phát huy tính chủ động, sáng tạo của hs

Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD

A. ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
GDCD là một mơn học có vai trị và vị trí rất quan trọng đối với việc giáo dục đạo
đức, nhân cách cho học sinh. Ngày nay, cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường,
sự du nhập của nền văn hóa mới, thế hệ trẻ có nhiều người đã bị băng hoại đi đạo đức,
phẩm chất nhân cách của mình.
Là một mơn khoa học xã hội, GDCD có vị trí đặc biệt đối với việc hình thành nhân
cách cho học sinh, hình thành cho các em một cái nhìn đầy đủ, xuyên suốt mối quan hệ
của cá nhân, cộng đồng, xã hội.
GDCD là một môn khoa học thuộc khoa học xã hội trên cơ sở cung cấp những tri
thức tương đối có hệ thống thuộc các khoa học Mác- Lê nin để từ đó hình thành thế giới
quan khoa học cho học sinh.
GDCD bồi dưỡng thái độ đúng đắn, tình cảm đúng đắn cho học sinh, từ đó học sinh
có hành động đúng, hoạt động tích cực trong việc tham gia xây dựng cuộc sống mới.
GDCD bồi dưỡng tính tích cực chính trị- xã hội, góp phần tham gia cải tạo xã hội
cũ, xây dựng xã hội mới. Vì vậy, cùng với các mơn khoa học khác, GDCD phải là môn
trực tiếp phải làm tốt những vấn đề mà nhà nước, ngành đặt ra.
Tuy nhiên, lâu nay GDCD bị xem là một môn phụ, người lớn không quan tâm, học
sinh không muốn học. Thực trạng học tập bộ môn GDCD cho thấy phần nhiều trong các
giờ học, do đặc thù kiến thức trừu tượng, khó hiểu nên HS có thái độ thờ ơ, cảm giác mệt
mỏi khi theo dõi thầy cô giảng bài. Một số em thường hay nói chuyện, ít tham gia phát
biểu xây dựng bài, về nhà không học bài, làm bài tập và chuẩn bị bài mới. Nhiều em cịn
trơng chờ, ỷ lại, chỉ học những gì giáo viên cho ghi. Điều này gây cho giáo viên sự chán

nản, không đầu tư, lên lớp theo kiểu “xong nghĩa vụ”, dạy học theo mô típ: thầy giảngtrị nghe; thầy đọc- trị chép. Vì vậy không tạo ra sự hứng thú cho học sinh, không khơi
dậy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh. Điều này làm cho môn học không phát
huy được vai trò quan trong mà Đảng và Nhà nước đặt ra.
Phải làm sao để những giờ học GDCD không bị nhàm chán? Phải làm sao để các em
học sinh thân yêu của chúng ta không quay lưng lại với môn học? Phải làm sao để những
tri thức của môn học này sẽ có trong hành trang cuộc sống của các em?...Với những trăn
Trang 1


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
trở đó, tơi xin đưa ra một số kinh nghiệm trong dạy học nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh đối với bộ môn GDCD.

2. Phạm vi nghiên cứu
Trong phạm vi nghiên cứu của một đề tài sáng kiến kinh nghiệm, bài viết chỉ tập
trung nghiên cứu vấn đề ở mức độ sơ lược trong phạm vi sau:
-Cơ sở lí luận của dạy học tích cực.
-Thực trạng dạy học mơn GDCD trong trường THPT.
-Một số biện pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh
đối với mơn GDCD THPT

3. Mục đích nghiên cứu
- Q trình nghiên cứu nhằm xác định vấn đề có tính chất lý thuyết của phương pháp dạy
học tích cực, góp phần bổ sung cho hệ phương pháp dạy học môn GDCD ngày càng hiệu

quả.
- Nghiên cứu cách vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào dạy học GDCD sẽ giúp
người viết có được cái nhìn đúng đắn, sâu sắc và tồn diện về PPDH này để tăng cường
phát huy tính chủ động, tích cực của học sinh trong dạy học mơn GDCD.

4.Phương pháp nghiên cứu
-Thử nghiệm thực tế giảng dạy và học tập trên lớp
-Thu thập thông tin qua các kênh: sách, báo, tài liệu chuyên ngành liên quan...
-Qua kinh nghiệm của các đồng nghiệp, đặc biệt là các đồng nghiệp trực tiếp giảng dạy
mơn GDCD.

5.Khẳng định tính mới của đề tài trong điều kiện thực tế của ngành, địa
phương
Mặc dù trường THPT Thống Nhất nằm ở xã Thống Nhất huyện Bù Đăng, một xã
vùng sâu vùng xa ở cách xa thị trấn, điều kiện cơ sở vật chất chưa đủ để phục vụ cho PP
giảng dạy hiện đại nhưng với mục đích nâng cao chất lượng học tập của HS nên tơi đã
nghiên cứu về phương pháp dạy học tích cực và đã áp dụng vào giảng dạy cho HS ở môn
GDCD . Qua thực tế giảng dạy tôi nhận thấy nếu vận dụng sáng tạo, phù hợp, linh hoạt
các phương pháp này sẽ khai thác được tính năng động, tích cực của học sinh, gây hứng
Trang 2


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
thú trong giờ học môn GDCD nhằm nâng cao chất lượng dạy-học, đáp ứng yêu cầu mới

của đất nước

B. PHẦN NỘI DUNG
I. QUAN ĐIỂM CHUNG VỀ DẠY DỌC MÔN GIÁO DỤC CÔNG DÂN Ở
TRƯỜNG THPT
- Cần nhanh chóng đổi mới phương pháp dạy học mơn GDCD để đáp ứng yêu cầu
của công cuộc đổi mới đất nước, thực hiện cơng nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển
nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.
- Đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD phải gắn liền, đồng bộ với đổi mới
phương tiện, thiết bị dạy học.
- Đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD phải phù hợp với tình hình địa
phương, nhà trường và đối tượng học sinh.
- Đổi mới phương pháp dạy học mơn GDCD là nhằm phát huy tính tích cực, chủ
động của học sinh, “dạy học lấy học sinh làm trung tâm”. Những dấu hiệu đặc trưng của
phương pháp dạy học tích cực là dạy học thơng qua tổ chức các hoạt động của học sinh,
dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học; tăng cường học tập cá thể phối hợp với
học tập hợp tác; kết hợp đánh giá của thầy với tự đánh giá của trò…
- Phương pháp dạy học tích cực khơng hề hạ thấp hay giảm nhẹ vai trò chủ đạo
của người giáo viên. Để phương pháp dạy học tích cực đạt hiệu quả cao người giáo viên
phải thực sự trở thành người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động độc lập hoặc theo
nhóm để học sinh chiếm lĩnh tri thức mới, hình thành kỹ năng, thái độ và tình cảm, niềm
tin theo yêu cầu của nội dung, chương trình mơn GDCD. Nhưng khơng phải mọi loại tri
thức đều có thể do học sinh tự chiếm lĩnh được và hơn nữa phương pháp dạy học tích cực
khơng phải dẽ dàng vận dụng ở mọi nơi, mọi lúc mà nó cần phải có sự hỗ trợ của nhứng
phương tiện, thiết bị dạy học tương ứng.
- Đổi mới phương pháp dạy học môn GDCD theo hướng tích cực phải quản triệt
sâu sắc nguyên tắc “học đi đôi với hành”, “lý luận gắn liền với thực tiễn”

