BÀI THU HOẠCH môn CHỦ NGHĨA xã hội KHOA học, nhận thức mới của đảng cộng sản việt nam về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội thời kỳ đổi mới

1

1. Mở đầu
Ngay từ khi ra đời và trong quá trình đấu tranh cách mạng đến nay,
Đảng Cộng sản Việt Nam luôn khẳng định: chủ nghĩa xã hội là mục tiêu, lý
tưởng của Đảng Cộng sản và nhân dân Việt Nam; đi lên chủ nghĩa xã hội là
yêu cầu khách quan, là con đường tất yếu của cách mạng Việt Nam. Từ tổng
kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận, nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta ngày càng sáng tỏ hơn. Nhận thức
ngày càng sâu sắc hơn, đúng đắn hơn về chủ nghĩa xã hội, Đảng Cộng sản
Việt Nam đã bước đầu hình thành được những nét cơ bản một hệ thống quan
điểm lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt
Nam, là cơ sở khoa học cho đường lối của Đảng, góp phần bổ sung và phát
triển quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam
Mục đích của bài thu hoạch này em làm sáng tỏ thêm nhận thức mới
của Đảng Cộng sản Việt Nam về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội thời kỳ
đổi mới (1986 đến nay).
2. Nội dung
2.1. Thời kỳ mở đầu quá trình đổi mới và sự hình thành nhận thức
mới của Đảng về chủ nghĩa xã hội
Đại hội VI của Đảng Cộng sản Việt Nam (1986) đánh dấu một bước
chuyển quan trọng trong tư duy lý luận của Đảng, mở đầu quá trình đổi mới
và sự hình thành nhận thức mới của Đảng về chủ nghĩa xã hội, về thời kỳ quá
độ lên chủ nghĩa xã hội cũng như con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta
thông qua đổi mới, Đảng ta đã xác định thực hiện đường lối đổi mới với mục
tiêu: Dân giàu, nước mạnh, xã hội văn minh. Kế thừa và phát triển mục tiêu
trên, qua các kỳ đại hội, thực hiện đường lối đổi mới, Đảng luôn đặt và giải


2

quyết mối quan hệ giữa dân giàu với nước mạnh ở vị trí hàng đầu. Đây là
khởi đầu cho tư duy mới về chủ nghĩa xã hội giàu có.
Những mục tiêu nêu trên của Đại hội VI có giá trị định hướng rất quan
trọng với sự phát triển của đất nước, mà sâu xa là phát triển tiềm lực sáng tạo
của nhân dân, hướng mục đích của đổi mới vào việc phục vụ quyền lợi của
nhân dân. Từ những bước đi ban đầu và đem đến những thành công nhất định
trong thực hiện đường lối đổi mới, mục tiêu tổng qt ln được Đảng ta phát
triển, bổ sung, hồn thiện phù hợp với quá trình nhận thức và sự phát triển của
xã hội, nhất là sự phát triển của lực lượng sản xuất. Tổng kết, đánh giá thành
tựu sau 20 năm thực hiện đường lối đổi mới, Đại hội X của Đảng khẳng định:
20 năm qua với sự nỗ lực phấn đấu của tồn Đảng, tồn dân, tồn qn, cơng
cuộc Đổi mới ở nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn và có ý nghĩa lịch
sử... Nhận thức về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam đã được hình thành trên những nét cơ bản.
2.2. Thời kỳ hình thành và phát triển nhận thức mới của Đảng về
chủ nghĩa xã hội
Từ thực tiễn của 25 năm đổi mới, tại Cương lĩnh xây dựng đất nước
trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011),
Đảng ta xác định tám đặc trưng, đó là: “Xã hội xã hội chủ nghĩa mà nhân dân
ta xây dựng là một xã hội: Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn
minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng
sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh
phúc, có điều kiện phát triển tồn diện; các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam
bình đẳng, đồn kết, tơn trọng và giúp nhau cùng phát triển; có Nhà nước
pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng


3

Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế
giới”.
Trong đó, một số nội dung của các đặc trưng đã được là sáng tỏ hơn so
với Cương lĩnh 1991. Thứ nhất, khẳng định công cuộc xây dựng một xã hội
dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh là ưu tiên hàng đầu. Thứ
hai, coi trọng vấn đề dân chủ, dân chủ được đặt lên trước cơng bằng, văn
minh, tồn thể nhân dân làm chủ. Thứ ba, nhận thức mới đầy đủ hơn về quan
hệ sản xuất gồm ba yếu tố: Chế độ sở hữu tư liệu sản xuất, chế độ quản lý và
chế độ, phương thức phân phối sản phẩm. Coi trọng quan hệ sản xuất tiến bộ
phù hợp với lực lượng sản xuất hiện đại đã phản ánh đúng quy luật về quan hệ
sản xuất phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Thứ tư,
bổ sung đặc trưng thứ bảy: Có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân do Đảng Cộng sản lãnh đạo. Để thực hiện
được mục tiêu đó, Đảng và nhân dân ta phải: Đẩy mạnh cơng nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước gắn với phát triển kinh tế tri thức, bảo vệ tài nguyên,
môi trường; phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa;
xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng con người,
nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện tiến bộ và cơng bằng xã hội; bảo đảm
vững chắc quốc phịng và an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội; thực hiện
đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hịa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển,
chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; xây dựng nền dân chủ xã hội chủ
nghĩa, thực hiện đại đoàn kết toàn dân tộc, tăng cường và mở rộng mặt trận
dân tộc thống nhất; xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của
nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân; xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh.
Tám phương hướng cơ bản trên đã thể hiện tập trung nhận thức của Đảng
Cộng sản Việt Nam về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội trong điều kiện mới
ở Việt Nam.

4

Đánh giá thành tựu và hạn chế 30 năm đổi mới và 5 năm thực hiện
Cương lĩnh (bổ sung, phát triển năm 2011) Đại hội XII Đảng Cộng sản Việt
Nam khẳng định: “Ba mươi năm đổi mới là một giai đoạn lịch sử quan trọng
trong sự nghiệp cách mạng của nước ta, đánh dấu sự trưởng thành về mọi mặt
của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. đổi mới mang tầm vóc và ý nghĩa cách
mạng, là q trình cải biến sâu sắc, toàn diện, triệt để, là sự nghiệp cách mạng
to lớn của toàn Đảng, toàn dân và toàn qn vì mục tiêu “dân giàu, nước
mạnh, dân chủ, cơng bằng, văn minh”. Nhìn tổng thể, qua 30 năm đổi mới,
đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử trên con
đường xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
“Những thành tựu đó tạo tiền đề, nền tảng quan trọng để nước ta tiếp tục đổi
mới và phát triển mạnh mẽ trong những năm tới; khẳng định đường lối đổi
mới của Đảng là đúng đắn, sáng tạo; con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của
nước ta là phù hợp với thực tiễn của Việt Nam và xu thế phát triển của lịch
sử”.
Đại hội XII của Đảng cũng chỉ ra nhiều vấn đề lớn, phức tạp, nhiều hạn
chế, yếu kém cần phải tập trung giải quyết, khắc phục, trong đó có: Cơng tác
tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận còn bất cập, chưa làm rõ được một số
vấn đề đặt ra trong quá trình đổi mới để định hướng trong thực tiễn và cung
cấp cơ sở khoa học cho hoạch định đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật
của Nhà nước. Lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã
hội còn một số vấn đề cần phải qua tổng kết thực tiễn, nghiên cứu lý luận để
tiếp tục làm rõ. Trong 10 năm gần đây, kinh tế vĩ mơ có lúc thiếu ổn định, tốc
độ tăng trưởng kinh tế suy giảm, phục hồi chậm. Chất lượng, hiệu quả, năng
suất lao động xã hội và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp. Phát
triển thiếu bền vững cả về kinh tế, văn hóa, xã hội và mơi trường. Nhiều vấn
đề bức xúc nảy sinh, nhất là các vấn đề xã hội và quản lý xã hội chưa được

5

nhận thức đầy đủ và giải quyết có hiệu quả; còn tiềm ẩn những nhân tố và
nguy cơ mất ổn định xã hội. Trên một số mặt, một số lĩnh vực, một bộ phận
nhân dân chưa được thụ hưởng đầy đủ, công bằng thành quả của công cuộc
đổi mới. Đổi mới chính trị chưa đồng bộ với đổi mới kinh tế, năng lực và hiệu
quả hoạt động của hệ thống chính trị chưa ngang tầm nhiệm vụ. Đại hội đánh
giá: “Những hạn chế và khuyết điểm trên đây đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân,
toàn quân ta phải nỗ lực phấn đấu không ngừng để khắc phục, tiếp tục đưa đất
nước phát triển nhanh, bền vững theo con đường xã hội chủ nghĩa”.
Về mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nước trong những năm tới, Đại
hội nêu: “Tiếp tục thực hiện có kết quả các phương hướng, nhiệm vụ đúng
đắn đã được đề ra trong các nghị quyết của Đảng; đồng thời, đổi mới mạnh
mẽ, tồn diện và đồng bộ, có bước đi phù hợp trên các lĩnh vực, nhất là giữa
kinh tế và chính trị. Tiếp tục đổi mới tư duy, hồn thiện các cơ chế, chính
sách, tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc nhằm khơi dậy mọi tiềm
năng và nguồn lực của đất nước, tạo động lực mới cho phát triển nhanh và
bền vững. Nhận thức đúng và xử lý tốt các nhân tố tạo thành động lực tổng
hợp để đổi mới và hội nhập”.
Có thể thấy, nhận thức mới của Đảng Cộng sản Việt Nam về chủ nghĩa
xã hội còn được thể hiện trên lĩnh vực lý luận trong đổi mới kinh tế, quan
trọng nhất là xây dựng, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa. Văn kiện Đại hội XII xác định trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng “có quan hệ sản xuất tiến
bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất”. Đây là sự điều
chỉnh cần thiết, bởi vì quan hệ sản xuất có tiến bộ hay khơng thì trước hết
phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đó là quy luật
khách quan; Đó cịn là lý luận về đẩy mạnh cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và
phát triển kinh tế-xã hội nông thôn, giải quyết các vấn đề xã hội trong quản lý

