Báo cáo " Vai trò của ý thức pháp luật đối với việc thực hiện pháp luật " ppt

nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2011 27




Ths. Nguyễn Văn Năm *
thc phỏp lut gi vai trũ chi phi tt c
cỏc giai on ca quỏ trỡnh iu chnh
bng phỏp lut i vi hnh vi con ngi, t
xõy dng n t chc thc hin v bo v
phỏp lut. Cú th núi trong qun lớ xó hi,
vic phỏp lut c thc hin nh th no
ph thuc rt ln vo ý thc phỏp lut ca
cỏc ch th trong xó hi.
í thc phỏp lut l tng th nhng quan
im, quan nim, t tng thnh hnh trong
xó hi v phỏp lut, l thỏi , tỡnh cm, s
ỏnh giỏ ca con ngi i vi phỏp lut
cng nh i vi hnh vi phỏp lut ca cỏc
ch th trong xó hi.
í thc phỏp lut luụn c xem xột
ỏnh giỏ trờn nhiu phm vi khỏc nhau, ú
cú th l ý thc ca tng cỏ nhõn, cú th l ý
thc ca nhúm, b phn dõn c trong xó hi,
cú th l ý thc ca ton xó hi, thm chớ nú
cũn c xem xột, ỏnh giỏ trờn khu vc a
lớ vt khi phm vi quc gia. Vỡ vy, ý thc
phỏp lut luụn c tip cn trờn c bỡnh

din ý thc xó hi v ý thc cỏ nhõn.
Trờn bỡnh din ý thc cỏ nhõn, ý thc
phỏp lut th hin s hiu bit phỏp lut cng
nh ý chớ, xỳc cm, tỡnh cm, tõm trng, thỏi
ca h i vi phỏp lut v cỏc hin
tng phỏp lớ khỏc. Tri thc phỏp lut ca
mi cỏ nhõn khụng ch bao gm nhng hiu
bit v h thng phỏp lut thc nh ca nh
nc m cũn bao gm c cỏc tri thc v h
thng khoa hc phỏp lớ. ú cú th l nhng tri
thc cm tớnh, di dng nhng cm giỏc, tri
giỏc v phỏp lut v i sng phỏp lớ; cng cú
th l tri thc lớ tớnh c th hin di dng
h thng khỏi nim khoa hc phỏp lớ m h
tớch ly c. Trờn c s hiu bit phỏp lut,
mi ngi hỡnh thnh tỡnh cm, thỏi , s
ỏnh giỏ ca mỡnh i vi phỏp lut. Mi
cỏ nhõn cú s cm nhn v phỏp lut mt
cỏch khỏc nhau, vỡ vy thỏi , tỡnh cm, s
ỏnh giỏ ca h v phỏp lut cng khỏc nhau.
Thỏi , xỳc cm, tỡnh cm phỏp lut ca
cỏ nhõn c biu hin thụng qua cỏc hnh vi
phỏp lut ca h. Chng hn, mt ch th
c coi l cú thỏi tụn trng phỏp lut khi
cỏc x s ca h u phự hp vi quy nh
ca phỏp lut, theo ỳng yờu cu, ũi hi ca
phỏp lut. Hiu bit phỏp lut, thỏi , xỳc
cm, tỡnh cm phỏp lut ca mi ngi li
l c s cho s ỏnh giỏ ca h v nhng
hnh vi phỏp lut ca ch th khỏc. Cựng

hnh vi phỏp lut ca ch th no ú trong xó
hi cú th c ỏnh giỏ nhiu bỡnh din,
nhiu khớa cnh khỏc nhau, do vy ni dung
cỏc ý kin ỏnh giỏ cng khỏc nhau. í thc
phỏp lut cỏ nhõn luụn b chi phi bi lp
trng giai cp, h t tng thnh hnh trong
xó hi, truyn thng dõn tc, iu kin hon
cnh sng í thc phỏp lut ca mi cỏ
nhõn c hỡnh thnh v phỏt trin trong mụi
trng sng ca h, qua s giỏo dc trong gia
ỡnh, nh trng; qua giao tip hng ngy;
qua sỏch bỏo cng nh cỏc phng tin thụng
tin i chỳng khỏc; qua s tham gia trc tip
í
* Ging viờn Khoa hnh chớnh-nh nc
Trng i hc Lut H Ni


