Báo cáo " Pháp luật hình sự Việt Nam với việc bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp " pptx

nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 43




Ths. Đào Lệ Thu *
1. Quyn s hu cụng nghip (SHCN)
l mt trong nhng quyn dõn s quan
trng ca cụng dõn. c bit, khi nn kinh
t phỏt trin n mt trỡnh nht nh, vn
bo h quyn SHCN cng c t ra
mt cỏch cp thit. iu ú giỳp to ra mụi
trng phỏp lớ an ton, lnh mnh cho
nhng hot ng sỏng to trong lnh vc
sn xut, kinh doanh, gúp phn a nn
kinh t i lờn. Vic bo h quyn SHCN
c tin hnh bng nhiu bin phỏp khỏc
nhau, trong ú s dng phỏp lut hỡnh s
c xem l mt trong nhng bin phỏp cn
thit v ó tr nờn ph bin nhiu nc
trờn th gii.
Vo nhng nm 1980, Nh nc ta ó
quan tõm hn n vn bo v quyn
SHCN. õy chớnh l kt qu ca s thay i
nhn thc v tm quan trng ca vic bo
v nhng tri thc sỏng to ca con ngi
gúp phn vo s phỏt trin ca nn kinh t
v i sng xó hi. M u cho nhng hot

ng lp phỏp hỡnh s cú ý ngha i vi
vic bo v quyn SHCN l vic xõy dng
iu lut quy nh v cỏc ti phm liờn quan
n quyn SHCN ti Chng VII Cỏc ti
phm v kinh t ca B lut hỡnh s
(BLHS) nm 1985. ú l iu 167 BLHS
quy nh ti lm hng gi v ti buụn bỏn
hng gi. Nh vy, ngay t khi ban hnh
BLHS u tiờn ca nc Cng ho XHCN
Vit Nam vo nm 1985, Nh nc ta ó
ch trng coi quyn SHCN l mt trong
nhng khỏch th bo v ca lut hỡnh s.
Trong nhng nm gn õy, s phỏt trin
ca nn kinh t th trng vi nhng bin
i sõu sc trong i sng xó hi ca t
nc ó dn n nhng din bin phc tp
ca cỏc vi phm phỏp lut v bo h quyn
SHCN. S lng cỏc vi phm phỏp lut
trong lnh vc ny ngy cng tng ó khin
cho hot ng qun lớ nh nc gp khụng ớt
khú khn, ng thi cng lm cho cỏc ch s
hu chu nhng thit hi nghiờm trng v
quyn li. ng trc thc trng ú, vic
xõy dng v tip tc hon thin h thng vn
bn phỏp lut trong ú cú vn bn phỏp lut
hỡnh s v bo h quyn SHCN l ht sc
cn thit. Vi tinh thn ny, B lut hỡnh s
nm 1999 quy nh cỏc ti: Ti buụn bỏn
hng gi (iu 156); ti buụn bỏn hng gi
l lng thc, thc phm, thuc cha bnh,

thuc phũng bnh (iu 157); ti buụn bỏn
hng gi l thc n dựng chn nuụi, phõn
bún, thuc thỳ y, thuc bo v thc vt, ging
cõy trng vt nuụi (iu 158); ti vi phm
quy nh v cp vn bng bo h quyn s
hu cụng nghip (iu 170); ti xõm phm
quyn s hu cụng nghip (iu 171).
* Ging viờn Khoa lut hỡnh s
Trng i hc Lut H Ni


nghiên cứu - trao đổi
44 tạp chí luật học số 5
/2007
Nhng quy nh ny ó th hin s phỏt
trin ca h thng phỏp lut trong nn kinh
t th trng - s phn ỏnh kp thi nhng
ũi hi mi ca tin trỡnh cụng nghip hoỏ,
hin i hoỏ t nc.
2. Trong cỏc ti phm ny, ti vi phm
quy nh v cp vn bng bo h quyn
SHCN (iu 170) l ti phm mi c b
sung vo BLHS 1999. Vic quy nh ti
phm ny ó to c s phỏp lớ cho vic truy
cu trỏch nhim hỡnh s ngi cú thm
quyn trong vic cp vn bng bo h
quyn SHCN khi ngi ú cú hnh vi vi
phm nghiờm trng trong hot ng thc thi
nhim v ca mỡnh. ú l hnh vi vi phm
cỏc quy nh ca Nh nc i vi hot

