ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN NGHỆ THUẬT CHẠM KHẮC TRÊN TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG SƠN VẬN DỤNG TRONG DẠY HỌC MÔN MỸ THUẬT TẠI TRƯỜNG THCS TRUNG VĂN

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NGHỆ THUẬT TW

ĐỀ CƯƠNG LUẬN VĂN
NGHỆ THUẬT CHẠM KHẮC TRÊN TRỐNG ĐỒNG ĐÔNG
SƠN VẬN DỤNG TRONG DẠY HỌC MÔN MỸ THUẬT TẠI
TRƯỜNG THCS TRUNG VĂN

Học viên: Bùi Thị Tú Anh; Khóa 8 (2019-2021)
Chun ngành: LL&PPDH Bộ mơn Mỹ thuật
Mã số: 8140111


Hà Nội, 2020


DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BGD & ĐT

Bộ Giáo dục và Đào tạo

CTQD

Chính trị Quốc Gia

ĐHSPNTTW

Đại học Sư phạm Nghệ thuật Trung

HP

Học phần

KH

Khoa học

KHXH

Khoa học xã hội

GDVN

Giáo dục Việt Nam

GS

Giáo sư

GV

Giảng viên

MT

Mỹ thuật

Nxb

Nhà xuât bản

NSND

Nghệ sĩ nhân dân

PGS

Phó Giáo sư

SV

Sinh viên

Ths

Thạc sĩ

Ts

Tiến sĩ

THCS

Trung học sơ sở

VHTT

Văn hóa thơng tin

ương

MỤC LỤC


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Từ thời kì đồ đá tiến lên thời kì đại kim khí và đồ sắt là một chuyển
biến lớn lao của nhân loại. Đó là cuộc cách mạng luyện kim, xuất hiện nền
văn minh và nhà nước đầu tiên của người Việt cổ. Nó đánh dấu một bước
phát triển rực rỡ trên phương diện kinh tế - xã hội cũng như mĩ thuật. Mà
trong đó khởi nguồn từ mỹ thuật Đơng Sơn. Lựa chọn đề tài: “Nghệ thuật
chạm khắc trên trống đồng Đông Sơn vận dụng trọng dạy học môn mỹ
thuật tại trường THCS Trung Văn” nhằm muốn nâng cao hiểu biết cho
bản thân mình cũng như vốn hiểu biết về dân tộc cho học THCS
Mĩ thuật Đơng Sơn tượng trưng cho thời kì cực thịnh của mĩ thuật
kim khí đặc sắc nhất với kĩ thuật chạm khắc. Đây là đỉnh cao của nghệ
thuật đúc đồng – trống đồng Đơng Sơn. Nó là sản phẩm đầy trí tuệ biểu
hiện cho tài năng sáng tạo, sự khéo léo và tinh xảo hiểm có của tổ tiên ta đã
tạo nên kĩ thuật luyện kim đồng thau bản địa rực rỡ một nền văn minh Việt
cổ, nền văn hóa đồng thau vào loại bậc nhất Đơng Nam Á.
Đỉnh cao của Văn hố Đơng Sơn đó chính là nghệ thuật đúc đồng
Đơng Sơn mà ở đó, người Việt cổ đã hồn tồn làm chủ ngun liệu và
cơng nghệ chế tạo đồng thau. Đồ đồng đúc có mặt trong tồn bộ đời sống
vật chất tinh thần của người Đơng Sơn. Đặc biệt là kỹ thuật luyện kim và
đúc đồng thời này đã đạt đến trình độ hồn mỹ. Khi nhắc đến đồ đồng
thuộc Văn hóa Đơng Sơn khơng thể lẫn với bất cứ nền văn hóa khảo cổ nào
khác trên thế giới. Trống đồng là loại di vật điển hình nhất của Văn hóa
Đơng Sơn.
Chạm khắc trên trống đồng Đơng Sơn là nơi hội tụ những truyền

thống văn hóa, xã hội và quyền uy của một nhà nước được xác lập đầu tiên
trên đất nước ta – Nhà Nước Hùng Vương. Trong mĩ thuật Đơng Sơn có


