Kinh tế lượng - Chương 14

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khóa 2003-2004

Phương pháp phân tích
Bài đọc

Nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng
Chương 14: Thực hiện một đề tài thực nghiệm

Ramu Ramanathan
1
Thục Đoan/Hào Thi
CHƯƠNG 14

Thực Hiện Một Đề Tài Thực Nghiệm


Trong Chương 1, chúng tôi đãû mô tả tổng quát các bước tiến hành một nghiên cứu thực
nghiệm, từ việc xác đònh vấn đề nghiên cứu đến diễn dòch kết quả. Mặc dù phần lớn các
chương trình bày những ứng dụng minh họa dưới dạng các đề tài nhỏ, sinh viên sẽ học được
nhiều hơn về kinh tế lượng từ một đề tài thực nghiệm hoàn chỉnh hơn là từ hàng tá bài giảng.
Chương này sẽ trình bày sâu hơn từng bước đã đề cập trong Chương 1. Nếu giảng viên yêu
cầu thực hiện một đề tài thực nghiệm, sinh viên nên nghiên cứu chương này trước, đặc biệt là
những phần về thiết lập vấn đề nghiên cứu, xác đònh mô hình xuất phát dạng tổng quát và
thu thập dữ liệu.
Như có người đã kết luận, không có cách duy nhất để tiến hành một nghiên cứu thực
nghiệm và không có một công thức kỳ diệu nào có thể áp dụng. Thực hành là cách duy nhất
để học các bước bằng cách ứng dụng vào nghiên cứu và phát triển trực giác cần thiết để
nhận đònh các kết quả và các kết luận rút ra. Vì vậy chương này chỉ có thể đưa ra những
hướng dẫn chung và các gợi ý để thực hiện.

14.1 Chọn đề tài

Nếu bạn là một nhà nghiên cứu chuyên nghiệp, vấn đề nghiên cứu thường được xác đònh
bởi yêu cầu của công việc và/hoặc do cấp trên chỉ đònh. Ví dụ, một trong những nhiệm vụ
chính của nhà phân tích trong bộ phận dự báo của ngành điện lực là ước lượng liên hệ giữa
nhu cầu về điện và các yếu tố ảnh hưởng như thời tiết và tiêu thụ theo mùa, giá điện, thu
nhập, loại máy móc gia dụng, đặc điểm đòa lý, công nghiệp của nơi phục vụ …v.v. Mối liên
hệ ước lượng sau đó sẽ được dùng để tính các giá trò dự báo lượng điện. Các giá trò dự báo
này được ngành điện lực tiểu bang xem xét để quyết đònh cấu trúc giá mới như thế nào và
có cần phải xây dựng thêm nhà máy năng lượng mới để đáp ứng nhu cầu người dân trong
khu vực hay không. Trong ví dụ này, dễ dàng nêu ra vấn đề nghiên cứu là liên hệ giữa nhu
cầu điện với các yếu tố ảnh hưởng đến nhu cầu này, và phát ra các dự báo.
Tuy nhiên, nếu bạn là sinh viên học môn kinh tế lượng, giảng viên có thể yêu cầu
bạn thực hiện một đề tài thực nghiệm và có thể sẽ không chỉ ra đề tài cụ thể nào cần quan
tâm nghiên cứu. Nhiệm vụ đầu tiên của sinh viên là chọn một đề tài để nghiên cứu, việc
này thường dẫn đến xuất hiện một câu hỏi “Tôi sẽ làm gì và bắt đầu như thế nào?”. Để trả
lời câu hỏi này, hãy xem phần sau đây. Trước khi học môn kinh tế lượng, không nghi ngờ
gì bạn đã học các môn kinh tế khác, một số có thể ở trình độ cao. Bạn đã học nhiều lý
thuyết về hành vi kinh tế của một chủ thể và mối liên hệ giữa các biến kinh tế. Vậy hãy tự
hỏi những liên hệ lý thuyết nào bạn đã học cần được ước lượng thực nghiệm và những lý
thuyết nào có thể đưa vào kiểm đònh trong thực tế. Trong những môn học bạn đã học, có
thể đã có những buổi thảo luận về một vấn đề hoặc về nghiên cứu của một người nào đó
khiến bạn quan tâm. Đó là những vấn đề có thể xem xét. Những giáo sư dạy bạn trước
đây có thể rất sẵn lòng giúp bạn tập trung vào một vấn đề nghiên cứu, nhưng không nên
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khóa 2003-2004