ng cp vn bng bo h quyn SHCN
nh: Khụng cp vn bng cho cỏc ch th
ó cú iu kin c cp; cp vn bng
khụng ỳng quy nh v thi gian, th tc;
cp vn bng bo h cho nhng i tng
SHCN m trc ú i tng ny ó c
cp vn bng bo h cho mt ch s hu
cụng nghip khỏc v.v
Ti xõm phm quyn s hu cụng
nghip (iu 171 BLHS) mi v mt tờn
gi song khụng phi l ti phm mi. Mt
trong nhng dng hnh vi ca ti phm ny
ó tng c phn ỏnh trong cu thnh ca
ti sn xut, buụn bỏn hng gi theo quy
nh ti iu 167 ca BLHS nm 1985.
Hnh vi phm ti khụng ch xõm phm ch
qun lớ nh nc v bo h quyn SHCN
m cũn trc tip gõy thit hi cho quyn v
li ớch ca ch s hu hp phỏp ca cỏc i
tng quyn SHCN. i tng ca ti
phm ny l cỏc i tng quyn SHCN
ang c bo h hp phỏp ti Vit Nam.
ú l sỏng ch, gii phỏp hu ớch, kiu
dỏng cụng nghip, nhón hiu hng hoỏ, tờn
gi, xut x hng húa v.v õy l cỏc sn
phm trớ tu ca con ngi, nhng loi ti
sn vụ hỡnh song li cú kh nng em li
nhng li ớch vt cht vụ cựng to ln cho
ch s hu núi riờng v cho ton xó hi núi
chung khi nú c ng dng vo thc tin.

Nh vy, khi hnh vi phm ti c thc
hin thỡ cn hiu rng hnh vi ú tỏc ng
lờn kt qu ca s sỏng to, lờn cỏc dng
tn ti mang tớnh vt cht ca cỏc i tng
quyn SHCN ang c bo h.
iu 171 quy nh hai loi hnh vi
khỏch quan ca ti phm l chim ot hoc
s dng bt hp phỏp cỏc i tng s hu
cụng nghip ang c bo h ti Vit
Nam. õy cn thng nht rng vic chim
ot c thc hin i vi nhng i tng
vt cht l hỡnh thc biu hin ra ngoi th
gii khỏch quan ca cỏc i tng SHCN
c bo h, vớ d nh chim ot mt bn
thit k, mt kt qu nghiờn cu bng vn
bn, mt mụ hỡnh, mt mu v v.v Hnh vi
chim ot õy khụng nờn c hiu mt
cỏch thun tuý ging nh hnh vi chim ot
ti sn thụng thng vỡ i tng ca ti
phm õy l loi ti sn vụ hỡnh rt c
bit. õy ch nờn c hiu l vic chim
ly kt qu ca s sỏng to ó c bo h
th hin di bt kỡ hỡnh thc no.
Ngoi hai ti phm k trờn, BLHS nm
1999 cũn quy nh mt s ti phm khỏc cú
liờn quan n quyn SHCN, ú l ti buụn