khá nhiều loại hình nghệ thuật, song tơi chỉ nghiên cứu về phần nghệ thuật
chạm khắc vì nó mang nhưng nét tiêu biểu nhất trong thời kì này.
Đối với một giáo viên Mĩ thuật như tôi, tôi muốn các em hiểu biết
thêm về cội nguồn dân tộc, những tinh hoa văn hóa ngàn năm mà ơng cha
ta đã để lại và lưu giữ được cho đến nay. Các em sẽ từ đó mà u thích văn
hóa lịch sử dân tộc, hiểu biết và có tính thẩm mĩ trong cuộc sống hơn.
Chính vì thế tơi chọn đề tài này để thấy được ý nghĩa quan trọng của
nghệ thuật chạm khắc trong mĩ thuật Đơng Sơn cùng với q trình phát
triển lịch sử của dân tộc.
2. Tình hình nghiên cứu
Văn hóa Đơng Sơn vốn có một nền văn hóa nghệ thuật vơ cùng tiêu
phong phú và có tính lịch sử ở Việt Nam được nhiều nhà khoa học nghiên
cứu.
1/ Cuốn “Văn hóa Đông Sơn ở Việt Nam, Viện khảo cổ học” của Hà Văn
Tấn chủ biên - Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1994.
2/ Cuốn “Theo dòng lịch sử, những vùng đất, thần và tâm thức người Việt”
của Trần Quốc Vượng - Nxb Văn Hoá, Hà Nội, 1996.
3/ Cuốn “Lịch sử mỹ thuật Việt Nam” của Phạm Thị Chinh – Nxb Đại học
Sư phạm, 2007.
4/ Cuốn “Giáo trình trang trí” (tập 2) của tác giả Phạm Ngọc Tới do Nxb
Đại học Sư phạm phát hành năm 2008.
5/ Cuốn “ Vang vọng từ trống Đông Sơn” của Kiều Quang Chẩn - Nxb Thế
Giới. (2018).
6/ Cuốn “Lịch sử tư tưởng Việt Nam – Tập 1” của Nguyễn Đăng Thục
-Nxb Tp HCM, 1992.
7/ Cuốn “ Văn hoá đồ đồng và trống đồng Lạc Việt” của Đào Duy Anh

- Hà Nội, 1957.


8/Cuốn “ Khảo cổ học Việt Nam Tập III Thời đại kim khí Việt Nam” của
Hà Văn Tấn (Chủ biên) 1999. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
Từ những công trình kể trên và tham khảo thêm một số giáo trình, tài
liệu, tơi đã nghiên cứu và kế thừa, phát huy, đi sâu vào khai thác “Nghệ
thuật chạm khắc trên trống đồng Đông Sơn vận dụng trọng dạy học môn
mỹ thuật tại trường THCS Trung Văn” . Trong quá trình tìm hiểu và thu
thập tài liệu, tơi nhận thấy có một số tài liệu khá phong phú liên quan đến
đề tài.
Trống đồng Đơng Sơn khơng chỉ có chức năng nhạc khí mà cịn có
những chức năng khác như làm biểu tượng cho quyền lực, tôn giáo; là sản
phẩm của nền văn minh nơng nghiệp. Bên cạnh đó cịn là biểu tượng của
những thành tựu trong sinh hoạt kinh tế, văn hóa, xã hội của nhà nước Văn
Lang.
3. Mục đích và Nhiệm vụ nghiên cứu
a. Mục đích nghiên cứu
- Tơi nghiên cứu đề tài này nhằm tìm hiểu rõ nghệ thuật chạm khắc
trong mĩ thuật Đông Sơn thấy được những đặc sắc mang tính truyền
thống của dân tộc
- Hiểu được ý nghĩa của các hoa văn và các kĩ thuật chạm khắc trên
trống đồng
- Ứng dụng các họa tiết cổ vào trong các mơn học của mình như trang
trí, tạo mẫu ngành sư phạm mĩ thuật
- Bảo tồn và phát huy tinh hoa của dân tộc
- Mở rộng kiến thức và hiểu rõ văn hóa của người Việt cổ.
b. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Hệ thống hóa các vấn đề lý luận liên quan tới nghệ thuật chạm khắc
trong mĩ thuật Đông Sơn