Phương pháp phân tích
Bài đọc

Nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng
Chương 14: Thực hiện một đề tài thực nghiệm

Ramu Ramanathan
2
Thục Đoan/Hào Thi
phụ thuộc vào họ hoặc tranh thủ sự nhiệt tình của họ. Một số lónh vực có thể quan tâm
sau
1
:

1. Kinh tế vó mô: Ước lượng một hàm nhu cầu về tiêu dùng hoặc đầu tư hoặc về tiền tệ.
Những đề tài này đòi hỏi phân tích chuỗi thời gian và ít nhất là hai giai đoạn. Bạn có
thể ước lượng đường cong Phillips với dữ liệu quốc tế đối với nhiều nước hoặc dữ liệu
chuỗi thời gian với một nước xác đònh. Các đề tài vó mô có ưu điểm là dễ dàng thu thập
dữ liệu.
2. Kinh tế vi mô: Ước lượng hàm sản xuất, chi phí, cung, và cầu thuộc nhóm này, nhưng dữ
liệu của những đề tài này nói chung rất khó thu thập.
3. Kinh tế đô thò, kinh tế vùng: Ước lượng nhu cầu về nhà ở, trường học, và các dòch vụ
công cộng khác cho một thành phố, thò trấn hoặc tiểu bang. Đo lường độ nhạy của các
vùng công nghiệp đối với các vùng khác về thuế suất, giá năng lượng, luật đòa phương,
công đoàn, lao động có tay nghề…v.v.
4. Kinh tế quốc tế: Ước lượng hàm nhập khẩu và xuất khẩu đối với một nước trong một
khoảng thời gian hay giữa nhiều nước. Liên hệ giữa tỷ giá hối đoái và các yếu tố quyết
đònh tỷ giá này.
5. Kinh tế phát triển: Đo lường các yếu tố quyết đònh thu nhập đầu người (GNP) giữa các
nước
6. Kinh tế lao động: Kiểm đònh giả thuyết về công đoàn, nghỉ hưu sớm, tỷ lệ tham gia của
lực lượng lao động, lương khác biệt giữa phụ nữ, nhóm thiểu số và lao động trẻ …v.v
7. Tổ chức công nghiệp: Đo lường các ảnh hưởng của quảng cáo đến doanh thu, lợi nhuận,

hoặc đến mức độ tập trung (đó là thò phần) trong ngành. Ước lượng liên hệ giữa chi
tiêu cho nghiên cứu phát triển (R&D) và năng suất lao động. Nghiên cứu liên hệ giữa
tập trung ngành và lợi nhuận do các hoạt động sát nhập. Tuy nhiên, bạn nên cẩn thận
vì lý do bảo mật các dữ liệu về nghiên cứu phát triển, và ngân sách quảng cáo của một
công ty trong thực tế sẽ không thể thu thập được.
8. Tài chính công: Ước lượng liên hệ giữa thuế thu nhập của chính phủ đòa phương và các
đặc điểm của đòa phương như dân số, sự kết hợp dân số và công nghiệp, lương, thu nhập
…v.v. Cũng có thể liên hệ chi tiêu cho sức khỏe, đường xá, giáo dục …v.v với các yếu tố
quyết đònh các khoản chi tiêu này.
9. Kinh tế xã hội: Giải thích các sai biệt về tội phạm, nghèo đói, tỷ lệ ly dò, qui mô gia
đình …v.v giữa các thành phố, thò trấn, và tiểu bang.
10. Chính trò: Liên hệ đại biểu bỏ phiếu với một số đặc điểm của ứng cử viên …v.v. giải
thích số phiếu một nhà chính trò thu được trong những quận khác nhau.

Một phương pháp tiếp cận hệ thống đối với vấn đề chọn một đề tài cụ thể là sử
dụng hiệu quả hệ thống phân loại được tạp chí Journal of Economic Literature (JEL –
Tạp chí Lý thuyết Kinh tế) áp dụng, tạp chí này được phát hành hàng quý và trình bày
một danh sách phân loại các loại sách và bài báo được phát hành trong các quý trước đó
(xem Bảng 14.1 để có danh sách này). Một đóa CD cũng có bán tại Hiệp hội Kinh tế
Hoa Kỳ. Ví dụ, bạn quan tâm đến việc nghiên cứu mức linh hoạt của lao động, trước