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 45

bỏn hng gi (iu 156); ti buụn bỏn hng
gi l lng thc, thc phm, thuc cha
bnh, thuc phũng bnh (iu 157); ti
buụn bỏn hng gi l thc n dựng chn
nuụi, phõn bún, thuc thỳ y, thuc bo v
thc vt, ging cõy trng vt nuụi (iu
158). Cỏc ti phm ny cú mt s im
chung l: u l hnh vi mua i bỏn li loi
hng hoỏ bit rừ l gi (trong ú bao gm c
nhng mt hng gi c sn xut vi phm
quyn SHCN) v u cú hỡnh pht c quy
nh nghiờm khc hn rt nhiu so vi hỡnh
pht c quy nh i vi hai ti c quy
nh ti iu 170 v iu 171 ca BLHS.
3. Tuy nhng quy nh nờu trờn trong
BLHS nm 1999 ó to c c s phỏp lớ
cn thit cho vic bo v quyn SHCN song
chỳng vn cũn nhng bt cp nht nh. V
mt lớ lun, mt trong cỏc yờu cu ca vic
quy nh cỏc ti xõm phm trt t qun lớ
kinh t núi chung v cỏc ti phm liờn quan
n quyn SHCN núi riờng l cỏc quy nh
ú phi phự hp vi h thng cỏc quy nh
phỏp lut v qun lớ kinh t ca Nh nc ta
hin nay. Nh vy, vic xõy dng cu thnh
ti phm ca cỏc ti trong lnh vc SHCN
phi da trờn c s v phự hp vi quy nh
ca phỏp lut chuyờn ngnh v cỏc vi phm
phỏp lut trong lnh vc SHCN. Va qua,

B lut dõn s nm 2005 ó c ban hnh.
Theo ú ó cú mt s thay i nht nh
trong cỏc quy nh v bo h quyn SHCN.
S thay i ny ũi hi phi cú nhng iu
chnh tng ng ca phỏp lut hỡnh s v
bo h quyn SHCN.
Trc ht, quy nh v ti vi phm quy
nh v cp vn bng bo h quyn SHCN
(iu 170 BLHS) cn c sa i. Ti
phm ny c thc hin bi ch th l
nhng cỏn b nh nc cú thm quyn
trong vic cp vn bng bo h quyn
SHCN v vi li c ý. Vỡ vy, õy c
xem l loi ti phm cú mc nguy him
cho xó hi tng ng vi mt s ti
phm khỏc cựng c quy nh trong
Chng XVI-BLHS nm 1999 nh: Ti vi
phm cỏc quy nh v qun lớ t ai (iu
174), ti vi phm cỏc quy nh v qun lớ
rng (iu 176) v.v iu ú ó c
chng minh bng mc nghiờm khc
tng ng ca hỡnh pht c quy nh
i vi cỏc ti phm ny. Tuy nhiờn, cỏc
hnh vi c quy nh ti iu 174 hoc
iu 176 cu thnh ti phm ngay khi tha
món mt trong cỏc du hiu gõy hu qu
nghiờm trng hoc ó b x lớ k lut v
hnh vi ny. Trong khi ú, hnh vi vi
phm quy nh v cp vn bng bo h
quyn s hu cụng nghip li ch cu thnh

ti phm khi phi thoó món ng thi c hai
du hiu l ó b x lớ k lut hoc x pht
hnh chớnh v hnh vi ny v gõy hu qu
nghiờm trng. T im bt hp lớ nờu trờn,
iu 170 BLHS cn c sa i theo
hng quy nh hnh vi cu thnh ti phm
khi mt trong cỏc du hiu gõy hu qu
nghiờm trng hoc ó b x lớ k lut hoc
b x pht hnh chớnh c tho món. Sa
i ny s to c s phỏp lớ hp lớ hn
u tranh bng phỏp lut hỡnh s i vi
loi hnh vi nguy him cho xó hi nờu trờn.
ng thi, iu ú cng lm cho quy nh


nghiªn cøu - trao ®æi
46 t¹p chÝ luËt häc sè 5
/2007
về tội phạm này phù hợp với quy định về
các tội phạm khác có tính chất và mức độ
nguy hiểm cho xã hội tương đương.
Tiếp theo, cần có một số sửa đổi, bổ
sung đối với quy định về tội xâm phạm
quyền SHCN (Điều 171 BLHS năm 1999).
Việc mô tả dấu hiệu hành vi khách quan
nguy hiểm cho xã hội trong cấu thành tội
phạm của tội này là chưa đầy đủ. Như đã
phân tích, hành vi khách quan của tội phạm
này là một trong hai loại hành vi: Chiếm
đoạt hoặc sử dụng bất hợp pháp các đối