- Tìm hiểu những ứng dụng các hoa văn chạm khắc với các ngành
nghệ thuật, đặc biệt là ngành sư phạm mĩ thuật mình đang học
- Đề xuất các biện pháp gìn giữ nét đẹp văn hóa truyền thống của dân
tộc.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
a. Đối tượng nghiên cứu
- Trong mĩ thuật Đơng Sơn có nhiều loại hình nghệ thuật, song tơi chỉ
nghiên cứu phần nghệ thuật chạm khắc vì nó mang những nét tiêu
biểu nhất trong thời kì này.
- Nghiên cứu các họa tiết chạm khắc trên trống Đơng Sơn trong tiết
học Vẽ trang trí cùng với tiết thường thưc mĩ thuật.
b. Phạm vi nghiên cứu
- Địa điểm nghiên cứu: Trường THCS Trung Văn – Trung Văn, Nam
Từ Liêm, Hà Nội
- Thời gian nghiên cứu và vận dụng thực nghiệm: Năm học 2019-2020
- Phạm vi vận dụng: Khối lớp 8
5. Phương pháp nghiên cứu
Để nghiên cứu đề tài, tôi đã sử dụng các phương pháp sau đây:
Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Phương pháp này tôi phân
tích và tổng hợp những tài liệu dựa trên nghiên cứu khoa học trước
đó có liên quan tới đối tượng của đề tài.
Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Qua phương pháp này tơi
có thể nghiên cứu và đánh giá thực tiễn bằng thực nghiệm và thực
hành qua quá trình dạy học mỹ thuật và phạm vi tôi đưa ra để nghiên
cứu.
Phương pháp phân tích, tổng hợp: Nhờ những phương pháp
này mà nghiên cứu được lập luận rõ ràng hơn. Bên cạnh đó phương
pháp giúp liên kết thống nhất các mục tiêu đã được phân tích lại

nhằm nhận thức cái tồn bộ.


Phương pháp so sánh: Trong phương pháp này tơi có thể đưa
ra những điểm chung và những điểm khác biệt của đối tượng để nổi
bật vấn đề của đối tượng nghiên cứu
6. Những đóng góp của luận văn
Luận văn này đã đưa ra được các phương pháp giảng dạy tích cực đối với
học sinh:
- Đưa ra các phương pháp dạy học phù hợp và nâng cao kiến thức cho
học sinh. Qua bài học chạm khắc trong mĩ thuật Đông sơn vận dụng
vào tiết vẽ trang trí giúp học sinh hiểu hơn về lịch sử. Điều này giúp
học sinh cảm thụ được tính thẩm mĩ, vẻ đẹp của chạm khắc, hiểu
được ý nghĩa của những chạm khắc hoa văn. Đồng thời nâng cao
được chất lượng bài học cũng, lịch sử dân tộc và thẩm mĩ của mỗi
học sinh.
- Giáo dục về truyền thống u nước vẻ vang, lịng tự tơn dân tộc ngàn
đời. Hiểu được quá trình phát triển lớn mạnh qua từng thời kì chạm
khắc của dân tộc để các thể hệ trẻ hiểu rõ được giá trị thẩm mĩ của
cuộc hiện tại. Bên cạnh đó sẽ có thái độ tích cực trong cuộc sống, có
trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng.
7. Cấu trúc của luận văn
Ngồi phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham
khảo, Luận văn được chia thành 3 chương:
Chương 1: Khái quát về nghệ thuật chạm khắc trong mĩ thuật Đơng
Sơn
Chương 2: Vận dụng tạo hình chạm khắc trống Đông Sơn vào dạy
học mỹ thuật cho học sinh Lớp 8 THCS Trung Văn

Chương 1:
KHÁI QUÁT VỀ NGHỆ THUẬT CHẠM KHẮC
TRONG MĨ THUẬT ĐƠNG SƠN
1.1.
1.1.1.
1.1.2.
1.1.3.
1.2.
1.2.1.
1.2.2.
1.2.3.
1.3.
1.3.1.
1.3.2.
1.3.3.
1.3.4.

Nghệ thuật chạm khắc trong mĩ thuật Đơng Sơn
Khái niệm về nghệ thuật chạm khắc
Khái niệm về mỹ thuật Đơng Sơn
Các loại hình văn hóa Đơng Sơn
Họa tiết chạm khắc trong mĩ thuật Đông Sơn
Họa tiết trên trống đồng Ngọc Lũ
Nguồn gốc về trống đồng Ngọc Lũ
Ý nghĩa họa tiết trên trống đồng Ngọc Lũ
Chạm khắc trên Thạp đồng Đơng Sơn
Phân loại Thạp Đồng Đơng Sơn theo hình dạng
Ý nghĩa và chức vụ Thạp Đồng
Kĩ thuật tạo hình trong Chạm khắc
Khái quát về kĩ thuật tạo hình trong Chạm khắc Trống đồng Đông

Sơn


Chương 2:
VẬN DỤNG TẠO HÌNH CHẠM KHẮC TRỐNG ĐỒNG ĐƠNG SƠN
VÀO DẠY HỌC MỸ THUẬT CHO HỌC SINH LỚP 8
THCS TRUNG VĂN
2.1.

Ứng dụng tạo hình chạm khắc Trống đồng Đơng Sơn vào đời

sống
2.1.1. Cảm hứng sáng tạo về tạo hình chạm khắc Trống Đồng Đông Sơn
trong đời sống
2.1.2. Một số tác phẩm về tạo hình chạm khắc Trống Đồng Đơng Sơn đã
2.2.