nghiªn cøu - trao ®æi
28 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2011
vào các quan hệ pháp luật…
Ý thức pháp luật của xã hội được hiểu là
tổng thể quan niệm, quan điểm, tư tưởng, thái
độ, sự đánh giá của xã hội đó về pháp luật
cũng như các hiện tượng pháp lí khác. Điều
này hoàn toàn không có ý nghĩa rằng ý thức
pháp luật của xã hội chỉ là phép cộng giản đơn
các quan niệm, quan điểm, ý kiến đánh giá
khác nhau trong xã hội về pháp luật và đời
sống pháp lí. Ngược lại, ý thức pháp luật của

xã hội được hiểu là những quan niệm, quan
điểm, ý kiến đánh giá có tính chất chung nhất
của toàn xã hội. Trong mỗi xã hội, qua các thời
đại khác nhau, ý thức của con người cũng khác
nhau, bởi vậy, ý thức pháp luật cũng như các
hình thái ý thức xã hội khác luôn được xem xét
đánh giá trong từng chế độ xã hội cụ thể. Chế
độ xã hội nào có ý thức pháp luật của xã hội
đó, không có ý thức pháp luật chung cho mọi
thời đại. Ý thức pháp luật của chế độ xã hội cụ
thể bao gồm tổng thể các quan điểm, quan
niệm, ý kiến đánh giá chung nhất đang thịnh
hành trong xã hội đó về pháp luật và các hiện
tượng pháp lí khác. Tất nhiên, đó chính là
những quan niệm, quan điểm, tư tưởng, ý kiến
đánh giá mang tính chính thức của lực lượng
cầm quyền, mặc dù trong chế độ xã hội cụ thể,
bên cạnh quan điểm, tư tưởng của giai cấp
cầm quyền thì cũng luôn tồn tại những quan
niệm, quan điểm, ý kiến đánh giá trái chiều,
phản diện của các lực lượng xã hội đối lập. Ý
thức pháp luật trong xã hội nhất định không
chỉ bao gồm quan niệm, quan điểm, sự đánh
giá… về pháp luật hiện hành mà còn bao gồm
cả quan niệm, quan điểm về pháp luật đã qua
và cả pháp luật cần phải có. Nó cũng không
chỉ bao gồm quan niệm, tư tưởng, ý kiến đánh
giá về pháp luật của riêng nhà nước đó mà còn
bao gồm cả những quan điểm, tư tưởng, ý kiến
đánh giá về pháp luật với tính cách là hiện

tượng của đời sống xã hội, cũng như pháp luật
của các nhà nước khác trên thế giới.
Việc thực hiện pháp luật nghiêm chỉnh
trước hết phụ thuộc vào sự hiểu biết pháp luật
của chủ thể, bao gồm cả bề rộng và chiều sâu
của sự hiểu biết. Hiểu biết pháp luật càng đầy
đủ, chính xác, sâu sắc càng có điều kiện thực
hiện chúng một cách nghiêm chỉnh, càng
nhận thức pháp luật một cách tường tận, càng
có cơ sở để thực hiện nó một cách triệt để,
chính xác. Ngược lại, không hiểu biết pháp
luật, hiểu biết không đầy đủ, không đúng đắn
là một trong những nguyên nhân dẫn đến vi
phạm pháp luật. Tất nhiên, hiểu biết pháp luật
là phạm trù rất rộng và không có giới hạn, từ
những hiểu biết có tính cơ học, bề ngoài về
nội dung của các quy định cho đến tư tưởng,
ý nghĩa bên trong của những quy định đó, cơ
sở lí luận, thực tiễn của việc ban hành quy
định đó, mục đích, ý nghĩa của chúng…
Trước hết, muốn thực hiện quy định pháp
luật nào đó, đòi hỏi các chủ thể phải nhận thức
được nội dung của nó. Chỉ trong trường hợp
nhận thức được nội dung của các quy định
trong pháp luật, nắm bắt được sự cho phép, bắt
buộc hay ngăn cấm của pháp luật, chủ thể mới
biết mình được làm gì, không được làm gì hay
phải làm gì, làm như thế nào khi ở trong hoàn
cảnh, tình huống cụ thể. Bên cạnh đó, nếu chủ
thể nhận thức được đầy đủ cơ sở lí luận, thực