1
Danh sách này được trích từ danh sách của Carrol Foster
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khóa 2003-2004

Phương pháp phân tích
Bài đọc

Nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng
Chương 14: Thực hiện một đề tài thực nghiệm

Ramu Ramanathan
3
Thục Đoan/Hào Thi
tiên xem trong Bảng 14.1 mục “Kinh tế Lao động và Dân số” và lưu ý rằng số phân
loại tương ứng là J6. Tiếp theo xem đến phần “Mục lục các Bài báo trong các tạp chí
hiện nay”, phần này liệt kê danh sách các bài báo phát hành gần đây phân thành nhiều
loại, sau đó bạn lập một danh sách những đề tài mà bạn quan tâm. Tạp chí này cũng
liệt kê nội dung của các tạp chí hiện nay và tóm tắt của các cuốn sách, các tạp chí. Các
tóm tắt này cũng sẽ giúp bạn biết thêm nhiều về những đề tài cụ thể, và giúp bạn quyết
đònh xem một bài báo có quá thiên về lý thuyết so với bạn không.
Các tạp chí như Applied Econpmics (Kinh tế ứng dụng), Applied Econometrics
(Kinh tế lượng ứng dụng), Review of Economics and Statistics (Tổng quan về Kinh tế
và thống kê), International Monetary Fund Staff Papers (Tạp chí dành dành cho nhân
viên quỹ tiền tệ quốc tế), và Brookings Paper on Economic Activity (Các bài báo về
hoạt động kinh tế) là những tạp chí thiên về ứng dụng và là điểm xuất phát rất có ích.
Một số tạp chí chuyên về một vài lónh vực (ví dụ như Journal of Human Resources (Tạp
chí về nhân sự), Journal of Urban Economics (Tạp chí kinh tế đô thò), Journal of
Regional Science (Tạp chí khoa học khu vực)). Những tạp chí này có thể giúp chúng ta
giới hạn được vấn đề nghiên cứu. Hãy chắc chắn là bạn ghi lại tên và các tài liệu tham
khảo khác của các sách, báo có liên quan đến đề tài bạn chọn. Đọc lướt qua các bài
báo xem bạn có muốn theo đuổi các đề tài đó hay không. Các thư mục trích dẫn trong
những bài báo này cũng đáng để xem xét vì chúng có nhiều tài liệu tham khảo khác
liên quan đến cùng đề tài. Danh sách mà bạn có được ở giai đoạn này sẽ rất cần thiết
cho các bước tiếp theo. Sau khi chọn được một đề tài, hãy chuẩn bò phát biểu đề tài mà
bạn dự đònh nghiên cứu.

Bảng 14.1 Tạp chí hệ thống phân loại lý thuyết kinh tế

DANH SÁCH MÃ SỐ CÁC LĨNH VỰC CHÍNH

A Kinh tế học tổng quát và Dạy học
A0 Tổng quan
A1 Kinh tế học tổng quan
A2 Dạy kinh tế học
B Phương pháp luận và lòch sử các học
thuyết kinh tế
B0 Tổng quan
B1 Lòch sử các học thuyết kinh tế trước
1925
B2 Lòch sử các học thuyết kinh tế sau
1925
B3 Lòch sử các học thuyết: Cá nhân
B4 Phương pháp luận kinh tế
C Các phương pháp toán học và đònh
lượng
C0 Tổng quan
C1 Các phương pháp kinh tế lượng và
thống kê: Tổng quan
C2 Các phương pháp kinh tế lượng:
Các mô hình một phương trình
C3 Các phương pháp kinh tế lượng:
Các mô hình hệ phương trình
C4 Các phương pháp kinh tế lượng và
thống kê: Các đề tài đặc biệt
C5 Lập mô hình kinh tế lượng
C6 Các phương pháp toán học và lập
trình
C7 Lý thuyết trò chơi và Lý thuyết

thương lượng
C8 Thu thập dữ liệu và phương pháp
ước lượng; Chương trình máy tính
C9 Thiết kế thí nghiệm
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khóa 2003-2004

Phương pháp phân tích
Bài đọc

Nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng
Chương 14: Thực hiện một đề tài thực nghiệm

