Luận án tiến sĩ đảng bộ tỉnh bình định lãnh đạo đấu tranh chống phá chính sách bình định của mỹ và chính quyền việt nam cộng hòa từ năm 1961 đến năm 1973

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

ĐINH VĂN TRỌNG

ĐẢNG BỘ TỈNH BÌNH ĐỊNH LÃNH ĐẠO ĐẤU TRANH
CHỐNG PHÁ CHÍNH SÁCH “BÌNH ĐỊNH” CỦA MỸ VÀ
CHÍNH QUYỀN VIỆT NAM CỘNG HỊA TỪ NĂM
1961 ĐẾN NĂM 1973

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

Hà Nội-2017

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN
-----------------------------------------------------

ĐINH VĂN TRỌNG

ĐẢNG BỘ TỈNH BÌNH ĐỊNH LÃNH ĐẠO ĐẤU TRANH
CHỐNG PHÁ CHÍNH SÁCH “BÌNH ĐỊNH” CỦA MỸ VÀ
CHÍNH QUYỀN VIỆT NAM CỘNG HỊA TỪ NĂM
1961 ĐẾN NĂM 1973

Chuyên ngành: Lịch Sử Đảng Cộng Sản Việt Nam
Mã số:

62 22 03 15

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS. TS TRẦN NGỌC LONG
2. TS. NGUYỄN QUANG LIỆU

Hà Nội-2017

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Lời cam đoan
Tơi xin cam đoan cơng trình nghiên cứu: Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh
đạo đấu tranh chống phá chính sách “bình định” của Mỹ và chính quyền
Việt Nam Cộng hòa từ năm 1961 đến năm 1973 này là của riêng tơi. Các số
liệu, trích dẫn trong luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của luận
án chưa được ai cơng bố trong bất kỳ cơng trình nào khác.
Hà Nội, ngày 4 tháng 10 năm 2017

Tác giả luận án

Đinh Văn Trọng

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỤC LỤC
Trang

MỞ ĐẦU

1

Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tình hình nghiên cứu

6
6

1.1.1. Nhóm các cơng trình nghiên cứu về chính sách “bình định” và đấu
tranh chống phá “bình định” nói chung

6

1.1.2. Nhóm các cơng trình nghiên cứu về Đảng lãnh đạo đấu tranh chống
phá “bình định”

19

1.2. Khái quát kết quả nghiên cứu và những vấn đề đặt ra cho luận án tiếp
tục nghiên cứu

24

1.2.1. Khái quát kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án

24

1.2.2. Những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục nghiên cứu

25

Chƣơng 2. CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO ĐẤU TRANH CHỐNG PHÁ
“BÌNH ĐỊNH” CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH BÌNH ĐỊNH TỪ NĂM 1961 ĐẾN
NĂM 1965

27

2.1. Những yếu tố tác động đến sự lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh chống phá
chính sách “bình đinh”

27

2.1.1. Điều kiện tự nhiên và truyền thống yêu nước, cách mạng của nhân
dân Bình Định

27

2.1.2. Âm mưu, thủ đoạn của Mỹ, chính quyền Việt Nam Cộng hòa và chủ
trương của Đảng, Khu ủy 5

30

2.2. Chủ trƣơng và sự chỉ đạo chống phá “bình định” của Đảng bộ tỉnh
Bình Định từ năm 1961 đến năm 1965
2.2.1. Chủ trương chống phá “bình định”

46

46

2.2.2. Đảng bộ tỉnh Bình Định chỉ đạo đấu tranh chống phá chính sách
“bình định”
* Tiểu kết

52
61

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chƣơng 3. ĐẢNG BỘ TỈNH BÌNH ĐỊNH LÃNH ĐẠO ĐẨY MẠNH ĐẤU
TRANH CHỐNG PHÁ CHÍNH SÁCH “BÌNH ĐỊNH” (1965 - 1973)

63

3.1. Tình hình mới và chủ trƣơng đẩy mạnh đấu tranh chống phá “bình
định” (1965 - 1968)

63

3.1.1. Mỹ tiến hành chiến lược “Chiến tranh cục bộ” và chủ trương của
Đảng, Khu ủy 5

63

3.1.2. Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Bình Định
(1965 - 1968)

72

3.2. Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo đấu tranh chống phá chính sách
“bình định” (1969 - 1973)

85

3.2.1. Âm mưu của Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hịa trong chiến
lược “Việt Nam hóa chiến tranh” và chủ trương của Đảng, Khu ủy 5
3.2.2. Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Bình Định
* Tiểu kết
Chƣơng 4. NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM
4. 1. Nhận xét

85
96
112
114
114

4.1.1. Ưu điểm

114

4.1.2. Hạn chế

128

4.2. Một số kinh nghiệm
* Tiểu kết

134
146

KẾT LUẬN

147

DANH MỤC CƠNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN
ĐẾN LUẬN ÁN

151

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

152

PHỤ LỤC

169

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

1-

ACL: Ấp chiến lược

2-

NXB CTQG, HN: Nhà xuất bản Chính trị quốc gia, Hà Nội

3-

NXB QĐND, HN: Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội

4-

NXB ST, HN: Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội

5-

VNCH: Việt Nam Cộng hòa

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 3. 1. Thành tích hoạt động các mặt năm 1967 tại các địa phương
của tỉnh Bình Định

84

Bảng 3. 2. Kết quả giành dân phá kẹp năm 1970 của Đảng bộ và quân dân
tỉnh Bình Định

108

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Trong q trình tiến hành chiến tranh xâm lược Việt Nam, đế quốc Mỹ ln
coi “bình định” là một trong những chính sách chiến lược cơ bản hàng đầu và được
thực hiện nhất quán, xuyên suốt cả cuộc chiến. “Bình định” được tiến hành bằng
việc sử dụng tổng hợp các thủ đoạn, biện pháp: chính trị, qn sự, văn hóa, giáo
dục,… trong đó, chính trị và quân sự vừa là mục tiêu chiến lược, vừa là biện pháp
chủ yếu và được sử dụng thường xuyên nhằm thực hiện mục đích cốt lõi là chiếm
đất, giành dân, kiểm soát địa bàn, phá hoại hậu phương và căn cứ cách mạng ở miền
Nam Việt Nam.
Các chương trình, kế hoạch, biện pháp hành động của Mỹ và chính quyền
Việt Nam Cộng hịa (VNCH) nhằm “bình định” miền Nam Việt Nam được triển
khai liên tục, quyết liệt trong từng thời kỳ, thích ứng với mỗi chiến lược chiến tranh
dưới những tên gọi khác nhau. Trong những năm 1954 - 1960 là chương trình “Tố
Cộng, Diệt Cộng” nhằm đàn áp phong trào quần chúng, trả thù những người kháng
chiến cũ, tiêu diệt cơ sở cách mạng; xúc tiến kế hoạch lập “khu Dinh điền”, “khu
Trù mật” để nắm dân. Từ năm 1961, Mỹ đẩy mạnh hoạt động can thiệp quân sự vào
miền Nam Việt Nam, tiến hành chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” (1961 - 1965), thì
đồng thời cũng chính thức đưa ra chương trình “bình định” (hay chương trình “bình
định nơng thơn”). Mở đầu cho chương trình này là kế hoạch Stalây - Taylo nhằm
“bình định” miền Nam Việt Nam trong vòng 18 tháng bằng nhiều biện pháp, trong
đó “Ấp Chiến lược” (ACL) là biện pháp chủ yếu nhất và được nâng lên thành “quốc
sách”. Bước sang giai đoạn “Chiến tranh cục bộ” (1965 - 1968), đế quốc Mỹ và
chính quyền VNCH thực hiện chương trình “Phát triển cách mạng” (1965 - 1967),
đưa chính sách “bình định” lên ngang với biện pháp quân sự “tìm diệt”; xây dựng
“làng kiểu mẫu”; lập các đồn cán bộ xây dựng nơng thơn mà thực chất là các đội

