Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở trường THPT Hàn Thuyên, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh

Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 1 GVHD: Nguyễn Quang Thuận

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến thầy Nguyễn
Quang Thuận - giáo viên hướng dẫn - cán bộ giảng dạy bộ môn Phương pháp
dạy học môn GDCD đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt thời gian hoàn thành
khóa luận. Qua đây tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo trong khoa
Giáo dục Chính trị, các thầy cô giáo trong trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2
cùng với các thầy cô giáo và các em học sinh trường trung học phổ thông Hàn
Thuyên, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi
trong quá trình thực hiện đề tài này.
Khóa luận chắc chắn sẽ không tránh khỏi những sai sót. Kính mong
được sự giúp đỡ, chỉ dẫn, đóng góp ý kiến của các thầy cô giáo và các bạn để
đề tài này hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Hà Nội, ngày 05 tháng 05 năm 2011
Sinh viên thực hiện


Vi Thị Quế



TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2
KHOA GIÁO DỤC CHÍNH TRỊ
*******

VI THỊ QUẾ

VẬN DỤNG PHƯƠNG PHÁP THẢO LUẬN NHÓM
TRONG DẠY HỌC MÔN GDCD Ở TRƯỜNG THPT HÀN
THUYÊN, TP BẮC NINH, TỈNH BẮC NINH

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC
Chuyên ngành: Phương Pháp dạy học môn GDCD

Người hướng dẫn khoa học :
NGUYỄN QUANG THUẬN


HÀ NỘI - 2011
HÀ NỘI - 2011
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 2 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
LỜI CAM ĐOAN


Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Những số liệu
kết quả trong khóa luận chưa ai công bố dưới bất cứ hình thức nào. Tôi có
tham khảo một số sách tham khảo liên quan đến nội dung nghiên cứu. Tôi
hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này.

Hà Nội, ngày 05 tháng 05 năm 2011
Sinh viên thực hiện
Vi Thị Quế

Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 3 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
MỤC LỤC


MỞ ĐẦU 1
NỘI DUNG 6
Chương 1: Một số lí luận chung 6
1.1. Phương pháp và phương pháp dạy học 6
1.1.1. Quan niệm về phương pháp 6
1.1.2. Quan niệm về phương pháp dạy học 7
1.2. Phương pháp dạy học môn GDCD 9
1.3. Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD 10
1.3.1. Khái niệm nhóm 10
1.3.2. Quan niệm về phương pháp thảo luận nhóm 11
1.3.3. Bản chất của phương pháp thảo luận nhóm 12
1.3.4. Các hình thức thảo luận nhóm 14
1.3.5. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp thảo luận nhóm 15
Chương 2: Thực trạng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy học môn GDCD ở trường THPT Hàn Thuyên, TP Bắc ninh, tỉnh
Bắc Ninh 24
2.1 Thực trạng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy và học
môn GDCD ở trường THPT Hàn Thuyên 24
2.1.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tác dụng của phương pháp
dạy học thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCd ở trường THPT 26
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 4 GVHD: Nguyễn Quang Thuận

2.1.2. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học thảo luận nhóm trong
dạy học môn GDCD ở trường THPT Hàn thuyên 28
2.1.3. Thực trạng tổ chức cho học sinh trình bày kết quả trước lớp 30
2.1.4. Thực trạng cách thức giáo viên nhận xét và đưa ra các khâu 30
2.1.5. Thực trạng học sinh nhận thức về môn GDCD và sử dụng phương
pháp thảo luận nhóm trong trường THPT Hàn Thuyên 32
2.1.6. Vai trò của giáo viên trong phương pháp thảo luận nhóm 35
2.2. Nguyên nhân của thực trạng và biện pháp khắc phục 37
2.2.1. Nguyên nhân 37
2.2.2. Biện pháp làm tăng tính hiệu quả của hoạt động nhóm 39
2.3. Áp dụng phương pháp thảo luận nhóm vào một số bài cụ thể lớp 10 45
KẾT LUẬN 51
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 53







Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 5 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
MỞ ĐẦU

1. Lí do chọn đề tài
Nhân loại đang bước vào thế kỉ - thế kỉ của chất xám trí tuệ, của nền
kinh tế tri thức. Trong thế kỉ này sự phát triển của nền kinh tế - xã hội được
quy định bởi con người có trình độ văn hóa, hiểu biết sâu rộng và năng lực
hành động ngày càng cao. Hiện nay, đất nước ta đang tiến hành hai cuộc cách
mạng: Cách mạng xã hội chủ nghĩa và cách mạng khoa học công nghệ. Điều

này tác động mạnh mẽ đến sự nghiệp giáo dục nói chung và nhà trường phổ
thông nói riêng. Nó đòi hỏi nhà trường phải đào tạo ra được cho xã hội những
con người thông minh có thái độ tích cực, năng lực sáng tạo nhằm đáp ứng
nhu cầu ngày càng cao của xã hội. Muốn làm được điều đó nhà trường phổ
thông trước hết phải trang bị cho học sinh hệ thống tri thức khoa học cơ bản
hiện đại phù hợp với thực tiễn nước ta. Những phương pháp dạy học truyền
thống không còn phù hợp nữa, nhiều phương pháp dạy học tích cực ra đời
thay thế cho những phương pháp truyền thống.
Tuy nhiên, thực trạng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay chưa đáp
ứng được nhu cầu giáo dục trong nước và hiệu quả đem lại không cao. Một
trong những nguyên nhân chính là việc là việc sử dụng phương pháp dạy học
chưa hợp lí. Các phương pháp dạy học tích cực như: Phương pháp dạy học
theo nhóm, phương pháp nêu vấn đề, phương pháp vấn đáp… chưa đáp ứng
vận dụng tốt vào quá trình dạy học ở trường trung học phổ thông trong đó có
dạy học môn GDCD. “Phương pháp dạy học về cơ bản vẫn theo lối truyền thụ
một chiều, đòi hỏi người học phải ghi nhớ máy móc, không phát huy được tư
duy phê phán, tư duy sáng tạo và tinh thần tự học của người học” [3, tr.6].
Hơn nữa chỉ vận dụng các phương pháp dạy học truyền thống sẽ không đáp
ứng được nhu cầu nhận thức của các em, do đó giáo viên cần đổi mới phương
pháp dạy học để khai thác hết tiềm năng vốn sống của học sinh.
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 6 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
GDCD không phải là một môn học dễ tiếp thu bởi những kiến thức
phong phú, sâu rộng mà lại trừu tượng nếu giáo viên không sử dụng các
phương pháp dạy học thích hợp thì sẽ làm cho môn học trở nên khô khan và
kém hấp dẫn với học sinh.Tuy nhiên việc vận dụng các phương pháp tích cực
nhằm phát huy vai trò tự giác, chủ động của học sinh trong việc tiếp thu bài
học lại không được quan tâm đúng mức. Phương pháp thảo luận nhóm là một
trong những phương pháp dạy học mang tính tích cực. Phương pháp dạy học
này rất thích hợp cho một số bài giảng và một số môn học ở trường trung học