tiễn của việc ban hành quy định đó, mục đích ý
nghĩa của những quy định được ban hành, vai
trò, tác dụng của chúng, sự phù hợp giữa chúng
với các giá trị đạo đức xã hội, truyền thống tốt
đẹp của dân tộc… thì việc thực hiện chúng sẽ
càng trở nên đầy đủ, triệt để hơn, thậm chí
nhiều trường hợp còn có sự hào hứng, tích cực
thực hiện những quy định đó. Nhiều trường


nghiªn cøu - trao ®æi
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2011 29
hợp, người dân không thực hiện, thực hiện
không nghiêm chỉnh quyền và nghĩa vụ pháp lí
của họ một phần rất quan trọng là do họ không
hiểu biết đầy đủ cơ sở, tư tưởng, ý nghĩa của
các quy định trong pháp luật. Ngược lại, có khá
nhiều trường hợp, xét về hình thức, hành vi
thực tế là hợp pháp, tuy nhiên ý nghĩa của nó đã
bị sai lệch, bởi vì chủ thể đã không nhận thức
được mục đích, ý nghĩa của quy định mà Nhà
nước đã ban hành. Người ta đội mũ bảo hiểm
khi tham gia giao thông, không vượt đèn đỏ,
không vượt quá tốc độ… nhiều trường hợp
không phải vì sự an toàn của chính bản thân
mình mà chỉ vì sợ bị cảnh sát giao thông xử
phạt. Ở khía cạnh khác, pháp luật có thể được
thực hiện một cách nghiêm chỉnh, triệt để,
chính xác khi mỗi chủ thể đều có sự hiểu biết
về địa vị pháp lí của chính mình, ý thức được

một cách sâu sắc về quyền và nghĩa vụ pháp lí
của mình, vị trí, vai trò của mình trong đời sống
pháp lí. Trên thực tế, nhiều trường hợp, người
dân không thực hiện hoặc thực hiện không
nghiêm chỉnh quyền và nghĩa vụ pháp lí của họ
chính là bởi người ta chưa ý thức được một
cách đầy đủ vị trí, vai trò cũng như địa vị pháp
lí của chính mình. Hiện tượng người dân không
đi bầu cử hoặc nhờ người khác bầu thay là ví dụ
điển hình, người ta chưa ý thức được một cách
sâu sắc về quyền được bầu cử của mình, chưa
thấy được tầm quan trọng của lá phiếu của
họ. Để có thể thực hiện pháp luật một cách
nghiêm chỉnh, nhiều trường hợp đòi hỏi các
chủ thể còn phải nắm bắt được quyền hạn,
trách nhiệm, nghĩa vụ của chủ thể khác có
liên quan. Khi đó, mới có thể có khả năng và
điều kiện để đòi hỏi những chủ thể này thực
hiện đầy đủ, đúng đắn quyền, nghĩa vụ, trách
nhiệm của họ, có như thế, quyền, nghĩa vụ
của mình mới được tôn trọng và thực hiện
một cách nghiêm chỉnh, triệt để.
Pháp luật là hệ thống quy tắc xử sự được
chứa đựng trong nhiều loại nguồn khác
nhau, do nhiều cơ quan, nhà chức trách có
thẩm quyền ban hành nên rất có thể giữa
chúng còn có sự chưa hoàn toàn thống nhất,
đồng bộ. Vì vậy, để có thể thực hiện nghiêm
chỉnh quy định nào đó, đòi hỏi chủ thể phải
nắm được mối liên hệ giữa quy định đó với