“bình định” do Cục tình báo Trung ương Mỹ (CIA) trực tiếp huấn luyện đưa về
thôn, xã mở các đợt hoạt động để tái thiết lập nơng thơn. Trong giai đoạn “Việt
Nam hóa chiến tranh” (1969 - 1975) là Kế hoạch “Bình định cấp tốc” (1968 -

1

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


1970), coi “bình định” là trụ cột, là xương sống và được tiến hành nhiều đợt liên
tiếp. Đây là thời kỳ Mỹ và chính quyền VNCH đẩy chương trình “bình định” lên
đến nấc thang cao nhất, quyết liệt nhất và được họ đánh giá là có kết quả nhất, giành
được quyền kiểm sốt phần lớn nơng thơn Nam bộ, đặc biệt là ở vùng đồng bằng
sông Cửu Long, đẩy được lực lượng cách mạng ra xa quần chúng nhân dân.
Bình Định là tỉnh nằm trong vùng duyên hải Nam Trung bộ có vị trí chiến
lược rất quan trọng, là cầu nối giữa các tỉnh đồng bằng Nam Trung bộ với các tỉnh
Tây Nguyên đến các nước Lào và Campuchia; là nơi có sân bay, bến cảng lớn. Đặc
biệt là có tuyến Quốc lộ 19, một trong những cửa ngõ quan trọng nhất đi lên Tây
Nguyên và cũng là trục cơ động chủ lực của cả 2 phía trong các chiến dịch tiến cơng
và phản cơng. Vì vậy mà tỉnh Bình Định cũng là một trong những trọng điểm triển
khai chính sách “bình định” của Mỹ và Chính quyền VNCH. Đối phương đã không
ngừng thực hiện mọi âm mưu, thủ đoạn tàn bạo và thâm độc để “bình định”, lấn
chiếm địa bàn chiến lược quan trọng này.
Trong quá trình đấu tranh chống phá tiến tới làm phá sản chính sách “bình
định” của Mỹ và chính quyền VNCH, qn và dân Bình Định đã phải vượt qua rất
nhiều khó khăn, thử thách; sử dụng linh hoạt và sáng tạo các phương thức, từng
bước làm thất bại các kế hoạch, chương trình “bình định” của địch. Từ nhiều năm
qua, phong trào đấu tranh chống phá “bình định” diễn ra ở địa phương này, giai
đoạn 1961 - 1973 đã thu hút sự chú ý, quan tâm tìm hiểu của các nhà nghiên cứu.
Vấn đề này được đề cập từng phần, theo từng góc độ khác nhau hoặc là lồng ghép

trong các cơng trình nghiên cứu lịch sử kháng chiến của Quân Khu 5 và của các địa
phương. Dù vậy, cho đến nay vẫn chưa có một cơng trình chun khảo nào nghiên
cứu vấn đề này một cách đầy đủ, tồn diện và có hệ thống. Chính vì vậy mà nghiên
cứu sinh quyết định chọn vấn đề: “Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo đấu tranh
chống phá chính sách “bình định” của Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa từ
năm 1961 đến năm 1973” để làm đề tài luận án Tiến sĩ Lịch sử, chuyên ngành Lịch
sử Đảng Cộng sản Việt Nam.
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


2.1. Mục đích: Luận án nhằm làm rõ sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Bình
Định đối với cuộc đấu tranh chống phá chính sách “bình định” từ năm 1961 đến
năm 1973; qua đó rút ra một số kinh nghiệm để vận dụng trong công cuộc xây dựng
và bảo vệ tổ quốc hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ: Để đạt được mục đích nêu trên, luận án tập trung giải quyết
một số nhiệm vụ sau:
Phân tích làm nổi rõ những yếu tố tác động đến quá trình Đảng bộ tỉnh Bình
Định lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh chống phá chính sách “bình định” của Mỹ và
chính quyền VNCH.
Hệ thống hóa các chủ trương, biện pháp chỉ đạo cụ thể của các cấp ủy Đảng
ở Bình Định đối với cuộc đấu tranh chống phá “bình định” của Mỹ và chính quyền
VNCH từ năm 1961 đến năm 1973.
Tái hiện quá trình quân và dân Bình Định hiện thực hóa chủ trương chống
phá “bình định”.
Nhận xét, đánh giá những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những ưu
điểm, hạn chế trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh chống phá “bình định” và

rút ra một số kinh nghiệm lịch sử có thể vận dụng trong tình hình hiện nay.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ Bình Định đối
với cuộc đấu tranh chống phá chính sách “bình định” của Mỹ và chính quyền
VNCH tại địa bàn tỉnh Bình Định từ năm 1961 đến năm 1973.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Về không gian: Trên địa bàn tỉnh Bình Định thời kỳ kháng chiến chống Mỹ,
cứu nước.
Về thời gian: Từ năm 1961, khi đế quốc Mỹ bắt đầu triển khai chiến lược
“Chiến tranh đặc biệt” ở tỉnh Bình Định đến năm 1973 - khi quân Mỹ cơ bản rút
khỏi địa bàn này. Tuy nhiên, trong q trình nghiên cứu phạm vi thời gian có thể
mở rộng thời gian về trước hoặc về sau khi cần thiết để làm rõ tính liên tục.

