NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ HẠN CHẾ KHI SỬ DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO DẠY HỌC pot

NHỮNG KHÓ KHĂN VÀ HẠN CHẾ KHI SỬ
DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO DẠY HỌC
Người trình bày: Hoàng Sơn Hải
I. THỰC TRẠNG:
II. NGUYÊN NHÂN:
1. Nguyên nhân chủ quan:
Ngày nay, việc “dạy học bằng vi tính” hay “bằng giáo án điện tử” hay
dạy học “bằng đa phương tiện”,…mà như các nhà làm giáo dục thường
hay gọi là “ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học” đã và đang
được áp dụng rộng khắp.
Nhiều giáo viên rất hào hứng với đổi mới phương pháp dạy học bằng
việc ứng dụng công nghệ thông tin, nhất là giáo viên trẻ.
a) Khó khăn về tài chính:
Tuy nhiên, khi đã áp dụng dạy học bằng CNTT, thì mỗi GV cần phải
trang bị máy ví tính(nếu máy tính xách tay thì càng tốt). Đây là điều
không dễ dàng gì với nhiều giáo viên, nhất là giáo viên trẻ mới ra
trường hay giáo viên vùng núi, nông thôn bởi đồng lương còn eo hẹp,
trong khi giá cả leo thang, việc bỏ ra ngót cả chục triệu để mua máy
tính (chỉ là dạng khiêm tốn thôi) cũng là một điều thật xa vời; không
phải giáo viên nào cũng thực hiện được.
b) Khó khăn về trình độ tin học của giáo viên:
Đây là một trong những trở ngại lớn nhất; Bởi:
- Làm chủ được bài giảng của mình trên lớp nhất là giờ thao giảng,
giờ dạy rút kinh nghiệm của tổ,…không phải là điều dễ dàng.
- Kỹ năng về công nghệ thông tin ở một số giáo viên vẫn còn hạn
chế, nhất là giáo viên lớn tuổi. Họ không đủ bản lĩnh để vượt qua sự cổ
hũ để đam mê và sáng tạo, thậm chí còn né tránh sử dụng công nghệ
thông tin vào giảng dạy. Một số giáo viên lớn tuổi họ không chịu học
hỏi những giáo viên giỏi về công nghệ thông tin, nhất là giáo viên trẻ;
phần vì e ngại bị đánh giá mình “i tờ” vi tính phần dưới mắt họ những
giáo viên trẻ này chỉ như là học trò của mình. Bởi thế việc gì mình phải

cầu cạnh; phải “tầm sư học đạo”.
c) Dạy học theo lối truyền thống còn ăn sâu trong giáo viên:
Công bằng mà nói, lối dạy truyền thống cũng có những ưu điểm riêng
của nó. Bởi thế, phương pháp dạy học cũ vẫn còn ăn sâu trong tiềm
thức của những “ thầy giáo già”, khó thay đổi nên lối áp đặt ấy vẫn
chưa thể xoá được trong một thời gian tới. Nhất là những giáo viên
bảo thủ. Họ cho không gì có thể thay thế được phấn trắng bảng đen;
không gì có thể thay lối dạy truyền thống: Thầy chủ đạo giảng bài học
trò lĩnh hội tri thức; trò không thể qua mặt thầy.
d) Lạm dụng máy tính một cách thái quá:
Trái ngược vấn đề trên là sử dụng máy vi tính giảng dạy tràn lan. Thời
gian qua, khi bùng nổ phong trào dạy học theo phương pháp đổi mới,
ứng dụng công nghệ thông tin phổ biến một cách rầm rộ. Có thể nói
phong trào này rộng khắp tất cả các cấp ngành: Từ đại học cho tới
trung học;tiểu học…diễn ra hầu khắp tất cả các bộ môn.
Khách quan mà nói, việc đổi mới phương pháp dạy học theo cách gọi
dân dã của nhiều người là sử dụng “giáo án điện tử” đã mang lại cho
nhà trường, cho giáo viên một sắc thái sôi nổi hào hứng khác thường.
Nhiều kĩ năng như ứng dụng các phần mềm, sử dụng các video clip;
các hình ảnh; internet,…đã được giáo viên tích hợp làm cho bài giảng
sinh động học sinh học tập theo nhóm sôi nổi và tiếp thu bài khá tốt.
Song không thể không bàn đến mặt hạn chế của nó. Đó là:
- Việc sử dụng công nghệ thông tin để đổi mới phương pháp dạy
học chưa được nghiên cứu kỹ, dẫn đến việc ứng dụng nó không đúng
chỗ, không đúng lúc, nhiều khi lạm dụng nó. Thôi thì môn nào cũng sử
dụng; tiết nào cũng “trình chiếu”…
- Vì sự lạm dụng này làm cho ngày càng học sinh nhàm chán không
hứng thú học tập; giờ dạy không hiệu quả. Họ không biết rằng nên sử
dụng giáo án powerpoint khi nào, lúc nào và như thế nào là hợp lý.
Ví dụ: Khi dạy về quá trình phân đôi tế bào(sinh vật THCS) nếu dạy