các quy định khác có liên quan. Trong
trường hợp về cùng vấn đề có các quy định
khác nhau cùng điều chỉnh mà giữa các quy
định đó lại có sự mâu thuẫn nhau thì phải
thực hiện quy định có hiệu lực pháp lí cao
hơn, nếu chúng do cùng cơ quan ban hành
thì phải thực hiện quy định được ban hành
sau. Ở khía cạnh khác, để có thể thực hiện
pháp luật một cách chính xác, đầy đủ, đòi
hỏi chủ thể còn phải nắm bắt được trình tự,
thủ tục, cách thức thực hiện chúng. Trên
thực tế, có không ít chủ thể, mặc dù cũng có
sự hiểu biết pháp luật ở mức độ nhất định,
biết được quyền, nghĩa vụ của mình nhưng
lại không thể tự thực hiện được các quyền,
nghĩa vụ đó bởi một lẽ đơn giản, họ không
nắm vững các quy định về trình tự, thủ tục,
không biết cách thức thực hiện chúng.
Sự hiểu biết pháp luật của chủ thể không
chỉ dừng lại ở hệ thống pháp luật thực định
của Nhà nước mà còn bao gồm cả tri thức
khoa học pháp lí, nhất là tri thức về vai trò,
tác dụng cũng như giá trị xã hội của pháp
luật, tầm quan trọng của pháp luật đối với
đời sống xã hội cũng như đối với chính bản
thân mình. Càng có ý thức sâu sắc về những
điều này, các chủ thể càng tìm mọi cách vận
dụng một cách triệt để hành lang pháp lí, sự
bảo hộ của pháp luật nhằm thực hiện đầy đủ
quyền và nghĩa vụ pháp lí của mình.

nghiªn cøu - trao ®æi
30 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2011
Hiểu biết pháp luật càng trở nên quan
trọng hơn đối với các nhà chức trách có thẩm
quyền áp dụng pháp luật. Hơn ai hết, họ phải
là người hiểu biết một cách chính xác, thấu
đáo, tường tận các quy định trong pháp luật.
So với người dân, sự hiểu biết pháp luật của
họ đòi hỏi phải ở trình độ cao hơn. Tri thức
pháp luật của người dân như một “vị giám sát
viên” đối với hành vi của nhà chức trách.
Người dân càng hiểu biết pháp luật, nhà chức
trách càng có thể bị “làm khó”, bởi vậy, họ
khó có thể áp dụng pháp luật một cách tuỳ
tiện. Đây chính là lí do giải thích cho chính
sách “ngu dân” của nhà cầm quyền trong các
xã hội trước đây. Ngoài những hiểu biết cần
có như bất kì người dân nào, nhà chức trách
còn phải nắm bắt được quan điểm đường lối
của lực lượng cầm quyền cũng như chủ
trương, chính sách của nhà nước về xây dựng,
tổ chức thực hiện và bảo vệ pháp luật. Đồng
thời, họ cũng phải nắm vững những tình tiết
của trường hợp cần áp dụng pháp luật, thấu
hiểu thực chất của sự việc đó, linh hoạt, nhạy
bén, sáng tạo trong mọi trường hợp, có như
vậy mới lựa chọn và áp dụng đúng đắn pháp
luật. Vai trò của tri thức pháp luật càng thể

hiện rõ trong trường hợp khi có vụ việc xảy ra
trong thực tế có liên quan đến lợi ích của các
cá nhân, tổ chức cần được giải quyết bằng
pháp luật nhưng lại không có quy phạm pháp
luật nào trực tiếp điều chỉnh vụ việc ấy.
Trong trường hợp này đòi hỏi nhà chức trách
có thẩm quyền phải hết sức sáng tạo bằng
cách áp dụng pháp luật tương tự.
Cần lưu ý rằng một chủ thể không khi nào
vi phạm pháp luật hoàn toàn không đồng
nghĩa với việc chủ thể đó thực hiện pháp luật
nghiêm chỉnh. Trong nhiều trường hợp, hành
vi của họ là hợp pháp có thể do có sự phù hợp
giữa pháp luật với các quy phạm xã hội khác
cùng điều chỉnh hành vi con người, nhất là
đạo đức, phong tục tập quán, tín điều tôn giáo
- những quy phạm xã hội vốn rất gần gũi đối
với mỗi người, thậm chí đã trở thành thói
quen trong xử sự hàng ngày của họ. Trong
trường hợp này, thực tế là chủ thể đã thực
hiện các quy tắc đạo đức, phong tục tập quán,
tín điều tôn giáo, giáo lí, giáo luật… Chủ thể
hoàn toàn không có ý thức về tính hợp pháp
trong các hành vi đó của mình. Mặt khác, có
những chủ thể không vi phạm pháp luật bởi vì
họ ít khi tham gia vào các quan hệ pháp luật,
hành vi hàng ngày của họ nhìn chung ít có sự
liên quan đến pháp luật, không nằm trong
phạm vi tác động của pháp luật.
Tuy nhiên, hiểu biết pháp luật chỉ là tiền