Trang 3

Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
II.THỰC TRẠNG DẠY HỌC MƠN GIÁO DỤC CƠNG DÂN Ở TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THƠNG
-Giáo dục cơng dân là một mơn khoa học nhân văn, có ưu thế trong việc giáo dục
tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống cho học sinh trung học nói chung, học sinh THPT
nói riêng. Vì vậy, từ năm học 1990-1991, mơn GDCD đã được chính thức đưa vào dạy
học ở trường THPT, thay cho mơn chính trị. Hơn hai mươi năm qua, mơn GDCD đã góp
phần khơng nhỏ trong việc phát triển nhân cách cho học sinh THPT. Tuy nhiên, dạy học
môn GDCD cịn nhiều hạn chế, trong đó có hạn chế về phương pháp dạy học.

II.1. Về quan niệm dạy học mơn GDCD.
- Hiện nay vẫn cịn những quan niệm dạy học lấy giáo viên làm trung tâm. Giáo
viên truyền đạt cho hết nội dung quy định trong chương trình và sách giáo khoa, cố gắng
làm cho mọi học sinh trong lớp hiểu và nhớ những điều thầy, cô giảng. cách dạy này dần
dần hình thành ở học sinh kiểu học thụ động, thiên về ghi nhớ, ít chịu suy nghĩ, thực
hành.

II.2. Về phương pháp dạy môn GDCD trong trường THPT hiện nay.
- Phương pháp dạy học môn GDCD hiện nay phần nhiều cịn mang tính chất thụ
động, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh nên hiệu quả dạy
học chưa thật cao.
- Phương pháp dạy học mơn GDCD ở trường THPT nói chung cịn lạc hậu, khơ
khan, học sinh ít được vận động, ít được tìm tịi khám phá, ít được thể hiện mình

II.3. Về thiết bị, đồ dùng dạy học
- Nhìn chung, phương tiện dạy học của giáo viên GDCD còn rất thiếu, nhiều giáo
viên ít khi sử dụng tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu đồ, thậm chí có khơng ít giáo viên chưa
từng sử dụng máy chiếu, băng hình video. Điều đó cho thấy, việc dạy học môn GDCd
trong các trường THPT hiện nay chủ yếu là dạy chay, dùng lời là chính.
- Nội dung mơn GDCD vốn đã khơ khan, trừu tượng, giáo viên vẫn chủ yếu sử
dụng phương pháp dạy học truyền thống, phương tiện dạy học lại đơn điệu, nghèo nàn
nên thiếu sức hấp dẫn đối với học sinh.

Trang 4


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD

III. ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC MƠN GDCD
- Phương pháp dạy học mơn GDCD phải theo hướng phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo của học sinh, chống lại thói quen học tập thụ động theo kiểu: thầy giảngtrò nghe, thầy hỏi- trò trả lời, thầy đọc- trò chép và học thuộc.
- Quá trình dạy học một bài GDCD phải là quá trình giáo viên tổ chức cho học
sinh thực hiện các hoạt động học tập để thơng qua đó các em có thể tự khàm phá và
chiếm lĩnh nội dung bài học. các hoạt động này phải do giáo viên thiết kế dựa trên mục
tiêu, nội dung của bài học, dựa trên trình độ của học sinh và điều kiện, hồn cảnh thực
tiễn của lớp học, nhà trường, địa phương. Học sinh sẽ hứng thú, thơng hiểu và ghi nhớ
những gì các em đã nắm được thông qua hoạt động chủ động, nỗ lực của chính mình.

- Học sinh THPT ít nhiều đã có hiểu biết và kinh nghiệm sống nhất định. Vì vậy,
trong quá trình dạy học, giáo viên cần huy động và khai thác tối đa vốn hiểu biết và kinh
nghiệm sống đó của học sinh. Muốn vậy, giáo viên phải luôn tạo cơ hội cho học sinh
được chia sẻ, bày tỏ quan điểm, ý kiến cá nhân về vấn đề đang học, nêu những băn
khoăn, vướng mắc, đặt câu hỏi cho thầy, cho bạn: trao đổi, tranh luận, chia sẻ kinh
nghiệm; phải có thái độ tơn trọng, lắng nghe và khuyến khích học sinh; đồng thời phải
tạo dựng được một khơng khí thân thiện, cới mở, hợp tác giữa thầy- trò, trò-trò trên con
đường chiếm lĩnh nội dung học tập.
Thông qua việc chia sẻ, thảo luận, tranh luận trong tập thể, ý kiến, quan điểm cá
nhân được bộc lộ, khẳng định hay bác bỏ, qua đó học sinh nâng mình lên một trình độ
mới. bài học vận dụng được vốn hiểu biết và kinh nghiệm của mỗi học sinh và cả lớp chứ
không phải chỉ dựa trên vốn hiểu biết và kinh nghiệm sống của thầy giáo.
IV. BIỆN PHÁP THỰC HIỆN: DẠY HỌC PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC, CHỦ
ĐỘNG, SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH ĐỐI VỚI BỘ MÔN GDCD
Xuất phát từ những quan điểm chỉ đạo chung, từ thực trạng dạy học mơn GDCD ở
trường THPT, tơi đã tích lũy được một số kinh nghiệm từ thực tế quá trình giảng dạy của
mình về dạy học phát huy tính chủ động, tích cực, sáng tạo của học sinh đối với bộ môn
GDCD như sau:

IV.1. Kỹ năng truyền thụ - tiếp nhận kiến thức bài học
Trang 5


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD

-Lâu nay, không chỉ môn GDCD mà rất nhiều mơn học đều có thói quen thầy giảngtrị nghe; thầy đọc- trị chép. Chính điều này sẽ tạo ra sự thụ động trong quá trình tiếp
nhận kiến thức của học sinh. Giáo viên có thể chuyển từ tính thụ động này thành tính chủ
động trong q trình tiếp nhận kiến thức của HS
- Đối với những bài có kiến thức đơn giản, liên hệ nhiều với thực tế, giáo viên có
thể hướng dẫn để học sinh chủ động lĩnh hội kiến thức. Để làm được điều này, giáo viên
có thể thực hiện theo những bước sau:
- Cho học sinh chuẩn bị kĩ bài mới ở nhà. Giáo viên phân cho từng nhóm, tổ một
vấn đề, một mục đề để học sinh tìm hiểu kĩ và sâu hơn.
- Khi lên lớp, giáo viên không giảng mà cử đại diện từng nhóm, tổ lên trình bày
từng mục đề thứ tự trong sách giáo khoa mà mình đã chuẩn bị ở nhà. Học sinh lên bảng
trình bày vấn đề như một giáo viên thực thụ, giáo viên đóng vai trị hướng dẫn, tổ chức
lớp làm việc
- Sau khi học sinh trình bày xong, các em ngồi dưới lớp đặt câu hỏi để bạn trình bày
trên bảng trả lời. Nếu những học sinh lên trình bày khơng trả lời được, những em dưới
lớp có thể xung phong trả lời, nếu vấn đề nêu ra được trả lời mà các em không đồng ý,
các em khác có quyền đưa ra ý kiến. Nếu lớp khơng ai trả lời được thì người đặt câu hỏi
phải trả lời. Tuy nhiên, giáo viên phải định hướng cho các em hỏi những câu hỏi nằm
trong kiến thức bài học.
- Sau khi giải quyết xong một mục đề tiếp tục cử đại diện lên trình bày tiếp mục
khác( theo thứ tự SGK). Giáo viên quan sát, cho điểm những học sinh trình bày tốt,
những học sinh trả lời tốt và những học sinh đặt câu hỏi hay.
- Cuối giờ, giáo viên nhận xét, kết luận lại kiến thức, công bố điểm cho học sinh.

IV.2. Sử dụng hệ thống câu hỏi trong dạy học, kiểm tra, đánh giá
Sử dụng hệ thống câu hỏi là một phương pháp dạy học hiệu quả để kiểm tra mức độ
tiếp nhận kiến thức của học sinh. Hiện nay, giáo viên vẫn quan niệm hỏi nhiều để làm cho
học sinh năng động. Tuy nhiên, sử dụng hệ thống câu hỏi vụn vặt, gượng ép thì có thể
băm nát kiến thức bài học, làm cho các đơn vị kiến thức khơng có mối liên hệ gì với
nhau, tạo ra sự đơn điệu, nhàm chán, khơng khơi dậy sự hứng thú của học sinh và không
phát huy dược tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh. Để thục hiện được mục

đích của mình, giáo viên có thể sử dụng hệ thống câu hỏi sau:
IV.2.1 Câu hỏi gợi mở( phát hiện, dẫn dắt)

Trang 6


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
Khi dạy bài “ Pháp luật và đời sống” (GDCD lớp 12): Nếu giáo viên hỏi “ Pháp luật
là gì?”, học sinh sẽ lấy SGK ra đọc, giáo viên có thể đặt câu hỏi gợi mở:
Trong cuộc sống mỗi người đều có những mối quan hệ, đó là những mối quan hệ
gì? (GV yêu cầu hs liệt kê)
Để những mối quan hệ này tốt đẹp, nhà nước cần phải làm gì?
=>Pháp luật là gì?
IV.2.2 Câu hỏi mở rộng( liên tưởng)
Đặc thù của bộ môn GDCD là kiến thức liên quan đến nhiều mơn học khác. Vì vậy,
trong q trình dạy học , giáo viên có thể kết hợp để làm bài học thêm sinh động. Ví
dụ dạy bài “Nền dân chủ xã hội chủ nghĩa”(GDCD lớp 11)
Sau khi giáo viên kể đoạn chị Dậu bán con và chó, giáo viên hỏi:
Ổ chó và bé Tí, ai hơn ai?
Qua đó tác giả muốn nói điều gì?( Người bằng vật)
Theo em, trong lịch sử xã hội loài người, xã hội nào coi rẻ con người, xã hội nào
vì con người?.
IV.2.3 Câu hỏi chứng minh
Sử dụng loại câu hỏi này giúp học sinh nhanh nhạy hơn trong chứng minh vấn đề,

khả năng tư duy và liên hệ với thực tế. Ví dụ, giáo viên có thể hỏi:
Điều này chứng minh trong thực tế như thế nào?
Lấy những điều trong lịch sử để chứng minh?...
IV.2.4 Câu hỏi khái quát( dành cho những học sinh khá giỏi)
Khi dạy bài “ Pháp luật và đời sống” (GDCD lớp 12), giáo viên có thể đặt câu
hỏi: Trong xã hội có nhiều phương pháp quản lí như nêu gương, khen, chê, giáo
dục, thuyết phục...nhưng vì sao để quản lí xã hội, tốt nhất phải quản lí bằng Pháp
luật?

Trang 7


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
IV.2.5 Câu hỏi giải thích
Vấn đề đưa ra cho học sinh giải quyết phải nằm trong nội dung bài học. Mục đích
của loại câu hỏi này là rèn luyện cho học sinh phương pháp tư duy, cách nghĩ mới.
Ví dụ sau khi học xong bài “ duy vật, duy tâm”(GDCD 10), giáo viên đưa ra câu
hỏi:
Em hãy bình luận câu nói: Lạy trời mưa xuống
Lấy nước tơi uống.
( Giáo viên phải hướng cho học sinh trả lời câu hỏi:
- Quan điểm trên là duy vật hay duy tâm?
- Vì sao nó là duy vật hay duy tâm?)
->Học sinh vận dụng kiến thức đã học để giải thích.

IV.2.6 Câu hỏi liên hệ bản thân
Sử dụng hệ thống câu hỏi này giáo viên có thể hỏi ở cả lớp 10; lớp 11 và lớp 12, đặc
biệt là những bài liên quan đến chính kiến của học sinh về đạo đức, chính sách xã hội,
chính sách pháp luật.
Em có suy nghĩ gì sau khi học xong bài này?
IV.2.7 Câu hỏi yêu cầu học sinh đưa ra chính kiến bản thân
Đây là loại câu hỏi yêu cầu học sinh có khả năng tư duy tốt, có thể liên hệ được
những kiến thức của các môn học khác như văn học, lịch sử , địa lí...
Có quan niệm cho rằng: “.........”, em có đồng ý với quan niệm đó khơng, vì sao?
IV.2.8 Câu hỏi tình huống
Loại câu hỏi này GV nên hỏi trong những bài dạy đạo đức ở lớp 10.
Dạy bài “ Một số phạm trù cơ bản của đạo đức học”(GDCD lớp 10):Ở mỗi phạm
trù, giáo viên nên kể một câu chuyện, đặt học sinh vào tình huống, và hỏi: Nếu em là
người đó, em sẽ làm như thế nào?
Trang 8


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
Thơng qua câu hỏi tình huống như thế này, học sinh vừa hiểu được bài đồng thời
học sinh tự rút ra được bài học cho bản thân là trong những tình huống cuộc sơng như
vậy, mình nên làm gì. Như vậy, bài học sẽ nhẹ nhàng mà giáo viên cũng không phải “lên
lớp” quá nhiều.