tượng SHCN đang được bảo hộ tại Việt
Nam. Trong khi đó, theo quy định của các
điều 12, 13, 14, 15 Nghị định số
106/2006/NĐ-CP của Chính phủ ngày
22/9/2006 “Về xử phạt vi phạm hành chính
về SHCN”, các hành vi vi phạm quy định
về bảo hộ quyền SHCN đa dạng hơn và có
thể được chia thành ba nhóm như sau:
- Những hành vi sử dụng bất hợp pháp
các đối tượng SHCN đang được bảo hộ hợp
pháp. Ví dụ: Hành vi sản xuất sản phẩm đang
được bảo hộ là sáng chế, kiểu dáng công
nghiệp; áp dụng quy trình đang được bảo hộ
là sáng chế; gắn lên sản phẩm, bao bì sản
phẩm dấu hiệu trùng hoặc tương tự gây nhầm
lẫn với nhãn hiệu hàng hoá, tên gọi xuất xứ
hàng hoá được bảo hộ cho hàng hoá cùng
loại hoặc tương tự với sản phẩm đó v.v
- Những hành vi có tính chất đưa vào
lưu thông các sản phẩm, bộ phận sản phẩm
đang được bảo hộ là sáng chế, giải pháp
hữu ích hoặc được sản xuất theo quy trình
đang được bảo hộ là sáng chế, giải pháp
hữu ích v.v Ví dụ: Hành vi buôn bán hoặc
hành vi quảng cáo, hành vi vận chuyển,
hành vi tàng trữ nhằm để bán các sản phẩm,
bộ phận sản phẩm đó.
- Hành vi nhập khẩu, xuất khẩu các sản
phẩm, bộ phận sản phẩm đang được bảo hộ
là sáng chế, giải pháp hữu ích hoặc được

sản xuất theo quy trình đang được bảo hộ là
sáng chế, giải pháp hữu ích.
Đối chiếu quy định của Điều 171 BLHS
năm 1999 với những quy định nêu trên của
Nghị định số 106/2006/NĐ-CP, có thể thấy
một loạt hành vi khác vi phạm các quy định
về bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp đã
không được phản ánh trong cấu thành tội
phạm của tội xâm phạm quyền SHCN. Theo
chúng tôi, quyền SHCN chỉ có thể được bảo
vệ một cách triệt để, có hiệu quả nếu tất cả
các vi phạm pháp luật về bảo hộ quyền
SHCN gây nguy hiểm đáng kể cho xã hội
đều bị tội phạm hoá. Như vậy, những hành
vi đó sẽ được răn đe kịp thời và sẽ bị trừng
trị thích đáng bởi pháp luật hình sự. Tuy
nhiên, những hành vi này không nhất thiết
đều phải được mô tả cụ thể trong cấu thành
tội phạm. Chỉ một vài hành vi điển hình và
phổ biến mới cần được phản ánh cụ thể
trong cấu thành tội phạm. Những hành vi
còn lại có thể được quy định một cách khái
quát bằng cụm từ “các hành vi khác xâm
phạm quyền sở hữu công nghiệp”.
Bên cạnh đó, hành vi buôn bán các loại
hàng hoá trong khi biết rõ chúng được sản
xuất một cách trái phép, vi phạm pháp luật
về bảo hộ quyền SHCN
(1)
đã không được mô

tả trong cấu thành tội phạm của tội xâm
phạm quyền SHCN (Điều 171- BLHS 1999).