phổ thông. Trong quá trình giảng dạy các môn học ở phổ thông nói chung và
môn GDCD nói riêng nếu giáo viên biết kết hợp và sử dụng phương pháp hợp
lý sẽ nâng cao hiệu quả giảng dạy và phương pháp thảo luận nhóm là phương
pháp rất đáng chú ý áp dụng cho môn GDCD ở trường trung học phổ thông.
Vì theo phương pháp này giáo viên không chỉ đơn giản truyền thụ kiến thức
mà còn là người làm phát huy tính tích cực, tự giác, phát triển tư duy độc lập,
logic và sáng tạo làm cho học sinh nắm kiến thức vững chắc và sâu sắc. Đây
là một phương pháp phổ biến, vận dụng dễ dàng rất thích hợp với nhiều nội
dung đòi hỏi sự hợp tác của một nhóm học sinh để giải quyết vấn đề do bài
học đặt ra và cá nhân học sinh khó thực hiện. Dạy học GDCD có sự vận dụng
phương pháp thảo luận nhóm là phù hợp với xu hướng đổi mới phương pháp
dạy học trong nhà trường trung học phổ thông.
Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi quyết định nghiên cứu chọn đề tài
“Vận dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD ở
trường THPT Hàn Thuyên, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh”.
2. Lịch sử nghiên cứu đề tài
Phương pháp dạy học thảo luận nhóm đã được nhiều nhà nghiên cứu và
được biết đến trong xu thế dạy học lấy học sinh làm trung tâm. Một số công
trình nghiên cứu về học tập theo nhóm có thể kể đến một số tác giả sau:
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 7 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
- J.Dewey khi nghiên cứu về học tập theo nhóm đã cho rằng: Chỉ có sự
làm việc chung mới giúp học sinh có thói quen trao đổi những kinh nghiệm
thực hành có cơ hội phát triển lí luận và năng lực trừu tượng hóa [1, tr.73]
- Roger Cousinet cho rằng: Nếu học sinh có làm việc chung thành từng
nhóm thì sẽ là sự phù hợp về mặt tâm lí cũng như là mặt giáo dục học [1, tr.74]
Hai tác giả trên đã đề cập đến phương pháp thảo luận nhóm tuy nhiên ở
thời điểm đó phương pháp thảo luận nhóm chỉ được nhìn nhận ở bình diện
tổng quát đề cập phương pháp này trong một sinh hoạt chung của một cơ cấu
mới là “Nhà trường hoạt động”.

Các nhà giáo dục học sau này đã kế thừa những kết quả nghiên cứu đó
để tiếp tục nghiên cứu về thảo luận nhóm. Các nội dung: Khái niệm nhóm,
cách thành lập nhóm, cách phân loại nhóm và những yếu tố chi phối sinh hoạt
của nhóm… đã được đưa ra và trở thành cơ sở lí luận quan trọng cho các công
trình nghiên cứu tiếp theo.
Các tác giả Việt Nam cũng kế thừa kết quả nghiên cứu nêu trên và thu
được những kết quả nhất định về phương pháp thảo luận nhóm:
- Năm 1999, khi bàn về dạy học theo nhóm, Phùng Như Thụy đề cập về
khái niệm, bản chất, các bước tổ chức dạy học theo nhóm trong nhà trường
[18, tr.34].
- Khi tìm hiểu về phương pháp dạy học theo nhóm năm 2003, Ngô Thị
Dung đã có một số bài về lí luận và khả năng học nhóm của học sinh. Trong đó
tác giả đề cập đến đặc điểm, ưu điểm và một số hạn chế của phương pháp dạy
học theo nhóm và khả năng, hứng thú học tập theo nhóm của học sinh [5, tr.36].
- Nguyễn Hữu Châu trong công trình nghiên cứu của mình đã đưa ra
khái niệm dạy học hợp tác, các bước tiến hành và đưa ra một số ví dụ minh
họa về dạy học theo nhóm [4, tr.32].
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 8 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
- Năm 2007, khi nghiên cứu về việc đổi mới phương pháp dạy học
chương trình sách giáo khoa. Trần Bá Hoành có đưa ra các phương pháp dạy
học tích cực lấy học sinh làm trung tâm trong đó có dạy học hợp tác theo
nhóm nhỏ [7, tr.57].
Như vậy, vận dụng những kết quả nghiên cứu các tác giả vào nghiên
cứu việc sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm nhằm phát hiện thực trạng
sử dụng phương pháp này của giáo viên ở trường trung học phổ thông Hàn
Thuyên. Trên cơ sở đó đề xuất những giải pháp phù hợp góp phần nâng cao
hiệu quả môn học này ở phổ thông.
3. Mục đích nghiên cứu của đề tài
- Tìm hiểu sơ lược thực trạng về dạy học thảo luận nhóm được áp dụng

trong quá trình dạy học hiện nay ở một số trường trung học phổ thông nói
chung và môn GDCD nói riêng.
- Nghiên cứu sâu rộng hơn về lí luận của phương pháp thảo luận nhóm
- Xét tính khả thi, phổ biến của dạy học theo nhóm ở trường trung học
phổ thông.
4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề cơ bản liên quan đến cấu trúc,
quan niệm, phương pháp thảo luận nhóm.
- Phạm vi nghiên cứu: Giáo trình phương pháp dạy học GDCD, sách
giáo khoa GDCD và một số tài liệu liên quan đến đề tài nghiên cứu.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài nghiên cứu để xây
dựng cơ sở việc áp dụng phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
GDCD.
- Nghiên cứu đánh giá để đưa ra nhận xét về thực trạng của việc áp
dụng phương pháp thảo luận nhóm trong quá trình dạy học.
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 9 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
- Đưa ra một số bài mẫu giảng dạy có sử dụng phương pháp thảo luận
nhóm trong chương trình GDCD lớp 10.
6. Phương pháp nghiên cứu đề tài
- Phương pháp quan sát sư phạm: Dự giờ, quan sát hoạt động của giáo
viên, học sinh để tìm hiểu thực trạng cách tiến hành, tác dụng của phương
pháp thảo luận nhóm, hứng thú học tập của học sinh từ đó đưa ra nguyên nhân
của thực trạng.
- Phương pháp đàm thoại: Trò chuyện với giáo viên, học sinh để tìm
hiểu hiệu quả của phương pháp thảo luận nhóm, những khó khăn khi sử dụng
phương pháp.
- Phương pháp thống kê toán học: Dùng phương pháp thông kê toán
học để lượng hóa thông tin thu được trên cơ sở đó rút ra kết luận cần thiết.