IV.2.9 Câu hỏi định hướng

Mục đích của GDCD là giáo dục nhân cách, lối sơng, niềm tin cho học sinh, vì vậy,
trong q trình dạy học, giáo viên có thể lồng ghép những câu hỏi để học sinh định
hướng mục đích, tương lai, nghề nghiệp của mình sau này.
Ví dụ: Dạy bài “Chính sách dân số và giải quyết việc làm” (GDCD lớp 11) , giáo viên có
thể hỏi:
Định hướng về chọn nghề nghiệp của em sau này?, hoặc:
Suy nghĩ của bản thân em về tương lai sau này?
Trong quá trình giảng dạy, tùy vào nội dung bài học và sức học của từng lớp để viên
có thể đưa ra hệ thống câu hỏi cho phù hợp. Do đó, khơng đưa những câu hỏi tùy tiện,
vụn vặt, gượng ép. Cấu trúc ngôn từ của câu hỏi phải rõ ràng, chặt chẽ, chính xác để học
sinh không hiểu khác đi và trả lời khác đi. Ngồi ra, giáo viên cũng khơng nên đưa ra
những câu hỏi quá dễ hoặc quá khó. Phải làm sao để các câu hỏi liên hệ với nhau, làm
cho bài học có mối liên hệ chặt chẽ, lơgic
IV.3. Thay đổi vị trí giữa giáo viên và học sinh
Để khẳng định tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, không phải lúc nào
giáo viên cũng là người chủ động hỏi, học sinh trả lời, mà đơi khi cần có sự thay đổi vị
trí: trị thiết kế- thầy + trị thi công. Đây là cách tốt nhất để đánh thức sự quan tâm của
học sinh tới môn học.
Thực tế,HS “dám” hỏi lại thầy hay phủ nhận lại vấn đề mà thầy đưa ra là rất ít, nếu
khơng nói là khơng có. Ngun nhân thứ nhất là do bản tính thụ động, máy móc trong
việc tiếp nhận kiến thức của HS. Thứ hai là quan điểm về đạo lí thầy trị theo kiểu truyền
thống Á Đông. Thứ ba là bản thân người thầy khơng thích, ngại HS hỏi. Vì thế né tránh
câu hỏi của HS, không tạo cơ hội cho HS hỏi lại.
Trang 9


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,

tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
Thực ra, nếu GV đã thực sự làm chủ kiến thức của bài dạy thì sẻ chẳng ngại câu hỏi
nào của HS. Trong giờ dạy, GV tổ chức, hướng dẫn cho HS có những câu hỏi tự khai thác
nội dung bài học sẽ là giờ dạy phát huy cao nhất tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS.
Với những câu hỏi gan ruột, tâm đắc của mình, HS đã thực sự có niềm say mê chân thành
với nội dung bài học.
Ví dụ: Dạy bài “ Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất” (GDCD lớp 10),
GV có thể lấy ví dụ về mơ hình vận động, phát triển của xã hội lồi người để minh họa
cho khuynh hướng phát triển của thế giới vật chất:
CXNT- CHNL- PK- TBCN- CNXH\CNCS...
Sau đó, GV đưa ra yêu cầu: hãy tự đặt một số câu hỏi hay từ các ví dụ đưa ra hoặc
từ nội dung bài học. HS đã đưa ra câu hỏi sau:
-Ở Việt Nam, tại sao khơng có một số hình thái kinh tế- xã hội như tiến trình của thế
giới?
-Sau khi vận động đến CNCS, mơ hình xã hội lồi người sẽ vận động như thế nào?
Khơng phải GV nào cũng có thể nghĩ ra được những câu hỏi hay như vậy, lại trong
thời gian rất ngắn, đây thực sự là những câu hỏi khó. Nếu đây là câu hỏi của GV, chắc
chắn sẽ rất ít em có thể mạnh dạn xin được trả lời. Cịn đây là những câu hỏi của bạn
mình, tâm lí tự tin “bạn hỏi lẽ nào mình khơng trả lời được” đã là yếu tố, động lực để HS
mạnh dạn phát biểu, xây dựng bài. Số đông HS chắc chắn sẽ cùng thích thú quan tâm và
vấn đề đã được tháo gỡ rất thú vị và hiệu quả. Lớp học trở nên sơi nổi và HS thì rất hứng
thú học tập.
Đây là một phương pháp mang lại hiệu quả cao. Tuy nhiên, để làm được điều đó,
giáo viên cần:
-Giáo viên phải vững vàng, làm chủ kiến thức bài học, nhạy cảm để kịp thời nhận
xét, đánh giá, động viên, khen, chê kịp thời.
-Giáo viên cần hướng dẫn, tổ chức cho học sinh đặt câu hỏi nằm trong hệ thống
trọng tâm bài học.

IV.4. Ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học
IV.4.1. Sự cần thiết phải ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học

Trang 10


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
Những năm gần đây cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật công nghệ tiếp tục phát triển
nhảy vọt tạo ra một lượng kiến thức mới với chất lượng mới trong điều kiện nền kinh tế tri
thức đang hình thành. Sự bùng nổ của cơng nghệ thơng tin nói riêng và khoa học cơng
nghệ nói chung đã tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của tất cả các ngành và lĩnh vực của
đời sống xã hội. Thực tiễn cho thấy cứ mỗi bước tiến bộ của phương thức sản xuất đặc biệt
là của lực lượng sản xuất thì giáo dục - đào tạo phải thay đổi phương pháp giáo dục và đào
tạo của mình. Việc từng bước ứng dụng cơng nghệ thơng tin trong q trình giảng dạy
được xem như một hướng quan trọng góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng
tăng cường hoạt động tích cực, chủ động, sáng tạo, bồi dưỡng năng lực tự học, tự nghiên
cứu cho học sinh. Từ đó góp phần nâng cao chất lượng đào tạo vì nó có khả năng làm thay
đổi lớn hiệu quả của quá trình dạy học và việc sử dụng các phương tiện dạy học. Tuy nhiên
do nhiều nguyên nhân khác nhau nên việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy ở
các trường phổ thơng hiện nay vẫn cịn hạn chế, đặc biệt là các bộ mơn khoa học xã hội,
trong đó có mơn Giáo dục cơng dân.
Do tính chất đặc thù của môn Giáo dục công dân là môn học thuộc khoa học xã hội
nhân văn chủ yếu cung cấp kiến thức theo dạng lý thuyết với khối lượng lớn, do đó việc