đi vào lịch sử
Triển khai thực nghiệm vận dụng họa tiết Trống Đồng Đông Sơn

vào dạy học mĩ thuật cho học sinh lớp 8 THCS Trung Văn
2.2.1. Vận dụng vào các bài học thường thức mĩ thuật và bài trang trí
họa tiết
2.2.2. Các phương pháp vận dụng


KẾT LUẬN
Toàn bộ phần trên chúng ta đã đi nghiên cứu các cơ sở lý luận và cơ
sở thực tiễn về nghệ thuật chạm khắc của mĩ thuật thời Đông Sơn. Trong đó
tiêu biểu nhất là nghệ thuật chạm khắc trên trống đồng – di vật lịch sử cho

nền văn minh Âu Lạc, nó có ý nghĩa quan trọng trong quá trình phát triển
lịch sử của dân tộc. Các họa tiết trên trống khơng những thể hiện những nét
văn hóa của cư dân Âu Lạc mà cịn là tính thẩm mĩ, sáng tạo trong việc tạo
hình mang tính cách điệu cao
Không phải ngẫu nhiên mà các nhà kỹ thuật và nghệ sĩ của thời đại
dựng nước xưa kia đã dồn công sức để chế tạo những chiếc trống đồng
tuyệt diệu. Đó chính là sự đúc kết tinh hoa văn hóa của người xưa và một
hiện vật tiêu biểu nhất của văn hóa Việt cổ, của nền văn minh sơng Hồng –
Trống đồng Đông Sơn
Từ những đặc điểm và mô tả trên cho chúng ta thấy được ý nghĩa to
lớn của nghệ thuật chạm khắc trong mĩ thuật Đông Sơn. Các họa tiết chạm
khắc rất đặc sắc mang tính thẩm mĩ cao, tái hiện nền văn minh, văn hóa bản
địa của cha ơng ta. Mĩ thuật thời này tạo nền móng, cơ sở cho nền mĩ thuật
dân tộc ngày càng phát triển.
Các họa tiết trên trống đồng được xem là những họa tiết cổ, mang nét
truyền thống của dân tộc, nên các họa tiết này được ứng dụng nhiều trong
các ngành nghệ thuật ngày nay


TÀI LIỆU THAM KHẢO
1.Hà Văn Tấn chủ biên - Văn hóa Đơng Sơn ở Việt Nam, Viện khảo cổ học,
Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội, 1994
2.Bộ văn hóa thơng tin (2005), Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa
giai đoạn 2006-2010, HàNội.
3.Bửu Cầm - Tương quan giữa những hình chạm trên trống đồng Việt tộc
và bài “Đồng Quân” trong Sở từ, Tập san Sử Địa, Số 25, 1973,
Saigon, trang 49-80.
4.Phạm Minh Huyền, Diệp Đình Hoa - Vị trí địa điểm khảo cổ học Thiệu
Dương (Thanh Hóa) trong văn minh Đông Sơn, Khảo cổ học, 2/1981,
trang 19-34. (3b) Nguyễn Duy Hinh - Đồ đồng vùng Đông Nam Trung

Quốc, Khảo cổ học, 2/1982, trang 29-33.
5.Phan Đức Mạnh (1992), ‘Lịch sử nghiên cứu khảo cổ học thời tiền sử
Đông Nam Bộ, Tạp chí Khoa học Xã hội, Tp. HCM, 13 (III/92), 1992,
trang 47-52
6.N.Ị Nicolin - Trống đồng Đông Sơn và quan niệm cây thế giới, Tạp chí
Khoa học xã hội, Tp Hồ Chí Minh, 12, II/92, trang 60-68.
7.Ha Văn Tấn - Văn hoá Phùng Nguyên, nhận thức mới và vấn đề, Khảo cổ
học, 1/1978, trang 5- 22
8.Chử Văn Tần - Về văn hoá Sa Huỳnh, Khảo cổ học, 1/1978, trang 52-60.
9.Diệp Đình Hoa - Người Việt cổ phương Nam vào buổi bình minh dựng
nước, Khảo cổ học, 1/1978, trang 61-69.
10.Trịnh Cao Tưởng - Kiến trúc đình làng, Khảo cổ học, 2/1981, trang 5664.