7. Cấu trúc của đề tài
Phần mở đầu
Phần nội dung gồm 2 chương:
+ Chương 1: Một số lí luận chung
+ Chương 2: Thực trạng sử dụng phương pháp thảo luận nhóm trong
dạy và học môn GDCD ở trường THPT Hàn Thuyên, TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc
Ninh.
Phần kết luận
Ngoài ra còn có phần mục lục, danh mục chữ viết tắt và tài liệu tham
khảo.





Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 10 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
NỘI DUNG
Chương 1: Một số lí luận chung

1.1. Phương pháp và phương pháp dạy học
1.1.1. Quan niệm về phương pháp
“Phương pháp là một thuật ngữ bắt nguồn từ tiếng Hi Lạp “Methodos”
nghĩa là “Con đường nghiên cứu”; “Cách thức nhận thức” nguyên văn là con
đường đi tới một cái gì đó, có nghĩa là cách thức đạt tới mục đích.
Theo Hêghen: “Phương pháp là ý thức của sự tự vận động bên trong
của nội dung” [17, tr.6].
Trần Kiều đưa ra định nghĩa về phương pháp như sau: “Phương pháp là
hệ thống các nguyên tắc, các thao tác có thể nắm những đặc điểm xuất hiện
ban đầu tới một mục đích trước” [13, tr.27].

Theo Hà Thế Ngữ, Đặng Vũ Hoạt: “Phương pháp là con đường, cách
thức để đạt được mục đích nhất định” [15, tr.27].
Theo Hoàng Phê: “Phương pháp là cách thức, nhận thức, nghiên cứu
chất lượng của tự nhiên và đời sống xã hội” [16, tr.793].
Trong thực tế, phương pháp được hiểu là hệ thống những qui tắc,
nguyên tắc, qui phạm dùng để chỉ đạo kĩ thuật; là tổ hợp các bước đi, là qui
trình mà trí tuệ phải đi theo để tìm ra và chứng minh chân lí.
Phương pháp còn được hiểu theo nghĩa là kế hoạch được tổ chức hợp lí
trong quản lí…
Theo định nghĩa chung nhất phương pháp là cách thức, con đường,
phương tiện để đạt tới mục đích nhất định để giải quyết những nhiệm vụ nhất
định trong nhận thức và thực tiễn.
Phương pháp với tư cách là con đường, là phương tiện để thu lượm
những kết quả nhất định trong nhận thức và trong thực hành bao gồm hai mặt:
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 11 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Mặt khách quan và mặt chủ quan. Phương pháp là phạm trù gắn liền với hoạt
động có ý thức của con người giúp con người nhận thức được hiện thực khách
quan, nhận thức được thực tiễn mà hiện thực khách quan và thực tiễn được
vận động theo những quy luật khách quan của bản thân và chịu sự tác động
hợp quy luật của thế giới xung quanh. Do đó, phương pháp là một trong
những yếu tố quyết định thành công hay thất bại trong hoạt động nhận thức và
cải tạo thực tiễn của con người. Không có phương pháp con người sẽ hành
động không có kết quả thậm chí phạm sai lầm, thất bại, đúng như R.Đềcác -
nhà duy vật Pháp thế kỷ 18 - khẳng định thiếu phương pháp thì người tài cũng
có thể không đạt kết quả, có phương pháp thì người tầm thường cũng làm việc
phi thường.
1.1.2. Quan niệm về phương pháp dạy học
Trong giáo dục nói chung, dạy học nói riêng còn rất cần có phương
pháp. Phải giúp người học học bằng sự nỗ lực của bản thân dưới sự hướng

dẫn của giáo viên chiếm lĩnh được kiến thức bằng con đường ngắn nhất. Vì
thế, kết quả giáo dục cũng như dạy học trong nhà trường không chỉ đánh giá ở
mặt nội dung mà ở cả mặt phương pháp.
Trong thực tiễn, căn cứ vào các cấp độ của quá trình dạy học, khái
niệm phương pháp dạy học là khái niệm đa cấp độ, cấp độ rộng nhất: Phương
pháp dạy học là những quan điểm, tư tưởng về tổ chức dạy học, là cách thức
triển khai của một hệ thống dạy học đa tầng, đa diện cho một bậc học, cấp
học, ngành học, phương thức học…; Cấp độ thứ 2: Phương pháp dạy học là
chiến lược và mô hình dạy học, là cách thức triển khai một quá trình dạy học
cụ thể, diễn ra theo một quá trình, trong một không gian thời gian nhất định
và được cấu trúc bởi mục tiêu, nội dung dạy học. Các hoạt động dạy - học và
kết quả dạy học. Tức là cách thức hình thành mục tiêu dạy học, cách thức
soạn thảo và triển khai nội dung dạy học,cách thức tổ chức hoạt động dạy và
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 12 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
hoạt động học, cách thức kiểm tra và đánh giá kết quả của quá trình dạy học
nhằm thực hiện hóa mục tiêu, nội dung dạy học; Cấp độ thứ 3: Phương pháp
dạy học là những phương pháp cụ thể, là cách thức tiến hành các hoạt động
của người dạy và người học nhưng thực hiện một nội dung dạy học đã được
xác định.
Những cấp độ đó cho thấy phương pháp dạy học không phải là một
thực thể độc lập mục đích tự thân, mà phương pháp dạy học chỉ là hình thức
vận động của một hoạt động đặc thù: Hoạt động dạy học. Do đó trong lý luận
dạy học có khá nhiều định nghĩa về phương pháp dạy học có thể nêu một vài
định nghĩa đáng chú ý sau:
- Phương pháp dạy học là cách thức làm việc của giáo viên và học sinh
để học sinh lĩnh hội tri thức, kỹ năng, kỹ xảo [kamasky - Narova, lí luận dạy
học, sách dịch 1987].
- Phương pháp là những cách thức hoạt động tương tác được điều chỉnh
của giáo viên và học sinh hương vào việc giải quyết nhiệm vụ giáo dưỡng,

