Thông tin về sự kháng thuốc của vi khuẩn gây bệnh xuất huyết trên cá Tra doc

1
2
3
Thông tin về sự kháng 4
thuốc của vi khuẩn gây 5
bệnh xuất huyết trên cá 6
Tra 7
8
- Hiện nay, cá trá (Pangasianodon hypophthalmus) là một trong những đối 1
tượng cá nuôi nước ngọt chủ lực, cung cấp thực phẩm trong nước và là mặt 2
hàng xuất khẩu thủy sản quan trọng của Việt Nam. Tuy nhiên, do sự chuyển 3
đổi nhanh chóng từ nuôi quảng canh sang thâm canh, diện tích nuôi ngày một 4
mở rộng nên vấn đề ô nhiễm môi trường và dịch bệnh xảy ra ngày càng nhiều. 5
Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long, bệnh xuất huyết là một trong những bệnh có 6
tần số xuất hiện cao nhất trên cá tra nuôi thâm canh và đã gây thiệt hại lớn 7
cho người nuôi. Tác nhân gây bệnh là nhóm vi khuẩn di động Aeromonas 8
spp. bao gồm vi khuẩn Aeromonas hydrophila, A. sobria và A. caviae. Trong 9
đó, vi khuẩn Aeromonas hydrophila được xem là loài gây bệnh cho cá nước 10
ngọt quan trọng nhất. Vi khuẩn này gây bệnh xuất huyết (đỏ mỏ đỏ kỳ) trên 11
cá tra, basa và nhiều loài cá nuôi khác. Để hạn chế thiệt hại do các bệnh vi 12
khuẩn, nhiều loại thuốc kháng sinh đã được người nuôi cá tra sử dụng. Việc 13
sử dụng hóa chất và kháng sinh quá mức, không đúng qui định, có thể tác 14
động đến môi trường, hệ sinh thái. Kháng sinh còn có thể tồn lưu trong môi 15
trường nuôi hoặc thậm chí để lại dư lượng trong sản phẩm thủy sản dẫn đến 16
hiện tượng kháng kháng sinh của các loài gây bệnh trên cá. 17
18
- Chính vì thế, người nuôi cá không những chỉ nắm vững kiến thức về đặc 19
điểm vi khuẩn gây bệnh, biện pháp chẩn đoán và phòng bệnh (như trong bản 20
tin UV-001) mà còn phải có kiến thức cơ bản về tính chất của một số hóa chất 21
và thuốc dùng trong thủy sản. Đặc biệt, người nuôi cá phải biết cách chọn 22
đúng loại kháng sinh cho từng tác nhân vi khuẩn gây bệnh, cách sử dụng 1

kháng sinh và dùng kháng sinh khi thật cần thiết nhằm hạn chế sự kháng 2
thuốc, giảm chi phí điều trị và đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu 3
dùng. Trong bài viết này sẽ trình kết quả làm kháng sinh đồ của 42 chủng vi 4
khuẩn Aeromonas spp. (gây bệnh xuất huyết trên cá tra ở ĐBSCL) trên 11 5
loại kháng sinh. Kết quả làm kháng sinh đồ được trình bày ở Hình bên dưới. 6
7
Tỷ lệ phần trăm kháng thuốc kháng sinh của các chủng vi khuẩn Aeromonas 8
spp., gây bệnh xuất huyết trên cá tra. 9
* Ghi chú: 10
Ampicillin (AM/10 µg), amoxicillin+clavulanic acid (AMC/20/10 µg), 11
cefazoline (CEZ/30 µg), cefalexine (CN/30 µg), florfenicol (FFC/30 µg), 12
tetracycline (TE/30 µg), doxycycline (DO/30 µg), flumequine (FM/30 µg), 13
ciprofloxacin (CIP/30 µg), streptomycin (SM/10 µg), 14
trimethoprime+sulfamethoxazol (SXT/1,25/23,75 µg). 15
- Ở Việt Nam, thuốc kháng sinh chloramphenicol bị nghiêm cấm sử dụng 16
trong nuôi trồng thủy sản vì có độc tính rất mạnh và là nguyên nhân gây ra 17
hiện tượng thoái hóa tủy xương. Tuy nhiên, dẫn xuất florinated của kháng 18
sinh này là florfenicol được Cục Quản Lý Dược Phẩm và Thực Phẩm Hoa Kỳ 19
(gọi tắt là FDA) cho sử dụng trong một số ngành chăn nuôi công nghiệp, bao 1
gồm ngành nuôi trồng thủy sản. Kết quả làm kháng sinh đồ cho thấy, đa số vi 2
khuẩn gây bệnh xuất huyết cá tra (hơn 87% số chủng vi khuẩn) nhóm vi 3
khuẩn Aeromonas spp. nhạy với florfenicol. 4
- Nhóm kháng sinh tetracyclines bao gồm tetracycline, oxytetracycline, 5
clortetracycline, doxycycline, … có phổ hoạt động rất rộng, là kháng sinh ức 6
chế vi khuẩn ở nồng độ thấp và diệt khuẩn ở nồng độ cao. Trong kết quả này 7
cho thấy hơn 81% số chủng vi khuẩn Aeromonas spp. nhạy với doxycycline. 8
So với docyxycline, tetracycline đã giảm tác dụng chỉ còn 58% số chủng vi 9
khuẩn nhạy. Khi sử dụng kháng sinh nhóm tetracycline để điều trị bệnh thì 10
không nên kết hợp với ampicillin, erythromycin, colistin, … vì như thế sẽ gây 11
ra tác dụng đối kháng làm giảm tác dụng của thuốc kháng sinh nhóm này. 12