3

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Phạm vi nội dung: Nghiên cứu chủ trương của Đảng, Khu ủy Khu 5, trong
đó tập trung chủ yếu vào chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Bình Định đối
với cuộc đấu tranh chống phá “bình định”. Từ đó, nhận xét, đánh giá một số ưu
điểm, hạn chế và nguyên nhân những ưu điểm, hạn chế trong lãnh đạo, chỉ đạo đấu
tranh chống phá “bình định” của các cấp bộ Đảng ở tỉnh Bình Định, đồng thời rút ra
một số kinh nghiệm từ trong q trình đó.
4. Cơ sở lý luận và thực tiễn, nguồn tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu
4.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn:
Cơ sở lý luận: Luận án được thực hiện dựa trên nền tảng quan điểm lý luận
của chủ nghĩa Mác-Lenin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm, đường lối của
Đảng Cộng sản Việt Nam về chiến tranh nhân dân.
Cơ sở thực tiễn: Thực tiễn quá trình lãnh đạo, chỉ đạo chống phá “bình định”

của các cấp bộ Đảng ở tỉnh Bình Định được phản ánh trong các nghị quyết, văn bản
báo cáo, các bảng biểu thống kê lưu trữ của các cơ quan Đảng, chính quyền, đồn
thể và các cơ quan chức năng có liên quan.
4.2. Nguồn tài liệu:
Văn kiện Đảng toàn tập.
Tác phẩm của các nhà kinh điển.
Các văn kiện, nghị quyết, chỉ thị, tài liệu tổng kết của Đảng, Nhà nước, Khu
ủy Khu 5 đang lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia 2, thành phố Hồ Chí Minh,
Phịng Khoa học qn sự Qn Khu 5, Trung tâm lưu trữ Quân Khu 5, Trung tâm
lưu trữ tỉnh Bình Định, Văn phịng Tỉnh ủy Bình Định, Ban Tuyên giáo và Bộ Chỉ
huy Quân sự tỉnh Bình Định,...
Cơng trình nghiên cứu của các cấp Ban ngành ở Trung ương, địa phương và
tỉnh Bình Định; các cơng trình nghiên cứu của các tác giả trong và ngoài nước về
cuộc Kháng chiến chống Mỹ cứu nước, về Lịch sử phong trào đấu tranh chống phá
“bình định” của Mỹ và chính quyền VNCH.

4

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Các cơng trình Lịch sử Đảng bộ Qn Khu 5, Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bình
Định, Lịch sử Đảng bộ các huyện - thị xã, thành phố,...
Các bài viết về phong trào chống phá “bình định” của các nhà nghiên cứu
đăng trên các Tạp chí Lịch sử Đảng, Tạp chí nghiên cứu Lịch sử, Tạp chí Lịch sử
Quân sự,...
4.3. Phương pháp nghiên cứu: Để thực hiện luận án, NCS sử dụng phương
pháp lịch sử kết hợp với phương pháp lơgíc là chủ yếu; đồng thời kết hợp sử dụng
một số phương pháp liên ngành khác như: phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê,
điền dã, phỏng vấn,...

5. Đóng góp của luận án
Luận án khai thác và hệ thống hóa được nguồn tư liệu phong phú, có độ tin
cậy, trong đó có nhiều tư liệu mới được cơng bố về q trình các cấp bộ Đảng ở tỉnh
Bình Định lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh chống phá “bình định”.
Luận án làm rõ hơn âm mưu và thủ đoạn của Mỹ, chính quyền VNCH trong
q trình thực thi chính sách “bình định” tại tỉnh Bình Định; đồng thời góp phần
khẳng định sự vận dụng sáng tạo chủ trương chống phá “bình định” của các cấp bộ
Đảng ở tỉnh Bình Định trong những năm 1961 - 1973.
Bước đầu luận án đưa ra một số nhận xét đánh giá khách quan về những ưu
điểm, hạn chế nổi bật và chỉ ra nguyên nhân của những ưu điểm, hạn chế trong quá
trình Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo, chỉ đạo đấu tranh chống phá “bình định”;
đồng thời rút ra được một số kinh nghiệm từ trong q trình lãnh đạo, chỉ đạo đó.
6. Bố cục của luận án: Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và
phụ lục,... nội dung chính của luận án được kết cấu thành 4 chương, cụ thể:
Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án
Chương 2. Chủ trương và sự chỉ đạo đấu tranh chống phá “bình định” của
Đảng bộ tỉnh Bình Định từ năm 1961 đến năm 1965
Chương 3. Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo đẩy mạnh đấu tranh chống phá
chính sách “bình định” (1965 - 1973)
Chương 4. Nhận xét và một số kinh nghiệm

5

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chƣơng 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ
TÀI LUẬN ÁN
1.1. Tình hình nghiên cứu
Phong trào đấu tranh chống phá chính sách “bình định” ở miền Nam Việt

Nam từ nhiều năm nay đã là vấn đề thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều học
giả, nhà khoa học trong và ngoài nước. Mặc dù vậy cho đến nay vẫn chưa có cơng
trình chun khảo nào nghiên cứu đầy đủ, tồn diện và có hệ thống về q trình một
số Đảng bộ địa phương, trong đó có Đảng bộ tỉnh Bình Định lãnh đạo đấu tranh
chống phá chính sách “bình định” từ năm 1961 đến năm 1973, nhất là tiếp cận dưới
góc độ Lịch sử Đảng. Và vấn đề này chỉ mới được phản ánh, đề cập khái lược trong
các cơng trình nghiên cứu, trong đó có thể kể đến một số cơng trình tiêu biểu sau:
1.1.1. Nhóm các cơng trình nghiên cứu về chính sách “bình định” và đấu
tranh chống phá “bình định” nói chung
Năm 1976, Nhà xuất bản Sự thật, Hà Nội (NXB ST, HN) cho ra mắt bạn đọc
cuốn sách: Tội ác xâm lược thực dân mới của đế quốc Mỹ ở miền Nam Việt Nam
của 2 tác giả Phạm Văn Bạch và Nguyễn Thành Vĩnh. Nội dung cuốn sách đã tập
trung làm rõ nguồn gốc tội ác chiến tranh của Mỹ; đồng thời cho thấy Mỹ càng leo
thang chiến tranh càng chồng chất tội ác, trong đó có tội ác “trời khơng dung, đất
khơng tha” thơng qua chính sách “bình định” được thực hiện ở miền Nam Việt
Nam. Nội dung cuốn sách làm rõ trong chiến lược “Chiến tranh đặc biệt”, Mỹ và
chính quyền Ngơ Đình Diệm dùng 2 biện pháp chiến tranh chủ yếu là càn quét để
tiêu diệt các lực lượng cách mạng và dồn dân vào các “ACL” nhằm “bình định”
miền Nam Việt Nam trong vòng 18 tháng theo kế hoạch của Stalây - Taylo. Thực
chất của việc dồn dân vào các “ACL” là biện pháp cực kỳ tàn ác của bọn thực dân,
nhằm tiêu diệt các lực lượng cách mạng, thực hiện âm mưu thâm độc “tát nước để
bắt cá”, “tách nhân dân miền Nam Việt Nam ra khỏi cách mạng”. Đặc biệt hơn nội
dung cuốn sách còn cho thấy khi bước sang chiến lược “Việt Nam hóa chiến tranh”,
“bình định nơng thơn” là biện pháp chiến lược chủ yếu được Mỹ và chính quyền tay
sai sử dụng để đàn áp phong trào cách mạng ở miền Nam Việt Nam, trong đó chính