giáo dục và phát triển trong quá trình dạy học [Banansky, giáo trình học,
Matxcơva, 1983].
- Phương pháp dạy học là con đường chính yếu, cách thức làm việc
phối hợp, thống nhất của thầy và trò, trong đó thầy truyền đạt nội dung trí dục
để trên cơ sở đó và thông qua chỉ đạo sự học tập của trò, trò đạt tới mục đích
dạy học [Nguyễn Ngọc Quang, lí luận dạy học đại cương, Hà Nội, 1989].
- Phương pháp dạy học là tổ hợp những thao tác, tự giác liên tiếp được
sắp xếp theo một trình tự hợp lí, hợp qui luật khách quan mà chủ thể tác động
lên đối tượng nhằm tìm hiểu và cải biến nó [Giáo dục học, NXB Giáo dục,
1996].
Cho đến nay, phương pháp vẫn là một vấn đề sư phạm nhiều quan
điểm, chưa có sự thống nhất về định nghĩa, khái niệm. Tuy nhiên, các quan
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 13 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
niệm đó đều thừa nhận phương pháp dạy học có những đặc trưng sau: Phương
pháp dạy học phản ánh sự vận động của quá trình nhận thức của người học
nhằm đạt được mục đích học tập; phương pháp phản ánh cách thức hoạt động,
tương tác, sự trao đổi thông tin (truyền đạt và lĩnh hội) giữa người dạy và
người học; phương pháp dạy học phản ánh cách thức tổ chức, điều khiển hoạt
động nhận thức của người dạy như: kích thích và xây dựng động cơ, tổ chức
các hoạt động nhận thức và kiểm tra - đánh giá kết quả nhận thức của người
học… Phương pháp còn phản ánh cách thức tự tổ chức, tự điều khiển, tự kiểm
tra đánh giá của người học. Do đó, phương pháp dạy học được hiểu là cách
thức hoạt động phối hợp thống nhất của giáo viên và học sinh nhằm thực hiện
tối ưu mục tiêu và nhiệm vụ dạy học.
1.2. Phương pháp dạy học môn GDCD
Phương pháp dạy học GDCD là một khoa học, thuộc chuyên ngành
khoa học giáo dục một bộ phận của lí luận dạy học.
Ngay từ khi mới xuất hiện, con người đã có những hiểu biết về thế giới
xung quanh nhưng phải đến công cụ lao được cải tiến, sản xuất đẩy mạnh, xã

hội phân chia thành giai cấp thì khoa học mới ra đời. Khoa học là một bộ
phận của hình thái ý thức xã hội, được xây dựng trên cơ sở nhận thức hiện
thực khách quan, là sự tổng kết những hiểu biết kinh nghiệm của con người
trong lao động sản xuất và trong quan hệ xã hội nhưng đã đạt đến trình độ đi
sâu vào bản chất sự vật, nên qui luật vận động của sự vật và đạt đến chân lí;
nghĩa là đạt đến trình độ khái quát hóa, trừu tượng hóa. Khoa học được hiểu
là hệ thống những tri thức về mọi qui luật của vận động và sự vận động của
vật chất, những qui định của tự nhiên, xã hội và tư duy.
Với tư cách là một khoa học, phương pháp dạy học GDCD được xem là
một bộ phận của khoa học giáo dục là một hệ thống lí thuyết và kĩ năng cơ
bản để tổ chức quá trình dạy học môn GDCD ở trường trung học phổ thông.
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 14 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Dạy học môn GDCD là quá trình chuyển giao thông tin khoa học của
bộ môn giữa thầy giáo và học sinh, nó bao gồm hai quá trình: quá trình xử lí
thông tin và chuyển giao thông khoa học của thầy giáo và quá trình tiếp nhận,
xử lí thông tin đó của học sinh. Hai quá trình này tác động qua lại với nhau,
bổ sung lẫn nhau, tạo điều kiện tốt cho nhau để hoàn thành toàn bộ quá trình
dạy học. Trong sự tác động đó sẽ bộc lộ những quy luật của quá trình dạy học
môn GDCD. Do đó, những giáo viên dạy học môn GDCD phải đạt đến trình
độ khái quát những kinh nghiệm phong phú của thực tiễn dạy học môn
GDCD, phải phát hiện quy luật của quá trình dạy học môn GDCD, làm cơ sở
khoa học cho việc xác định phương pháp dạy học có hiệu quả, phù hợp với
nội dung, đặc thù tri thức môn học, tâm lí lứa tuổi và mục tiêu nhà trường
Việt Nam.
Từ đó cho thấy phương pháp dạy học GDCD là cách thức hoạt động
phối hợp thống nhất của giáo viên và học sinh nhằm phát hiện những quy luật
của quá trình dạy học môn GDCD xây dựng hệ thống các nguyên tắc, hình
thức và phương pháp dạy học cụ thể để tổ chức thành công các hoạt động dạy
học môn GDCD ở trường trung học phổ thông.

1.3. Phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn GDCD
1.3.1. Khái niệm về nhóm
Theo Trần Bá Hoành: nhóm (đội, e kíp) là một tập thể nhỏ được hình
thành để thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong khoảng một thời gian nhất
định [7, tr.56].
Theo J.Fichter: nhóm là những kết hợp với nhau bởi những hành động
tương hỗ dựa trên mô hình hành vi xác định [10, tr.155].
Theo Hoàng Phê: nhóm là tập hợp bao gồm một số ít người hoặc sự vật
được hình thành theo những nguyên tắc, nhất định [16, tr.722].
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 15 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Theo U.King Robert: nhóm là một hiện tượng xã hội một sự tập hợp
của hai hay trên hai người trở lên có sự tác động lẫn nhau [4, tr.32].
Trong điều kiện khác nhau các nhóm rất khác biệt nhau, tất cả định
nghĩa trên đều tương đồng trong một điểm coi nhóm là một tập hợp. Vậy:
“Nhóm là một sự tập hợp của nhiều cá nhân cùng hợp tác với nhau trong công
việc, có phản ứng tương hỗ với nhau trong sinh hoạt chung”.
1.3.2. Quan niệm về phương pháp thảo luận nhóm
Theo Trần Kiều, Phạm Gia Đức phương pháp thảo luận nhóm là một
phương pháp dạy học trong đó lớp học được phân chia thành các nhóm nhỏ từ
4 đến 6 người. Tùy vào mục đích sư phạm hay yêu cầu của các vấn đề học tập
mà nhóm được chia một cách ngẫu nhiên hoặc có chủ định; được duy trì ổn
định trong cả tiết hay được thay đổi trong từng hoạt động từng phần của tiết
học được giao cùng một nhiệm vụ hay nhiều nhiệm vụ khác nhau thực hiện
trong một thời gian nhất định để đạt được hiệu quả nhất định. Kết quả làm việc
của mỗi nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của cả lớp. [5, tr.36].
Theo Đào Thái Lai, Đỗ Tiến Đạt: “Hoạt động dạy học theo nhóm là
hoạt động trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động hợp tác với nhau
trong các nhóm nhằm đạt được mục tiêu học tập” [11, tr.90].
Theo Phan Trọng Ngọ: “Thảo luận theo nhóm là phương pháp trong đó