Ramu Ramanathan
4
Thục Đoan/Hào Thi


D Kinh tế vi mô
D0 Tổng quan
D1 Hành vi của hộ gia đình và kinh tế
hộ gia đình
D2 Sản xuất và Tổ chức
D3 Phân phối
D4 Cấu trúc thò trường và Đònh giá
D5 Tổng quan về Cân bằng và Không
cân bằng
D6 Lợi ích kinh tế xã hội
D7 Phân tích ra quyết đònh tập trung
D8 Thông tin và bất đònh

D9 Lựa chọn và tăng trưởng theo thời
gian
E Kinh tế vó mô và kinh tế học tiền tệ
E0 Tổng quan
E1 Các mô hình tổng hợp chung
E2 Tiêu thụ, Tiết kiệm, Sản xuất, Việc
làm và Đầu tư
E3 Giá, Biến động kinh tế và Chu kỳ
E4 Tiền và Lãi suất
E5 Chính sách tiền tệ, Ngân hàng
trung ương, và nguồn cung cấp tiền
tệ và tín dụng
E6 Khía cạnh kinh tế vó mô của tài
chính công, Chính sách kinh tế vó
mô, và Triển vọng chung

F Kinh tế học quốc tế
F0 Tổng quan
F1 Thương mại
F2 Lưu chuyển tài sản quốc tế
F3 Tài chính quốc tế
F4 Khía cạnh kinh tế vó mô của
Thương mại và Tài chính quốc tế
G Kinh tế học tài chính
G0 Tổng quan
G1 Tổng quan về thò trường tài chính
G2 Các tổ chức và dòch vụ tài chính
G3 Tài chính doanh nghiệp và chính
phủ

H Kinh tế công
H0 Tổng quan
H1 Cấu trúc và Phạm vi của chính phủ
H2 Thuế và Trợ cấp
H3 Chính sách tài chính và Hành vi của
các tổ chức kinh tế
H4 Hàng hóa công cộng

H5 Chi tiêu của chính phủ và các Chính
sách liên quan
H6 Ngân sách nhà nước, Thâm hụt, và
Nợ
H7 Chính quyền tiểu bang và đòa
phương: Các liên hệ giữa các chính
phủ
H8 Các vấn đề khác
I Y tế, Giáo dục, và Phúc lợi xã hội
I0 Tổng quan
I1 Y tế
I2 Giáo dục
I3 Phúc lợi xã hội và Chính sách
J Kinh tế lao động và dân số
J0 Tổng quan
J1 Kinh tế học dân số
J2 Phân chia thời gian, Hành vi làm
việc, và Giải quyết việc làm
J3 Lương, Bồi thường và Chi phí lao
động
J4 Thò trường lao động cụ thể

J5 Quan hệ Người lao động-Nhà quản
lý, Công đoàn, và Thương lượng tập
trung
J6 Linh động, Thất nghiệp và Vò trí
khuyết
J7 Phân biệt
K Luật và Kinh tế học
K0 Tổng quan
K1 Các lónh vực căn bản của luật
K2 Điều lệ và Luật Kinh doanh
K3 Các lónh vực quan trọng khác của
luật

Bảng 14.1: Tiếp theo
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khóa 2003-2004

Phương pháp phân tích
Bài đọc

Nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng
Chương 14: Thực hiện một đề tài thực nghiệm

Ramu Ramanathan
5
Thục Đoan/Hào Thi


K4 Các thủ tục luật pháp, Hệ thống
luật pháp và Hành vi phạm luật

L Tổ chức công nghiệp
L0 Tổng quan
L1 Cấu trúc thò trường, Chiến lược
công ty và Hoạt động thò trường
L2 Mục tiêu công ty, Tổ chức, và Hành
vi
L3 Các tổ chức phi lợi nhuận và Doanh
nghiệp nhà nước
L4 Luật chống độc quyền
L5 Qui đònh và Chính sách ngành
L6 Nghiên cứu ngành: Sản xuất
L7 Nghiên cứu ngành: Sản phẩm chính
và Cấu trúc
L8 Nghiên cứu ngành: Dòch vụ
L9 Nghiên cứu ngành: dòch vụ công
cộng và lưu thông
M Quản trò kinh doanh và Kinh tế học
kinh doanh: Tiếp thò, Kế toán
M0 Tổng quan
M1 Quản trò kinh doanh
M2 Kinh tế học trong kinh doanh
M3 Tiếp thò và Quảng cáo
M4 Kế toán
N Lòch sử kinh tế
N0 Tổng quan
N1 Kinh tế vó mô: Tăng trưởng và
Biến động
N2 Thò trường tài chính và Tổ chức tài
chính
N3 Lao động, Dân số, Giáo dục, Thu

nhập và Tài sản
N4 Luật và Điều lệ
N5 Nông nghiệp, Tài nguyên thiên
nhiên, và Công nghiệp khai thác
N6 Sản xuất và xây dựng