bằng giáo án điện tử được tích hợp một đoạn phim về quá trình phân
đôi của tế bào thì học sinh sẽ học rất hứng thú, giờ học rất sinh động
tiết dạy rất hiệu quả. Nhưng nếu dạy bài” Đại cương về phương trình”
thì đâu cần phải “đao to búa lớn” là mang máy ra chiếu chép? Hoặc khi
dạy bài “Cách dựng thiết diện trong hình học không gian” ta chỉ dùng
máy tính hỗ trợ phần “động” cho máy vi tính cắt hình chóp bởi một mặt
phẳng nào đó mà nếu dạy bằng bảng đen phấn trắng thôi thì học sinh
rất khó hình dung. Chỉ dừng đến đó; còn cách trình bày lời giải ta
hướng dẫn học sinh chứ ai lại chiếu - chép bao giờ?
- Một số giáo viên thì lợi dụng phương pháp này để “che lấp” tính
lười biếng của mình: Thầy chiếu-trò chép; đỡ phải viết bài, phải nói
nhiều.
e) Khó chủ động được giờ dạy:
Việc “cháy giáo án” ở các tiết dự giờ có công nghệ trình chiếu là
chuyện bình thường vì phải mất thời gian điều khiển máy tính; thời
gian chờ học sinh ghi chép… Cuối giờ, đôi khi dư vài nội dung nếu dạy
bằng bảng đen ta có thể linh hoạt rút gọn; tuy nhiên công nghệ trình
chiếu không dễ để điều chỉnh cho phù hợp.
f) Dễ phân tán tập trung của học sinh:
Việc lạm dụng các âm thanh hình ảnh,…một cách không thích hợp dẫn
đến học sinh mất tập trung. Các em bị phân tâm vì các hình động hay
những âm thanh lạ tai mà giáo viên đưa ra nhằm “thêm mắm, thêm
muối” chứ không phải hỗ trợ cho nội dung bài giảng.
2. Nguyên nhân khách quan:
a) Điều kiện cơ sở vật chất:
- Các phương tiện, thiết bị phục vụ cho việc đổi mới phương pháp dạy
học bằng phương tiện chiếu projector, … còn thiếu và chưa đồng bộ. Ở
một góc độ nào đó nhiều giáo viên thụ động trong cách sử dụng các
thiết bị dạy học như máy tính, projector, … dẫn đến một số thiết bị
nhanh đi vào hư hỏng.

- Việc kết nối và sử dụng Internet chưa được thực hiện triệt để và có
chiều sâu; sử dụng không thường xuyên nhấ là các vùng sâu vùng xa,
biên giới hải đảo. Công tác đào tạo, công tác bồi dưỡng, tự bồi dưỡng
đội ngũ giáo viên để nâng cao trình độ thực chất chỉ mới dừng lại ở
việc xoá mù tin học. Vì vậy, giáo viên chưa đủ kiến thức, mất nhiều
thời gian và công sức để sử dụng công nghệ thông tin trong giờ học
một cách có hiệu quả hơn.
b) Phương pháp mới chưa đủ tính thuyết phục:
Việc đổi mới phương pháp dạy học là dạy học tương tác giữa người -
máy, dạy theo nhóm, dạy phương pháp tư duy sáng tạo cho học sinh,
cũng như dạy học sinh biết cách tiếp cận, cách sử dụng công nghệ
thông tin và cách tự khẳng định mình vẫn còn mới mẻ đối với giáo viên
và đòi hỏi giáo viên phải kết hợp hài hòa các phương pháp dạy học.
Đồng thời, nó cũng phát huy được ưu điểm của phương pháp dạy học
này làm hạn chế những nhược điểm của phương pháp dạy học truyền
thống. Dù vậy, việc đưa công nghệ thông tin vào quá trình dạy học,
vẫn chưa thể phát huy tính trọn vẹn tích cực và tính hiệu quả của nó.
c) Sự bất cập của việc sử dụng công cụ “trình chiếu”:
- Tốn nhiều thời gian:
Để soạn một giáo án truyền thống chúng ta phải mất tương đương một
đến hai tiết dạy. Để soạn một bài giảng bằng công nghệ thông tin(trình
chiếu) phải tốn rất nhiều; có khi cả tuần
- Khó chủ động trên lớp:
Mọi sản phẩm có hoàn hảo đến đâu đều cũng chỉ mang tính tương đối.
Bài soạn giảng của chúng ta cũng vậy:
Tôi đã từng gặp một anh bạn chuẩn bị cho tiết thao giảng của mình cả
một tuần; rồi chiếu cho đồng nghiệp trong tổ bộ môn góp ý nhưng khi
bước vào tiết thao giảng thì bị gặp lỗi chính tả đọc nghe ngây ngô làm
cho học sinh cười ầm còn anh bạn ấy thì dở khóc dở cười cứ loay hoay
chỉnh chỉnh, sửa sửa đến mướt mồ hôi. Kết quả: Không đạt tiết dạy