6

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

sách “bình định” chính là cơng cụ chiến tranh được Mỹ sử dụng để đánh thẳng vào
các cơ sở của cách mạng, nhằm tiêu diệt tận gốc phong trào cách mạng của nhân
dân miền Nam Việt Nam, cắm sâu chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ đến tận thôn xã,
buộc nhân dân miền Nam Việt Nam phải quy phục dưới sự thống trị thực dân mới
của đế quốc Mỹ thông qua chính quyền Sài Gịn. Tuy nhiên, đây là một cơng trình
nghiên cứu chun khảo nặng về tố cáo tội ác chiến tranh của Mỹ và chính quyền
VNCH ở miền Nam Việt Nam nên những nội dung liên quan đến tội ác chiến tranh
được đề cập nhiều; còn những nội dung về chính sách “bình định” và hoạt động đấu
tranh chống phá “bình định” của quân và dân miền Nam Việt Nam chỉ được phục
dựng ở những ví dụ điển hình và chưa đầy đủ. Sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng đối
với hoạt động này mới chỉ được đề cập thoáng qua.
Năm 1997, Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, Hà Nội (NXB QĐND, HN)
cho ra mắt bạn đọc cuốn sách: Chiến tranh nhân dân địa phương trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, cứu nước 1954 - 1975, chuyên đề: Chống phá bình định giành dân
và giữ dân trên địa bàn Khu 5. Nội dung cuốn sách đi sâu phản ánh cuộc đấu tranh
sôi nổi của quân và dân Khu 5 chống lại âm mưu càn quét lấn chiếm, gom dân lập
“ACL”, “khu Dinh điền” và “khu Trù mật” của Mỹ và chính quyền VNCH. Nội
dung cuốn sách cũng cho thấy lúc đầu phong trào có tính chất tự phát nhưng sau đó
có sự lãnh đạo chặt chẽ của các cấp ủy Đảng, chính quyền và các tổ chức đồn thể ở
địa phương nên đã phát triển mạnh mẽ, trở thành một phong trào đấu tranh đều khắp
trên tất cả các địa bàn trọng điểm của Khu 5 và thu được nhiều thắng lợi lớn. Tuy
nhiên, do phạm vi không gian rộng cả Khu 5 nên chưa đi sâu nghiên cứu ở một tỉnh
cụ thể. Vả lại, do đối tượng nghiên cứu nên sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực
hiện của các cấp ủy Đảng ở địa phương mới chỉ được trình bày mờ nhạt và chưa có
tính hệ thống.
Năm 2000, NXB QĐND, HN cho ra mắt bạn đọc cuốn sách: Phong trào
chống phá bình định nơng thơn ở Nam bộ trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu
nước (1969 - 1972) của tác giả Hà Minh Hồng. Bằng những nguồn tư liệu phong
phú, tác giả đã phục dựng diễn biến cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước của

7

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


quân và dân Nam bộ, giai đoạn 1969 - 1972 dưới góc độ trận tuyến “bình định” trên
một loạt các nội dung như: Địch bình định trên diện rộng và cuộc đấu tranh chống
phá bình định ở Nam bộ những năm 1969 - 1970; địch đẩy mạnh bình định theo
chiều sâu và cuộc đấu tranh chống phá bình định ở Nam bộ từ đầu năm 1971 đến
đầu năm 1972, từ đó rút ra một số nhận xét, đánh giá về phong trào đấu tranh này.
Nhận xét về trận tuyến chống “bình định” ở Nam bộ, giai đoạn 1969 - 1972,
tác giả cho rằng: chống phá “bình định” nơng thơn ở Nam bộ là trận tuyến khó khăn
và phức tạp nhất trong giai đoạn 1969 - 1972, vì thời kỳ này địch dồn tồn bộ lực
lượng vào thực hiện chương trình “Việt Nam hóa chiến tranh” với biện pháp chiến
lược là “bình định nơng thơn” bằng nhiều chiêu thức, vừa tàn bạo, vừa thâm độc,
xảo quyệt, tinh vi, kết hợp cả những biện pháp bạo lực với các biện pháp kinh tế,
chính trị, xã hội, tâm lý với mục tiêu là giành giật lấy dân, cô lập và tiêu diệt lực
lượng cách mạng cịn lại ở từng địa phương trên tồn chiến trường miền Nam Việt
Nam. Từ sự phân tích đó, tác giả chỉ ra những phương thức để tiến hành chiến tranh
chống phá “bình định” giành thắng lợi, như vấn đề bám trụ và “bí quyết” ba bám;
tích cực xây dựng lực lượng, cơ sở cách mạng; toàn dân tham gia chiến tranh du
kích; diệt ác, phá bộ máy kìm kẹp, phá “ACL”, giành quyền làm chủ cho nhân dân.
Đây là nguồn tài liệu có giá trị, tuy nhiên, về khơng gian cuốn sách nghiên cứu trên
tồn miền Nam Việt Nam, chưa đi sâu nghiên cứu ở một tỉnh cụ thể; về thời gian,
chỉ giới hạn ở một giai đoạn ngắn của cuộc kháng chiến chống Mỹ, từ năm 1969
đến năm 1972.
Năm 2006, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia, Hà Nội (NXB CTQG, HN) cho
xuất bản cuốn sách: Phong trào đấu tranh chống phá “Ấp Chiến lược” của Mỹ ngụy ở miền Nam Việt Nam (1963 - 1964) của tác giả Nguyễn Công Thục. Nội dung
cuốn sách đã tập trung làm rõ khái niệm, nội dung và cách thức triển khai chiến

lược “Chiến tranh đặc biệt” với quốc sách “ACL” là xương sống; đồng thời trình
bày diễn biến của phong trào đấu tranh chống phá “ACL” của quân dân miền Nam
Việt Nam trên các địa bàn trọng điểm trong suốt thời gian 2 năm 1963 và 1964, từ
đó rút ra ý nghĩa thắng lợi và bài học kinh nghiệm từ thực tiễn của phong trào đấu

8

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


tranh. Đây là nguồn tư liệu, mặc dù chưa đầy đủ nhưng rất quan trọng trong nghiên
cứu về chống phá “bình định” trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Tuy nhiên,
về khơng gian, cuốn sách nghiên cứu trên tồn miền Nam Việt Nam chứ chưa đi
vào tìm hiểu ở một địa bàn cụ thể; còn về thời gian, chỉ giới hạn trong 2 năm 1963
và 1964.
Cuốn: Lịch sử phong trào đấu tranh chống phá bình định trong cuộc kháng
chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 - 1975), tập 1: 1954 - 1960 của Viện Lịch sử Quân
sự Việt Nam, NXB QĐND, HN, 2014 là một cơng trình chun khảo về chính sách
“bình định” và đấu tranh chống chính sách “bình định”, trong đó cho thấy rằng suốt
q trình tiến hành chiến tranh xâm lược Việt Nam, đế quốc Mỹ luôn coi “bình
định” là chính sách chiến lược cơ bản hàng đầu và thực hiện nhất quán, xuyên suốt
gắn liền với chủ nghĩa thực dân mới. “Bình định” được tiến hành bằng việc sử dụng
tổng hợp các thủ đoạn, biện pháp: chính trị, quân sự, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo
dục,... trong đó, chính trị vừa là mục tiêu chiến lược hàng đầu, vừa là biện pháp chủ
yếu và sử dụng thường xuyên, nhằm thực hiện mục đích cốt lõi là chiếm đất, giành
dân, kiểm soát địa bàn, phá hoại hậu phương và căn cứ cách mạng ở miền Nam Việt
Nam. Cuốn sách tập trung làm rõ một số vấn đề cụ thể về việc đế quốc Mỹ thay
chân Pháp áp đặt chủ nghĩa thực dân mới ở miền Nam Việt Nam và phong trào đấu
tranh của nhân dân miền Nam Việt Nam chống phá kế hoạch “Tố Cộng, Diệt
Cộng”, kế hoạch dồn dân lập “khu Dinh điền” và “khu Trù mật”; đồng thời làm rõ