Nhiều nghiên cứu cho rằng sự kháng thuốc kháng sinh nhóm tetracycline và 13
trimethoprime+sulfamethoxazol có liên quan đến việc sử dụng thuốc kháng 14 
sinh này trước đây quá rộng rãi và phổ biến để phòng trị bệnh trong nuôi 15
trồng thủy sản. Do đó, người nuôi cá tr chỉ sử dụng kháng sinh để trị bệnh cho 16
cá khi thật cần thiết. 17
- Nhóm kháng sinh beta-lactam bao gồm amoxicillin, ampicillin, cefazoline, 18
cefalexine, … là loại kháng sinh có phổ kháng khuẩn hẹp, chủ yếu có tác 19
dụng trên vi khuẩn Gram dương và một số ít loài vi khuẩn Gram âm. Do 20
màng tế bào của vi khuẩn Gram âm có tỉ lệ lipid cao nên nó kỵ nước, còn 21
nhóm beta-lactam phải khuếch tán qua các ống dẫn protein nằm trên bề mặt 22
màng. Mặt khác, đa số vi khuẩn Aeromonas spp. gây bệnh trên cá tra là vi 23
khuẩn Gram âm. Do đó, trong kết quả làm kháng sinh đồ (Hình 1) cho thấy 24
hầu hết vi khuẩn Aeromonas spp. kháng với kháng sinh ampicillin, cefazoline 25
và cefalexine. Thậm chí, vi khuẩn Aeromonas spp. gây bệnh trên cá tra đã 26
kháng tự nhiên (kháng bẩm sinh) với ampicillin (kháng 100%). Mặc dù, 27
amoxicillin đã kết hợp với acid clavulanic nhằm mở rộng hoạt phổ của nhóm 1
kháng sinh này, ức chế vi khuẩn tiết ra men beta-lactamaz, nhưng tỉ lệ nhạy 2
của amoxicillin đã kết hợp với acid clavulanic cũng chỉ đạt 51%. Nhìn chung, 3
không nên sử dụng nhóm thuốc này để trị bệnh xuất huyết do vi khuẩn 4
Aeromonas spp. 5
- Nhóm kháng sinh quinolone bao gồm: ciprofloxacin, enprofoxacin, 6
flumequin, … là nhóm kháng sinh có tác dụng diệt khuẩn, tác dụng ức chế 7
tổng hợp DNA. Ở nước ta, đa số thuốc kháng sinh trong nhóm này cấm sử 8
dụng trong thủy sản. Kết quả nghiên cứu này cũng cho thấy ciprofloxacin còn 9
nhạy (88,1%). Tuy nhiên, tính nhạy của flumequine với vi khuẩn Aeromonas 10
spp. đã giảm nhiều (chỉ còn 67% số chủng vi khuẩn nhạy). Ngoài ra, đa số vi 11
khuẩn này đã kháng hoặc nhạy trung bình với streptomycin. 12
- Tóm lại, hiện tại có thể dùng thuốc kháng sinh florfenicol hoặc doxycycline 13
để trị bệnh xuất huyết do vi khuẩn Aeromonas spp. trong trường hợp cần 14
thiết. 15

Bài viết đã được mua tác quyền, bất cứ hình thức sao chép nào đều phải có 16
trích dẫn nguồn: Th.s Từ Thanh Dung – Khoa Thủy Sản – Đại Học Cần Thơ. 17
18
19