ứng dụng cơng nghệ thơng tin cịn nhiều khó khăn. Giáo viên lên lớp rất ít sử dụng phương
tiện dạy học, chủ yếu là sử dụng phương pháp cũ với sách giáo khoa, phấn trắng, bảng
đen… việc sử dụng máy chiếu Overhead, Projector, băng hình, đĩa CD, máy vi tính và các
phương tiện dạy học hiện đại khác nhìn chung là ít, thậm chí là cịn xa lạ với nhiều giáo
viên, kể cả một bộ phận giáo viên trẻ. Sở dĩ như vậy một phần vì việc đầu tư trang thiết bị
cho mơn học này cịn q hạn chế, dường như khơng có gì ngồi một số bảng, biểu đồ tự
chế của giáo viên; bản thân người giáo viên chưa nhận thức hết vai trò, tác dụng của
phương tiện dạy học; bộ phận lớn giáo viên đã quen với cách dạy cũ nên khơng muốn thay
đổi vì ngại sử dụng công nghệ hoặc sợ tốn thời gian, công sức; hầu hết giáo viên lại chưa
có kỹ năng sử dụng các thiết bị dạy học hiện đại, chưa sử dụng thành thạo một số phần
mềm vi tính, chưa đầu tư nghiên cứu và xây dựng những phương tiện dạy học mới. Mặt
khác, hiện nay các phần mềm được thiết kế sẵn để phục vụ giảng dạy chuyên ngành đang
được triển khai rộng rãi, nhưng chủ yếu trong dạy học các mơn khoa học tự nhiên, ngoại
ngữ, cịn đối với giáo dục cơng dân cịn rất hạn chế.
Một vài năm trở lại đây, trước sự tác động của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, sự
bùng nổ thông tin và nhất là việc đổi mới nội dung, chương trình mơn học, đổi mới phương
pháp, phương tiện, cách thức kiểm tra đánh giá mà việc sử dụng công nghệ thông tin trong
dạy học giáo dục cơng dân có sự chuyển biến tích cực, đem lại hiệu quả cao. Nhiều giáo
Trang 11


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
viên bộ môn bằng tâm huyết và sức sáng tạo của mình đã biến giờ dạy giáo dục công dân
thành giờ dạy lôi cuốn, hấp dẫn học sinh; họ không những bám sát yêu cầu trong sách giáo

khoa, sách giáo viên, tìm tịi thiết kế những bài giảng sinh động, gần gũi với lứa tuổi, thay
bằng việc truyền đạt kiến thức một chiều thì đã tạo ra tình huống đạo đức, pháp luật, đưa ra
những đoạn phim, hình ảnh để học sinh trao đổi, tranh luận bày tỏ ý kiến cá nhân. Sự hỗ trợ
đắc lực của máy tính, máy chiếu, phần mềm thiết kế, băng đĩa, video, hình ảnh minh
họa…..đã phục vụ thiết thực cho người giáo viên trong giảng dạy. Nó khơng chỉ giúp giáo
viên tiết kiệm thời gian, công sức trong 45 phút trên lớp mà quan trọng hơn là nâng cao
hiệu quả cho quá trình dạy học. Tuy nhiên, việc dùng giáo án điện tử, ứng dụng công nghệ
thông tin phục vụ cho nghiên cứu và giảng dạy đối với bộ môn giáo dục cơng dân là chưa
nhiều, có khi chỉ dừng lại ở những tiết thao giảng hay có người dự giờ, hoặc có sử dụng
nhưng hiệu quả chưa cao. Bởi thế việc triển khai rộng rãi việc ứng dụng công nghệ thơng
tin vào dạy học có tính đồng bộ, đúng hướng và hiệu quả hơn là một yêu cầu quan trọng.

IV.4.2. Những hình thức cơ bản của việc sử dụng cơng nghệ thông tin vào dạy
học
Việc sử dụng công nghệ thông tin vào dạy học hiện nay hết sức đa dạng, với mơn giáo
dục cơng dân có thể đưa ra mấy hình thức cơ bản sau:
Một là: Sử dụng máy vi tính và máy chiếu vào q trình dạy học.
Máy vi tính hiện nay đã trở thành phương tiện phổ biến trong mọi lĩnh vực đời sống
xã hội. Với nhiều loại phần mềm thơng dụng được cài đặt nó có thể tích hợp nhiều chức
năng khác nhau, mỗi người giáo viên đều có thể sử dụng để thiết kế các bài dạy học. Bài
giảng điện tử có thể được viết dưới nhiều ngơn ngữ lập trình tùy theo khả năng của người
lập trình hoặc có thể dựa vào các phần mềm trình diễn sẵn có như PowerPoint, đây là phần
mềm thiết kế bài giảng điện tử đơn giản nhất, phù hợp với giáo viên giảng dạy các bộ môn
không chuyên về công nghệ thông tin như môn giáo dục công dân. Thơng qua các phần
mềm này bài giảng điện tử có khả năng tích hợp các chức năng của nhiều phương tiện dạy
học hiện có khác như: chức năng thơng tin, chức năng mơ hình hóa, chức năng minh họa,
trực quan, kiểm tra đánh giá…
Trong môn học giáo dục công dân ở trường THPT, phần đầu bài học luôn là những
khái niệm khá trừu tượng vì vậy ở nhiều bài giáo viên có thể sử dụng tranh ảnh về các sự
vật hiện tượng liên quan đến nội dung bài học để học sinh dễ liên tưởng.

Trang 12


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
Ví dụ: khi dạy bài 14 GDCD lớp 11: Chính sách quốc phịng và an ninh. Để giúp học
sinh hiểu khái niệm quốc phòng, an ninh, GV chiếu lên một số hình ảnh sau:

Quốc phịng:

An ninh:
Trang 13


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD

Ở bài: Quyền bình đẳng giữa các dân tộc-GDCD lớp 12, để giúp HS hiểu thế nào là
dân tộc, GV chiếu cho HS xem hình ảnh một số dân tộc ở Việt Nam:

Người Khơ-mú

Người Kinh

Người Thái

Trang 14


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD

Người Lự

Người Dao đỏ

Người H Mông

Sử dụng bảng biểu đồ tổng hợp để học sinh có cái nhìn khái quát các sự kiện, hiện
tượng liên quan đến nội dung bài học.
Ví dụ với Bài 11 lớp 11 Chính sách dân số và giải quyết việc làm giáo viên sử dụng
các bảng thống kê tình hình tăng dân số ở nước ta trong những năm qua để học sinh rút ra
nhận xét; đưa ra biểu đồ thể hiện sự gia tăng về số người trong độ tuổi lao động, những bức
ảnh về tình trạng thất nghiệp, tìm kiếm việc làm để học sinh thấy được tình hình việc làm ở

nước ta hiện nay.

Các em có suy nghĩ gì khi xem những con số và hình ảnh này?
Trang 15


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
Hay với bài 12 lớp 11 Chính sách tài nguyên và bảo vệ môi trường, giáo viên dùng
bảng diễn biến tỉ lệ (%) đất có rừng che phủ, hoặc thống kê lại những thông tin liên quan
tới các vụ cháy rừng, chặt phá rừng, lũ lụt…ảnh hưởng nghiêm trọng tới môi trường sống,
để người học thấy rõ sự tác động của con người vào thế giới tự nhiên.