đề cần thiết cho việc thực hiện pháp luật. Để
pháp luật có thể được thực hiện nghiêm
chỉnh trên thực tế còn phụ thuộc rất lớn vào
xúc cảm, tình cảm, niềm tin, ý thích, mong
muốn của chủ thể đối với pháp luật và hoạt
động của các cơ quan pháp luật, truyền
thống của dân tộc, thói quen hành xử theo
pháp luật… Có thể nói những yếu tố này chi
phối tất cả các khâu trong quá trình thực hiện
hành vi, từ việc lựa chọn và quyết định
phương án hành vi đến việc điều khiển diễn
biến hành vi. Chúng có thể làm cho người ta
kiềm chế hay không kiềm chế được; hào
hứng, hăng hái hay thờ ơ, lãnh đạm; quyết
tâm thực hiện đến cùng hay tự ý nửa chừng
chấm dứt việc thực hiện hành vi v.v
Trong mọi xử sự, con người bao giờ cũng
thể hiện thái độ của mình, đó là toàn bộ những
biểu hiện của ý nghĩ, xúc cảm, tình cảm, niềm
tin… của cá nhân trước điều kiện, hoàn cảnh,
tình huống nào đó. Thái độ của con người
luôn thể hiện sự “lưỡng phân” về xúc cảm:


nghiªn cøu - trao ®æi
T¹p chÝ luËt häc sè 3/2011 31
tôn trọng hay không tôn trọng, tán thành hay
phản đối, tin tưởng hay không tin tưởng
(1)
…

Đây là những động lực rất quan trọng thúc
đẩy sự lựa chọn và thực hiện hành vi của con
người, trong đó có các hành vi pháp luật.
Tôn trọng pháp luật là động lực mạnh mẽ
thúc đẩy chủ thể luôn xử sự theo pháp luật.
Với thái độ tôn trọng pháp luật, có tình cảm
đúng mực đối với pháp luật, các chủ thể có thể
kiềm chế, không thực hiện những hành vi bị
pháp luật cấm, tự giác, tích cực thực hiện đúng
đắn, đầy đủ các quyền, nghĩa vụ pháp lí của
mình. Trong trường hợp vì vô ý mà vi phạm
pháp luật, người ta có thể nhanh chóng nhận ra
lỗi lầm, thành khẩn hối lỗi, nghiêm chỉnh gánh
chịu trách nhiệm pháp lí. Vui mừng trước
những quy định mới được ban hành, phấn khởi
trước hành vi pháp luật nhanh chóng, chính
xác của nhà chức trách là tiền đề quan trọng
khiến chủ thể thực hiện pháp luật một cách
nghiêm chỉnh, hào hứng, nhiệt tình. Ngược lại,
với thái độ coi thường pháp luật, coi thường
nhà chức trách, có ác cảm đối với pháp luật…
người ta khó có thể thực hiện pháp luật một
cách nghiêm chỉnh. Trên thực tế, nhiều trường
hợp, xét về mặt hình thức pháp lí, hành vi của
chủ thể vẫn có sự phù hợp pháp luật, tuy nhiên
nó đã được thực hiện một cách khiên cưỡng,
hình thức, theo kiểu làm lấy lệ… Thái độ coi
thường pháp luật càng cao thì sự thực hiện
pháp luật càng kém, biểu hiện rõ nhất của sự
coi thường pháp luật là sự chống đối pháp