những biện pháp chiến lược cơ bản của Mỹ và chính quyền VNCH giai đoạn 1954 1960, góp phần quan trọng vào việc chuyển thế cách mạng ở miền Nam Việt Nam
từ giữ gìn lực lượng sang tiến cơng. Đây là nguồn tư liệu có giá trị, tuy nhiên, cuốn
sách chỉ là cơng trình chun khảo nghiên cứu về cuộc đấu tranh chống phá chính
sách “bình định” của quân dân miền Nam Việt Nam từ năm 1954 đến năm 1960;
bởi vậy các chương trình, kế hoạch, biện pháp tiến hành “bình định nơng thơn” của
Mỹ và VNCH từ năm 1961 đến năm 1973 vẫn chưa được đề cập đến một cách thấu
đáo.

9

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Liên quan đến vấn đề nghiên cứu, một số công trình của nước ngồi viết về
cuộc chiến tranh Việt Nam cũng có đề cập; đặc biệt đáng chú ý hơn cả có một số
cuốn như: Defeating communist in surgency. The lesons of Malaya and VietNam
(Đánh bại sự nổi dậy của Cộng sản. Bài học của Malaya và Việt Nam) của
R.Thompson, NXB New York - Wasshington Seond Printing, 1967. Trong cuốn
sách, tác giả đã giành hẳn một chương để trình bày mục đích, biện pháp và q trình
tiến hành chương trình “bình định nơng thơn” (cụ thể là chương trình “ACL”) ở
Malaya và miền Nam Việt Nam, từ đó đưa ra những so sánh và lý giải những
nguyên nhân thất bại của chương trình này ở miền Nam Việt Nam. Tuy nhiên, khi
lý giải về sự thất bại của chương trình “ACL” ở miền Nam Việt Nam, tác giả lại có
cái nhìn phiến diện, cho rằng nguyên nhân thất bại là do vai trị của Ngơ Đình Nhu
q nơn nóng thúc ép thực hiện chương trình này, ơng ta áp đặt kiểm sốt chính trị
từ trên xuống chứ khơng phải giành được sự ủng hộ từ dân chúng nên phải chịu
trách nhiệm chính về các xu hướng cực quyền và phát xít của chính quyền Ngơ
Đình Diệm.
Cuốn: Cuộc chiến tranh dài ngày của nước Mỹ và Việt Nam (1950 - 1975)
của Giáo sư Sử học George C.Herring xuất bản tại Mỹ năm 1981 đã lên án giới cầm

quyền Mỹ gây ra cuộc chiến tranh xâm lược hao người, tốn của và kéo dài nhất
trong lịch sử nước Mỹ. Tại chương 3, về nội dung hợp tác có mức độ giữa Kennedy
và Ngơ Đình Diệm (1961 - 1963), tác giả viết: Chương trình Ấp Chiến lược được
Mỹ và chính quyền tay sai quảng cáo rùm ben cũng chỉ đem lại kết quả chút ít. Về
lý luận, chương trình này nhằm tránh việc di dân ồ ạt khỏi nơi đất tổ thiêng liêng,
một điểm yếu của chương trình “Dinh điền” lạc hậu trước đây.
Năm 1988, NXB Randomm House, Mỹ cho ra mắt bạn đọc cuốn A Bright
Shinning Lie (Lời nói dối hào nhống) của Niel Sheehan. Cuốn sách này được phát
hành ở Mỹ, Canada và được đánh giá là cuốn sách hay nhất về đề tài chiến tranh
Việt Nam và bán chạy nhất nước Mỹ thời điểm lúc bấy giờ. Sách dày 862 trang,
khổ lớn với nhiều bức ảnh tư liệu lịch sử có giá trị liên quan đến q trình triển khai
chính sách “bình định” ở miền Nam Việt Nam.

10

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chương mở đầu của cuốn sách mang tựa đề “Đám tang”. Người nằm trong
cỗ quan tài của “đám tang” đó là một nhân vật đặc biệt - Tướng John Paul Vann,
một chuyên gia - cố vấn cấp cao về “bình định” ở miền Nam Việt Nam. Thông qua
việc mô tả “đám tang” John Paul Vann, cuốn sách đã giúp người đọc hiểu rõ hơn
quá trình thai nghén và triển khai chính sách “bình định” của Mỹ ở Nam Việt Nam;
lý giải ngun nhân thất bại của chính sách đó.
Cũng thơng qua lễ tang của Cố vấn “bình định” John Paul Vann với sự hiện
diện của nhiều nhân vật “chóp bu” của Nhà Trắng và Lầu Năm Góc từng dính líu
vào cuộc chiến tranh Việt Nam, tác giả cuốn sách vạch trần những bất đồng, mâu
thuẫn đã và đang giằng xé nước Mỹ do chính cuộc chiến tranh đó gây ra.
Hai mươi năm sau khi cuộc chiến tranh Việt Nam kết thúc, tháng 4 năm
1995, Nhà xuất bản Random House đã cho ra mắt bạn đọc Mỹ cuốn sách: Nhìn lại

quá khứ tấn thảm kịch và những bài học về Việt Nam của cựu Bộ trưởng Quốc
phịng Mỹ Robert S. McNamara.
Nhìn lại quá khứ tấn thảm kịch và những bài học về Việt Nam là cuốn sách mà
Robert S. McNamara nói “tôi định không bao giờ viết ra”. Và ông đã lý giải điều
này là vì cảm thấy đau lịng khi chứng kiến sự chỉ trích cay độc và thậm chí là sự
khinh miệt của rất nhiều người Mỹ nhận xét về các thể chế chính trị và những người
lãnh đạo. Trong cuốn sách của mình, lần đầu tiên sau gần 30 năm im lặng, kể từ khi
rời khỏi Lầu Năm góc, McNamara cơng khai thừa nhận rằng: “Chúng tơi ở trong
các chính quyền Kennedy và Johnxon, tham gia vào các quyết định về Việt Nam...
Chúng tôi đã sai lầm, sai lầm khủng khiếp”[86; tr.12]. Trong những sai lầm đó, theo
Robert S. McNamara là có sai lầm về triển khai chính sách “bình định” miền Nam
Việt Nam. Ơng cho rằng mục đích của chính sách “bình định” của Mỹ ở miền Nam
Việt Nam là: nhằm tranh thủ sự ủng hộ của dân chúng đối với chính quyền Sài
Gịn, nhưng điều cốt yếu là để đánh bại được Việt cộng. Ngoài ra, Ơng cịn nói rõ
một thực trạng đau lịng cho chính quyền nước Mỹ là: khi Mỹ cố gắng thúc đẩy
nhanh tiến độ của các cuộc “bình định” tại miền Nam Việt Nam thì chúng chỉ càng
bị thất bại nhanh chóng [86, tr. 243 - 244].