Với Bài 7 GDCD lớp 11: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần, GV có thể sử dụng
biểu đồ so sánh tỉ trọng đóng góp của 5 thành phần kinh tế vào GDP năm 2011:

Trang 16


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD

Khi thiết kế giáo viên cũng có thể cài đặt thêm tư liệu, hình ảnh, băng hình sinh động
và thuận tiện. Một hình ảnh, một đoạn phim có thể thay thế cho rất nhiều lời giảng, vì vậy
những hình ảnh thực tế mơ phỏng hợp lý, những đoạn phim hay hấp dẫn, phù hợp nội dung
bài học khơng những gây được sự thích thú, say mê học tập của học sinh, làm cho khơng
khí học tập trở nên sơi nổi mà cịn làm cho học sinh tiếp nhận bài học nhanh hơn, hiệu quả
hơn; giáo viên có thể truyền tải tới học trị của mình lượng kiến thức lớn trong một khoảng
thời gian có hạn.
Ví dụ với nội dung chương trình GDCD lớp 12 hồn tồn là về pháp luật, giáo viên có
thể trình chiếu những đoạn phim, kịch minh họa cho những tình huống pháp luật cụ thể phù
hợp với nội dung của từng bài học làm cho học sinh hứng thú hơn với những chủ đề pháp
luật được cho là khơ khan, khó nhớ. Trong q trình giảng dạy, tơi đã thu thập được một số
đoạn phim, kịch về những tình huống pháp luật có thể sử dụng cho bài dạy GDCD 12, với
đề tài này, tơi đã lưu các đoạn phim tình huống đó vào một đĩa CD kèm theo để quý thầy cô
và các bạn đồng nghiệp tham khảo.
Sử dụng bài giảng điện tử giáo viên sẽ tiết kiệm được nhiều thời gian trong việc ghi
bảng, thay vào đó, giáo viên có điều kiện tốt hơn để thực hiện kết hợp nhiều phương pháp
dạy học khác nhằm tổ chức cho học sinh trao đổi, thảo luận, phát huy tính năng động tích
cực, sự hứng thú của học sinh trong học tập.
Hai là: Sử dụng mạng Internet
Sự phát triển khoa học kỹ thuật và công nghệ đã đem đến cho giáo dục đào tạo những
cơ hội, điều kiện thuận lợi để lấy thông tin và ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học.
Dạy và học qua mạng Internet đã trở thành một hình thức tổ chức dạy học trong giai đoạn
hiện nay. Hơn nữa việc khai thác mạng giúp cả người dạy lẫn người học đều có điều kiện
tìm kiếm, tiếp nhận, sử dụng nhiều thông tin, nhiều phương tiện dạy học phong phú, hấp
dẫn, nhanh nhạy thực hiện dạy học sáng tạo, dạy học hiệu quả. Đối với người giáo viên sẽ
khắc phục được lối “dạy chay” truyền thống. Đặc biệt do đặc thù tri thức mơn học là sự
tích hợp nhiều nội dung giáo dục xã hội cần thiết cho các cơng dân trẻ tuổi như hình thành
cho học sinh thế giới quan và nhân sinh quan đúng đắn, giáo dục tư tưởng chính trị, đạo

đức, lối sống, giáo dục kỹ năng sống, công dân với cộng đồng, giáo dục môi trường, giáo
dục giới tính - sức khỏe sinh sản vị thành niên, giáo dục phòng chống ma túy, phòng tránh
HIV/AIDS....tất cả đều gắn bó chặt chẽ với cuộc sống của học sinh, gắn liền với các sự
kiện trong đời sống đạo đức, pháp luật, kinh tế, chính trị, xã hội của đất nước và khơng khó
Trang 17


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
để tìm kiếm thơng tin, tài liệu trong giai đoạn hiện nay. Mạng Internet đã trở thành công cụ,
phương tiện đắc lực để người giáo viên học hỏi, tìm kiếm tài liệu thực hiện ý tưởng cho
từng bài. Giáo viên dễ dàng thu thập được tranh ảnh minh họa, thơng tin, sự kiện trên các
trang web;
Ví dụ: Thu thập được những đoạn phim tư liệu, hình ảnh về hoạt động bầu cử phục vụ
cho bài 10 lớp 11:Nền dân chủ XHCN, và bài 7 GDCD lớp 12: Công dân với các quyền
dân chủ:

Hay những đoạn video về ý thức bảo vệ mơi trường của người dân, tình hình ơ nhiễm
mơi trường, thiên tai lũ lụt, về tác hại của tệ nạn xã hội...giúp cho học sinh gắn kết kiến
thức trong sách vở với thực tiễn cuộc sống để nhận thức rõ hơn vai trò, trách nhiệm của
bản thân đối với mọi người và môi trường xung quanh có thể sử dụng trong giảng dạy bài
12 GDCD 11: Chính sách tài ngun và bảo vệ mơi trường và bài 9 GDCD 12: Pháp luật
với sự phát triển bền vững của đất nước ở nội dung về bảo vệ môi trường:

Trang 18

Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
Trong chương trình GDCD lớp 11 có bài 7: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần ,
giáo viên trình chiếu tranh, phim ảnh tư liệu về nền kinh tế, đời sống của người dân thời kỳ
còn bao cấp và những bức tranh, phim ảnh về nền kinh tế, đời sống của người dân thời kỳ
đổi mới khi chúng ta thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần để học sinh dễ dàng so sánh
và rút ra nhận xét, giáo viên cũng có thể chiếu những bức ảnh, những đoạn phim về hoạt
động của từng thành phần kinh tế để học sinh dễ dàng nhận biết và phân biệt các thành
phần kinh tế với nhau sẽ giúp học sinh hứng thú hơn và ghi nhớ sâu hơn so với việc giáo
viên chỉ đề cập đến qua phương pháp thuyết trình như trước đây.

Nền kinh tế tập trung, bao cấp

Nền kinh tế thị trường

Đồng thời kết hợp với những hiệu ứng sẵn có trong máy vi tính, giáo viên thiết kế các hoạt
động dạy học sử dụng nhiều phương pháp khác nhau như đóng vai, thảo luận nhóm, trò
chơi, phương pháp điều tra, báo cáo để củng cố kiến thức cho người học.
Ba là: Sử dụng các thiết bị lưu trữ.
Trong quá trình giảng dạy, cùng với máy tính, máy chiếu người giáo viên có thể sử
dụng các thiết bị lưu trữ giữ liệu như đĩa DVD, VCD,USB....chứa đựng thơng tin, hình ảnh,
phim, phóng sự mà trên mạng khơng có để tổ chức cho học sinh tìm hiểu, ghi nhớ, vận
dụng và định hướng những giá trị tốt đẹp trong cuộc sống. Như phim tư liệu về sự hình

thành và phát triển của xã hội lồi người sử dụng trong giảng dạy bài 9 GDCD lớp 10: Con
người là chủ thể của lịch sử, là mục tiêu phát triển của nhân loại. Phim tư liệu về Chủ tịch
Hồ Chí Minh sử dụng trong giảng dạy phần đạo đức GDCD lớp 10 như bài 11: Một số
phạm trù cơ bản của đạo đức học, bài 13 nội dung Nhân nghĩa, bài 15: Tự hoàn thiện bản
thân, tư liệu về bức thư Bác gừi các em học sinh nhân ngày khai trường đầu tiên sử dụng
trong bài 13 GDCD lớp 11: Chính sách giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ và bài
Trang 19