6

phát triển xã hội ở nước ta. Đó cịn là hệ thống lý luận về xây dựng nền dân
chủ, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và đổi mới hệ thống chính trị; hệ
thống lý luận về phát triển văn hóa, xây dựng con người mới xã hội chủ
nghĩa; về quốc phịng-an ninh, đối ngoại và về cơng tác xây dựng, chỉnh đốn
Đảng.
Tóm lại, nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam về con đường đi lên
chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam thời kỳ đổi mới thể hiện trên các mặt sau: Một
là, nhận thức về mục tiêu và bản chất của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã
hội ngày càng đầy đủ hơn, đó là dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng và
văn minh; Hai là, nhận thức về nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam của Đảng
Cộng sản Việt Nam, Đảng khẳng định chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ
Chí Minh là nền tảng tư tưởng và kim chỉ nam cho mọi hành động; Ba là,
nhận thức về động lực của sự phát triển con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở
Việt Nam, đó là phát huy sức mạnh đại đồn kết dân tộc trên nền tảng liên
minh giai cấp công nhân, giai cấp nơng dân và đội ngũ trí thức do Đảng Cộng
sản Việt Nam lãnh đạo; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa vừa là mục tiêu,
vừa là động lực của công cuộc đổi mới nhằm khơi dậy, phát huy mọi tiềm
năng sáng tạo của con người, tính tích cực, chủ động, năng động của nhân dân
được tăng lên; kết hợp hài hịa lợi ích xã hội, tập thể, cá nhân, quan tâm lợi
ích thiết thân của con người; Bốn là, nhận thức về thời kỳ quá độ và những
đặc điểm của con đường quá độ, bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa tiến lên chủ
nghĩa xã hội ở Việt Nam; bỏ qua chế độ tư bản chủ nghĩa là “bỏ qua việc xác
lập vị trí thống trị của quan hệ sản xuất và kiến trúc thượng tầng tư bản chủ
nghĩa”. Bỏ qua chế độ áp bức, bất cơng, bóc lột tư bản chủ nghĩa; bỏ qua
những thói hư tật xấu, những thiết chế, thể chế chính trị không phù hợp với
chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong khi bỏ qua những mặt đó, cần “tiếp thu, kế

thừa những thành tựu mà nhân loại đã đạt được dưới chế độ tư bản chủ nghĩa,


7

đặc biệt về khoa học - công nghệ để phát triển nhanh lực lượng sản xuất, xây
dựng nền kinh tế hiện đại”; Năm là, nhận thức rõ hơn về mô hình và phương
hướng áp dụng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.
3. Kết luận
Nhận thức về CNXH và con đường đi lên CNXH ở nước ta đã trải qua
một quá trình lâu dài và khơng đơn giản. Trong q trình đó Đảng ta đã vận
dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tham khảo kinh
nghiệm quốc tế, xuất phát từ thực tiễn đất nước, có nhiều tìm tịi, sáng tạo
trong nhận thức lý luận, nhất là trong thời kỳ đổi mới.
Có thể khẳng định sự nhận thức của Đảng Cộng sản Việt Nam về con
đường đi lên chủ nghĩa xã hội thời kỳ đổi mới là thành tựu nổi bật nhất, Đảng
đã vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, tham
khảo kinh nghiệm quốc tế, xuất phát từ thực tiễn đất nước, có nhiều tìm tịi,
sáng tạo trong nhận thức lý luận. Công cuộc đổi mới ở Việt Nam đã diễn ra
được 30 năm, đạt được nhiều thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, được thế
giới ghi nhận. Việt Nam đã và đang trở thành điểm đến hấp dẫn của các nhà
đầu tư và bạn bè trên thế giới.


8

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Giáo trình cao cấp lý luận chính trị, tập 3 Chủ nghĩa xã hội khoa học,
Nxb. Lý luận chính trị, H.2017, tr.81-110.
2. ĐCSVN: Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi mới và hội nhập (Đại

hội VI, VII, VIII, IX, X), Nxb.Chính trị quốc gia, Hà Nội.2013.
3. ĐCSVN: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb.
Chính trị quốc gia, H.2016.