luật, vi phạm pháp luật một cách có chủ định,
có ý thức. Sự chống đối pháp luật có thể là
ngấm ngầm nhưng cũng có trường hợp công
khai thể hiện sự chống đối bằng những hành
vi vi phạm pháp luật một cách ngang nhiên,
trắng trợn, thể hiện sự thách thức đối với các
cơ quan thực thi pháp luật.
Xúc cảm, tình cảm là nét đặc trưng của
đời sống tâm lí cá nhân. Chúng tham gia vào
mọi hoạt động của con người và trở thành
một trong những động lực quan trọng thúc
đẩy hoặc kìm hãm những hoạt động đó. Xúc
cảm, tình cảm có thể thôi thúc con người
hoạt động, vượt qua khó khăn, trở ngại để
thực hiện hành vi, bằng mọi cách để đạt mục
đích. Trong trường hợp này, nếu mục đích
của chủ thể phù hợp với lợi ích của cộng
đồng, lợi ích của Nhà nước, được pháp luật
quy định thì hành vi đó chính là biểu hiện
sinh động của việc đưa pháp luật vào cuộc
sống. Ngược lại nếu mục đích của chủ thể
chỉ nhằm thoả mãn lợi ích cá nhân, đi ngược
lại lợi ích của Nhà nước cũng như của cộng
đồng thì hành vi đó có thể là trái pháp luật,
vi phạm pháp luật. Xúc cảm pháp luật có tác
dụng kích thích hành vi của con người một
cách rất nhanh chóng. Chính vì vậy, có
trường hợp vì quá xúc động, không còn làm
chủ được bản thân, hành vi pháp luật nào đó
có thể xảy ra ngay tức thì mà người ta không

ý thức được hậu quả của nó. Xúc cảm, tình
cảm của người này có thể lan truyền sang
người khác, vì vậy, hành vi pháp luật của họ
cũng ảnh hưởng lẫn nhau. Người ta thường
dò xét thái độ của nhau, bắt chước nhau thực
hiện hành vi, khi có người thực hiện, nhiều
người khác cùng làm theo. Khi tắc đường,
một người lao lên vỉa hè là nhiều người cùng
đồng loạt lao lên vỉa hè. Một người vi phạm
thì có thể xử lí được nhưng nhiều người
cùng vi phạm thì không đơn giản để xử lí họ.
Thái độ của Nhà nước cũng là nhân tố rất
quan trọng tác động đến tâm lí của người dân
và vì vậy có ảnh hưởng mạnh mẽ đến việc
thực hiện pháp luật của họ. Người dân thường
“dò thái độ của Nhà nước, xem thái độ của


nghiªn cøu - trao ®æi
32 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2011
Nhà nước như thế nào mà có cách ứng xử
tương ứng”.
(2)
Trên thực tế, rất nhiều trường
hợp, người dân vừa thực hiện hành vi pháp
luật vừa thăm dò thái độ của nhà nước. Nếu
chính quyền “thổi còi, rút thẻ đỏ”, rất có thể
hành vi đó sẽ bị ngăn chặn, một phương án
hành vi khác nào đó lại được tiếp tục tìm
kiếm; nếu có sự “làm ngơ”, “án binh bất