nghiên cứu - trao đổi
tạp chí luật học số 5/2007 47

Trong BLHS nm 1985, hnh vi nờu trờn ó
b ti phm hoỏ v c quy nh trong cu
thnh ti phm ca ti sn xut, buụn bỏn
hng gi (iu 167) cựng vi cỏc hnh vi
xõm phm quyn SHCN khỏc. Hnh vi ny
rừ rng cú cựng tớnh cht vi hnh vi chim
ot hoc hnh vi s dng bt hp phỏp cỏc
i tng SHCN. Tuy nhiờn, do khụng c
phn ỏnh trong quy nh v ti xõm phm
quyn SHCN nờn loi hnh vi ny s b x
lớ theo iu lut khỏc,
(2)
vi mc nghiờm
khc hn ca hỡnh pht. õy thc s l
im bt hp lớ khụng ch v k thut lp
phỏp m cũn v ni dung cu thnh cng
nh v ng li x lớ i vi ti phm.
Ngoi ra, theo iu 750 B lut dõn s
nm 2005, tờn gi ca cỏc i tng quyn
SHCN ó cú nhng iu chnh v mt s
i tng ó c quy nh b sung. Chớnh
vỡ vy, s phn ỏnh cỏc i tng ny trong
cu thnh ti phm ca ti xõm phm quyn

SHCN hin nay ó tr nờn bt cp v cn cú
nhng thay i thớch hp. Cỏch mụ t y
m ngn gn nht l dựng cm t: cỏc i
tng quyn s hu cụng nghip - ging
nh cm t ó c s dng ti iu 750 B
lut dõn s nm 2005. Nh vy, nhng i
tng ny s c xỏc nh bng cỏch vin
dn quy nh nờu trờn ca B lut dõn s.
(3)

T nhng phõn tớch nờu trờn, quy nh
v ti xõm phm quyn SHCN nờn c
sa i nh sau:
iu 171. Ti xõm phm quyn s hu
cụng nghip.
1. Ngi no vỡ mc ớch kinh doanh
m chim ot, s dng bt hp phỏp cỏc
i tng quyn s hu cụng nghip ang
c bo h ti Vit Nam hoc cú hnh vi
khỏc vi phm quy nh v bo h quyn s
hu cụng nghip gõy hu qu nghiờm trng
hoc ó b x pht hnh chớnh v hnh vi
ny hoc ó b kt ỏn v ti ny, cha c
xoỏ ỏn tớch m cũn vi phm
Ngoi ra, cũn mt loi hnh vi nguy
him trong lnh vc SHCN cha b ti
phm húa l hnh vi cnh tranh khụng lnh
mnh liờn quan n quyn SHCN. Mt s
biu hin ca hnh vi ny cú th k ra nh:
S dng ch dn thng mi gõy nhm ln

v ch th kinh doanh, s dng tờn min
trựng hoc tng t gõy nhm ln vi nhón
hiu, tờn thng mi c bo h ca ngi
khỏc gõy thit hi n uy tớn, danh ting ca
nhón hiu, tờn thng mi tng ng v.v
(4)

Loi hnh vi ny cng cú nh hng trc
tip n quyn li ca ch SHCN v nu
dn n hu qu nghiờm trng thỡ nờn b
xem l hnh vi nguy him ỏng k cho xó
hi. Do ú, cn quy nh trong BLHS mt
ti phm na liờn quan n lnh vc SHCN
l ti cnh tranh khụng lnh mnh. Nh
vy, phỏp lut hỡnh s cú th bo v quyn
SHCN mt cỏch y v trit .
Cui cựng, quy nh v hỡnh pht i
vi cỏc ti phm trong lnh vc SHCN cng
cn c sa i. Hỡnh pht c quy nh
i vi cỏc ti phm ny trong BLHS hin
hnh va cha tng xng vi tớnh cht
nguy him cho xó hi ca ti phm va
cha phự hp vi tớnh cht kinh t ca
chỳng. Th nht, hỡnh pht tin c quy
nh rt hn ch (ch ti khon 1 iu 171)
v vi mc hỡnh pht thp (t hai mi