11

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Năm 2007, NXB Công an nhân dân cho xuất bản cuốn sách:“Hồ sơ chiến
tranh Việt Nam - Tiết lộ lịch sử bí mật của chiến lược thời Nixon” của tác giả
Kimball. Đây là cuốn sách được coi là tập ký sự “Bạch cung bí sử” thời Richard M.
Nixon làm chủ Nhà Trắng. Nội dung của cuốn sách được tác giả biên tập dựa trên
nguồn tài liệu lưu trữ, bao gồm tài liệu thành văn và bản ghi âm của Nhà Trắng
được tiết lộ hoặc bị rò rỉ từ giữa những năm 1970 và năm 1998. Liên quan đến vấn
đề nghiên cứu cuốn sách cho rằng: dưới thời Nixon cuộc chiến tranh xâm lược Việt

Nam được đẩy lên mức độ tàn khốc nhất. Mỹ sẽ cố sức củng cố và tăng cường qn
đội và chính quyền bù nhìn như một mục tiêu trước mắt, chúng sẽ duy trì quân đội
Hoa Kỳ ở một mức độ cần thiết và một thời gian cần thiết; tiếp tục chiến lược “càn
quét và giữ đất”, củng cố các bố trí phịng thủ; tiếp tục nắm giữ các vị trí chiến lược
ở miền Nam Việt Nam; xúc tiến chương trình “bình định” để kiểm sốt nhân dân và
lãnh thổ; tìm cách làm suy yếu các lực lượng qn sự và chính trị của đối phương;
gây khó khăn cho đối phương; tạo các điều kiện để Mỹ có thể dần dần rút quân đội
Mỹ trong lúc vẫn duy trì sức mạnh của quân đội bù nhìn; và trên cơ sở đó, tìm kiếm
một giải pháp chính trị, cho phép Mỹ kết thúc chiến tranh trong lúc vẫn duy trì chế
độ thực dân mới ở miền Nam Việt Nam đến một chừng mực nào đó và dưới một
hình thức nào đó; lập ra một miền Nam Việt Nam “trung lập”.
Năm 2008, NXB CTQG, HN cho phát hành cuốn: “Về cuộc chiến tranh của
Mỹ ở Việt Nam qua hồ sơ tình báo tuyệt mật phương Tây”. Nội dung cuốn sách
khơng trình bày bao qt tồn bộ cuộc chiến tranh ở Việt Nam mà chỉ “giở lại”
những trang hồ sơ đã được giải mật để đưa ra những tư liệu về người thật, việc thật.
Từ trang 23 đến trang 103, cuốn sách đã tập trung lý giải rất nhiều nội dung liên
quan đến chính sách “bình định” của Mỹ ở miền Nam Việt Nam như: chính sách về
thực thi “ACL”, giải đáp câu hỏi “ACL” là gì?; mục đích; cách thức cũng như quy
trình xây dựng “ACL” ở miền Nam Việt Nam trong giai đoạn chiến lược “Chiến
tranh đặc biệt”. Đặc biệt hơn, khi lý giải về sự thất bại của chương trình “ACL” của
Mỹ và chính quyền tay sai ở miền Nam Việt Nam, giai đoạn 1961 đến năm 1963,
tác giả cuốn sách cho rằng: Nguyên nhân chính của sự thất bại quốc sách “Ấp

12

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Chiến lược” của Mỹ ở miền Nam Việt Nam là do sự bất lực của chính quyền Việt
Nam Cộng hịa”, vì các “Ấp Chiến lược” ở miền Nam Việt Nam thời kỳ này chính

quyền Việt Nam Cộng hịa làm một cách chẳng có lớp lang gì cả và các hoạt động
quân sự không được thiết kế để hậu thuẫn đắc lực cho chương trình này [81, tr. 51].
Liên quan đến vấn đề này, một số luận án tiến sĩ, bài viết đăng trên các tạp
chí khoa học trong nước cũng có đề cập. Trong đó, đáng chú ý là luận án Tiến sĩ
Lịch sử: Phong trào đấu tranh chống, phá Ấp Chiến lược ở miền Đông Nam bộ
(1961 - 1965) của Huỳnh Thị Liêm, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn
- Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, 2006. Bằng những nguồn tư liệu phong
phú, tác giả đã dày công nghiên cứu, dựng lại và làm rõ phong trào đấu tranh chống
phá, “ACL” của quân dân miền Đông Nam bộ trong giai đoạn đấu tranh sôi động và
quyết liệt đánh bại chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của Mỹ và chính quyền tay
sai. Qua cơng trình này, có thể thấy rõ mục đích của việc gom dân lập “ACL” của
Mỹ ở các tỉnh miền Đông Nam bộ nói riêng và trên tồn miền Nam Việt Nam nói
chung là nhằm “tát nước bắt cá”, chia rẽ quần chúng nhân dân với cán bộ cách
mạng, thực hiện mưu đồ cô lập và tiêu diệt lực lượng cách mạng, nhằm áp đặt chủ
nghĩa thực dân mới lên toàn miền Nam Việt Nam, đây là nguồn tư liệu có giá trị để
nghiên cứu sinh thực hiện luận án. Tuy nhiên, về thời gian cơng trình chỉ nghiên
cứu trong giai đoạn ngắn của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước từ năm 1961
đến năm 1965; về khơng gian, cơng trình nghiên cứu chỉ giới hạn trên phạm vi các
tỉnh miền Đông Nam bộ.
Trên 3 số liên tiếp (105, 106 và 107) của Tạp chí Nghiên cứu Lịch sử, Giáo
sư Trần Văn Giàu có các bài viết: Chính sách “bình định” của Mỹ - ngụy trong thời
kỳ Chiến tranh cục bộ. Sự thất bại của nó; Chính sách “bình định” của Mỹ - ngụy ở
miền Nam Việt Nam trong giai đoạn “Chiến tranh một phía” từ năm 1954 đến năm
1960. Năm 1976, tác giả Phạm Quang Tồn có bài: Hậu quả 20 năm “bình định” tàn
bạo và thâm độc của Mỹ - ngụy đối với nông thôn miền Nam Việt Nam, số 171,...