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
8 GDCD lớp 12: Pháp luật với sự phát triển của cơng dân. Hay những băng hình về các
hoạt động bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn trật tự, an toàn địa phương phục vụ giảng dạy bài 14
GDCD lớp 11: Chính sách quốc phịng và an ninh; DVD Khi tổ quốc cần; Thanh niên làm
theo lời Bác...phục vụ cho các nội dung thuộc phần cuối của bài học như: Trách nhiệm của
thanh niên...với các chính sách của Đảng và nhà nước.
Khả năng ứng dụng công nghệ thông tin và các thiết bị dạy học hiện đại phù hợp
nhằm làm tăng chất lượng dạy học cũng như hứng thú của người học với môn học giáo dục
công dân ở trường phổ thông là hết sức khả thi. Tuy nhiên để thiết kế một tiết học có sự hỗ
trợ của cơng nghệ thơng tin địi hỏi ở người giáo viên phải đầu tư nhiều hơn cả về mặt thời
gian, công sức so với bài dạy theo phương pháp truyền thụ thông thường. Theo cách dạy
cũ, người giáo viên khi soạn giáo án không tốn nhiều thời gian, lên lớp chủ yếu bằng
phương pháp thuyết trình nên việc tổ chức các hoạt động học tập quá đơn giản, theo lối
truyền thụ một chiều khơng có sự giao lưu, trao đổi giữa thầy và trò, việc kết hợp giảng dạy
cùng lúc nhiều phương pháp như đóng vai, thảo luận nhóm, nêu vấn đề....là khơng hữu

dụng. Điều đó đã tạo thành lối mịn trong cách dạy, cách học giáo dục cơng dân khiến cho
môn học này bị xem nhẹ, coi thường, coi nó chỉ là một mơn phụ, mơn bổ trợ. Để thay đổi
được thói quen, suy nghĩ ấy là việc khơng đơn giản, cần có sự đầu tư, quan tâm từ nhiều
phía trong đó có yếu tố giáo viên trực tiếp giảng dạy giáo dục công dân. Ứng dụng công
nghệ thông tin góp phần đổi mới phương pháp dạy học địi hỏi ở người giáo viên không chỉ
là sự đầu tư vật chất, thời gian cơng sức mà cịn cần ý chí, nỗ lực quyết tâm tìm hiểu, học
tập, vận dụng tri thức mới, sử dụng phương tiện hiện đại trong q trình dạy học.
Người giáo viên trước hết phải có những kiến thức cơ bản về công nghệ thông tin, có
kỹ năng vận dụng, điều khiển, làm chủ cơng cụ phục vụ bài dạy; đặc biệt là giáo viên cần
chuẩn bị, sưu tầm, và có kỹ năng xử lý thơng tin, tài liệu. Thông tin tài liệu được thu thập
với nhiều hình thức khác nhau và lưu giữ lại trong một kho cất trữ để khi cần có thể đem ra
sử dụng. Bản thân người giáo viên phải tạo lập riêng cho mình một thư viện tài liệu theo
từng chủ đề, nội dung, thậm chí theo từng bài để phục vụ thiết kế bài giảng. Để thực hiện
điều đó mỗi người giáo viên phải trang bị cho mình các kỹ năng tìm kiếm thơng tin trên
mạng, kỹ năng tra cứu, lưu giữ, xử lý thông tin....Các kỹ năng tạo ra các sản phẩm tích hợp
bao gồm nhiều dạng tài liệu như văn bản, video, hình ảnh, âm thanh và tích hợp nó trong
một sản phẩm trình diễn.
Những người giáo viên giáo dục công dân vẫn được xem là những người “vai mang
đường lối, đầu đội chính sách” vì thế vững vàng chuyên môn là yêu cầu quan trọng hàng
đầu. Nhất là trong điều kiện xã hội thông tin hiện nay, lượng thông tin ào ạt được đưa lên
Trang 20


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD

mọi phương tiện thông tin đại chúng, trong đó có khơng ít những thơng tin trái chiều mang
tính phản giáo dục, điều đó địi hỏi ở người giáo viên năng lực tiếp nhận và sàng lọc thông
tin, làm chủ kiến thức để hướng dẫn học trò tiếp cận tri thức khoa học đúng đắn và định
hướng những giá trị đạo đức tốt đẹp. Với riêng môn học này, vì nội dung được lồng ghép
nhiều chuyên đề giáo dục mang tính xã hội gắn bó chặt chẽ với thực tiễn nên nếu giáo viên
chỉ giảng chay, truyền đạt một chiều sẽ làm cho kiến thức trở nên khô cứng, khó hiểu rơi
vào cảnh lý thuyết sng khiến cả người dạy và người học đều nhàm chán. Người giáo
viên bên cạnh việc phải bám sát nội dung, chương trình sách giáo khoa, còn cần phải làm
đầy thêm cho sách giáo khoa, đưa thực tiễn vào trong sách vở có như thế học sinh mới hiểu
bài học chính là cuộc đời là cuộc sống xung quanh mình.
Bên cạnh đó, việc thiết kế một bài giảng giáo dục công dân không có nghĩa là thay thế
hồn tồn giáo viên trong việc lên lớp, đây chỉ được xem là phương tiện hỗ trợ đắc lực việc
thực hiện giáo án nhằm làm cho bài học đạt hiệu quả cao hơn. Vì thế giáo án thường vẫn là
hành trang không thể thiếu của mỗi giáo viên trên bục giảng và để giờ học hiệu quả, sinh
động hơn người giáo viên cần kết hợp nhuần nhuyễn với các phương pháp, đồ dùng dạy
học trực quan như phấn, bảng, phiếu học tập....kết hợp trình bày với giảng giải, đặt câu hỏi,
nêu vấn đề tạo cơ hội tương tác giữa giáo viên với học sinh nhiều hơn giúp học sinh khắc
sâu hơn những ấn tượng về bài học cũng như tri thức lĩnh hội được, tạo cho các em điều
kiện và mơi trường học tập có cơng nghệ thông tin, tiếp cận và ứng dụng công nghệ thơng
tin. Điều này thể hiện vai trị chủ động, sáng tạo của giáo viên đối với việc tổ chức hoạt
động nhận thức của học sinh.
Về phía học sinh để phát huy năng lực tự học, tự nghiên cứu, sáng tạo của các em, bản
thân mỗi em đều phải có ý thức tìm hiểu, nắm được một số nội dung căn bản nhất của bài
học trước khi đến lớp để bắt kịp được những nội dung giáo viên cung cấp hoặc đưa ra được
cái nhìn, quan điểm của mình về những vấn đề, sự kiện, hiện tượng giáo viên nêu ra. Ở lứa
tuổi này, ở đa số các em học sinh hiện nay đặc điểm nổi bật là tính năng động, sáng tạo,
yêu thích khám phá cái mới. Do vậy việc hướng dẫn học sinh ứng dụng công nghệ thông
tin phục vụ cho công tác học tập là điều nên làm để góp phần đỏi mới phương pháp học tập
của học sinh. Ngoài việc được trang bị kiến thức, kỹ năng tin học cơ bản qua mơn tin học,
các em có thể được giáo viên bộ môn hướng dẫn thao tác tìm kiếm, rèn luyện kỹ năng ứng

dụng cơng nghệ thơng tin. Bước đầu giáo viên có thể cung cấp cho các em những địa chỉ
trang web cần thiết để yêu cầu kiếm tìm thơng tin, tài liệu, sau đó quan trọng hơn là cần
phải hướng dẫn cho học sinh tự liên hệ, điều tra, tìm hiểu, phân tích, đánh giá các sự kiện
trong đời sống xã hội. Ở những lớp học sinh lớn hơn giáo viên có thể phân cơng việc cho
Trang 21