nghiên cứu - trao đổi
48 tạp chí luật học số 5

/2007
triu ng n hai trm triu ng) cha
nghiờm khc rn e hnh vi phm ti.
Th hai, hỡnh pht c quy nh i vi
ti xõm phm quyn SHCN theo iu 171
BLHS nm 1999 cú mc nghiờm khc quỏ
thp nu so sỏnh vi cỏc khung hỡnh pht
i vi ti sn xut, buụn bỏn hng gi theo
iu 167 BLHS nm 1985.
(5)
Vi loi v
mc hỡnh pht c quy nh trong BLHS
hin hnh, ti xõm phm quyn SHCN thm
chớ ch l ti phm ớt nghiờm trng theo
khon 2 iu 171 (vỡ mc cao nht ca
khung hỡnh pht l ba nm tự). Xut phỏt t
tớnh nguy him cho xó hi ca loi hnh vi
ny cng nh trc yờu cu ca thc tin
u tranh, hỡnh pht i vi ti xõm phm
quyn SHCN cn c quy nh nghiờm
khc hn. C th, hỡnh pht tự i vi
nhng trng hp phm ti phn ỏnh ti
khon 2 iu 171 nờn c quy nh t hai
nm n by nm. Nh vy, trờn c s mc
cao nht ca khung hỡnh pht, khon 1 iu
171 s tng ng vi ti phm ớt nghiờm
trng v khon 2 s tng ng vi ti phm
nghiờm trng. Bờn cnh ú, nh lm lut
nờn quy nh mc pht tin theo t l nht
nh so vi thit hi vt cht m ti phm

gõy ra cho ch SHCN hp phỏp thay vỡ quy
nh mc pht tin xỏc nh nh B lut
hỡnh s hin hnh.
Quy nh v cỏc ti phm trong lnh vc
SHCN khụng ch cn c sa i, b sung
theo nhng kin ngh nờu trờn m hin nay,
nhng quy nh ú cũn cha c nhn
thc mt cỏch thng nht v chớnh xỏc nờn
dn n nhng khú khn nht nh trong
thc tin ỏp dng. gii quyt vn ú,
cỏc c quan chc nng cn ban hnh vn
bn hng dn vic ỏp dng thng nht cỏc
quy nh ny. Vn bn hng dn cn chỳ ý
gii thớch c th tỡnh tit gõy hu qu
nghiờm trng trong cu thnh ca cỏc ti
phm liờn quan n quyn SHCN.
Túm li, nhng quy nh ca BLHS
nm 1999 v cỏc ti phm trong lnh vc
SHCN ó cho thy quan im ỳng n ca
Nh nc ta trong vic bo v quyn SHCN
bng phỏp lut hỡnh s. Tuy nhiờn,
nhng quy nh ú phỏt huy c tỏc dng
trong thc tin, mt s im bt cp nờu
trờn cn c khc phc. Bờn cnh ú, cỏc
quy nh ny cn c nhn thc v ỏp
dng thng nht. iu ú gúp phn duy trỡ
mụi trng phỏp lớ an ton cho nhng hot
ng sỏng to ca con ngi phc v
cho i sng kinh t xó hi ca t nc./.

(1). Trong thc tin, nhng loi hng húa ny thng
c gi l hng gi v hỡnh thc.
(2). Tu theo tớnh cht ca i tng hng hoỏ m
hnh vi s cu thnh ti phm quy nh ti iu 156
(ti buụn bỏn hng gi), hoc theo iu 157 (ti buụn
bỏn hng gi l lng thc, thc phm, thuc cha
bnh, thuc phũng bnh) hoc theo iu 158 (ti
buụn bỏn hng gi l thc n dựng chn nuụi, phõn
bún, thuc thỳ y, thuc bo v thc vt, ging cõy
trng, vt nuụi).
(3).Xem: Nhng quy nh c th v cỏc i tng
quyn SHCN trong Lut s hu trớ tu nm 2005,
Phn th ba.
(4). Cỏc hnh vi ny c quy nh c th ti iu
130 Lut s hu trớ tu nm 2005.
(5). Nh ó nờu phn trờn, trc õy cỏc hnh vi
ny c phn ỏnh chung trong cu thnh ti phm
ca ti sn xut, buụn bỏn hng gi theo iu 167
BLHS nm 1985 v do ú b x lớ theo cỏc khung
hỡnh pht nghiờm khc hn.