nhóm lớn (lớp học) được chia thành những nhóm nhỏ để tất cả các thành viên
trong lớp đều được làm việc và thảo luận một chủ đề cụ thể và đưa ra ý kiến
chung của nhóm mình về vấn đề đó” [14, tr.223].
Quan niệm của Trần Kiều và Phạm Gia Đức về nhóm là việc chia nhỏ
lớp học thành nhóm và hoạt động của nhóm thay đổi theo từng phần học,
quan niệm mang tính cụ thể và chỉ ra nhiều vấn đề, hai quan niệm của Đào
Thái Lai và Đỗ Tiến Đạt, Phan Trọng Ngọ dựa trên dấu hiệu đặc trưng của
nhóm. Trên cơ sở những ý kiến trên, dạy học theo nhóm là: “Phương pháp
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 16 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
dạy học mở mà trong đó dưới sự hướng dẫn của giáo viên, học sinh làm việc
phối hợp cùng nhau trong các nhóm nhỏ để hoàn thành mục đích chung của
nhóm đã được đặt ra”.
Phương pháp thảo luận nhóm là sự phát triển của phương pháp thảo
luận trên lớp (Xêmina). Phương pháp này hiện nay được sử dụng khá phổ
biến ở tất cả các môn học trong trường trung học phổ thông, trong đó có môn
GDCD.
Về thực chất, phương pháp thảo luận nhóm là phương pháp dạy học
trong đó nhóm lớn (lớp học) được chia thành các nhóm nhỏ để tất cả các
thành viên trong lớp đều được làm việc, được bàn bạc trao đổi về một chủ đề
cụ thể và đưa ra ý kiến chung của nhóm mình về vần đề đó.
Mục đích của thảo luận nhóm là làm tăng tối đa cơ hội để học sinh
được làm việc và thể hiện khả năng của mình, được chia sẻ kiến thức, kinh
nghiệm, ý kiến để giải quyết một vấn đề có liên quan đến nội dung bài học.
Đây là phương pháp hợp qui luật tâm lí của con người. Mọi cá nhân từ
nhỏ đến lớn đều có xu hướng thích sinh hoạt, quan hệ và làm việc trong các
nhóm nhỏ. Ở đó cá nhân không những được thỏa mãn nhu cầu giao tiếp, có
cảm giác an toàn mà còn xuất hiện những hứng khởi làm tăng thêm hiệu suất
làm việc do sự phụ thuộc lẫn nhau một cách tích cực và trách nhiệm phải giải
thích vấn đề thuộc từng cá nhân trong nhóm, hình thành kĩ năng hợp tác nhóm

và kĩ năng xử lí tình huống trong nhóm.
1.3.3. Bản chất của phương pháp thảo luận nhóm
Phương pháp dạy học theo nhóm nhỏ là một trong những phương pháp
dạy học tích cực nhằm hình thành ở học sinh kĩ năng giao tiếp, đặc biệt là
giao tiếp bằng miệng, khả năng hợp tác, khả năng thích ứng và khả năng độc
lập suy nghĩ.
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 17 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Xét về dấu hiệu bên ngoài, đây là hình thức học tập theo nhóm nhỏ. Xét
về bản chất thì đây chính là phương pháp học tập hợp tác, ở đó học sinh phải
trao đổi với nhau, chia sẻ kinh nghiệm để hình thành kiến thức kĩ năng.
Trong nhóm nhỏ mỗi thành viên đều được hành động tích cực, không
thể ỷ lại vào một vài thành viên năng động và nổi trội nào trong nhóm. Nhóm
sẽ tự bầu nhóm trưởng nếu cần. Các thành viên trong nhóm sẽ thay nhau làm
nhóm trưởng. Sự lãnh đạo của nhóm trưởng là rất quan trọng. Nhiệm vụ chính
của nhóm trưởng là phát huy tinh thần trách nhiệm và những sáng kiến của
các nhóm viên để đạt thành những công tác chung. Dưới sự chỉ huy, điều
khiển của nhóm trưởng, các thành viên trong nhóm giúp đỡ nhau giải quyết
vấn đề trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả là việc của mỗi
nhóm sẽ đóng góp vào kết quả chung của lớp. Tuy nhiên, giáo viên cần phải
lưu ý, học sinh thường coi thảo luận trong nhóm như một hình thức cạnh
tranh mà trong đó họ chiến thắng bằng cách đánh bại ý kiến của người khác,
nhóm khác. Do đó, cần khuyến khích tính hợp tác của các em trong cùng một
nhóm và giữa các nhóm với nhau thi đua nhưng không cạnh tranh.
Haines và Mkeachie (1967) đã chỉ ra rằng phương pháp thảo luận nhóm
mang tính cộng tác thúc đẩy công việc hiệu quả hơn phương pháp thảo luận
mang tính ganh đua. Ngoài ra, trong những thí nghiệm về tâm lý giáo dục và
tâm lý chung, Gruber và Waitman (1962) đã phát hiện rằng những học sinh
được học tập trong nhóm nhỏ (những nhóm thảo luận) dưới sự điều khiển của
học sinh mà không cần giáo viên thì không những làm bài tốt như học sinh

