arnold JJ, Cameron CE, Andino R
(2006) Quasispecies diversity determines pathogenesis
through cooperative interactions in a viral population.
Nature 439(7074): 344-348.
Xu Q, Arevalo MT, Pichichero ME, Zeng M (2006) A

new complementing cell line for replication-incompetent
El-deleted
adenoviras propagation. Cytotechnology 51:
133-140.
Zhang WW, Kock PE, Roth JA (1995) Detection of wild-
type contamination in a recombinant adenoviral
preparation by PCR. Biotechniques 18: 444-447.
Zhang Y, Bergelson JM (2005) Adenoviras Receptors. J
Viroll9{\9):
12125-12131.
Zhu J, Huang X, Yang Y (2007) Innate immune response
to adenoviral vectors is mediated by both Toll-like
receptor-dependent and -independent pathways. J Virol
81(7):
3170-3180.
ADENOVIRUS VECTOR SYSTEM: A POTENTIAL TOOL FOR INTRODUCING
ANTIGENIC GENE IN PRODUCTION OF NEW GENERATION VACCINES
,
'•!'
,f.:;!^l!lj|#'
0, •r;:.!':bllifb
Le Thanh Hoa*
Institute of Biotechnology
SUMMARY
Viral vector based vaccines generated by genetic engineering are able to produce three kinds of immune
Author for correspondence: Tel/Fax: 84-4-37567297; E-mail:
imibtvn(a),smail.
com
282
Tgp chi Cdng nghe Sinh hoc

7(3):
269-
283,
2009
responses: humoral immune response, cell-mediated immune response and mucosal immune response.
Administrative routes for viral vector based vaccines are feasible over other ones, of which the biggest
advantage for these kinds of vaccines is easily to introduce antigen to animal population in the simplest way
without needle; and is cost-effective by the alimentary (by feeding/drinking) and respiratory (by aerosol)
application. The adenoviral vector systems are potential sources to provide common vectors for biomedical
usage as gene-transferring vehicles: for new generation vaccines to induce immunity; for expression of
cytokines in enhancing immunity; for RNAi (RNA interference) to silence the target genes; and particularty,
for genetic therapy as targeting vectors widely used against cancerous and contagious diseases. There are a
number of adenovims based vectors to be constracted as antigenic transferring tools. In terms of materials,
three initiative kinds required include source of plasmid DNA originated from genome of a donor adenoviras;
source of plasmid DNA vector used as a vehicle to shuttle the target gene(s); and accessory components
including bacterial and mammalian cell systems for assemblying vaccine-candidate recombinant adenovirases.
In terms of principle, a vaccine-candidate recombinant adenoviras must meet the requirements that they well
replicate in permissive cells for provision of high quantity/quality for vaccine production; and is able to induce
immunity (immunogenicity) in immunization of the particular vaccines. In this paper, we introduce the most
characteristic features of adenovirases in the family Adenoviridae; the most basic principles and methodologies
for generation of a vaccine-candidate recombinant adenovirus habouring an antigenic gene; and the
successfiilly
constracted adenoviras-based vectors for a number of recombinant vaccines for human and
animals.
Keywords: Adenovirus, cell-mediated immune response, humoral immune response, mucosal immune
response,
recombinant,
new
generation
vaccine

iiiv
!i<>.
283

×