13

LUAN VAN CHAT LUONG download : add

Trên Tạp chí Lịch sử Đảng, số 104, năm 1999 tác giả Trần Như Cương có
bài viết: Quốc sách “Ấp Chiến lược”, một âm mưu nguy hiểm của Mỹ - ngụy ở
miền Nam Việt Nam (1961 - 1965),...
Những bài viết đăng tải trên các Tạp chí nói trên tiếp cận khảo cứu những
nội dung cụ thể như: âm mưu, chính sách của Mỹ và chính quyền VNCH và phong
trào đấu tranh chống chính sách “bình định”. Mặc dù vậy do giới hạn phạm vi nên
nội dung các bài viết nêu trên chỉ là những khía cạnh cụ thể về chính sách “bình
định” và phong trào đấu tranh chống chính sách “bình định”, chưa phải là những
cơng trình chun khảo nghiên cứu đầy đủ và chuyên sâu về Đảng lãnh đạo phong
trào đấu tranh chống chính sách “bình định”, nhất là trên địa bàn tỉnh Bình Định;
chưa tập trung làm rõ được chủ trương của Đảng, và những hoạt động đấu tranh
chống phá chính sách “bình định” của qn dân địa phương trên các mặt; đồng thời
cũng chưa rút ra những nhận xét, đánh giá cũng như một số bài học kinh nghiệm
trong đấu tranh chống phá chính sách “bình định”. Tuy nhiên, những nghiên cứu
nói trên, mặc dù chưa đầy đủ nhưng là nguồn tư liệu có ý nghĩa quan trọng đối với
nghiên cứu sinh khi bắt tay vào nghiên cứu đề tài của luận án.
Cùng với những cơng trình nghiên cứu nêu trên thì trong nhiều cơng trình
nghiên cứu về Lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước ít nhiều cũng đã có đề cập
đến chính sách “bình định” và đấu tranh chống phá “bình định”, trong đó có thể
kể đến như:
Bộ sách: Miền Nam giữ vững thành đồng, NXB Khoa học xã hội của Trần
Văn Giàu, Tập 2: Từ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam ra đời đến ngày sụp
đổ của chính quyền Ngơ Đình Diệm; tập 3: từ năm 1963 đến năm 1965; tập 4: từ
tháng 7/1965 đến tháng 1/1968; tập 5: từ năm 1968 đến đầu năm 1970. Đây là cơng
trình lược sử về phong trào đấu tranh của quân và dân miền Nam Việt Nam chống
Mỹ xâm lược, trong đó có đề cập ít nhiều đến phong trào đấu tranh chống chính
sách “bình định”. Tuy nhiên, đây là một cơng trình chun khảo về cuộc đấu tranh
chống Mỹ xâm lược nói chung nên những hoạt động của phong trào đấu tranh
chống chính sách “bình định” chỉ được đề cập ở mức độ nhất định, đặc biệt về sự

14

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


chỉ đạo của Đảng, Trung ương Cục miền Nam, Khu ủy các địa phương chưa được
đề cập nhiều, chưa nêu được những nội dung, hình thức chỉ đạo cụ thể. Về khơng
gian cơng trình nghiên cứu trên phạm vi tồn miền Nam Việt Nam nên chưa thể đi
sâu vào nghiên cứu ở một địa phương cụ thể.
Cơng trình: Qn Khu 5 - 30 năm chiến tranh giải phóng, tập 2 và tập 3,
NXB QĐND, HN, 1989. Với nguồn tư liệu phong phú, đa dạng, các cơng trình kể
trên đã trình bày có hệ thống sự phát triển và các mặt hoạt động của cuộc kháng
chiến chống Mỹ xâm lược trên địa bàn tồn Khu 5, trong đó có đề cập đến hoạt
động chống chính sách “bình định” nhưng cịn sơ lược và chưa có hệ thống. Nội
dung chủ yếu vẫn là các hoạt động tác chiến của các lực lượng vũ trang chống lại
âm mưu xâm lược của đế quốc Mỹ.
Năm 1991, NXB Tổng hợp Bình Định xuất bản cuốn: Bình Định - Lịch sử
chiến tranh nhân dân 30 năm (1945 - 1975), do Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Định
nghiên cứu biên soạn. Bằng những nguồn tư liệu phong phú và chân thực, các tác
giả đã trình bày khái quát lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của quân và dân Bình
Định từ năm 1945 đến năm 1975 trên tất cả các mặt, trong đó có phong trào đấu
tranh chống chính sách “bình định” của Mỹ và chính quyền VNCH. Tuy nhiên, đây
là cơng trình chun khảo về lịch sử kháng chiến của địa phương nên chưa thể đi
sâu nghiên cứu phong trào đấu tranh chống phá chính sách “bình định”. Vấn đề này
chỉ mới được phản ánh như là một mặt phối hợp của các hoạt động chính trị, quân
sự và binh vận.
Năm 1994, NXB Tổng hợp Bình Định cho ra mắt 2 cuốn sách: Những chặng
đường chiến đấu và trưởng thành của lực lượng vũ trang Bình Định và Những trận
đánh điển hình của các lực lượng vũ trang Bình Định, do Thường vụ Đảng ủy và

Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bình Định tổ chức nghiên cứu, biên soạn. Bằng những
nguồn tài liệu chân thực, xác đáng các tác giả đã dựng lại bức tranh sinh động về
những trận đánh điển hình của các lực lượng vũ trang tỉnh Bình Định từ năm 1954
đến năm 1975. Tuy nhiên, trong khn khổ có hạn của một cơng trình lịch sử địa
phương, vả lại đối tượng chính là những trận đánh của các lực lượng vũ trang địa

15

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


phương chống địch tập kích, phục kích, càn quét lấn chiếm, “bình định nơng thơn”
nên nội dung phong trào đấu tranh chống phá “bình định” chỉ được phản ánh sơ
lược, chưa có hệ thống và chưa phản ánh thấu đáo sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ
đối với hoạt động này. Mặc dù vậy, những trận đánh điển hình của các lực lượng vũ
trang tỉnh Bình Định được đề cập trong cơng trình là nguồn tài liệu quan trọng, giúp
nghiên cứu sinh có thêm tư liệu để viết luận án.
Năm 1995, NXB CTQG, HN cho phát hành cuốn: Tổng kết cuộc kháng chiến
chống Mỹ, cứu nước - Thắng lợi và bài học của Ban chỉ đạo Tổng kết chiến tranh
trực thuộc Bộ Chính trị. Bằng những nguồn tư liệu có giá trị, các tác giả đã trình
bày có hệ thống các bước phát triển của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước anh
dũng của nhân dân ta qua các giai đoạn từ năm 1954 đến năm 1975, từ đó đánh giá
một số ưu, khuyết điểm chính về sự lãnh đạo, chỉ đạo chiến tranh của Đảng cùng
các bài học kinh nghiệm, trong đó có ít nhiều đề cập đến phong trào đấu tranh
chống, phá chính sách “bình định”. Tuy nhiên, do đây là cơng trình nghiên cứu tổng
kết về cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước nên những nội dung có liên quan đến
đấu tranh chống phá chính sách “bình định” mới chỉ đề cập sơ lược, mang tính khái
quát chung chung và chưa có hệ thống.
Cuốn: Phụ nữ Bình Định trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước (1954 1975), NXB Tổng hợp Bình Định, 2000, do Ban thường vụ Hội Liên hiệp phụ nữ
Việt Nam tỉnh Bình Định tổ chức biên soạn. Cơng trình đã phản ánh một cách khái

lược cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện của quân và dân Bình Định trong kháng
chiến chống Mỹ, đặc biệt trong đó tập trung đi sâu làm rõ những đóng góp to lớn
của phụ nữ trên nhiều lĩnh vực, tiêu biểu như phong trào phụ nữ đẩy mạnh sản xuất,
bao vây phá hoại kinh tế địch, phụ nữ phục vụ kháng chiến, phong trào nữ du kích
trong cuộc chiến tranh nhân dân. Trong cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện đó,
phụ nữ Bình Định đã tham gia tích cực chống địch càn qt, lấn chiếm “bình định
nơng thơn”, đấu tranh đòi chồng, đòi con, chống địch bắt thanh niên đi lính, tuyên
truyền, vận động chồng, con trong hàng ngũ địch trở về với làng quê, với xóm làng,
từ đó góp phần to lớn vào thắng lợi của phong trào chống chính sách “bình định”.