nghe giáo viên thuyết trình mà còn nổi trội hơn ở sự tò mò ham hiểu biết (thể
hiện qua hành vi đặt câu hỏi) và thích thú hơn với môn học. Vì thế, để nhóm
có thể hoạt động đúng yêu cầu thảo luận, giáo viên cần phải tập cho học sinh
các kỹ năng điều hành của một nhóm trưởng. Đó là các kỹ năng: Trình bày
câu hỏi hoặc vấn đề thảo luận thật rõ ràng, chỉ định người phát biểu, hạn định
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 18 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
thời gian biểu của các thành viên trong nhóm một cách hợp lý, biết lắng nghe,
biết ghi chép, tổng hợp ý kiến… các kỹ năng này không chỉ quyết định kết
quả học tập của nhóm mà còn rất ý nghĩa trong cuộc sống sau này của học
sinh.
Như vậy phương pháp hợp tác trong nhóm nhỏ cho phép các thành viên
trong nhóm chia sẻ những suy nghĩ, băn khoăn, kinh nghiệm, hiểu biết của
bản thân, cùng nhau xây dựng nhận thức, thái độ mới. Bằng cách nói ra những
điều mình đang nghĩ, mỗi người có thể nhận thức rõ trình độ hiểu biết của
mình về vấn đề học tập được nêu ra, thấy mình cần học hỏi thêm những gì.
Bài học trở thành sự học hỏi lẫn nhau chứ không phải là sự tiếp nhận thụ động
từ giáo viên. Thành công của lớp học phụ thuộc vào sự nhiệt tình tham gia
của mọi thành viên. Vì vậy, phương pháp này còn gọi là phương pháp huy
động mọi người cùng tham gia hay ngắn gọn là phương pháp cùng tham gia.
1.3.4. Các hình thức thảo luận nhóm
Có nhiều hình thức thảo luận nhóm, hiệu quả của chúng tùy thuộc và ý
đồ và tính chất sử dụng của giáo viên. Dưới đây là một số hình thức thảo luận
nhóm trong dạy học môn GDCD ở trường trung học phổ thông:
- Nhóm nhỏ thông thường: Giáo viên chia lớp học thành các nhóm nhỏ
(từ 5 - 7 học sinh) để thảo luận một vấn đề cụ thể và nhanh chóng đưa ra kết
luận tập thể về vấn đề đó. Hình thức này thường được sử dụng kết hợp với các
phương pháp dạy học khác trong một bài học, một tiết học, nội dung thảo luận
của nhóm nhỏ thông thường là các vấn đề ngắn, thời lượng ít (từ 10 - 15 phút).
- Nhóm nhỏ rì rầm: Giáo viên chia lớp thành các nhóm “cực nhỏ” từ 2 -

3 học sinh (thường là cùng một bàn) để trao đổi (rì rầm) và thống nhất trả lời
một câu hỏi, giải quyết một vấn đề, nêu một ý tưởng, một thái độ…Để nhóm
rì rầm có hiệu quả. Giáo viên cần cung cấp đầy đủ, chính xác các dữ kiện, gợi
ý và nêu rõ yêu cầu đối với các câu trả lời để các thành viên tập trung vào giải
quyết.
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 19 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
- Nhóm kim tự tháp: Đây là hình thức mở rộng của nhóm rì rầm, sau
khi thảo luận theo cặp (nhóm rì rầm) các cặp (2 - 3 nhóm rì rầm) kết hợp
thành một nhóm để hoàn thiện một vấn đề chung.
Nếu cần thiết có thể kết hợp nhóm này thành nhóm khác lớn hơn (8 -
16 học sinh).
- Nhóm đồng tâm: Giáo viên chia lớp thành hai nhóm: Nhóm thảo luận
và nhóm quan sát (sau đó hoán vị cho nhau). Nhóm thảo luận là nhóm nhỏ (6
- 8 học sinh) có nhiệm vụ thảo luận, trình bày vấn đề được giao, còn lại các
thành viên khác trong lớp đóng vai trò là người quan sát, phản biện. Hình thức
nhóm này rất có hiệu quả đối với việc dạy học các nội dung tri thức có tính
khái quát, trừu tượng của môn GDCD, nó làm tăng ý thức trách nhiệm của cá
nhân học sinh trước tập thể và tạo động cơ cho những học sinh ngại trình bày
ý tưởng của mình trước tập thể.
1.3.5. Ưu điểm và hạn chế của phương pháp thảo luận nhóm
* Ưu điểm:
Các nghiên cứu về phương pháp thảo luận nhóm trong dạy học môn
GDCD đã chứng minh rằng, nhờ việc thảo luận nhóm mà: Kiến thức của học
sinh sẽ giảm bớt tính chủ quan, phiến diện, làm tăng tính khách quan khoa
học.
Hoạt động lao động hợp tác theo nhóm, hoạt động giao tiếp và có tính
tích hợp là đặc điểm nổi bật của công việc lao động trong tương lai. Hình
thành và phát triển một số kỹ năng xã hội và phẩm chất cần thiết chuẩn bị cho
học sinh biết sống hợp tác, biết cùng chung sống “Học để cùng chung sống”

là một trong bốn trụ cột của học tập mà UNESCO đã tuyên bố vào cuối thập
niên 90 (Học để biết, học để làm, học để cùng chung sống với nhau và học để
làm người). Dạy học theo nhóm giúp các em nhút nhát, rụt rè, khả năng diễn
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 20 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
đạt kém có điều kiên tập dượt, luyện tập. Ngoài ra hoạt động này còn giúp
cho học sinh tự khẳng định mình, tự tin vào khả năng của mình trước các bạn.
Kiến thức trở nên sâu sắc, bền vững dễ nhớ và nhớ nhanh hơn do được
giao lưu học hỏi giữa các thành viên trong nhóm. Học sinh được rèn luyện kĩ
năng diễn đạt, phương pháp tư duy.
Nhờ không khí thảo luận sôi nổi, cởi mở giúp học sinh thoải mái, tự tin
hơn trong việc trình bày ý kiến của mình biết lắng nghe có phê phán ý kiến
của những thành viên khác. Tạo yếu tố kích thích thi đua giữa các thành viên
trong nhóm và giữa các nhóm, đặc biệt là trong những chủ đề có tính sáng tạo
cao.
Tạo điều kiện cho giáo viên nhận được nhiều thông tin phản hồi từ học
sinh, thu được những tri thức kinh nghiệm của bản thân, cùng nhau xây dựng
nhận thức mới. Bằng cách nói ra những điều đang nghĩ, mỗi người có thể
nhận rõ trình độ hiểu biết của mình về chủ đề nêu ra, thấy mình cần học hỏi
thêm những gì. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau chứ không phải
sự tiếp nhận thụ động từ giáo viên. Thành công của bài học phụ thuộc vào sự
nhiệt tình tham gia của mọi thành viên, vì vậy phương pháp này gọi là
phương pháp cùng tham gia.
Ngoài ra, đây là phương pháp trung gian giữa phương pháp thuyết trình
chung cho toàn lớp với phương pháp tổ chức cộng tác độc lập từng cá nhân.
Trong nhóm, học sinh giúp đỡ lẫn nhau, học tập lẫn nhau, bổ sung hiểu biết
và kinh nghiệm cho nhau. Với cách tổ chức hợp lí, hoạt động theo nhóm có
thể tăng thêm thu nhận cho học sinh trong thời lượng có hạn. Hoạt động theo
nhóm sẽ làm cho từng thành viên quen với sự phân công hợp tác, nhất là lúc
phải giải quyết vấn đề gay cấn xuất hiện thực sự cần nhu cầu hợp tác để hoàn