N7 Vận tải, Thương mại, và các Dòch
vụ khác
O Kinh tế phát triển, Thay đổi công
nghệ, và Tăng trưởng
O0 Tổng quan
O1 Kinh tế phát triển
O2 Kế hoạch và Chính sách Phát triển
O3 Đổi mới công nghệ
O4 Tăng trưởng kinh tế và Năng suất
tổng hợp
O5 Nghiên cứu Kinh tế quốc gia
P Hệ thống kinh tế
P0 Tổng quan
P1 Hệ thống tư bản
P2 Hệ thống xã hội chủ nghóa
P3 Các tổ chức xã hội chủ nghóa
P4 Các hệ thống kinh tế khác
P5 Hệ thống kinh tế so sánh
Q Kinh tế nông nghiệp và Kinh tế tài
nguyên thiên nhiên
Q0 Tổng quan

Q1 Nông nghiệp
Q2 Các nguồn tài nguyên tái sinh được
và Bảo tồn: Quản lý môi trường
Q3 Các nguồn tài nguyên không tái
sinh được và Bảo tồn
Q4 Năng lượng
R Kinh tế thành thò, Kinh tế nông thôn
và Kinh tế vùng
R0 Tổng quan
R1 Tổng quan về kinh tế không gian
R2 Phân tích hộ gia đình
R3 Phân tích sản xuất và Vò trí công ty
R4 Dòch vụ vận tải
R5 Phân tích chính quyền khu vực
Z Các đề tài khác
Z0 Tổng quan
Z1 Kinh tế học văn hóa

Nguồn: Journal of Economic Liteature. Tái bản với sự cho phép của Hiệp hội Kinh tế Hoa Kỳ

Bảng 14.1: Tiếp theo
Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright
Niên khóa 2003-2004

Phương pháp phân tích
Bài đọc

Nhập môn kinh tế lượng với các ứng dụng
Chương 14: Thực hiện một đề tài thực nghiệm

Ramu Ramanathan
6
Thục Đoan/Hào Thi
BẢNG 14.2 Danh sách chọn lọc các tạp chí

American Economics Review
American Journal of Agricultural
Economics
American Journal of Economics and
Sociology
Annals of Regional Science
Antitrust Bulletin
Applied Economics
Australian Economic Review
Brookings Papers on Economic Activity
Cambridge Journal of Economics
Canadian Journal of Agricultural
Economics
Canadian Journal of Economics
Contemporary Economic Policy
Eastern Economic Journal
Ecnonometrica
Economica
Economic Analysis and Worker’s
Management
Economic Development and Cultural
Change
Economic Enquiry
Economic Journal
Economic Modeling

Economic Record
Economic Studies Quarterly
Economics of Education Review
Economics Letters
Empirical Economics
Energy Economics
Enegy Journal
Environment and Planning
European Economic Review
Federal Reserve Bank Reviews
Federal Reserve Bulletin
Finance and Development
Finance Review
Indian Economic Journal
Indian Economic Review
Industrial Relations
International Journal of Industrial
Organization
Internation Journal of Transport
Economics
International Labor Review
International Monetary Fund Staff Papers
Journal of Agricultural Economics
Journal of Applied Econometrics
Journal of Banking and Finance
Journal of Business
Journal of Business and Economic
Statistics
Journal of Consumer Research
Journal of Development Economics

Journal of Econometrics
Journal of Economic Education
Journal of Economic Issues
Journal of Ecomomics and Business
Journal of Encironmental Economics and
Management
Journal of Finance
Journal of Financial and Quantitativ
Analysis
Journal of Financial Economics
Journal of Financial Research
Journal of Health Economics
Journal of Human Resources
Journal of Industrial Economiecs
Journal of Labor Economics
Journal of Law, Economics, and
Organization
Journal of Macroeconomics
Journal of Monetary Economics
Journal of Money, Credit, and Banking
Journal of Publitical Economy
Journal of Public Economics
Journal of Quantitative Economics
Journal of Refional Science
Journal of Urban Economics


Lan Economics
Managerial and Decision Economics
Bảng 14.2: Tiếp theo