động”, họ sẽ lấn tới; nếu có sự “cộng tác”, họ
sẽ trở nên ngang nhiên, thậm chí còn có cả sự
thách thức đối với các chủ thể khác. Đây là
một trong những lí do giải thích cho sự tồn tại
một cách ngang nhiên của nhiều hiện tượng
vi phạm pháp luật. Họ tìm hiểu quy luật hoạt
động của chính quyền, tìm cách phát hiện
điểm mạnh, yếu của chính quyền để thực hiện
hành vi phi pháp. Tình trạng “đầu voi đuôi
chuột” trong công tác tổ chức thực hiện pháp
luật luôn đồng nghĩa với tình trạng “đầu
chuột đuôi voi” của hiện tượng vi phạm pháp
luật. Bởi vậy, nếu từng cơ quan, nhân viên
trong bộ máy nhà nước đều có tinh thần
thượng tôn pháp luật, chấp pháp nghiêm
chỉnh thì người dân không thể không nghiêm
chỉnh chấp hành pháp luật. Ngược lại,
“thượng bất chính, hạ tắc loạn”, những hiện
tượng tiêu cực trong bộ máy nhà nước là
mảnh đất tốt cho hiện tượng vi phạm pháp
luật tồn tại và phát triển.
Sợ hãi là biểu hiện tâm lí thường có của
con người, nó có tác động mạnh mẽ trong
việc lựa chọn cũng như thực hiện hành vi
của mỗi cá nhân. Do sợ bị áp dụng biện pháp
cưỡng chế nhà nước hoặc do đã bị cưỡng chế
mà người ta sợ, không dám vi phạm pháp
luật. Ở khía cạnh khác, do sợ bị dư luận chê
cười mà người ta không dám thực hiện hành
vi trái pháp luật. Sợ bị liên lụy, bị trả thù

khiến người ta không dám thực hiện hành vi
đấu tranh chống lại hiện tượng vi phạm pháp
luật. Người ta quay mặt đi, giả vờ như không
nhìn thấy hành vi móc túi, người ta cố tình
ngoảnh mặt làm ngơ khi thấy đồng loại bị kẻ
ác tấn công. Tuy nhiên, sợ hãi không phải là
thuộc tính tâm lí của con người. Khi pháp
luật phản ánh đúng đắn, đầy đủ ý chí,
nguyện vọng của người dân, phù hợp với
thực tế khách quan, phù hợp với truyền
thống tốt đẹp của dân tộc, người dân sẽ
nghiêm chỉnh, tự giác thực hiện pháp luật
một cách triệt để mà hoàn toàn không bao
hàm một sự sợ hãi nào. Ở khá nhiều người,
trong tư duy của họ không có khái niệm sợ
hãi. Họ sẵn sàng chống lại hiện tượng vi
phạm pháp luật một cách cương quyết, đến
cùng. Mặt khác, cũng có những người mà
đối với họ, sự cưỡng chế của Nhà nước hay
sự lên án của dư luận là không có ý nghĩa, để
đạt được mục đích, họ chấp nhận đánh đổi cả
danh dự, sự tự do, thậm chí kể cả tính mạng.
Bởi vậy, trong công tác đấu tranh phòng,
chống vi phạm pháp luật, việc tăng cường
các biện pháp cưỡng chế, nâng cao mức chế
tài không phải khi nào cũng có ý nghĩa.
Niềm tin đóng vai trò quan trọng trong
đời sống, nó có thể quy định mục đích hành
vi, định hướng sự tìm kiếm những phương
tiện để đạt mục đích đó. Niềm tin trong khoa

học pháp lí có nội hàm tương đối rộng, bao
gồm niềm tin đối với vai trò, tác dụng, tính
nghiêm minh của pháp luật; niềm tin đối với
hoạt động nhanh chóng, chính xác, khách
quan, chí công vô tư của nhà chức trách; niềm
tin đối với chính bản thân mình… Tất nhiên,
niềm tin phải được đặt trên cơ sở của sự hiểu
biết, nếu không đó chỉ là niềm tin mù quáng.
Niềm tin có nhiều trạng thái, mức độ khác
nhau, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến việc


nghiên cứu - trao đổi
Tạp chí luật học số 3/2011 33
la chn v thc hin hnh vi ca mi ngi.
Tin tng vo phỏp lut cng nh hot ng
ca nh chc trỏch l c s vng chc ca
hnh vi hp phỏp. Ngc li, mt lũng tin
vo phỏp lut, mt lũng tin vo hot ng
ca nh chc trỏch s lm ny sinh tõm trng
bt cn, khi ú Nh nc v phỏp lut u
tr nờn khụng cn thit i vi h, vỡ th h
d dng tỡm n nhng hnh vi bt hp phỏp.
Vi nim tin st ỏ vo cụng lớ, tin tng
tuyt i vo tớnh nghiờm minh ca lut phỏp,
ngi ta kiờn trỡ thc hin cỏc hnh vi phỏp
lut m h cho l ỳng n, trong trng hp
ny, nim tin ó cng c ngh lc cho ch th
trong hnh trỡnh i tỡm cụng lớ. Thc t chng
t rng i vi ngi cú nim tin, ý ngha