giỏi!
- Trình chiếu như một kịch bản có sẵn mà thầy giáo là diễn viên
“thuộc bài”. Không dễ linh hoạt chỉnh sửa như phấn trắng bảng đen có
thể bôi xóa; nhất là giáo viên hạn chế trình độ tin học.
- Sự tương thích của máy tính:
Ta xét với góc độ một giáo viên trình độ vi tính vừa phải. Khi chuẩn bị
giáo án: Nội dung, phim, hình ảnh;…thật hoàn chỉnh không còn chổ
chê. Tuy nhiên khi vào tiết dạy không khỏi không gặp sự cố sau: font
chữ máy cá nhân và máy trường không tương thích; màu sắc của
projector không trung thực làm cho slide trình chiếu nhòe nhoẹt; chữ
trên màn ảnh cứ chạy lung tung như “động từ bất qui tắc”. Lâm vào
cảnh này, tiết dạy thất bại là cái chắc.
d) Sự hậu thuẫn của Ban giám hiệu:
Không phải hiệu trưởng nào cũng hậu thuẫn cho việc đổi mới sử dụng
công nghệ thông tin; vì:
- Chính ban giám hiệu ngôi trường đó rất yếu về vi tính; họ không
hiểu được tầm quan trọng của sử dụng phương pháp dạy học mới
- Trang bị cơ sở vật chất, máy móc, trang thiết bị,…ngốn một phần
không nhỏ trong ngân sách; nhất là các trường ở những địa phương còn
khó khăn, vùng sâu vùng xa.
- Chế độ đãi ngộ cho giáo viên tập huấn, học tập nâng cao trình độ
công nghệ thông tin không được quan tâm đúng mức; không khích lệ
được tinh thần học hỏi nâng cao trình độ của mỗi giáo viên.
e) Trình độ tin học của học sinh:
Dạy học tức là dạy cho người chưa biết học biết vận dụng những kiến
thức kĩ năng do minh truyền thụ vào thực tiễn. Tuy nhiên, bên cạnh khó
khăn về điều kiện cơ sở vật chất trang thiết bị dạy học còn có một cản
trở nữa là từ phía người học: Các em hạn chế về trình độ vi tính; các
em đã quá quen lối dạy đọc chép từ lớp dưới nên để thay đổi nó không
dễ dàng già cho người dạy.

f) Sự đồng thuận của phụ huynh:
- Xã hội hóa giáo dục đòi hỏi sự chung tay góp sức của nhiều tổ
chức xã hội: Nhà tài trợ; mạnh thường quân,…trong đó phải kể đến vai
trò của hội Cha mẹ học sinh.
- Để chuẩn bị một tiết dạy theo phương pháp đổi mới đòi hỏi không
chỉ nổ lực của thầy giáo mà cả học sinh. Ví dụ: Khi dạy tiết thân thế
cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Chiểu; ngoài chuẩn bị của
thầy giáo, học sinh phải lên mạng để tìm tòi tư liệu cho thảo luận
nhóm. Nhưng phụ huynh không đồng tình; họ sợ ảnh hưởng đến giờ
học thêm của con mình.
g) Nội dung chương trình và thi cử:
- Chương trình giáo dục của chúng ta chỉ nặng lý thuyết: tôi lấy ví
dụ: bộ môn toán THPT giờ đây hiếm những tiết học tập ngoài trời hay
tham quan thực tế như các nước tiên tiến, nên đổi mới phương phápc
dạy học không phù hợp chương trình hiện thời.
- Tôi lấy ví dụ: Khi dạy bài ứng dụng tích phân, nếu dùng phần
mềm, máy tính cho kết quả 0,866 (đơn vị diện tích). Trong khi đề thi
đại học không chấp nhận kết quả này(Đáp án là :
3
2
).
- Chế độ thi cử của chúng ta còn mang nặng hàn lâm.
Vì thi gì học nấy, nên ai dại gì bỏ thời gian cả một tuần để đầu tư cho
bài giảng: Nào là tìm hiểu phần mềm hỗ trợ, nào là sưu tầm tranh ảnh.,
phim tư liệu,…cho tiết dạy mà cái tiết dạy hay chưa chắc là tiết trọng
tâm thi cử; kiểm tra sắp tới.
Chưa nói đến ngoài dạy trên lớp, giáo viên còn phải lo bao nhiêu thứ
cơm áo gạo tiền. Bởi vậy, mỗi dịp đầu năm tổ trưởng chuyên môn phải
đau đầu khi kêu gọi, vận động được một giáo viên đăng kí thao giảng là
việc trần ai.

h) Bệnh thành tích trong đánh giá thi đua của nhà trường cũng là trở
ngại lớn cho việc đầu tư thời gian vào tiết dạy powerpoint.
3. Lý do khác:
III. GIẢI PHÁP:
TP.HCM, ngày 12/01/2013
Người trình bày: Hoàng Sơn Hải