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ mơn

GDCD
từng nhóm học sinh thực hiện một bài tập, một dự án cụ thể liên quan đến nội dung bài học
như một bài thuyết trình, một bài báo ảnh, một ấn phẩm tuyên truyền.... thông qua sự hỗ trợ
của công nghệ thông tin đặc biệt là mạng internet.
V. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
Thực tiễn giảng dạy của bản thân những năm vừa qua cho thấy, đổi mới phương pháp
dạy học, có ứng dụng cơng nghệ thơng tin đã đem lại những kết quả tích cực - điều đó
khơng ai phủ nhận được. Tôi nhận thấy rằng công nghệ thơng tin khơng thể thay thế vai
trị của người giáo viên trên bục giảng, nhưng với mỗi người giáo viên nói chung và người
giáo viên giáo dục cơng dân nói riêng để khắc phục những bất cập trong dạy và học giáo
dục công dân, đưa môn học này gần với thực tiễn cuộc sống thì khơng thể khơng biết và
ứng dụng công nghệ thông tin. Công nghệ thông tin mở ra cho người giáo viên những khả
năng vô tận trong việc khai thác thông tin từ nhiều nguồn tri thức khác nhau và tạo điều
kiện đẩy nhanh quá trình đổi mới phương pháp dạy học theo hướng phát huy tính tích cực,
chủ động, sáng tạo của học sinh vì nó là con đường hữu hiệu có tác dụng tăng hiệu quả tiết
học lên gấp bội.
Sau khi áp dụng những phương pháp trên trong quá trình giảng dạy, đánh giá HS, tôi

nhận thấy các em đã hào hứng hơn trong học tập, tích cực, chủ động hơn trong q trình
tiếp nhận kiến thức, những giờ học GDCD trở nên sôi nổi hơn, nhiều khi cịn có những
cuộc tranh cãi giữa các em để bảo vệ ý kiến của mình. Bản thân tơi cũng khơng cịn cảm
thấy chán nản mỗi khi phải truyền đạt những kiến thức “khô khan” như trước nữa. Tiến
hành khảo sát những lớp mà tôi đã áp dụng trong năm học 2010- 2011, tôi đã thu được
những kết quả sau:

1.Kết quả khảo sát chất lượng đầu năm học 2011- 2012:
Lớp

Sĩ số

Giỏi

Khá

TB

Yếu

Kém

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

SL

%

12

150

3

2

26

17.3

116

77.
3

3

2

2

1.3

11

125

2

1,6

20

16

97

77,

5

4

1

0,8

Trang 22


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
6

2.Kết quả khảo sát chất lượng giữa năm học 2011- 2012:

Lớp

Sỉ số

Giỏi

Khá

TB

SL

%

SL

%

SL

Yếu
%

SL

Kém
%

SL

%

12

150

4.0

2.6

32

21.3 112 74.7 2

1.3

0

0

11

123

7.0

5,7

35

28,5 78

2,4

0

0

63,4 3

3. Kết quả khảo sát chất lượng cuối năm học 2011- 2012:
Lớp

Sỉ số

Giỏi

Khá

TB

SL

%

SL

%

SL

Yếu

Kém

%

SL

%

SL

%

12

150

6

4.0

38

25.3 105

70.0

1

0.7

0

0

11

122

10

8,2

40

32,7 71

58,2

1

0,9

0

0

C. PHẦN KẾT LUẬN
Lâu nay,GDCD bị xem là một môn học với lượng kiến thức triết học, kinh tế chính trị,
pháp luật khơ khan, khó hiểu, trừu tượng. Vì thế, giờ học trở nên nhàm chán. Tuy
nhiên,trong q trình giảng dạy, bản thân tơi đã áp dụng những biện pháp trên và bước
đầu thấy có hiệu quả khá cao. Áp dụng những phương pháp trên, tôi thấy mang lại
nhữmg hiệu quả tích cực:
Trang 23


Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

GDCD
-Tạo cơ hội cho HS thực hiện tự nghiên cứu.

- Kích thích động cơ, hứng thú học tập của người học.
- Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS.
- Rèn luyện năng lực giải quyết những vấn đề phức tạp.
- Rèn luyện năng lực cộng tác làm việc giữa các thành viên trong nhóm.
- Giáo viên nâng cao được khả năng đánh giá HS, xây dựng mối quan hệ tốt với
HS...
Tuy nhiên, thời gian giảng dạy chưa dài, kinh nghiệm tích lũy chưa được nhiều, rất
mong sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô.

TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Bộ Giáo dục và đào tạo(2006), Sách giáo khoa GDCD lớp 10, Nxb Giáo dục Hà
Nội
2. Bộ Giáo dục và đào tạo(2006), Sách giáo viên GDCD lớp 10, Nxb Giáo dục Hà
Nội
3. Bộ Giáo dục và đào tạo(2006), Sách giáo khoa GDCD lớp 11, Nxb Giáo dục Hà
Nội
Trang 24


Dạy học phát huy tính tích cực, chủ động,
tạo của học sinh đối với bộ môn

Trường THPT Thống Nhất
sáng Giáo viên: Lê Thị Lương

GDCD
4. Bộ Giáo dục và đào tạo(2006), Sách giáo khoa GDCD lớp 12, Nxb Giáo dục Hà
Nội
5. Đinh Văn Đức- Dương Thúy Nga(đồng chủ biên) (2009), phương pháp dạy học
môn Giáo dục công dân ở trường THPT, Nxb Đại học Sư phạm Hà Nội

6. Phan Trọng Ngọ (2005), Dạy học và phương pháp dạy học trong nhà trường, Nxb
Đại học Sư phạm Hà Nội

MỤC LỤC
Nội dung…………………………………………………………………..…….trang
A. Đặt vấn đề………………………………………………………………...………1
1. Lý do chọn đề tài…………………………………………………………………..1
2. Phạm vi nghiên cứu………………………………………………………………..2
Trang 25