16

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


Đây là tư liệu quý, nó đã cung cấp nhiều thơng tin liên quan đến phong trào đấu
tranh chống “bình định” ở tỉnh Bình Định trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Cuốn: Núi Bà khu Đông thời ấy, NXB QĐND, HN, 2005 của tác giả Đinh
Bá Lộc - Nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy, Bí thư Ban Cán sự Tỉnh đội, Chính trị viên
Tỉnh đội Bình Định (trong kháng chiến chống Mỹ). Cuốn sách làm rõ hoạt động của
các tổ chức quần chúng, các tổ chức lực lượng vũ trang ở cơ sở kiêm nhiệm vận
động và tổ chức đấu tranh chống địch càn quét lấn chiếm bảo vệ xóm làng. Cuốn
sách cũng ghi lại gần 200 mẫu chuyện về một số tấm gương chiến đấu, những trận
đánh tiêu biểu. Dù những mẩu chuyện, nội dung phản ánh cuộc đấu tranh của qn
và dân Bình Định chống chính sách “bình định” của Mỹ và VNCH chỉ giới hạn
không gian trên địa bàn Khu Đông (An Nhơn, Tuy Phước và Phù Cát) nhưng đây là
nguồn tư liệu quý, chân thực giúp nghiên cứu sinh có thêm tư liệu để hồn thành
luận án.
Năm 2010, NXB CTQG HN cho xuất bản cuốn: Lịch sử Nam bộ kháng
chiến, Tập 2: 1954 - 1975. Cuốn sách đã dựng lại toàn cảnh bức tranh sinh động về

cuộc đấu tranh đầy gian khổ, hy sinh anh dũng của quân và dân Nam bộ trong
kháng chiến chống đế quốc Mỹ xâm lược. Là địa bàn chiến lược quan trọng cả về vị
trí địa lý, dân số và tiềm năng kinh tế, Nam bộ trở thành địa bàn nóng bỏng, nơi
giành giật quyết liệt giữa các lực lượng cách mạng với đế quốc Mỹ và chính quyền
tay sai. Do đây là cơng trình nghiên cứu tồn diện về cuộc kháng chiến của quân và
dân Nam bộ chống đế quốc Mỹ xâm lược, nên những nội dung liên quan đến đấu
tranh chống chính sách “bình định” cịn rất sơ lược và chưa có hệ thống. Hơn nữa
phong trào chống phá chính sách “bình định” chỉ là một mặt hoạt động trong rất
nhiều hoạt động của cuộc kháng chiến nên nó không phải là chủ thể nghiên cứu mà
chỉ là một mặt hoạt động của cuộc kháng chiến.
Năm 2012, NXB Chính trị - Hành chính, Hà Nội cho ra mắt cuốn: Miền Nam
- 21 năm kháng chiến chống Mỹ (Hồ sơ về cuộc kháng chiến của quân và dân miền
Nam). Thông qua những nguồn tư liệu chân thực, các tác giả đã phác họa bức tranh
toàn cảnh hết sức sinh động về cuộc đấu tranh đầy hy sinh gian khổ của quân dân

17

LUAN VAN CHAT LUONG download : add


miền Nam Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quân ủy Trung ương, Trung ương
Cục miền Nam chống lại chính sách xâm lược thực dân kiểu mới của Mỹ và chính
quyền tay sai. Trong cuộc đấu tranh đó, phong trào chống phá chính sách “bình
định” đóng một vai trị không nhỏ, đặc biệt là trong đấu tranh chống địch càn quét
lấn chiếm, gom dân lập “ACL”. Phong trào đấu tranh này diễn ra đều khắp và liên
tục trên toàn miền Nam từ năm 1960 đến năm 1975. Tuy nhiên, do phạm vi nghiên
cứu rộng nên phong trào đấu tranh chống chính sách “bình định” chỉ được phản ánh
như là một mặt hoạt động phối hợp tác chiến trên chiến trường ở một mức độ nhất
định, và chưa đầy đủ; chưa nêu bật được những nội dung, hình thức cũng như sự
lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Trung ương Cục miền Nam và các Đảng bộ địa

phương.
Bộ: Lịch sử kháng chiến chống Mỹ cứu nước: 1954 - 1975, gồm 9 tập của Bộ
Quốc phòng phối hợp với Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam biên soạn, NXB CTQG,
HN ấn hành năm 2013, tập 1: Nguyên nhân chiến tranh; tập 2: Chuyển chiến lược;
tập 3: Đánh thắng Chiến tranh đặc biệt; tập 4: Cuộc đụng đầu lịch sử; tập 5: Tổng
tiến công và nổi dậy năm 1968; tập 6: Thắng Mỹ trên chiến trường 3 nước Đông
Dương; tập 7: Thắng lợi quyết định năm 1972; tập 8: Toàn thắng; tập 9: Tính chất,
đặc điểm, tầm vóc và bài học. Bộ sách phục dựng toàn bộ cuộc kháng chiến toàn
dân, toàn diện, trường kỳ và dựa vào sức mình là chính của quân dân cả nước chống
đế quốc Mỹ xâm lược; trong đó có đề cập đến phong trào đấu tranh chống phá
“bình định” của Mỹ và chính quyền VNCH ở miền Nam Việt Nam. Tuy nhiên, do
đây là những cơng trình nghiên cứu toàn diện về cuộc kháng chiến chống Mỹ, nên
những nội dung có liên quan đến phong trào đấu tranh chống phá chính sách “bình
định” ở một địa bàn cụ thể bộ sách đề cập còn rất sơ lược, chủ yếu mới chỉ là một
số ví dụ minh họa về phong trào đấu tranh điển hình tại một số địa phương ở miền
Nam Việt Nam. Hơn nữa, phong trào đấu tranh chống phá “bình định” chỉ là một
mặt hoạt động trong rất nhiều lĩnh vực của toàn bộ cuộc kháng chiến nên nó chưa
phải là chủ thể nghiên cứu chính của cơng trình. Nội dung chủ yếu của các cơng
trình nêu trên là các hoạt động qn sự và xây dựng đất nước trên các lĩnh vực

18

LUAN VAN CHAT LUONG download : add