thành công việc. Được tổ chức tốt vừa nâng cao ý thức trách nhiệm cá nhân,
vừa bồi dưỡng tinh thần tập thể.
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 21 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
Như vậy, nếu thảo luận được tổ chức tốt sẽ tăng cường tính tích cực,
chủ động của học sinh, giúp học sinh tập trung vào bài học, phát triển được
các kỹ năng tư duy, óc phê phán, các kỹ năng giao tiếp và xã hội quan trọng
khác.
* Hạn chế:
Các nhóm và cá nhân học sinh trong nhóm dễ bị chệch hướng với chủ
đề mà giáo viên đưa ra với các chủ đề thảo luận có nội dung phong phú, hấp
dẫn phát biểu của học sinh dễ bị tản mạn, thiếu tập trung do mải theo đuổi lý
tưởng riêng.
Thảo luận nhóm là phương pháp tốn nhiều thời gian đặc biệt với những
tri thức khoa học có logic tường minh hoặc những tri thức có tính xác định
cao.
Hiệu quả của phương pháp này phụ thuộc nhiều vào tinh thần tham gia
của các thành viên trong nhóm. Nếu chỉ một vài học sinh tham gia tích cực sẽ
dẫn đến tình trạng một số học sinh là chủ nhân số còn lại là khách ngồi nghe,
là người ngoài cuộc, để mặc cho người khác dẫn dắt và quyết định.
Đây là một phương pháp dễ gây hưng phấn cao cho học sinh nhưng
cũng dễ tạo cho học sinh trạng thái mệt mỏi, trì trệ. Giáo viên quen với kiểu
dạy thuyết trình đồng loạt chưa có kinh nghiệm tổ chức dạy theo nhóm. Sinh
hoạt nhà trường theo một thời gian biểu rất chặt chẽ, theo chương trình
nghiêm ngặt mà hoạt động theo nhóm lại đòi hỏi linh hoạt về nội dung, tổ
chức, thời gian.
Ở các trường trung học phổ thông hiện nay, việc sử dụng phương pháp
này thường bị hạn chế bởi không gian chật hẹp tổ chức hợp lý và học sinh đã
khá quen với phương pháp này thì mới có kết quả. Lưu ý, trong hoạt động
nhóm, tư duy tích cực của học sinh phải được phát huy và ý nghĩa quan trọng

của phương pháp này là rèn luyện năng lực hợp tác giữa các thành viên trong
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 22 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
tổ chức lao động. Cần tránh khuynh hướng hình thức và đề phòng lạm dụng,
cho rằng các tổ chức hoạt động nhóm là dấu hiệu tiêu biểu nhất của phương
pháp dạy học và hoạt động nhóm càng nhiều thì chứng tỏ phương pháp dạy
học càng đổi mới.
* Tiến hành thảo luận nhóm
Thảo luận là hình thức tổ chức cho học sinh trao đổi, tranh luận với
nhau các vấn đề học tập để rút ra các kết luận theo yêu cầu của bài học.
Thảo luận tập thể có mục đích là khuyến khích sự phân tích một vấn đề
các ý kiến bàn luận khác nhau của học sinh, ở những trường hợp nhất định có
thể mang lại sự thay đổi thái độ, quan điểm của cá nhân học sinh. Trong thảo
luận, dưới sự hướng dẫn của giáo viên mỗi học sinh bằng trí tuệ, kiến thức đã
có kinh nghiệm và sự sáng tạo của mình đã tiến hành trao đổi, tranh luận với
nhau về các vấn đề học tập. Từ sự trao đổi, tranh luận đó học sinh tự rút ra các
kết luận cần thiết để đóng góp vào việc hoc tập chung. Những tranh luận
trong thảo luận nhóm rất bổ ích, mỗi người một ý kiến trở nên sâu sắc và toàn
diện. Với hình thức tổ chức dạy học này, những tri thức khoa học sẽ được mở
rộng và đào sâu; tư duy khoa học của học sinh được bồi dưỡng, khả năng vận
dụng tri thức đã lĩnh hội để lí giải và chứng minh một vấn đề nào đó của học
sinh được phát huy, các kĩ năng nói, giao tiếp, trang luận cũng như sự mạnh
dạn tự tin của học sinh được rèn luyện. Quá trình thảo luận còn tạo mối quan
hệ hai chiều giữa giáo viên và học sinh, giúp cho giáo viên nắm được hiệu
quả giáo dục về mặt nhận thức, thái độ, quan điểm, xu hướng hành vi của cá
nhân học sinh.
Hình thức tổ chức dạy học này có thể tiến hành ở một nhóm hay cả lớp,
có thể tiến hành ở một nhóm hay cả lớp, có thể diễn ra ở ngoài lớp hoặc trong
lớp, có thể sử dụng để dạy bài mới hoặc củng cố, khắc sâu những kiến thức đã
học. Tuy nhiên, trong dạy học môn GDCD hình thức tổ chức dạy học này

Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 23 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
chưa được sử dụng phổ biến ở các trường trung học phổ thông, có thể do thời
gian dành cho môn học eo hẹp, sự sắp xếp thời khóa biểu chưa hợp lí, hoặc cơ
sở vật chất chưa đáp ứng được yêu cầu của hình thức tổ chưc dạy học này.
Nhưng điều không thể phủ nhận là hình thức dạy học này có tác dụng tích cực
trong việc phát huy khả năng độc lập, chủ động sáng tạo của học sinh trong
quá trình học tập của bộ môn.
* Chuẩn bị cho thảo luận:
+ Giáo viên: Chọn vấn đề thích hợp cho học sinh thảo luận, muốn tạo
hứng thú cho học sinh và để cho học sinh tiếp nhận nhưng vấn đề của cuộc
sống giáo viên chọn những vấn đề vừa sức, đó là những vấn đề không khó về
mặt nội dung nhưng được nhiều học sinh quan tâm và có nhiều cách giải
quyết khác nhau, đặc biệt là nên chọn những vấn đề gần gũi với học sinh, có
nhiều tài liệu tham khảo, có liên quan đến tình hình kinh tế, chính trị, xã hội ở
địa phương, trong nước và trên thế giới. Khi chọn đề tài thảo luận, giáo viên
nên nghiên cứu xem học sinh đã biết gì, cảm thấy gì và sẽ suy nghĩ gì về chủ
đề đó.
Thông báo cho học sinh đề tài thảo luận (sau khi đã lựa chọn được đề
tài đúng yêu cầu) cần thông báo trước ít nhất một tuần trước khi thảo luận, khi
thông báo cần nêu rõ các bìa học phải ôn tập, tài liệu cần đọc, những thực tế ở
địa phương cần tìm hiểu… có thể nêu câu câu hỏi trước để học sinh chuẩn bị.
Phân tích tích công việc chuẩn bị cho buổi thảo luận (điều khiển chương trình,
chuẩn bị cơ sở vật chất…).
Xây dựng đề cương hướng dẫn thảo luận, đề cương cần được chuẩn bị
kĩ, trong đề cương cần nêu ra các câu hỏi cụ thể để dẫn dắt học sinh đi từ dễ
đến khó hướng vào trọng tâm vấn đề, giúp học sinh nêu ra ý kiến của bản
thân. Phải dự kiến các tình huống có thể xảy ra, có thể có những ý kiến nêu
lên thành đề tài tranh luận, cũng có thể học sinh không phát biểu ý kiến hoặc
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2

SV: Vi Thị Quế 24 GVHD: Nguyễn Quang Thuận
ý kiến đi xa đề và lạc đề… nên dự kiến chỉ định học sinh có khả năng chuẩn
bị trước làm nòng cốt cho giờ thảo luận.
Trước khi thảo luận giáo viên phải kiểm tra xem học sinh chuẩn bị như
thế nào, tâm thế sẵn sàng tham gia thảo luận chưa, các điền kiện cho buổi thảo
luận (bàn ghế, ánh sáng, âm thanh…) được chuẩn bị ra sao?
+ Học sinh: Khi được thông báo về đề tài, học sinh cần đọc kỹ và phân
tích các yêu cầu của đề tài, đây là bước quan trọng để học sinh ý thức được
yêu cầu, nội dung cần thảo luận. Sau đó ôn lại các kiến thức, các bài học có
liên quan, tìm nguồn tài liệu, nghiên cứu sách báo, số liệu liên quan, chuẩn bị
ý kiến phát biểu của cá nhân (ý kiến ghi ra giấy) và có lên kế hoạch trình bày
trước tập thể.
* Tiến hành thảo luận:
Mở đầu thảo luận giáo viên thông báo chủ đề thảo luận, xác định mục
đích, yêu cầu, nhiệm vụ, quy trình và thủ tục thảo luận.
Trong quá trình thảo luận, giáo viên nên làm nhiệm vụ quan sát, theo
dõi mà không tham gia ý kiến khi học sinh thảo luận. Không cắt ngang lời học
sinh, không phản ứng nếu câu trả lời không đúng ý mình. Để tạo hứng thú và
không khí tự do, sôi nổi trong buổi thảo luận giáo viên có thể đưa ra những
câu hỏi, nêu ra cách thảo luận hoặc biểu thị sự hài lòng, thích thú với những
câu trả lời, bình luận chính xác của học sinh. Nếu một số học sinh cố tình đưa
ra những thông tin ngoài lề những sự kiện không thích hợp hoặc những câu
hỏi ngờ nghệch… Giáo viên nên có ý kiến hướng các em vào trọng tâm của
vấn đề thảo luận, giúp các em nhận thức được sự không phù hợp của những
hành động đó mà không làm tổn thương đến cảm xúc của học sinh. Khi thảo
luận, giáo viên cần chú ý lắng nghe và ghi chép lại những điểm cơ bản của
mỗi ý kiến phát biểu để trên cơ sở đó đưa ra những kết luận chính vạch ra ưu,
khuyết điểm; đồng thời có thể nêu thêm những vấn đề nảy sinh trong khi thảo
Khóa luận tốt nghiệp đại học Trường Đại học sư phạm Hà Nội 2
SV: Vi Thị Quế 25 GVHD: Nguyễn Quang Thuận

luận để học sinh tiếp tục suy nghĩ. Khi thấy phần lớn học sinh đã trao đổi hết
ý kiến giáo viên nên kết thúc thảo luận và tiến hành tổng kết.
* Tổng kết thảo luận: Giáo viên nêu một cách hệ thống những ý kiến
của học sinh. Đánh giá những ý kiến đó và bổ sung thêm những nội dung cần
thiết. Nhận xét tinh thần, thái độ làm việc của học sinh trong giờ thảo luận, có
khen và chê đúng mực.
Để buổi thảo luận đạt kết quả tốt, giáo viên cần chú ý đến vấn đề địa
điểm tổ chức, sắp xếp vị trí ngồi thảo luận và thời gian tiến hành thảo luận.
* Yêu cầu sư phạm khi thực hiện phương pháp thảo luận nhóm:
Khi tiến hành thảo luận nhóm:
Thông thường qua các bước:
Giáo viên Học sinh
Bước 1: Chia nhóm, quy định thời
gian
Lắng nghe và nhận nhiệm vụ
Bước 2: Giao nhiệm vụ cho từng
nhóm
Lắng nghe và nhận nhiệm vụ
Bước 3: Điều khiển, hỗ trợ các nhóm
thảo luận
Các nhóm thảo luận dưới sự điều
khiển của trưởng nhóm
Bước 4: Tổ chức báo cáo kết quả thực
hiện
Đại diện các nhóm báo cáo kết quả
thảo luận, bổ sung
Bước 5: Giáo viên nhận xét và kết
luận
Lắng nghe và ghi bài nội dung cơ bản
vào vở

Có nhiều cách chia nhóm, có thể theo số điểm danh, theo lứa tuổi. Theo
đội, theo giới tính, theo vị trí ngồi… Quy mô nhóm có thể lớn hoặc nhỏ, tùy
theo vấn đề thảo luận. Tuy nhiên, nhóm 6 - 8 học sinh là tốt nhất vì số học
sinh như vậy vừa đủ nhỏ để đảm bảo tất cả các học sinh có thể tham gia ý