hnh vi ca h nhiu khi cũn quan trng hn
li ớch m h cú th t c.
S t tin hay thiu t tin cú nh hng
khỏ ln n hnh vi phỏp lut ca cỏc ch
th. Tin tng vo s hiu bit cng nh kh
nng v iu kin ca mỡnh l ng lc
mnh m thỳc y ch th nhanh chúng,
quyt oỏn trong vic la chn phng ỏn
hnh vi v thc hin nú vi lp trng vng
vng, tỏc phong ng hong. ng thi, s
t tin cng l nhõn t quan trng khin ch
th d dng vt lờn s s hói, vt qua khú
khn tr ngi t c mc ớch ó ra.
Ngc li, s thiu t tin lm ch th chn
ch, do d, khụng dỏm quyt oỏn, dn n
s chm ch, s mt bỡnh tnh trong vic
thc hin hnh vi. i vi nhng ch th cú
thm quyn ỏp dng phỏp lut, s t tin l
yu t ht sc quan trng nh hng ti kt
qu ca hot ng ỏp dng phỏp lut. Nu
khụng cú nim tin vng chc vo nhn thc
ca mỡnh v ni dung cỏc quy nh trong
phỏp lut cng nh din bin ca v vic cn
ỏp dng phỏp lut ó xy ra, nh chc trỏch
khụng th tin hnh hot ng ỏp dng mt
cỏch nhanh chúng, chớnh xỏc, h cú th
khụng gi vng c lp trng, d b dao
ng, iu ny cú nh hng rt tiờu cc ti
quyt nh ỏp dng phỏp lut ca h.
Thúi quen cng l yu t nh hng

mnh m n vic thc hin phỏp lut ca cỏc
ch th trong xó hi. Ngi cú thúi quen x
s theo phỏp lut luụn cú s cõn nhc v tớnh
hp phỏp hay khụng hp phỏp trong hnh vi
ca mỡnh la chn phng ỏn hnh vi hp
phỏp. Vit Nam v nhiu nc trong khu vc
ụng chu s nh hng sõu sc ca Nho
giỏo, vỡ vy o c cú nh hng mnh m
n hnh vi con ngi. Ngi dõn thng cú
thúi quen x s theo o c m cha hỡnh
thnh thúi quen x s theo phỏp lut, cha
xõy dng c li sng theo phỏp lut. Nho
giỏo dy ngi ta rng vic gỡ khụng cú li
cho mỡnh thỡ cng ng lm cho ngi. Vỡ
vy, trờn thc t, nhiu ngi khụng cn bit
phỏp lut, c t lp lun rng mỡnh chp
nhn c thỡ ngi khỏc cng chp nhn
c. õy l yu t cn tr mnh m vic
thc hin phỏp lut trong i sng.
Túm li, hiu bit phỏp lut cng nh
thỏi tõm trng, tỡnh cm ca con ngi
i vi phỏp lut cú vai trũ ht sc quan
trng i vi vic thc hin phỏp lut. Chớnh
vỡ vy, tng cng phỏp ch, xõy dng
nh nc phỏp quyn, mt trong nhng gii
phỏp c bn, cú tm quan trng hng u l
giỏo dc, nõng cao ý thc phỏp lut cho cỏc
tng lp nhõn dõn./.

(1).Xem: Nguyn Khc Vin (Ch biờn), T in xó

hi hc, Nxb. Th gii, H Ni, 1994, tr. 278, 279.
(2).Xem: Bi tr li phng vn ca TS. Nguyn ỡnh Lc


nghiªn cøu - trao ®æi
34 T¹p chÝ luËt häc sè 3/2011

đăng trên báo điện tử “Tuần Việt Nam” ngày 30/8/2010.