11.Trần Quốc Vượng - Theo dòng lịch sử, những vùng đất, thần và tâm
thức người Việt, Nxb Văn Hoá, Hà Nội, 1996.
12.Nguyễn Đăng Thục - Lịch sử tư tưởng Việt Nam, Tập 1, Nxb Tp HCM,
1992.
13.Chử Văn Tần, Imamura Keiji, (Co-editors) 2004. The Lang Vac
sites. The Viet Nam Social Science Publishing House. Ha Noi (in tại
Tokyo, Nhật Bản).
14.Kiều Quang Chẩn (2018), Vang vọng từ trống Đông Sơn, Nxb Thế Giới
15.Đào Duy Anh, 1954. Văn hố Đơng Sơn hay văn hố Lạc Việt. Tập san
nghiên cứu Văn- Sử - Địa số 1.
16.Đào Duy Anh, 1957. Văn hoá đồ đồng và trống đồng Lạc Việt. Hà Nội.
17.Hà Văn Tấn (Chủ biên) 1994. Văn hố Đơng Sơn ở Việt Nam. NXB
Khoa học Xã hội, Hà Nội.
18.Hà Văn Tấn (Chủ biên) 1999. Khảo cổ học Việt Nam Tập III Thời đại
kim khí Việt Nam. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
19.Heine-Geldern

R.,

Kolnialindischen

1934.

Vorgeschichtliche

Kunt. Wienr

Beitrage

grundlangen
zur

Kunst

der
and

Kulturgeschichtliche Asiens Vol. VIII.
20.Higham

C,

1989. The

Archaeology

of

Mainland

Southeast

Asia, Cambridge University Press, Cambridge.
21.Janse O, 1947, 1951. Archaeological Research in Indochina Vol. I, II,
Harvard Yenching Institute, Cambridge.


22.Janse O, 1958. Archaeological Research in Indochina Vol. III.
23.Karlgren B, 1942. The date of the early Dong Son culture. Bulletin of
the Museum of Far Eastern Antiquities.
24.Lê Văn Lan, Phạm Văn Kỉnh, Nguyễn Linh, 1963. Những vết tích đầu
tiên của thời đại đồng thau ở Việt Nam. NXB Khoa học, Hà Nội.
23.Viện Khảo Cổ Học, 1999.Thời Đại Kim Khí Nam Bộ. Khảo Cổ Việt
Nam, Tập II. NXB Khoa Học Xã Hội, tr. 349-398.
24.Phạm Minh Huyền, Nguyễn Văn Huyên, Trịnh Sinh, 1987. Trống Đông
Sơn. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
25.Phạm Huy Thông (Chairman of Editorial Board), 1990. Dong Son
Drums in Viet Nam. The Viet Nam Social Science Publishing House.
Ha Noi (in tại Tokyo, Nhật Bản).
26.Trần Quốc Vượng, Hà Văn Tấn, 1960. Lịch sử chế độ cộng sản nguyên
thuỷ ở Việt Nam. NXB Giáo dục, Hà Nội.
27.Văn Tân, 1960. Xã hội nước Văn Lang và xã hội nước Âu Lạc.
Nghiên cứu Lịch sử, số 2.
28.Viện Khảo cổ học, 1970, 1973, 1974. Hùng Vương dựng nước, tập I, II,
III, IV. NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.
29.Viện Khảo cổ học. Những phát hiện mới về khảo cổ học (kỷ yếu hàng

năm). NXB Khoa học Xã hội, Hà Nội.


30.Hồng Xn Chính, 2012. Đồ đồng văn hóa Đơng Sơn. NXB Văn hóa
thơng tin, TP/HCM, 238 trang.
31.Goloubew V, 1929. L Age du bronze au Tonkin et dans le Nord
Annam. Bulletine de Ecole francaise d Extrême-Orient T. XXIL,
Hanoi.
32.Nguyễn Địch Dỹ và Đinh Văn Thuận. 1981. Kết quả phân tích bào
tử phấn hoa ở Hạ Sơn, Phiêng Tung, Nà Khù . Thần Sa- những di
tích của con người thời đại đá. Bắc Thái 1981.
33.Trần Văn Đạt. 2010. Lịch sử trồng lúa Việt Nam. NXB 5 Star
Printing, Nam California, Huê Kỳ, 489 trang.
34.Vũ Thế Long. 1979. Di tích động vật ở di chỉ Đa Bút (Thanh
Hóa). NPHM, Viện Khảo Cổ Học 1979.
35.Nguyễn Duy Xuân, 2011. Trống đồng Đông Sơn.
( Nguồn: CINET.gov.vn). -Truy cập 11 :00am 19/05/2020
36.Lê Văn Siêu. 2006. Ý nghĩa những hình vẽ trên bề mặt trống đ ồng
Ngọc Lũ. Trong Việt Nam văn minh
sử ( –
Truy cập 11:15am 18/05/2020


PHỤ LỤC